2-1- سیاست مالیاتی شاه اسماعیل.. 22

2-2- سیاست مالیاتی شاه طهماسب… 23

2-3-  سیاست مالیاتی شاه اسماعیل دوم. 26

2-4- سیاست مالیاتی سلطان محمد خدابنده 26

2-5- سیاست مالیاتی شاه عباس اول. 27

2-5-1-سیاست مالیاتی شاه عباس و املاک خاصه. 29

2-6- سیاست مالیاتی جانشینان شاه عباس اول. 30

3- سیاستهای مالیاتی فوق العاده 31

4- معافیت مالیاتی در عصر صفوی.. 32

5- پرداخت کنندگان مالیات.. 34

 

6- هزینه ها و مخارج صفویان. 36

فصل سوم. 38

نظام مالیاتی صفویان. 38

1-  انواع مالیات در دوره صفویه. 40

1-1- مالیات بر اراضی.. 40

1-2-مالیات اغنام واحشام. 43

1-3- مالیات گمرکی.. 43

1-4 – مالیات راهداری.. 44

1-5-مالیات اصناف و پیشه وران. 45

2- نحوه وصول مالیات.. 50

3- مراکز گرد آوری مالیات.. 54

4- چه کسانی وصول مالیات را بر عهده داشتند؟. 56

فصل چهارم. 61

درآمدهای مالیاتی صفویان. 61

1- سکه رایج در ایران عصر صفوی.. 62

2- درآمدهای مالیاتی.. 64

2-1- درآمدهای مالیاتی شاه طهماسب… 64

2-2- درآمدهای مالیاتی شاه عباس اول. 64

2-3- درآمدهای مالیاتی شاه صفی.. 65

2-4-درآمدهای مالیاتی شاه عباس دوم. 66

یک مطلب دیگر :

2-5- در آمدهای مالیاتی شاه سلیمان. 67

2-6-در آمدهای مالیاتی در اواخر دوره صفوی.. 68

2-6-1- در آمدهای مالیاتی بر اساس عواید ولایات.. 69

2-6-2-اوراجه. 69

2-6-3- ولایات خاصه. 70

2-6-4- ضابطه. 71

2-6-5- معادن. 71

2-6-6- ارباب تحاویل.. 72

3-تجزیه و تحلیل داده ها 72

نتیجه. 75

منابع Error! Bookmark not defined.

 

مقدمه

در اکثر کشورهای دنیا دولتمردان برای تامین بسیاری از خواسته های مردم نظیر امنیت، رفاه اجتماعی و … باید پاسخگو باشند و برای تامین این خواسته ها نیازمند منابع مالی هستند. امروزه مالیات از مهمترین منابع درآمد کشورهای مختلف محسوب می­شود و به نوعی برای جبران هزینه دولتها به شمار می رود. در واقع مردم برای داشتن رفاه اجتماعی باید هزینه ای بپردازند که مالیات پرداخت این هزینه است. همواره در طول تاریخ  از ابتدای تشکیل جوامع بشری وصول انواع مالیات وجود داشته هرچند تحت عناوین مختلفی رایج گشته است. دریافت مالیات همواره نقش بسزایی در تامین منابع مالی هر حکومت داشته است. البته با توجه به نوع حکومت و سیاستهای مالی دولتمردان مالیات انواع و عناوین مختلفی داشته و نحوه تشخیص و وصول آن متفاوت بوده است. در هر کشور داشتن یک نظام مالیاتی مطلوب می­تواند نقش ویژه ای در افزایش میزان درآمدهای مالیاتی داشته باشد. صفویان که نخستین حکومت  منسجم شیعی در ایران را پس از ورود اسلام به ایران تشکیل دادند و توانستند یک حکومت متمرکزی را بعد از حمله مغول در ایران به وجود آورند، در بررسی وقایع تاریخی جایگاه ویژه ای دارند. در دوره صفویه با وجود اینکه شالوده اقتصاد آن را دامداری و کشاورزی تشکیل می­داد، اما با وجود این همچنان مالیات بندی رواج  و مالیات نقش بسزایی در پر کردن خزانه شاهان صفوی داشت.در این دوره برخی مالیاتهای جدید نیز وضع شد و تعیین مبنای مالیات بسته به اراده شاهان داشت. در این پژوهش با توجه به اینکه امروزه مالیات نقش مهمی در تامین منابع مالیاتی هر کشور دارد به بررسی نقش آن در دوره صفوی به عنوان یک منبع درآمد می پردازیم.

