1-4-1- هدف کلی.. 8

3-1- هدف های جزئی.. 8

1-5- فرضیه‏های تحقیق   9

1-6- تعریف مفاهیم و اصطلاحات تحقیق   9

1-6-1-1- تعریف مفهومی عزت نفس…. 9

1-6-1-2- تعریف عملیاتی عزت نفس…. 10

1-4-2- تعریف مفهومی پرخاشگری… 10

1-6-1-4- تعریف عملیاتی پرخاشگری… 11

1-6-1- درمان فراشناختی.. 11

2-4-2- بزه کاری… 12

2-فصل دوم مبانی نظری.. 14

2-2-عزت نفس     16

2-2-1-مفهوم عزت نفس     19

2-2-2-عزت نفس چیست؟  20

2-2-3-اهمیت عزت نفس     21

2-2-4-ابعاد عزت نفس     21

2-2-5-سطوح عزت نفس     23

2-2-6-شكل گیری مفهوم خود و عزت نفس به مثابه صفات شخصیتی   26

2-2-7-از عزت نفس » بالا یا پایین«چه استنباطی می‌شود؟  30

2-2-8-دیدگاه متقدمان روانشناسی درباره عزت نفس     31

2-2-9-روی آوردهای نظری دربارة عزت نفس     33

2-2-10-رابطة خود آرمانی ، خودپنداشت و  حرمت‌خود  37

2-2-11روش‌های تغییر پذیری عزت نفس و پاره‌ای پژوهشها در مورد آن   38

2-3-پسخوراند   39

2-3-1-درمان شناختی – رفتاری    40

2-4-عزت نفس و اختلالات روانی   41

2-13-1- آسیب پذیری عزت نفس و افسردگی   43

2-5-چشم انداز نظریه‌ی فعالیت افتراقی تیاس دال( 1988)  44

2-6-پرخاشگری    45

2-6-1-تعریف پرخاشگری    48

2-6-2-انواع پرخاشگری    48

2-6-2-1نظریه های پرخاشگری    50

2-6-2-1-1-نظریه فردیت زدایی پرخاشگری زیمباردو  50

2-6-2-1-2-نظریه انسانیت زدایی- پرخاشگری فشباخ   51

2-6-2-1-3-نظریه انتقال برانگیختگی   51

2-6-2-1-4-نظریه درونگرایی- برونگرایی آیزنک      52

2-6-2-1-5-مدل شرمساری- پرخاشگری تانگنی   52

2-6-2-1-6-مدل پرخاشگری- پرخاشگری    53

2-6-2-1-7-رفتار پرخاشگرانه در مراحل رشد کودکی و نوجوانی   53

2-6-3-عوامل خطر ساز پرخاشگری    55

2-6-3-1-عوامل خطرساز موثر در پرخاشگری از جانب کودک      56

2-6-4-عوامل خطرساز موثر در پرخاشگری از جانب والدین   57

2-6-4-1-اسنادهای نادرست والدین به عنوان عامل خطر ساز پرخاشگری    57

2-6-4-2-ویژگی های فردی والدین به عنوان عامل خطرساز در پرخاشگری    58

2-6-5-روابط پدر – مادر به عنوان عامل خطر ساز در پرخاشگری    60

 

2-6-5-1-تعامل والدین- کودک به عنوان عامل خطرساز در پرخاشگری    61

2-6-5-2-سایر تعاملات اجتماعی والدین به عنوان عامل خطرساز در پرخاشگری    62

2-6-6-مداخلات در زمینه پرخاشگری    63

2-6-6-1-روان تحلیلگری    64

2-6-6-2-رویکرد عقلانی-عاطفی-رفتاری    65

2-6-6-3-رویکرد شناختی-رفتاری    66

2-6-6-4-دیدگاه یادگیری اجتماعی   68

2-7-تاریخچه فراشناخت     69

2-7-1- حوزه روان شناسی شناختی از دهه 1960  70

2-7-2-حوزه  روان شناسی رشد از دهه 1970  70

2-7-4-فراشناخت     71

2-7-4-1-فراشناخت و اختلالات هیجانی   74

2-7-5-دانش فراشناختی( باورهای شناختی )  74

2-7-6-فراشناخت به عنوان شناخت در باره شناخت     76

2-7-7-فراشناخت به عنوان بازبینی و كنترل دنیای درونی   77

2-7-8-تجارب فراشناختی   77

2-7-9-راهبردهای کنترل فراشناختی   78

2-7-10-هیجان، بازبینی و کنترل فراشناختی   79

2-7-11-فرا شناخت و روانشناسی بالینی   82

2-7-12- مدل فراشناختی اختلال روانشناختی   85

2-7-13- فراشناخت درمانی: نسخه ی سخت و نسخه نرم  88

2-7-14- خلاصه ای از مدل درمانی فراشناختی   89

2-7-15- مدل بازسازی شده A-B-C    90

2-7-16- رویکرد درمانی فراشناختی   92

2-8-پیشینه پژوهشی درمان فراشناختی   93

2-9-جمع بندی    96

3- فصل سوم روش شناسی تحقیق.. 97

3-2- روش پژوهش     99

3-3- جامعه آماری    99

یک مطلب دیگر :

3-3-1- نمونه و روش نمونه گیری    99

3-4- ویژگی گروه ها 100

3-5- معیارهای ورود به پژوهش     104

3-5-1- ملاک های ورود به پژوهش حاضر عبارت بودند از: 104

3-6- معیارهای خروج از پژوهش     104

3-6-1 ملاک خروج از پژوهش حاضر عبارت بودند از : 104

3-7-ابزار پژوهش     105

1) پرسشنامه ی عزت نفس کوپر اسمیت     106

(2)پرسشنامه ی پرخاشگری AQ    108

3-7-1-2-پایایی و روایی   109

3-8-متغیر های مستقل و وابسته  110

3-9- روش اجرا و جلسات درمانی   111

3-9-1- جلسات درمانی   114

3-9-1-1-جلسه اول تا سوم  114

3-9-1-2-جلسه سوم  114

3-9-1-3-جلسه چهارم و پنجم   115

3-9-1-4-جلسه ششم و هفتم   116

3-9-1-5-جلسه نهم   116

3-9-1-6-جلسه دهم و  یازدهم   117

3-9-1-7-جلسه دوازدهم و سیزدهم   117

3-9-1-8-جلسه چهاردهم   118

3-10-تحلیل آماری    118

3-11-خلاصه  119

4- فصل چهارم تجزیه و تحلیل دادهها 120

4-2- داده های جمعیت شناختی   123

4-3- یافته های پژوهش     123

الف )  یافته های توصیفی   123

ب) یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش. 123

4-4-1-نرمال بودن متغیرها 126

4-4-2-همگنی شیب های رگرسیون   128

4-4-3-همگنی واریانس ها ( عزت نفس اجتماعی و خانوادگی )  129

4-4-4-یکسانی ماتریس واریانس – کواریانس ( عزت نفس اجتماعی و خانوادگی )  130

یافته های مربوط به فرضیه های تحقیق   132

4-4-5-همگنی واریانس ها ( پرخاشگری کلامی و فیزیکی )  134

-4-4-6مفروضه یکسانی ماتریس واریانس-کوواریانس ( پرخاشگری کلامی و فیزیکی)  135

4-5-خلاصه  139

5- فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادها 140

5-2-تشریح کلی مسئله پژوهش     142

5-2-بحث     143

5-3-محدودیت های تحقیق   147

5-4-پیشنهادها 148

5-4-2-پیشنهادی کاربردی    151

5-5-نتیجه گیری    152

5-6-خلاصه  153

منابع. 155

منابع فارسی   156

منابع انگلیسی   160

پیوست… 166

الف ) پرسشنامه عزت نفس (فرم تجدید نظر شده پرسشنامه کوپر اسمیت 58 ماده)  167

ب)پرسشنامه پرخاشگری (آرنولد اچ. باس، و مارک پری)  171

پروتکل درمان فراشناختی   174

واژه نما 179

چکیده انگلیسی.. 180

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                     صفحه

جدول-3-1-طرح آزمایشی با پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل. 99