1-3- بعثت.. 16

2-3- جایگاه زن درقرآن کریم. 18

3-3- نقش حضرت خدیجه (س) درپیشرفت وگسترش اسلام. 19

4-3-‌نقش حضرت فاطمه (س) در دفاع از پیغمبر ………………………………………………………………….. 21

5-3- هجرت پیامبربه مدینه. 23

6-3-پیامبراعظم وتاسیس دولت درمدینه. 25

7-3- نقش حضرت فاطمه (س) پس ازهجرت به مدینه دریاری پیامبر (ص) 27

8-3-موقعیت اجتماعی زنان درمدینه……………………………………………………………………………….. 28

فصل چهارم :بررسی جایگاه زن دردوران خلفای راشدین… 30

1-4- نقش حضرت فاطمه (س) درحمایت ازولایت.. 31

2-4- بخشی ازخطابه حضرت زهرا (س) درموردغصب فدک.. 33

 

3-4- مواضع همسران پیامبر (ص) درحکومت حضرت علی (ع) 37

4-4- نقش عایشه دردوران حکومت خلفای راشدین. 40

5-4- نقش عایشه درایجادجنگ جمل. 41

فصل پنجم:بررسی  نقش سیاسی واجتماعی وفرهنگی زنان دردوران بنی سفیان… 44

1-5- علل روی کارآمدن معاویه. 45

2-5-ویژگیهای حکومت معاویه. 47

3-5- چگونگی به حکومت رسیدن یزیدبن معاویه. 50

4-5-  فسادوشرابخوارگی خلفای  بنی سفیان. 53

5-5-بررسی نقش برخی از زنان در حادثه كربلا 54

6-5-  خلافت معاویه بن یزید 62

فصل ششم :بررسی نقش سیاسی و اجتماعی و فرهنگی زنان در دروان بنی مروان… 64

یک مطلب دیگر :

1-6-اوضاع سیاسی عصرمروانی. 65

2-6- حجاج وزنان زندانی. 69

3-6- نقش زنان درقدرت.. 71

4-6- تجمل گرایی وفساداخلاقی دردربارخلفای مروانی. 73

5-6- رواج غنا و ساز و آواز در دربار خلفای مروانی ………………………………………………………………… 75

6-6- زنان آوازه خوان وموقعیت آنان در دربار و جامعه …………………………………………………………….. 78

7-6-  علل سقوط بنی امیه ……………………………………………………………………………………….. 80

نتیجه گیری.. 84

فهرست منابع ومآخذ. 87

چكیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………….. 90

چکیده

خانواده و زن در عصر جاهلی فاقد هرگونه ارزش و احترام بود مرد جاهلی با زنده به گور کردن دختران خود سعی می کرد خود را از نکبت دختر دار شدن رها نماید. با طلوع خورشید اسلام بار دیگر زن مورد توجه قرار گرفت و او به عنوان موجودی انسان ساز از کرامت و بزرگی برخوردار گردید. ولی با رحلت پیامبر (ص) و عدم پذیرش جامعه به امامت و رهبری علی (ع) انحرافات در جامعه شروع به رشد و نمو نمودند تا این که با حکومت معاویه که به روش سلاطین و پادشاهان زندگی می کرد. جامعه هر چه بیشتر از اسلام اصیل دور گشت. اگر چه معاویه ظاهر اسلام را رعایت می کرد امّا در دوران یزید, حتی در ظاهر هم قوانین اسلام رعایت نمی شد.