جدول-3-2- ضرایب پایایی پرسشنامه عزت نفس در تحقیق حاضر. 108

جدول-3-3-ضرایب پایایی پرسشنامه پرخاشگری در تحقیق حاضر. 110

1-5- 1- سؤالات فرعی.. 8

1-6- فرضیات تحقیق. 8

1-6-1- فرضیه اصلی.. 8

1-6-2- فرضیات فرعی.. 9

1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 9

1-8- جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق. 10

فصل دوم: ادبیات، پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه. 13

2-2- مفهوم شناخت درمانی، کاربرد و کارایی آن در پژوهش‌های روان درمانی.. 13

2-2-1- رویکرد شناختی.. 13

2-2-2- مفاهیم عمده نظریه‌های شناختی.. 14

2-2-3- رویکرد شناخت درمانی.. 14

2-2-4- اصول بنیادی درمان شناختی.. 16

2-2-5- شناخت درمانی گروهی مایكل فری.. 16

2-2-6- مدل شناخت درمانی مایکل فری.. 16

2-2-7- انواع تکنیک‌های شناخت درمانی.. 17

2-2-8- شناخت درمانی از دیدگاه بک… 18

2-2-9- هدف‌های درمان. 19

2-2-10- سنجش در شناخت درمانی.. 19

2-2-10-1- روش‌های استفاده از فنون سنجش… 19

2-2-11- رابطه درمانی.. 19

2-2-12- فرایند درمان. 20

2-2-13- کاربردهای درمان شناختی.. 22

2-2-14- فنون درمان. 23

2-2-15- تفاوت دیدگاه شناختی درمانی با روان تحلیلی.. 24

2-2-16- محدودیت‌ها و انتقادهای وارد شده به درمان شناختی.. 25

2-2-17- شناخت درمانی در اعتیاد. 25

2-3- مفهوم شناسی نظری نگرش‌های ناکارآمد. 26

2-3-1- تعریف نگرش… 26

2-3-2- عناصر نگرش… 26

2-3-3- اهمیت شناخت نگرش… 27

2-3-5- مفهوم نگرش‌های ناکارآمد. 28

2-3-6- الگوهای شناختی و نظریات نگرش‌های ناکارآمد. 29

2-3-7- نقش افكار و باورها در مصرف مواد بر مبنای دیدگاه‌های شناختی.. 30

2-3-8- ارتباط نگرش و باور با مصرف مواد بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی.. 31

2-3-9- اهمیت و تأثیر نگرش مثبت به مصرف مواد. 31

2-4- مفهوم باورها و باورهای مرتبط با مواد مخدر. 32

2-4-1- تعریف باور. 32

2-4-2- باور و حالات بازنما 33

2-4-3- منابع باورها 33

2-4-4- رابطه باور و نگرش… 33

2-4-5- عقاید و باورها در رابطه با مصرف مواد. 34

2-4-6- باورهای غلط و رایج نسبت به مصرف گونه‌های مواد مخدر. 35

2-4-7- ارتباط باور فردی و مصرف مواد. 36

 

2-4-8- باورهای غیر منطقی و اعتیاد. 37

2-4-9- باورهای فراشناختی و اعتیاد. 38

2-5- پیشینه تحقیق. 42

2-5-1- مطالعات داخلی.. 42

2-5-1- مطالعات خارجی.. 47

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه. 50

3-2- روش تحقیق. 50

3-3- جامعه آماری و روش نمونه گیری.. 51

3-4- ابزار اندازه‌گیری تحقیق. 51

3-5- روش اجرا 54

3-6- شیوه تجزیه و تحلیل دادهها 56

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها

4-1- مقدمه. 58

4-2- آمار توصیفی.. 58

4-2-1- گروه سنی.. 59

4-2-2- وضعیت تاهل. 59

4-2-3- تحصیلات.. 60

4-2-4- میزان درآمد ماهیانه. 61

4-2-5- وضعیت شغلی.. 62

4-2-6- آزمون همسانی واریانس ها 63

4-2-7- آزمون همسانی واریانسها 63

4-2-8- میانگین و انحراف معیار نمرات نگرشهای ناکارآمد در گروهها 64

4-2-9- میانگین و انحراف معیار نمرات باورهای مرتبط با مواد در گروهها 64

4-3- آمار استنباطی.. 65

4-3-1- فرضیه (1) 65

4-3-2- فرضیه (2) 66

4-3-3-فرضیه (3) 66

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

یک مطلب دیگر :

5-1- مقدمه. 68

5-2- بحث (آزمون فرضیات) 68

5-3- نتیجه گیری.. 72

5-4- راهکارها و پیشنهادات.. 74

5- 4-1- پیشنهادات کاربردی.. 75

5-4-2- پیشنهادات پژوهشی.. 76

5-5- محدودیت‌های پژوهش… 76

منابع. 78

پیوست ها 87

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                            صفحه

جدول 3-1- سؤالات و شاخص‌های مربوط به هر کدام از متغیرهای پژوهش… 53

جدول 3-2- پایایی پرسشنامه به تفکیک هر متغیر در پژوهش حاضر. 53

جدول 3-3- شرح جلسات آموزش شناخت درمانی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مصرف مواد  55

جدول 4-1- توزیع فراوانی و درصد سن گروه‌های مورد مطالعه. 59

جدول 4-2- توزیع فراوانی و درصد وضعیت تاهل در گروههای مورد مطالعه. 59

جدول 4-3- توزیع فراوانی تحصیلات گروههای مورد مطالعه. 60

جدول 4-4- توزیع فراوانی میزان درآمد گروه‌های مورد مطالعه. 61

جدول 4-5- توزیع فراوانی وضعیت شغلی گروه‌های مورد مطالعه. 62

جدول 4-6- آزمون لوین برای بررسی یكسانی واریانس… 63

جدول 4-7- نتایج آزمون كولموگروف اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن توزیع ها در متغیرهای مورد مطالعه. 64

جدول 4-8- میانگین و انحراف معیار نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری نمرات نگرش ناکارآمد در دو گروه 64

جدول4-9- میانگین و انحراف معیار نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری نمرات باورهای مرتبط با مواد در دو گروه 64

جدول 4-10- نتایج تحلیل کواریانس تاثیر شناخت درمانی بر میزان نمرات نگرش ناکارآمد پس آزمون وپیگیری.. 65

جدول 4-11- نتایج تحلیل كواریانس برای بررسی اثربخشی شناخت درمانی بر باورهای مرتبط با مواد. 66

جدول 4-12- ضریب همبستگی پیرسون بین باورهای مرتبط با مواد و نگرشهای ناکارآمد با عوامل زمینه‌ای (متغیرهای دموگرافیک) 66

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                            صفحه

نمودار 4-1- توزیع فراوانی و درصد سن گروه‌های مورد مطالعه. 59

نمودار 4-2- توزیع فراوانی و درصد وضعیت تاهل گروه‌های مورد مطالعه. 60

نمودار 4-3- فراوانی و درصد تحصیلات گروههای مورد مطالعه. 61

نمودار 4-4- توزیع فراوانی میزان درآمد گروه‌های مورد مطالعه. 62

نمودار 4-5- توزیع فراوانی وضعیت شغلی گروه‌های مورد مطالعه. 63

 

فهرست شکل‌ها

عنوان                                                                                                            صفحه

شکل 2-1- مدل شناخت درمانی، برگرفته از کتاب شناخت درمانی گروهی. 17

 

فصل اول:

 

کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه

مصرف مواد یكى از جدّى‌ترین معضلات بشرى در سال‌هاى اخیر است كه پایه‌ها و بنیان‌هاى جامعۀ انسانى را تضعیف مى‌كند و پیشگیرى از آن نیازمند كاربرد نظریه‌هاى متعدد در رشته‌هاى علمى مختلف و روش‌ها و فنون متنوع است (علائی و همکاران 1389، 52)، طبق گزارش دفتر پیشگیرى از مصرف مواد و جرم سازمان ملل متحد[1] كشور ایران داراى بیشترین تعداد سوءمصرف­‌كنندگان موادّ افیونى به نسبت جمعیت در جهان است و بالاترین شیوع سوء مصرف با 2/8 درصد در بین افراد در ایران وجود دارد (ضیایى 1388، 42). تاکنون جامعه شناسان، روان شناسان، روانپزشکان و بطورکلی محققان و متخصصان بر پایه دیدگاه‌های، مختلف علل وعوامل متعددی رابرای اعتیاد وسوء مصرف مواد مخدر برشمردند.براساس مطالعات اکتشافی انجام شده می‌توان این عوامل را در سه سطح خرد، میانه و کلان تقسیم کرد. منظور از سطح خرد همان دیدگاه روان­شناسانه است. براین اساس کلیه عواملی که مربوط به فرد، شخصیت و حتی ناراحتی‌های جسمی و روانی او می‌شود، بررسی می‌گردد (میری آشتیانی 1385، 40)، از میان متغیرهای فردی تأثیر‌گذار بر مصرف مواد مخدر می‌توان به نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد اشاره نمود که دو متغیر اصلی در نظر گرفته شده پژوهش حاضر می‌باشد، در این زمینه می‌توان اذعان نمود که بسیارى از شناخت درمانگران بر این باورند كه واكنش‌هاى هیجانى و رفتارى به وسیله فرآیندهاى شناختى ایجاد مى‌شوند. از این‌رو افكار، باورها و سایر فرآیندهاى شناخت تعیین كننده‌ى اصلى خلق و هیجان مى‌باشند (تیزدیل[2] 1997؛ به نقل از آذرگون و کجباف، 1380، 80). با توجه به توضیح مختصر داده شده، پژوهش حاضر با هدف مشخص كردن كارایی شناخت درمانی در اصلاح نگرش‌های ناكارآمد و باورهای مرتبط با مواد در افراد دچار سوء­مصرف مواد مخدر شهر ایلام صورت گرفته تا بتوان از این نوع درمان به عنوان یك درمان مكمل در زمینه ارتقای بهداشت روانی و یكی از فاكتورهای پیشگیری کننده در افراد دچار به سوء­مصرف مواد همچنین از رویکرد‌های مؤثر مقابله‌ای، جهت کنترل مصرف و جلوگیری از بازگشت معتادین به سوء‌مصرف مواد با تأکید بر متغیرهای روان شتاختی استفاده نمود.

1-4-1 هدف اصلی .. 8

1-4-2 اهداف فرعی .. 8

1-5 فرضیه‌های پژوهش … 8

1-5-1 فرضیه اصلی .. 8

1-5-2 فرضیه‌های فرعی .. 8

1-6 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 9

1-6-1 تعاریف مفهومی متغیرها 9

1-6-1-1 سرطان . 9

1-6-1-2 بهزیستی روان‌شناختی: 9

1-6-1-3 امید به زندگی: 9

1-6-1-4 ذهن آگاهی: 9

1-6-2 تعاریف عملیاتی متغیرها 9

1-6-2-1 سرطان: 9

1-6-2-2 بهزیستی روان‌شناختی: 10

1-6-2-3 امید به زندگی: 10

1-6-2-4 ذهن آگاهی: 10

 

 

فصل دوم : ادبیات و پیشینه پژوهش

2-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 12

2-2 بخش اول: سرطان……………………………………………………………………………………………………… 12

2-2-1 تعریف سرطان………………………………………………………………………………………………………. 12

2-2-2 منشأ سرطان…………………………………………………………………………………………………………. 12

2-2-3 سرطان در کودکان………………………………………………………………………………………………….. 13

2-2-3-1- مراقبت حمایتی از کودکان مبتلابه سرطان……………………………………………………………….. 15

2-2-3-2-سازگاری روانی………………………………………………………………………………………………… 16

2-2-3-3- شیمی‌درمانی……………………………………………………………………………………………………. 17

2-3 بخش دوم: بهزیستی روان‌شناختی………………………………………………………………………………….. 19

2-3-1 مفهوم بهزیستی روان‌شناختی…………………………………………………………………………………….. 19

2-3-2 اجزا و عناصر بهزیستی روان‌شناختی…………………………………………………………………………… 20

2-3-2-1 معنویت……………………………………………………………………………………………………………. 21

2-3-2-2 رضایت از زندگی………………………………………………………………………………………………. 22

2-3-2-3 شادی……………………………………………………………………………………………………………… 23

2-3-2-4 خوش‌بینی………………………………………………………………………………………………………… 24

2-3-2-5 معناداری………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-3-2-6 روابط مثبت با دیگران…………………………………………………………………………………………. 26

2-3-2-7 احساس انسجام یا به‌هم‌پیوستگی……………………………………………………………………………. 27

2-4 بخش سوم: امید به زندگی……………………………………………………………………………………………. 27

2-4-1 مفهوم امید به زندگی………………………………………………………………………………………………. 27

2-4-2 نظریه ابعاد امید……………………………………………………………………………………………………… 28

2-4-3 نظریه امید……………………………………………………………………………………………………………. 29

2-4-3-1 نظریه سرسختی…………………………………………………………………………………………………. 31

2-4-3-2 نظریه شادمانی…………………………………………………………………………………………………… 31

2-4-3-3 نظریه خوش‌بینی………………………………………………………………………………………………… 32

2-4-4 رویکردهای امید به زندگی……………………………………………………………………………………….. 32

2-4-4-1 رویکرد روان‌شناختی امید به زندگی………………………………………………………………………… 32

 

2-4-4-2 رویکرد جامعه‌شناختی…………………………………………………………………………………………. 33

2-4-4-3 رویکرد زیستی اجتماعی………………………………………………………………………………………. 35

2-5 بخش چهارم: ذهن آگاهی……………………………………………………………………………………………. 35

2-5-1 مفهوم ذهن آگاهی…………………………………………………………………………………………………. 35

2-5-2 ذهن آگاهی و بهزیستی روان‌شناختی………………………………………………………………………….. 36

2-5-3 آموزش ذهن آگاهی……………………………………………………………………………………………….. 37

2-6 بخش پنجم: هوش معنوی.. 37

2-6-1 هوش………………………………………………………………………………………………………………….. 37

2-6-2 معنویت……………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-6-3 هوش معنوی و مؤلفه های آن……………………………………………………………………………………. 39

2-6-4 مؤلفه های هوش معنوی در اسلام………………………………………………………………………………. 43

2-6-5 رشد هوش معنوی………………………………………………………………………………………………….. 45

2-6-6 هوش معنوی و سلامت روانی…………………………………………………………………………………… 46

2-6-7 مقایسه هوش معنوی باهوش‌های دیگر………………………………………………………………………… 47

2-7 پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………………….. 49

2-7-1پژوهش‌های داخلی و خارجی……………………………………………………………………………………. 49

 

فصل سوم:روش شناسی پژوهش

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 53

3-2 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 53

3-3 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………. 54

3-4 روش نمونه‌گیری و حجم نمونه…………………………………………………………………………………….. 54

3-5 روش جمع آوری داده ها……………………………………………………………………………………………. 54

3-6 ابزار تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 55

3-6-1 روایی ابزار پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 55

3-6-2 پایایی ابزار پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 56

3-7 روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 57

3-8 روش تجزیه‌وتحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………. 57

فصل چهارم: تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

یک مطلب دیگر :

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 59

4-2 آمار توصیفی……………………………………………………………………………………………………………. 59

4-2-1 توزیع فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان………………………………………………………………………… 59

4-2-2 توزیع فراوانی سن پاسخ دهندگان. 60

4-3 آمار استنباطی……………………………………………………………………………………………………………. 60

4-3-1 تحلیل عاملی تأییدی متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………….. 60