در این دوران فساد و اباحی گری در جامعه رایج شد تا این که در شاخه مروانی حکومت بنی امیه زن مسلمان هر چه بیشتر از اصل و کرامت انسانی خود دور شد و بنی مروان با اشاعه فساد و اباحی گری در جامعه هر چه بیشتر زن را مورد ظلم و ستم قرار دادند. زن بارگی , میگساری و خرید کنیزکان آوازه خوان از دربار به درون جامعه منتقل گشت و جامعه اسلامی در این دوران فقط اسمی از اسلام را یدک می کشید و از درون دچار پوسیدگی و فساد شد.ناگفته نماند که در همین دوران سیاه بنی امیه پرورش یافتگان مکتب اهل بیت با تمام توان از جایگاه زن و حریم جامعه و عفاف و حجاب دفاع کردند و کسانی چون حضرت فاطمه زهرا(س) و زینب کبری سرآمد الگوی زنان عالم در تمام دورانها می باشند.

کلید واژه ها:زن, بنی امیه,جاهلیت,بنی مروان

 

 

1-6- فرضیه های  تحقیق :…………………………………………………………. 4

1-7- سوابق پژوهشی موضوع :……………………………………………………… 5

1-8- چهار چوب نظری تحقیق:…………………………………….. 6

1-9- روش تحقیق :……………………………………………………. 6

فصل دوم. 11

مبانی جنگ مسلحانه. 11

2-1- جنگ چریکی یا قیام مسلحانه. 12

چریک… 13

2-2- پیشینه و مبانی نظری مبارزه مسلحانه در جهان. 14

جیاب و جنگ چریکی در ویتنام. 21

جنگ چریکی در کوبا و آمریکای لاتین.. 24

نظریه جنگ چریکی شهری کارلوس ماریگلا : 29

استراتژی و تاکتیک جنگ چریکی: 29

2-3- علل و عوامل مشی چریکی و نبرد مسلحانه در جهان: 31

 

2-4- پیشینه ومبانی نظری مشی چریکی در ایران. 36

گروه های کرد (کومله  و دموکرات) : 39

سازمان نظامی حزب توده ایران. 39

2-5- مبانی نظری مشی چریکی.. 42

2-6- نوع مبارزه مسلحانه. 52

2-6- نتیجه گیری.. 55

فصل سوم: 56

دلایل نهادین شدن رادیکالیزم در ایران. 56

3-1- دلایل نهادین شدن رادیکالیزم در ایران: 57

3-2- رژیم بعد ازکودتا:(1332-1334) 58

3-3- انقلاب سفید: 70

3-4- قیام 15خرداد سال 1342. 74

3-5- دستگیری آیت ا.. خمینی.. 75

3-6- نتیجه گیری : 81

3-7- انقلاب کوبا 90

فصل چهارم. 96

سازمان چریک های فدایی(چپ) 96

4-1- سازمانهای چریکی.. 97

4-2- نقطه آغاز مبارزه مسلحانه در ایران: 97

4-3- ترور منصور. 98

4-4- حادثه 21 فروردین سال 1344(کاخ مرمر) 99

4-5- قشر بندی جمعیتی سازمانهای چریکی: 101

4-6- هدف از مبارزه مسلحانه (چرا عملیات باید مسلحانه باشد؟) 104

4-7- سازمان چریک های فدایی.. 108

4-7- سیاهکل.. 114

4-8- مصطفی شعاعیان و جبهه دموکراتیک خلق.. 118

فصل پنجم. 123

سازمان مجاهدین خلق.. 123

5-1- سازمان مجاهدین خلق.. 124

یک مطلب دیگر :