4-3-2 آزمون فرضیات اصلی تحقیق .. 62

4-3-2-1 فرضیه اصلی اول……………………………………………………………………………………………….. 62

4-3-2-2 فرضیه اصلی دوم……………………………………………………………………………………………….. 64

4-3-2-3 فرضیه اصلی سوم………………………………………………………………………………………………. 67

4-3-2-4 فرضیه اصلی چهارم……………………………………………………………………………………………. 69

4-3-3 فرضیات فرعی……………………………………………………………………………………………………… 72

4-3-3-1 فرضیه فرعی اول……………………………………………………………………………………………….. 72

4-3-3-2 فرضیه فرعی دوم……………………………………………………………………………………………….. 73

4-3-3-3 فرضیه فرعی سوم………………………………………………………………………………………………. 74

4-3-3-4 فرضیه فرعی چهارم……………………………………………………………………………………………. 75

4-3-3-5 فرضیه فرعی پنجم……………………………………………………………………………………………… 76

4-3-3-6 فرضیه فرعی ششم……………………………………………………………………………………………… 77

4-3-3-7 فرضیه فرعی هفتم………………………………………………………………………………………………. 78

4-3-3-8 فرضیه فرعی هشتم…………………………………………………………………………………………….. 79

4-3-3-9 فرضیه فرعی نهم……………………………………………………………………………………………….. 80

4-3-3-10 فرضیه فرعی دهم…………………………………………………………………………………………….. 81

4-3-3-11فرضیه فرعی یازدهم…………………………………………………………………………………………… 82

4-3-3-12 فرضیه فرعی دوازدهم……………………………………………………………………………………….. 83

 

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 85

5-2 نتایج و دستاوردهای حاصل از تحقیق…………………………………………………………………………….. 85

5-2-1 نتایج فرضیه‌های اصلی……………………………………………………………………………………………. 85

5-2-2 نتایج فرضیات فرعی………………………………………………………………………………………………. 86

5-3 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………… 89

5-4 ارائه راهکارها و پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 89

5-4-1 پیشنهادات کاربردی……………………………………………………………………………………………….. 89

5-4-2 پیشنهادهای پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 89

5-5 محدودیتهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 90

فهرست منابع . 91

پیوست‌ها 98

چكیده 109

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                         صفحه

 

جدول 2-1:  مقایسه هوش معنوی و هوش متعارف………………………………………………………………….. 48

جدول 3-1: سؤالات پرسشنامه……………………………………………………………………………………………. 55

جدول 3-2 ضریب آلفای کرونباخ متغیرهای پژوهش……………………………………………………………….. 56

جدول 3-2 جلسات مداخله هوش معنوی و ذهن آگاهی…………………………………………………………… 57

جدول 4-1: توزیع فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان………………………………………………………………….. 59

جدول 4-2:  توزیع فراوانی سن پاسخ دهندگان………………………………………………………………………. 60

جدول (4-3): بارهای عاملی متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………. 61

جدول 4-4: ضریب همبستگی، R²، آماره دوربین-واتسون………………………………………………………… 62

جدول 4-5: تحلیل واریانس……………………………………………………………………………………………….. 62

جدول 4-6: نتایج حاصل از آزمون رگرسیون برای فرضیه اول…………………………………………………….. 63

جدول 4-7: ضریب همبستگی، R²، آماره دوربین-واتسون………………………………………………………… 64

جدول 4-8: تحلیل واریانس … 65

جدول 4-9: نتایج حاصل از آزمون رگرسیون برای فرضیه . 65

1-4- اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 7

1-4-1- هدف کلی………………………………………………………………………………………………………… 7

1-4-2- اهداف جزئی…………………………………………………………………………………………………….. 7

1-5- فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………………………………………… 8

1-6- متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 8

1-7- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی)……………………… 8

1-7-1- تعاریف مفهومی و نظری……………………………………………………………………………………… 8

1-7-2- تعاریف عملیاتی………………………………………………………………………………………………… 9

1-8- قلمرو پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 10

 

فصل دوم: ادبیات نظری پژوهش

2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 12

2-2- مهارت ابراز وجود……………………………………………………………………………………………….. 13

2-2-1- مداخلات روانشناختی (جرات ورزی)…………………………………………………………………… 13

2-2-2- یادگیری مهارت اهمیت دادن به خود…………………………………………………………………….. 14

2-2-3- سازگاری شخصی یا حفظ سلامت روان…………………………………………………………………. 15

2-2-4- راهکارهای تقویت اراده و قاطعیت در تصمیم گیری و دوری از اهمال كاری…………………… 17

2-3- سلامت معنوی…………………………………………………………………………………………………….. 21

2-3-1- شناسایی راهکار مناسب در تبیین سلامت معنوی………………………………………………………. 22

2-3-2- شناخت نیازهای معنوی در بیماران………………………………………………………………………… 23

2-3-3- تأثیر دین و باورهای دینی در سلامت روانی فرد و جامعه………………………………………….. 26

2-3-4- تاثیر دین و باورهای مذهبی در بهداشت روانی………………………………………………………… 27

2-3-5- مقابله‌های دینی و سلامت روانی…………………………………………………………………………… 28

2-3-6- دین و بیماری روانی…………………………………………………………………………………………. 28

2-4- جهت گیری مذهبی………………………………………………………………………………………………. 31

2-4-1- سرمایه مذهبی………………………………………………………………………………………………….. 31

2-4-2- سرمایه مذهبی و ایمان……………………………………………………………………………………….. 32

2-4-3- خودفزایندگی و استهلاك سرمایه مذهبی…………………………………………………………………. 33

2-4-4- مرور دیدگاه چند روانشناس در مورد دین………………………………………………………………. 33

2-5-تعاریف اعتیاد………………………………………………………………………………………………………. 38

2-5-1- علل گرایش به اعتیاد…………………………………………………………………………………………. 38

2-5-2- پیشگیری از اعتیاد…………………………………………………………………………………………….. 39

2-5-3- نظریه‌های انحرافات اجتماعی (پیدایش اعتیاد)………………………………………………………….. 39

2-5-4- علل گرایش به اعتیاد…………………………………………………………………………………………. 43

2-5-4-1- علل فردی…………………………………………………………………………………………………… 43

2-5-4-2- علل خانوادگی……………………………………………………………………………………………… 46

2-5-4-3- علل اجتماعی………………………………………………………………………………………………. 51

2-5-5- نقش مذهب در درمان اعتیاد………………………………………………………………………………… 55

2-5-6- نقش مذهب و سلامت معنوی در پیشگیری از اعتیاد………………………………………………….. 56

2-5-7- عوامل تشدید کننده اعتیاد……………………………………………………………………………………. 61

2-5-7-1- راهکارهای کاربردی………………………………………………………………………………………. 62

2-6- پیشینه تجربی تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 63

2-6-1- تحقیقات انجام گرفته در خارج از کشور………………………………………………………………… 63

2-6-2- تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور…………………………………………………………………….. 67

2-7- جمع‌بندی مطالعات انجام شده…………………………………………………………………………………. 69

 

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 71

3-2- روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 71

3-3- شیوه اجرای تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 72

3-4- جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………. 72

3-5- حجم نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………. 72

3-6- ابزار جمع آوری داده‌ها…………………………………………………………………………………………. 73

3-6- 1- پرسشنامه‌ی سلامت معنوی………………………………………………………………………………… 73

3-6- 2- پرسشنامه جهت گیری مذهبی…………………………………………………………………………….. 74

3-6- 3- پرسشنامه ابراز وجود………………………………………………………………………………………… 74

3-6-4- روایی ابزار اندازه گیری……………………………………………………………………………………… 74

3-6-5- پایایی ابزار اندازه گیری……………………………………………………………………………………… 74

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها…………………………………………………………………………………… 75

3-7-1- ضریب همبستگی پیرسون…………………………………………………………………………………… 75

3-8- جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………. 76

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1-مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 78

4-2- تجزیه و تحلیل داده‌ها………………………………………………………………………………………….. 79

4-3- آمار استنباطی…………………………………………………………………………………………………….. 81

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 86

5-2- بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………… 87

5-3- پیشنهادها و راهکارهای مبتی بر یافته‌های پژوهش………………………………………………………… 88

5-3-1- پیشنهادها به پژوهشگران بعدی……………………………………………………………………………. 88

5-3-2- پیشنهادهای كاربردی…………………………………………………………………………………………. 89

5-4- محدودیت‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………. 89

5-4- 1- محدودیت‌های در اختیار پژوهشگر……………………………………………………………………… 89

5-4- 2- محدودیت‌های خارج از اختیار پژوهشگر………………………………………………………………. 89

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………. 90

ضمائم……………………………………………………………………………………………………………………….. 92

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                         صفحه

 

جدول 3-1-ضریب آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس‌های پرسشنامه معتادین كمپ اعتیاد………………. 75

جدول 4-1- توزیع فراوانی مربوط به جنسیت، وضعیت تاهل، سن و سطح تحصیلات پاسخگویان….. 79

جدول 4-2- توزیع فراوانی مربوط به وضعیت استخدام، طول دوران اعتیاد و وضعیت مصرف مواد….. 80

جدول شماره 4-3- آزمون همبستگی  پیرسون بین جهت گیری مذهبی با مهارت ابراز وجود در بین معتادین کمپ اعتیاد ایلام…………………………………………………………………………………………………………………………. 81

جدول شماره 4-4- آزمون همبستگی  پیرسون بین جهت‌گیری مذهبی(درونی) با مهارت ابراز وجود در بین معتادین کمپ اعتیاد ایلام………………………………………………………………………………………………………………….. 82

جدول شماره 4-5- آزمون همبستگی  پیرسون بین جهت‌گیری مذهبی(بیرونی) با مهارت ابراز وجود در بین معتادین کمپ اعتیاد ایلام………………………………………………………………………………………………………………….. 83

جدول شماره 4-6- آزمون همبستگی پیرسون بین سلامت معنوی با مهارت ابراز وجود در بین معتادین کمپ اعتیاد ایلام……………………………………………………………………………………………………………………………….. 84

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه

ترقی و پویایی و اعتلای هر جامعه‌ای جز در داشتن عناصر و اعضایی سالم و کارآمد در آن اجتماع نیست افرادی که علاوه بر وضعیت جسمانی مناسب ازلحاظ وضعیت روحی و روانی نیز در حد متعادل و مطلوبی باشند. بدون تردید تقارن سلامتی جسمانی و روانی اصلی‌ترین نتیجه‌اش داشتن جامعه‌ای شکوفا و با آتیه است. سلامت روانی مقوله‌ای بسیار حائز اهمیت است چراکه تأثیر روح و روان بر عملکرد جسمانی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. در این راه بزرگان مذهبی ما و همچنین دانشمندان علوم پزشکی از دیرباز بر مبحث سلامت روان تأکید داشته‌اند.

در جوامع کنونی و به‌ویژه با ورود به قرن بیست و یکم اکثریت قریب اتفاق افراد به اصول بهداشتی مربوط به ابعاد مختلف جسمانی خویش آگاهی دارند به والدین از طریق رسانه‌های گروهی و به فرزندان از طریق آموزشگاه‌ها این مهم توصیه و سفارش می‌شود. ولی اکثریت جامعه متأسفانه به امر بسیار مهم بهداشت روانی خود و فرزندان اهمیت نمی‌دهند و بهتر آنکه بیان نمائی‌ام آگاهی ندارند(میلانی فر،1379). درحالی‌که برحسب آمارهای کشورهای مختلف تعداد افراد مبنی بر مشکلات و معضلات روانی

یک مطلب دیگر :

۱۵توصیه برای تقویت سیستم ایمنی بدن

 رو به فزونی است. گرچه به نظر می‌رسد همه انسان‌ها مسئول اعمال و سلامت خود هستند ولی در مورد وابستگی به مواد و اعتیاد مسئله اندكی پیچیده تر است بدین معنی كه فرد معتاد صرفا یك مصرف كننده نیست كه هر وقت خواست ماده ای را مصرف كند و هر وقت نخواست آن را كنار بگذارد. در واقع مجموعه ای از عوامل ذهنی، روانی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و … فرد را به این سمت سوق می‌دهند كه معمولا همه آن‌ها در نگاه اول موردتوجه قرارنمی گیرند و روند درمان راتحت تاثیر قرار میدهند و البته خود اعتیاد و فرد وابسته به مواد نیز بر عوامل بالا تاثیر می‌گذارند و خانواده و جامعه را به واکنش‌های خاص وادار می‌کند لذا اخیراً بر رفتار خانواده ونقش آن‌ها بر ادامه اعتیاد فرد تاكید شده است و البته سوالی كه اغلب پدر و مادرها وهمسران می‌پرسند این است كه در مقابل فرد وابسته به مواد چه رفتاری نشان بدهیم كه فرد مجدداً مصرف مواد را شروع نكند پاسخ به این سوال اندكی مشكل است وراهنمایی ها بستگی به شرایط فرد وخانواده اش دارد وشایدپاسخ به اینكه چه كارهایی را نبایدانجام داد راحتترباشد. (بیابانگرد، 1373)

اختیاردادن [1] اولین و مورد توافق‌ترین مشخصه هموابستگی[2]  است که در آن اعضای خانواده فکر می‌کنند کمترین کنترل را روی توانمندسازی افراد برای مصرف مواد دارند و آن هم به خاطر فشار اجتماعی روی افراد حمایت گر خانواده مثل همسرومادر است که از اعضای دیگر خانواده حمایت می‌کنند یا ممکن است وابستگی‌های بین فردی بیمار گونه بین افراد خانواده وجود داشته باشد که یک نفر از فرد معتاد حمایت می‌کند. که هر دوی این رفتارها واحساس ها باعث می‌شود که در مقابل تغییر رفتار اعتیادی مقاومت ایجاد شود. بنابراین، برای پیشگیری از بروز حالات عدم تعادل روانی و خارج شدن انسان از خط صراط مستقیم، باید بازگشت به فطرت پاک الهی را توصیه كرد، همچنین قدرت ابرازوجود تا انسان به دور از عوامل تحریکی خارج‌کننده از صراط مستقیم، به این راه راست پای‌نهد و منحرف نگردد. اینجا نقطة عطف ارتباط بین دین و مذهب و بهداشت روانی است؛ زیرا بهداشت روانی نیاز به شناخت کامل روان انسان دارد؛ دین نشئت گرفته از علم الهی است و خالق، از روان مخلوق خود شناخت كامل دارد. بنابراین، دین می‌تواند اطلاعات جامعی دربارة روان انسان ارائه کند و آموزه‌های آن می‌تواند راهنمای کاملی برای رعایت بهداشت روانی باشد. (بیابانگرد، 1373).

 