5-2- سازماندهی و تشکیلات: 143

استراتژی: 147

ضربه شهریور 50. 154

اثرات ضربه شهریور50. 155

عملیاتهای سازمان: 157

5-3- حوادث و وقایع سال 52 : 163

5-4- ساختار تشکیلاتی در اواخر سال 51 و حوادث بعد از آن : 164

تغییر ایدئولوژی.. 168

مراحل القاء ایدئولوژی مارکسیسم به اعضاء: 173

طوفان سهمگین(تصفیه های خونین) 174

ترور مجید شریف واقفی.. 176

ترور صمدیه لباف… 176

همکاری وحید افروخته با ساواک… 177

مرگ بهرام آرام و رکود مجاهدین مارکسیسم. 177

5-5- ضعف در تئوری.. 179

5-6-  فعالیت در خارج از کشور: 183

فصل ششم. 189

فدائیان اسلام و گروههای کوچک اسلامی.. 189

6-1- فدائیان اسلام: 190

نحوه شکل گیری فدائیان اسلام…………………………………………….. 190

مبانی فکری فدائیان اسلام…………………………………………………………. 192

عملیات های فدائیان. 194

ترور هژیر……………………………………………………………………. 195

فرجام نواب صفوی.. 198

گروه های هفت گانه مسلمان. 198

فصل هفتم. 201

انقلاب اسلامی ایران. 201

7-1- انقلاب اسلامی ایران. 202

7-2- تعریف انقلاب… 202

7-3- ویژگیهای اساسی انقلاب… 204

7-4- نظریه مبارزه طبقاتی و دلایل بروز انقلابات: 209

نظریه کارل مارکس : 211

ویژگی انقلاب از دیدگاه چپ… 216

نظریه هانتینگتون در مورد وقوع انقلاب… 218

7-5- جرقه های انقلاب… 226

7-6- ده شب… 231

7-7- اعتصاب و ائتلاف… 237

7-8- نتیجه گیری: 251

7-9- تسریع انتشار ایدئولوژی شیعه در جامعه. 254

7-10- تقدس عمل گرای.. 256

7-11- تزریق روحیه عصیانگری ،فدا ،ایثارومقاومت در جامعه. 258

2-1-5 معاشرت با مردم. 20

2-1- 6 سخاوت.. 21

2-1-7جایگاه علمی امام. 21

2-1-8  فعالیتهای علمی و آموزشی.. 22

2-1-9  سرشت مکتب امام صادق(ع) 23

2-1-10شاگردان امام صادق(ع) 24

2-1-11شهادت امام صادق(ع) 25

بخش دوم. 26

2-2 عصر امامت امام صادق (ع) 26

2-3حاکمان اموی در دوره امامت امام صادق (ع) 26

2-3-1هشام بن عبد الملک (105-125 ق ) 27

2-3-2ولید بن یزید ( 125-126ق) 28

2-3-3یزید بن ولید (126 ق) 30

2-3-4ابراهیم بن ولید (سال 127-126ه ق) 30

2-3-5مروان بن محمد مشهور به مروان حمار (127 – 132). 31

2-4سقوط امویان. 32

2-5علل سقوط امویان. 34

2-5-1سوء استفاده از بیت المال مسلمین.. 34

2-5-2انجام کارهای خلاف شرع و دین.. 34

2-5-3نهضت های سیاسی و دینی در دوران اموی.. 35

2-5-4سیاست تبعیض نژادی بنی امیه. 35

2-5-5رژیم استبدادی موروثی.. 36

2-5-6اهانت به حرمین شریفین.. 36

2-5-7اختلاف های داخلی و نژادی در میان امویان. 37

 

2-6 ظهور عباسیان. 37

2-6-1حاکمان عباسی در دوره امامت امام صادق (ع) 39

2-6-1-1ابوالعباس سفاح (136-132) 40

2-6-1-2 ابوجعفر منصور دوانیقى (158-136). 41

2-7مقایسه بنی امیه و بنی عباس… 43

2-8 شورش ها ،جنگ ها و قیامها در دوران امام صادق (ع) 44

2-8-1  نا آرامی ها و شورش ها 44

2-8-1-1شورش ساکنان حمص… 45

2-8-1-2  شورش مردم غوطه. 45

2-8-1-2 شورش مردم فلسطین به سال 126 ھ . ق. 45

2-8-1-3شورش مردم یمامه علیه كارگزار اموی به سال 126. 46

2-8-1-4شورش مردم حمص بار دیگر در دورة خلافت مروان بن محمّد. 46

2-8-2جنگ ها 46

2-8-3مشکلات و خط مشی امام صادق(ع) در برابر حاکمان زمان. 47

2-8-4کناره گیری از مناقشات سیاسی.. 48

2-8-5امام صادق(ع)  و قیام ها 50

2-8-6امام (ع) و قیام نفس زكیه. 50

فصل سوّم:پایگاه سیاسی و اجتماعی شیعه  در عصر امام صادق (ع)

3-1مفهوم شیعه. 53

3-1-1 شیعه در لغت.. 53

3-1-2شیعه در اصطلاح. 53

3-2 تاریخ پیدایش شیعه. 54

3-3شیعه و اهل بیت.. 56

3-4گزیده ای از فرقه های شیعه. 57

3-4-1 زیدیّه. 58

3-4-1-1عقاید و آراء فرقه ی زیدیه. 59

3-4-1-2 انشعاب در فرقه زیدیه. 60

3-4-1-2-1 جارودیه (یا سرحوبیه) 61

3-4-1-2-2 سلیمانیه (یا جریریه) 61

3-4-1-2-3صالحیه ( یا بتریه). 62

3-4-2 کیسانیه. 63

3-4-3 امامیه. 63

3-5 شیعیان در عصر امام صادق(ع)  دردو دوره اموی و عباسی.. 64

3-5-1 شیعیان دردوره امویان. 65

3-5-1-1 فشار سیاسى بر شیعیان. 66

3-5-2 قیام های شیعه در عصر اموی.. 68

3-5-2-1 قیام زید بن علی بن حسین.. 69

3-5-2-1-1 عقاید زید دربارۀ امامت.. 71

یک مطلب دیگر :

3-5-2-1-2 شخصیت علمی زید. 71

3-5-2-1-3  شهادت زید. 72

3-5-2-2 قیام یحیی بن زید. 73

3-5-2-3 قیام عبدالله بن معاویه. 75

3-6 نتایج قیام های شیعه. 75

3-7 دیدگاه خاورشناسان در مورد قیامهای علویان. 76

3-8  هاشمیان بر ضد امویان. 77

3-9 بهره گیری دعوت عباسی از نهضت‌هاى شیعى در دوران اموى.. 78

3-9-1 ابوسلمه خلال. 79

3-9-2 ابومسلم خراسانی.. 80

3-9-3 سیاه جامگان. 82

3-10 شعیان دردوره عباسیان. 83

3-10-1  تشیّع در دورۀ اول عبّاسی.. 84

3-10-2 موقعیّت شیعه در برابر انقلاب عباسى.. 84

3-10-3 رفتار خلفای عباسی با شیعیان. 85

3-10-4 شیعه و اهل بیت  در دوران  منصور. 86

3-10-5  قیام ها ی شیعه در عصر عباسی.. 88

3-10-5-1 قیام شریك بن شیخ المهرى.. 89

3-10-5-2 قیام عبدالله محض و فرزندانش… 90

3-10-5-3 قیام محمد بن عبدالله محض نفس زکیه (145-100 ه ق) 91

3-10-5-3-1 دعوت نفس زكیه در شهرهاى اسلامى.. 92

3-10-5-4   قیام ابراهیم بن عبد اللّه محض… 93

3-11  حمایت های مردم از قیام های شیعیان. 94

3-12  تشیع در ایران در عصر امام صادق (ع) 95

3-13 شیعیان عراق در عصر امام صادق (ع) 97

فصل چهارم:پایگاه فرهنگی  شیعه در عصر امام صادق (ع)