1-2- بیان مسئله

بر اساس جدیدترین پژوهش‌های جامعه‌شناختی، 95% انسان‌ها به وجود خداوند ایمان دارند. محققان هیچ قومی از اقوام بشری را نیافته‌اند که صاحب نوعی دین نباشند. مذهب به عنوان مجموعه ای از اعتقادات بایدها و نبایدها و نیز ارزش‌های اختصاصی و تعمیم یافته، از مؤثرترین تکیه گاه‌های روانی به شمار می‌رود و قادر است معنای زندگی را در لحظه‌های عمر فراهم کند و در شر ایط خاص نیز با فراهم سازی تکیه‌گاه‌های تبیینی، فرد را از تعلیق و بی‌معنایی نجات دهد. آملینگ از مذهب به مثابه یک مجموعه عقاید سازمان یافته یاد می‌کند که به سؤالات زندگی پاسخ می‌دهد. و در قالب متون مذهبی، تشریفات و اعمال سازماندهی می‌شود (وولف[3]، 2011) اسپیکلا و همکاران مذهب را به عنوان یک نظام مرجع برای تفسیر وقایع زندگی مورد بحث قرار می‌دهند. مذهب به عنوان یک نظام با معنا تصور می‌شود که افراد از آن برای کمک به فهم مسایل جهانی، پیش بینی، مهار وقایع و حفظ حرمت خود استفاده می‌کنند. در همین زمینه، یکی از موضوعات دینی و مذهبی، که از سوی محققان به عنوان شاخص پیروی یا تمایل به آموزه‌های دینی در پیشینه پژوهشات مطرح شده، جهت گیری مذهبی است. این مفهوم بر دلایل ابزاری و غیرابزاری بودن افراد، در گزاردن کنش‌های مذهبی دلالت دارد. (جان بزرگی، 1388) جهت گیری مذهبی عبارت است از: عملكرد فرد بر اساس باورهای دینی خود. جهت گیری مذهبی به قرار مرجعیت بخشیدن به ساختار روابط و مناسبات در تمام ابعاد آن، در پرتو رابطۀ انسان با خدا تعریف شده است. در حوزه روان شناسی، آلپورت نخستین محققی هست که جهت گیری مذهبی را مورد بررسی قرار داده است. مقصود آلپورت از جهت گیری مذهبی، ترکیبی از باورهای مذهبی، رفتارها و انگیزه بود. از دیدگاه آلپورت[4]، این جهت گیری مذهبی به دو صورت جهت گیری مذهبی درونی و جهت گیری مذهبی بیرونی می‌باشد. (بهرامی، 1389) افراد دارای جهت گیری بیرونی، باورهای مذهبی را قبول دارند و به آن عمل می‌کنند. این گروه به اندازه ای در مراسم مذهبی شرکت می‌کنند که آن‌ها را در رسیدن به اهداف مادی خود مانند وجهۀ اجتماعی، رفاه و آسایش، حمایت و تأیید یاری رساند. اما جهت گیری مذهبی درونی، فراتر و متعالی تر از این مجموعه اهداف، در نظر گرفته می‌شود. در این جهت گیری، ایمان، به خاطر خود ایمان، ارزشمند و مفید است، نه به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف. آلپورت مذهب بیرونی را به عنوان یک مذهب نابالغ یا کمتر رسش یافته نسبت به مذهب درونی توصیف می‌کرد. به عقیده وی، مذهب بیرونی کمتر از مذهب درونی، جنبه درمانگرانه و پیشگیرانه دارد. تنها مذهب با جهت گیری درونی است که سلامت روانی را تضمین می‌کند. امروزه توجه به بعد معنوی سلامت در بسیاری از تعاریف ارائه شده برای سلامتی مدنظر قرار گرفته است و پیشنهادهایی برای گنجاندن سلامت معنوی به عنوان یكی از ابعاد سلامتی در تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت ارایه شده است (آلپورت،­2010). هنگامی كه هدف از برخورداری از سلامت معنوی، احساس راحتی، آرامش درونی و… بیان می‌گردد، این نتیجه را در پی دارد كه با توجه به متفاوت بودن افراد، آنچه ممكن است برای فردی احساس راحتی و آرامش ایجاد كند، ممكن است برای دیگری كارایی نداشته باشد. پس هر كس باید در پی چیزی باشد كه برای شخص وی احساس راحتی، امید، معنا و آرامش درونی به ارمغان آورد. سلامت معنوی اصطلاحی است كه در دانش جدید پزشكی در بازه زمانی سال 1979 میلادی توسط بهداشت جهانی به عنوان ركن چهارم سلامت مطرح گردید و در معاهده كپنهاك برای توسعه اجتماعی مورد توافق دولت‌های اروپایی قرارگرفت. (فرهنگستان علوم پزشكی ایران، 1389)

قدرت ابراز وجود از مهارت‌های اجتماعی موثر انسان‌هاست نوآوری و توانایی‌های انسان‌ها در گروه و زندگی اجتماعی تبلور می‌یابد. انسان‌هایی در زندگی اجتماعی موفق ترند که قدرت ارتباطی بیشتری داشته و بتوانند به آسانی خواسته‌ها، سئوالات و مشکلات خود را در گروه‌ها اعم از خانواده، کلاس درس، دانشگاه و غیره بیان کنند و از طرح خواسته‌های خود هراس نداشته باشند. ابراز وجود معمولاً مناسب‌ترین پاسخ است. مردم افراد پرخاشگر را اشخاصی ناسازگار، زورگو، سلطه گر و غیرخویشتندار می‌دانند. گرچه این افراد گاهی با نهیب زدن و ترساندن دیگران می‌توانند حرف خود رابر كرسی بنشانند، اما باعث می‌شوند تا دیگران از آن‌ها بیزارند و گریزان شوند. از سوی دیگر عدم ابراز وجود باعث می‌شود تا دیگران  ما را موجودی ضعیف دانسته كه من سادگی می‌توان او را فریب داد و در نتیجه این افراد اغلب از زندگی خود ناراضی بوده و نمی‌توانند من اهداف خود برسند. اما افرادی كه اهل ابراز وجود هستند كنترل بیشتری بر زندگی خود داشته و اغلب از روابطشان رضایت دارند و من اهداف خویش می‌رسند. مردم من آن‌ها اعتماد بیشتری داشته و احترام بیشتری می‌گذارند، زیرا آن‌ها را شخصیت‌های محكم و ثابت قدم می‌دانند. (بهرامی، 1389). در بعضی از پژوهش‌ها، گزارش شده که شدت نگرش‌های مذهبی در زنان بیشتر از مردان است برای مثال، داناهیواز نظر نگرش‌های مذهبی و فرارو و کلی‌ـ مور از نظر درخواست مشاوره مذهبی، بین دو جنس تفاوت معناداری یافتند. قوی‌تر بودن نگرش‌های مذهبی در زنان در چند پژوهش داخلی نیز به دست آمده است. در پژوهشی که همایون فرد نجام داد، مشخص شد که بین نوجوانان دختر و پسر تفاوت معناداری در زمینة ارزش‌های دینی، سیاسی، فطری، اجتماعی و هنری وجود دارد. بنابراین، نتایج، دختران به ترتیب در ارزش‌های دینی، سیاسی، فطری، هنری و اقتصادی در اولویت‌اند. ابراهیمی گزارش می‌کند كه در 75٪ از دانشجویان دانشگاه اصفهان گرایش دینی وجود دارد و دانشگاه بر افکار و اعمال دینی 40% از دانشجویان تأثیر گذاشته است و دانشجویان مؤنث، در این زمینه در مقایسه با دانشجویان مذکر برتری داشته‌اند. لهسایی‌زاده و همكاران (1388) در پژوهشی تحت عنوان «بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و سلامت روانی مهاجران بر اساس مدل آلپورت و راس» به این نتیجه رسیده‌اند كه ضریب همبستگی بین جهت‌گیری درون‌دینی با سلامت روان 79/0 و برون‌دینی 75/0- است و یافته‌های پژوهش آن‌ها پیش‌فرض نظریه آلپورت در مورد رابطه بین سلامت روانی و دین‌داری و ارتباط آن با سلامت روانی مهاجران را تأیید می‌كند. (پی^[5]ن، 2013). گردی و همكاران در پژوهشی تحت عنوان «رابطه سلامت روانی با تفكر غیرمنطقی در دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی» به این نتیجه دست یافته‌اند كه سطح سلامت روانی آزمودنی‌ها با میزان تفكرات غیرمنطقی آن‌ها به‌طور كلی، و با انواع توقع تأیید از دیگران، انتظار بیش از حد از خود، واكنش به ناكامی، بی‌مسئولیتی هیجانی، بیش‌دلواپسی اضطرابی، اجتناب از مشكل، و درماندگی برای تغییر معكوس و با كمال‌گرایی معنادار بوده است. بنابراین سوال اصلی این پژوهش این است که آیا بین جهت گیری مذهبی، سلامت معنوی و مهارت ابراز وجود (قاطعیت) در بین معتادین كمپ اعتیاد شهر ایلام رابطه وجود دارد؟

[1] Enabling

[2] codependence

1-6- تعریف عملیاتی متغیرها………………………………………………………………………….. 10

فصل دوم: مروری برادبیات تحقیق وپیشینه تحقیق

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 12

2-2- بخش اول: نیازهای بنیادی روانی…………………………………………………….. 12

2-2-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………… 12

2-2-2- نیازهای روانشناختی…………………………………………………………………………… 13

2-2-3- ساختار نیاز………………………………………………………………………………………. 13

2-2-4- نیاز از دیدگاه آبراهام مازلو………………………………………………………………….. 13

2-2-5- سلسله مراتب نیازهای مازلو ……………………………………………………………….. 14

2-2-6- نیاز از دیدگاه کارن هورنای ………………………………………………………………… 15

2-2-7- نیازهای روانی از دیدگاه هنری موری …………………………………………………… 16

2-2-8- نیازهای روانشناختی از دیدگاه جولین راتر …………………………………………….. 17

2-2-9- طبقات نیاز ……………………………………………………………………………………… 17

عنوان                            فهرست مطالب                               شماره صفحه