4-1شناخت فرهنگ… 100

4-2تحوّلات فرهنگی شیعه در عصر امام صادق(ع) 100

4-3دانشگاه جعفری.. 103

4-4فعالیت های علمی  ، فکری و فرهنگی.. 105

4-4-1قرائت و تفسیر قرآن. 107

4-4-2علم فقه  و حدیث.. 108

4-4-2-1جابر بن یزید بن حارث جعفى.. 110

4-4-2-2 ابومحمد، عبدالله‌ بن‌ اَبی‌ یَعْفور عبدی‌ کوفی‌.. 111

4-4-2-3حمّاد بن عثمان. 111

4-4-2-4 یحیى بن كثیر (م 105 هـ.ق) 111

4-4-3-1 منع کتابت حدیث.. 112

4-4-4 علم كلام. 113

4-4-5 نهضت ترجمه. 115

4-4-6 علم طب.. 116

4-4-7 فلسفه. 117

4-4-8 سیره نگاری.. 117

4-4-9 ادبیات شیعه. 118

4-4-9-1 شعر در زمان امویان. 119

4-4-9-2 عصر اول عباسی و شعرای اهل بیت.. 119

4-4-9-3  برخی  از شعرای شیعه در عصر امام صادق. 120

4-4-9-3-1 سید اسماعیل حِمیَری ( 178-105 قمری) 120

4-4-9-3-2 ابو المستهل كُمیت بن زید اسدی (م 126 قمری) 121

4-4-9-3-3 سفیان بن مصعب عبدى كوفى.. 123

4-5 عالمان و اندیشمندان شیعه در عصر امام صادق(ع) 124

4-5-1هشام بن حکم. 124

4-5-1-1شاگردان هشام. 126

4-5-2مفضّل بن عمر کوفی جعفی.. 126

4-5-3محمد بن مسلم ثقفی.. 127

4-5-4ابان بن تغلب.. 128

4-5-5هشام بن سالم. 129

4-5-6  مؤمن طاق. 130

4-5-7  قیس ماصر. 131

4-5-8 جابر بن حیان. 131

2-4باد های آذربایجان………………………………………………………………………14

2-5-حوزه های آبریز و رودخانه های شمال غرب ایران :……………………16

2-5-1-رودهای آذربایجان شرقی:………………………………………………………………………………………..16

2-5-2-رودهای آذربایجان غربی :    ……………………………………………………………………………………18

2-6-موقعیت جغرافیایی ،طبیعی،اجتماعی و سیاسی هریس:……………………………………………………20

2-7-اوضاع طبیعی:……………………………………………………………………………………………………………21

2-8-رودخانه زرنق:…………………………………………………………………………………………………………..21

2-9-لهجه و زبان:…………………………………………………………………………………………………………….22

2-10-دین و مذهب………………………………………………………………………………………………………..22

2-11-شهر زرنق…………………………………………………………………………………………………………….23

2-12-اقلیم شهر زرنق:    ………………………………………………………………………………………………..24

2-13-برسی وضع توپوگرافی و شیب های اصلی شهر زرنق………………………………………………..24

2-14-تصویر كلی از وضعیت اقتصادی منطقه :  ……………………………………………………………..24

2-15-وزش باد در زرنق ………………………………………………………………………………………………26

2-16-برسی وضعیت تاریخی شمال غرب ایران………………………………………………………………..28

2-17-جغرافیای تاریخی شمال غرب ایران……………………………………………………………………….30

2-18-سابقه تقسیمات کشوری در شمال غرب ………………………………………………………………..30

فهرست تصاویر فصل دوم……………………………………………………………………………………………….38

فصل سوم: نگاهی به باستانشناسی شمال­غرب ایران از آغاز تا پایان عصر مفرغ قدیم……………….41

3-1-پیشینه باستان شناسی شمال غرب ایران از آغاز تا عصر برنز قدیم………………………………..42

3-2- نگاهی کوتاه به  فرهنگ کورا ارس……………………………………………………………………………….42

 

3-2-1-منشاء فرهنگ کورا ارس……………………………………………………………………………………………47

3-2-2-دلایل مهاجرت………………………………………………………………………………………………………..52

3-3-تقسیم بندی فرهنگ کورا ارس………………………………………………………………………………………55

3-4-مرحله II فرهنگ کورا ارس 2600/2700الی 3300 ق.م……………………………………………………55

3-5-مرحلهIII فرهنگ کورا ارس از2000الی2200/2700ق.م ………………………………………………….56

3-6-سنت سفالگری فرهنگ کورا ارس…………………………………………………………………………………57

3-6-سنت سفالگری فرهنگ کورا ارس…………………………………………………………………………………58

3-8-معماری عصر مفرغ قدیم ……………………………………………………………………………………………58

3-7-سفال ها ی نوع شکل گیری کورا ارس…………………………………………………………………………58

3-9-عصر مفرغ قدیم فاز II:اواخر هزاره سوم تا میانه هزاره دوم ق.م……………………………………..60

3-10-هنر های تجسمی فرهنگ کورا ارس…………………………………………………………………………61

3-11-فلزکاری………………………………………………………………………………………………………………..61

محوطه های مربوط به فرهنگ کورا ارس در جمهوری آذربایجان عبارتند از:……………………………54

3-19-محوطه های مربوط به فرهنگ کورا ارس(یانیق) در ایران عبارتند از:…………………………….67

3-67- محوطه های مربوط به فرهنگ کورا ارس در آناتولی…………………………………………………90

محوطه های مربوط به فرهنگ کورا ارس در ارمنستان………………………………………………………….23

3-82-عصر مفرغ قدیم در گرجستان( کواتسخلبی)……………………………………………………………110

تصاویر فصل سوم:………………………………………………………………………………………………………..120

فصل چهار :گزارش حفاری تپه زرنق هریس……………………………………………………………………136

4-1-موقعیت طبیعی وجغرافیایی شهرستان هریس و شهر زرنق…………………………………………137

4-2-تپه باستانی زرنق(دوزده باغیر)…………………………………………………………………………………139

4-3-اهداف و روش کاوش……………………………………………………………………………………………140

4-4-سوالات:………………………………………………………………………………………………………………140

4-5-فرضیات:…………………………………………………………………………………………………………….140

4-6-ب – روش کاوش……………………………………………………………………………………………….141

4-7-روش کار………………………………………………………………………………………………………….141

فصل پنج:تحلیل معماری تپه زرنق………………………………………………………………………………..147

5-1- فاز I در شمال تپه زرنق در کارگاه E ………………………………………………………………….148

5-2-فاز II در شمال تپه زرنق در کارگاه E………………………………………………………………….149

یک مطلب دیگر :

5_3_فازIII در شمال تپه زرنق در کارگاه E………………………………………………………………..153

5-4-فازIV در شمال تپه زرنق در کارگاه E………………………………………………………………..153

جدول معماری کارگاه E……………………………………………………………………………………………157

5-5-کارگاه F………………………………………………………………………………………………………….158

5-6-فازIکارگاه F…………………………………………………………………………………………………..158

5-7-فازIIکارگاه F…………………………………………………………………………………………………158

جدول معماری کارگاه F…………………………………………………………………………………………160

5-8-ترانشه4 B……………………………………………………………………………………………………161

5-9-کارگاه 5 B…………………………………………………………………………………………………..162

5-10-ترانشه 6  B …………………………………………………………………………………………….163

5-11-ترانشه:V …………………………………………………………………………………………………165

جدول معماری کارگاه V…………………………………………………………………………………….170

5-12-تکنیک ساخت مصالح معماری عصر مفرغ در تپه زرنق…………………………………171

تصاویر فصل پنچ………………………………………………………………………………….174

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………194

منابع………………………………………………………………………………………………….19

 

چکیده:

معماری و مصالح مربوط به آن یکی از داده های مهم باستان شناسی است.یکی از شاخصه های مهم معماری در عصرمفرغ قدیم ،معماری با پلان مدور می باشد که در خلال عصر مفرغ قدیم در شمال غرب ایران،قفقاز و لوانت و بیشتر محوطه های مربوط به کورا ارس شناخته شده است.

در این پایان نامه سعی شده است معماری مدور کورا_ارس درعصر مفرغ قدیم بطور کامل بررسی و نحوه ی انتقال این شیوه ی معماری از دوره مس و سنگ جدید به دوره مفرغ و چگونگی گسترش این گونه معماری در دوره مفرغ قدیم در تمامی محوطه های کورا_ارس مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد بطوریکه ویژگی معماری با پلان مدور عصر مفرغ قدیم در همه محوطه های حفاری شده در شمال غرب ایران ،قفقاز و لوانت را شامل می شود و لذا مناطق مذکور توضیح داده شده است.

اما آنچه در معماری با پلان مدور فرهنگ کورا-ارس اهمیت دارد فرضیات و نظرات باستان شناسان در زمینه های مهاجرت و نوع کاربری این ساختارها می باشد که در فصل پنج پایان نامه با تکیه بر مطالعات و کاوش های باستان شناسی تپه زرنق و مقایسه آن با سایر محوطه های کورا-ارسی در داخل و خارج ایران مورد برسی قرار گرفته است.