 

2-2-10- نیازهای روانشناختی از دیدگاه اریک فروم …………………………………………… 18

2-2-11- نیازهای روانشناختی ارگانیزمی  …………………………………………………………. 20

2-2-12- ارتباط نیازهای بنیادی روانی و طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………… 23

2-3- بخش دوم: طرحواره­های ناسازگار اولیه ……………………………………………… 23

2-3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………… 23

2-3-2- طرحواره…………………………………………………………………………………………. 24

2-3-3- طرحواره­های ناسازگار اولیه (SME)………………………………………………………. 25

2-3-4- انواع طرحواره­های ناسازگار اولیه…………………………………………………………. 27

2-3-5- خصوصیات طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………………………………….. 30

2-3-6- عملکردهای طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………………………………….. 31

2-3-7- سبک­های مقابله­ای ناسازگار………………………………………………………………… 31

2-3-8- پاسخ­های مقابله­ای…………………………………………………………………………….. 31

2-3-9- ارتباط طرحواره­های ناسازگار اولیه با اختلال تنظیم هیجانی…………………………… 32

2-4- بخش سوم: اختلال تنظیم هیجانی……………………………………………………. 32

2-4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………… 32

2-4-2- تعریف هیجان …………………………………………………………………………………. 33

2-4-3- ویژگی هیجان­ها……………………………………………………………………………….. 34

2-4-4- عوامل ایجاد هیجان…………………………………………………………………………… 34

2-4-5- تنظیم هیجان…………………………………………………………………………………….. 35

2-4-6- مهارتهایی که در تنظیم هیجانی آموخته می­شوند……………………………………… 37

2-4-7- راهبردهای مقابله با هیجان­ها……………………………………………………………….. 38

2-4-8 دیدگاههای زیر بنای هیجانها…………………………………………………………………. 42

2-4-9- اختلال تنظیم هیجانی ………………………………………………………………………… 44

2-5- تاریخچه و پیشینه پژوهش ……………………………………………………………………… 45

عنوان                            فهرست مطالب                               شماره صفحه

 

2-5-1- تحقیقات داخلی ……………………………………………………………………… 45

2-5-2- تحقیقات خارجی ……………………………………………………………………. 46

2-6- نتیجه­گیری ………………………………………………………………………………………….. 48

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه  ……………………………………………………………………………………………….. 50

3-2 طرح پژوهشی………………………………………………………………………………………… 50

3-3 جامعه مورد بررسی پژوهش …………………………………………………………………….. 50

3-4- نمونه آماری و روش نمونه­گیری …………………………………………………………….. 50

3-5- ابزار گردآوری داده­ها ……………………………………………………………………………. 51

3-5-1- پرسشنامه ارضاء نیازهای بنیادی روانی………………………………………….. 51

3-5-2- فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره های ناساز گار اولیه …………………………. 51

3-5-3- پرسشنامه اختلالات تنظیم هیجانی ……………………………………………… 52

3-6-  شیوه ی گرد آوری داده ها…………………………………………………………………….. 53

3-7- روش تجزیه و تحلیل آماری………………………………………………………………………….53

3-8- شاخص های برازندگی و معیارهای قابل قبول آن…………………………………………………….53

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………… 56

4-2- یافته­های توصیفی………………………………………………………………………………….. 56

4-3- یافته­های اصلی پژوهش……………………………………………………………………………….61

4-4- ضرایب مسیر روابط مستقیم مدل پیشنهادی…………………………………………………….61

4-5- ضرایب مسیر روابط مستقیم مدل تائید شده……………………………………………………63

4-6- ارزیابی مدل تأییدشده…………………………………………………………………………………..63

4-7- بررسی فرضیه دوم………………………………………………………………………………………64

4-8- بررسی فرضیه­ی سوم………………………………………………………………………………….64

عنوان                            فهرست مطالب                               شماره صفحه

 

 

4-8- بررسی فرضیه­ی چهارم……………………………………………………………………………….65

 

فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 67

5-2- بررسی برازش مدل پیشنهادی و تأیید شده…………………………………………………. 67

5-3- بررسی یافته­های مربوط به فرضیه­های پژوهش ………………………………………… ..67

5-4- محدودیت­های پژوهش………………………………………………………………………………..71

5-5- پیشنهادات پژوهشی…………………………………………………………………………………….71

5-6- پیشنهادات کاربردی……………………………………………………………………………………..71

فهرست منابع فارسی……………………………………………………………………………………….. 73

فهرست منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………….. 76

پیوست ها

چکیده انگلیسی

 

 

عنوان                              فهرست جداول                              شماره صفحه

 

4-1- شاخص­های توصیفی خرده مقیاس نیازهای بنیادی روانی………………………………. 56

4-2- شاخص­های توصیفی خرده مقیاس طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………… 57

4-3- شاخص­های توصیفی خرده مقیاس اختلال تنظیم هیجانی………………………………….58

4-4- معرفی خرده مقیاس­های متغیر­های پژوهش…………………………………………………….59

4-5- ماتریس ضرایب همبستگی بین خرده مقیاس­های پژوهش…………………………………60

4-6- پارامتر­های اندازه­گیری روابط مستقیم در مدل پیشنهادی……………………………………62

4-7- پارامتر­های اندازه گیری در مدل تأیید شده………………………………………………………..63

4-8- ویژگی­های نیکویی برازش مدل تأیید شده………………………………………………………63

4-9- آزمون t مستقل برای مقایسه­ی خرده­مقیاس­های نیازهای بنیادی روانی………………. 64

4-10- آزمون t مستقل برای مقایسه­ی خرده­مقیاس­های طرحواره­های ناسازگار اولیه……..64

4-11- آزمون t مستقل برای مقایسه خرده­مقیاس­های اختلال تنظیم هیجانی…………………65

 

یک مطلب دیگر :

 

عنوان                            فهرست نمودار ها                               شماره صفحه

 

نمودار 4-1 مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………………. 61

نمودار 4-2 مدل تأیید شده……………………………………………………………………………………. 62

 

فصل ا ول

كلیات تحقیق

 

1-1 مقدمه :

امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه­ی زندگی و تجدد گرایی،بسیاری از افراد، در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی­های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مشکلات و مسائل روزمره­ی زندگی ناتوان و آسیب پذیر ساخته است. پژوهش­های بیشماری نشان داده­اند، که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی- هیجانی، ریشه­های روانی- اجتماعی دارند. بسیاری از آسیب­های اجتماعی ریشه در، عزت نفس پایین، ناتوانی در بیان احساس و فقدان مهارت­های ارتباطی دارد. انسان­ها برای مقابله­ی سازگارانه با موقعیت­های تنش­زا و کشمکش­های زندگی نیاز به آموختن برخی مهارت­ها دارند. هدف از این مهارتها کمک به افراد جهت شناخت هر چه بهتر نیازهای خود، برقراری روابط بین فردی مناسب و موثر، کنترل هیجانات، مدیریت داشتن بر شرایط تنش­زا و حل کردن هر چه بهتر مسائل و مشکلات افراد است. هیجان یک پدیده اساسی کارکرد انسان است که بصورت بهنجار دارای ارزش سازگارانه­ای برای افزایش اثربخشی ما در پیگیری اهداف می­باشد همه ما هیجان­های مختلفی را تجربه می­کنیم و تلاش می­کنیم از طریق روشهای اثر بخش با آنها مقابله کنیم (امامی نائینی، 1385).

تنظیم روابط هیجانی با دیگران موضوعی لایه­دار و پیچیده و از دغدغــه­های درونی افراد است؛ چرا که احساس و عاطفه­ی انسانها، درگیر و دخیل در عملکرد آنان خواهدبود. به عبارت دیگر تنظیم هیجان، شامل به کارگیری تجربه ذهنی و فیزیولوژیگی هیجان­ها برای رسیدن به یک هدف می‌باشد (گراس[1]، 2002؛ تومسپون[2]، 1994). تفاوت قائل شدن بین تلفیق و اجتناب از هیجانها امری ذاتی است، که این شامل تغییر در شدت یا طول مدت تجربه هیجان، به جای تلاش برای جلوگیری یا به طور کامل خاموش کردن هیجان­های منفی است. اختلالات تنظیم هیجانی[3]، به عنوان یک عامل مشترک در سراسر طیفی از مشکلات هیجانی اشاره می­کند (برکینگ، اورت، وپرمن، مایر و کاسپر[4]، 2008).

از جمله سازه­های مهم و جدید که به بررسی سبک پردازش شناختی و نحوه­ی اثر گذاری آن بر پردازش هیجانی در انسان می­پردازد سازه­ی طرحواره­های ناسازگاراولیه[5] می­باشد. طرحواره­های ناسازگار اولیه، الگوی هیجانی و شناختی خود آسیب رسان در فرد هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته و در مسیر زندگی تکرار می­شوند (یانگ، کلوسکو و ویشار[6]، 2003، ترجمه­ی حمید­پور و اندوز، 1392). آشفتگی­های فکری و شناخت­های ناکارآمد از ویژگی­های اختلالات هیجانی می­باشد. به همین دلیل در سالهای اخیر ارتباط بین شناخت و هیجان موضوع تحقیقات و پژوهش­های گوناگون در روانشناسی بوده است. محققین بسیاری این دو زمینه را در ارتباط با هم مورد مطالعه قرارداده و به این ترتیب شناخت و هیجان به عنوان یک زمینه­ مطالعاتی به رسمیت شناخته شده، گسترش پیدا کرده است (دوسیلوا[7]،1991).

اما طرحواره­های اولیه باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند و به طور معمول از ارضاء نشدن نیازهای اولیه به خصوص نیازهای هیجانی در دوران کودکی سرچشمه می­گیرد (ژانگ و هه[8]، 2010).

 

1-2 بیان مسئله :

هیجان­ها بسیار پیچیده­تر آز آن هستند که ابتدا به چشم می­خورند. در نگاه اول، همگی، هیجان­ها را به عنوان احساس، می­شناسیم زیرا جنبه­ی احساسی آنها، طبق تجربه­ی ما خیلی بارز هستند. وقتی با تهدیدی مواجه می­شویم یا به سمت هدفی پیشرفت می­کنیم، تقریباً غیر ممکن است که متوجه جنبه­ی احساسی هیجان نشویم. اما به همان صورتی که بینی، بخشی از صورت است، احساس­ها نیز فقط جزئی از هیجان­ها هستند (ریو[9]، 2005، ترجمه­ی سید محمدی، 1390). زمانی که شخص دست به کاری می­زند و متوجه می­شود که این کار در راستای اهداف خویش بوده است هیجانها بوجود می­آیند (لازاروس[10]، 1991). انسانها پس از تجربه وقایع تنش زا، از طریق افکار و دستگاه شناخت، هیجان­هایشان را تنظیم می­نمایند و این موضوع به طور تفکیک ناپذیری با زندگی در هم آمیخته است (گارنفسکی، کریج و ون اتن[11]، 2005) .با این وجود توانایی فرد در کنترل هیجان­هایش یکی از مهمترین قابلیت­ها است که باید آموخته شود. تنظیم هیجانی بعنوان فرآیند آغاز، حفظ، تعدیل و یا تغییر در بروز شدت یا استمرار احساس درونی و هیجان مرتبط با فرآیند­های اجتماعی-روانی، فیزیکی در به انجام رساندن اهداف فرد تعریف می­شود (ویمز و پینا[12]، 2010).

طبق نظریه بک[13] (1967) اختلال تنظیم هیجانی[14]با فعال شدن طرحواره­های بد کنش رابطه دارد. ریشه­های تحولی طرحواره­ها­ی ناسازگار اولیه[15] ازعدم ارضاء نیازهای هیجانی اساسی، تجارب اولیه زندگی و خلق و خوی هیجانی نشأت می­گیرند. طرحواره­ها به دلیل ارضاء نشدن نیازهای هیجانی اساسی دوران کودکی به وجود می­آیند. فردی که از سلامت روان برخوردار است، می­تواند این نیازها­ی هیجانی اساسی را به طور سازگارانه­ای ارضاء کند. علاوه بر محیط زندگی اولیه عوامل دیگری نیز در شکل گیری طرحواره­ها نقش بازی می­کنند که در این میان خلق و خوی هیجانی کودک از اهمیت بسزایی برخوردار است (یانگ و همکاران، 2003، ترجمه­ی حمید پور و اندوز، 1392). افرادی که تنظیم هیجانی پایینی دارند، در پیش بینی خواسته­های دیگران توانایی کمتری دارند. آنها فشارهای محیط را درک نمی­کنند و هیجانهای خود را به خوبی مهار نمی­کنند و در نتیجه در مقابل وقایع مقاومت کمتری نشان می­دهند (ترینداد و جانسون[16]، 2000).

طرحواره­های ناسازگار اولیه به عنوان زیر ساخت­های شناختی منجر به تشکیل باورهای غیر منطقی و ادراک بد از دنیا می­شود. هنگامی که این طرحواره­ها فعال می­شوند، سطوحی از هیجان منتشر می‌شود و مستقیم و غیر مستقیم منجر به آسیب­های فیزیکی و روانی می­شوند (هالجین و ویتبورن[17]، 2003، ترجمه­ی سید محمدی، 1391). این طرحواره­ها زمانی بوجود می­آیند که نیازهای اساسی و روانشناختی جهان شمول (دلبستگی ایمن، خودگردانی، آزادی در بیان نیازها و هیجان­های سالم، خود انگیختگی، محدودیت­های واقع بینانه) ارضاء نمی­شوند (تیم[18]، 2010). در صورتی که نیازهای روانشناختی بنیادی[19] ارضاء شوند، احساس اعتماد به نفس و خود ارزشمندی در افراد شکل می­گیرد، اما در صورت ممانعت و برآورده نشدن این نیاز­ها، فرد درکی شکننده، منفی، بیگانه و انتقاد آمیز از خود خواهد داشت (چن و چانگ[20]، 2010).

در پژوهشی که بیابانگرد (1381) با عنوان تحلیلی بر فراشناخت و شناخت انجام داد، نشان داد که بین طرحواره­های ناسازگار اولیه و اختلالات هیجانی و نقش فعال شدن طرحواره­های بد کنش در پردازش و تفسیر سوگیرانه اطلاعات رابطه وجود دارد.

در تحقیقی که شهامت (1389) با عنوان پیش­بینی نشانه­های سلامت عمومی بر اساس طرحواره­های ناسازگار اولیه انجام داد، نشان داد که این پژوهش به نقش واسطه­ای طرحواره­ها در آسیب شناسی روانی صحه می­گذارد.

در تحقیقی که کربی (2007) با عنوان تأثیر درمان اختلال تنظیم هیجانی بر رضایت زناشویی انجام داد، نشان داد که درمان اختلال تنظیم هیجانی تأثیر قابل ملاحظه­ای در افزایش رضایت زناشویی و افزایش اعتماد در توانایی تنظیم هیجانی زوجین داشت.

با توجه به اینکه شناخت­های ناکارآمد از ویژگی­های اختلالهای هیجانی است و عدم ارضاء نیازهای بنیادی روانی به طور صحیح سبب تشکیل طرحواره­های ناکارآمد می­شود، می­توان استنباط کرد که یکی از دلایل ایجاد اختلالات در تنظیم هیجان عدم ارضاء نیازهای بنیادی روانی وشکل گیری طرحواره­های ناسازگار اولیه می­باشد.

از این رو با توجه به مطالب ذکر شده، پژوهش حاضر بدنبال پاسخگویی به این مسئله است که آیا ارضاء نیازهای بنیادی روانی و طرحوارهای ناسازگار اولیه با اختلالات تنظیم هیجانی رابطه دارد؟