کلید واژه:عصر مفرغ قدیم،کورا_ارس،معماری با پلان مدور،شمال غرب ایران،قفقاز،تپه زرنق

 

مقدمه:

دوره مفرغ قدیم در مناطق مختلف ایران با توجه به فرهنگ­های ناهمگونی که در این دوره وجود داشته است، شناخته می­شود. این فرهنگ­ها از لحاظ زمانی لزوماً با یکدیگر همخوانی ندارند و علاوه بر این مواد فرهنگی آن­ها نیز ناهمگون می­باشد. در این میان دوره مفرغ قدیم شمال­غرب ایران با توجه به سفال سیاه براق و معماری مدور بسیار شاخص می­باشد. ظهور غریب این داده­ها با توجه به اینکه در دوره مس و سنگ این منطقه شناخته نشده است و همچنین با توجه به اینکه ویژگی معماری شاخص این دوره در دوره دوم (خانه­های مدور) و سفال با دسته نخجوانی گونه­های اولیه آن­ها در منطقه قفقاز و شرق آناتولی شناخته شده است بنابراین در بررسی دوره مفرغ قدیم شمال­غرب ایران باید آن را در یک چارچوب فرهنگی وسیع­تری (کورا-ارس)مورد بررسی قرار داد.

واحد شمال­غربی شامل مجموعه ناهمواری­هایی است که در محدوده سیاسی آذربایجان، کردستان و زنجان تا مدار 35 درجه شمالی گسترده شده­اند. این ناهمواریها از سوی شمال، به وسیله فرورفتگی دره ارس از کوه­های قفقاز و ارمنستان جدا شده­اند. مرز غربی را هم مرز سیاسی کشور با ترکیه تعیین می­کند که در بیشتر مسیر، منطبق بر خط­الرأس کوه­های آذربایجان­غربی است. در مشرق، ناهمواری­های شمال­غرب توسط کوه­های طالش محدود شده­اند. اما در جهت جنوبی، مرز مشخصی برای جداکردن آن از زمین­های مجاور نمی­توان یافت.

 1-1- بیان مساله:

جوامع در دوره مس_سنگ(مس سنگی) جدید در منطقه شمالغرب ایران همزمان با حسنلویVIII مانند محوطه گوی تپه، دستخوش تغییراتی بنیادین درعناصر فرهنگی خود کردند. بعضی از این جوامع پس از یک وقفه کوتاه مدت مجدد مورد سکونت قرار گرفت و برخی برای همیشه ترک گردید.

عصر مفرغ قدیم شمالغرب ایران را با توجه به فرهنگ های ناهمگون رایج در آن به سه دوره کوتاه تر قدیم،میانه،جدید تقسیم می شود.تنها محوطه ای که در شمالغرب ایران در بردارنده فاز یک کورا_ارس(یانیق) هستند گوی تپه لایه KI میباشد. از بارزترین مشخصات مادی این فرهنگ در مناطقی که یاد شد ودر حدود 1500 سال حضورپیوسته داشته اند ،می توان به خانه هایی ساخته شده از خشت و جگن و با پلان مدور،چهارگوش،اجاق هایی  بشکل حیوان و انسان اشاره کرد،  چارلز برنی برای این فرهنگ سه دوره تكاملی پیشنهاد كرده است: این سه دوره عبارت است از فرهنگ کورا-ارسI ، II و III. در دوره یانیقIIپلان خانه­ها مدور است و بر روی ظروف سفالی تزئینات كنده دیده می­شود كه برنی به استناد نقشه دایره‌ای خانه­ها این مردمان را كوچ­رو می­داند؛ در دوره کورا-ارس III پلان خانه­ها به صورت چهارگوش درآمده و تزئینات كنده بر روی ظروف سفالی از بین می­رود.(رضالو 1386،3) تنها محوطه­ای كه درشمال­غرب ایران دربرگیرنده قدیمی­ترین دوران یعنی یانیقI می­باشد گوی­تپه لایه kI می‌باشد.( Burney, C.A., Lang 1972 )

سفال های دست ساز سیقلی در رنگ های سیاه وخاکستری،قرمز و قهوه ای دیده می شوند.ابزارهای استخوانی و فلزی با ترکیب ارسنیک،مجسمه گلی حیوانات شاخدار کوچک و ابزارهای سنگی ساخته شده از سنگ چخماق ابسیدین اشاره کرد