۲-۱-4 نظریه نشانه­شناسی ساختگرا در تحلیل فیلم. ‌22

۲-۱-4-1 نظریه زبان فیلم کریستین متز. 25

2-1-4-2 مطالعه زبان و معنا در فیلم. 27

۲-۱ -5 روان­تحلیلی فیلم. 30

۲-1-6 تحلیل فمینیستی فیلم. 31

۲-۱ -7 تحلیل فیلم و پساساختارگرایی.. 32

۲-1-8 نظریه شناختی و تحلیل فیلم. 32

۲-۱ -9 مطالعات فرهنگی فیلم. 34

۲-1-10 مطالعه جامعه شناختی فیلم. 35

۲-۱ -11 مطالعه انتقادی فیلم. 36

۲-1-12 گفتمان اقتصادی فیلم. 37

۲-۱ -13 گفتمان سیاسی فیلم. 37

۲-1-14 جمع بندی و نتیجه گیری بخش اول فصل دوم. 38

۲-2 گفتمان جشنواره­ها 39

مقدمه. 39

۲-۲-1 مراسم جایزه بزرگ اسکار. ‌39

۲-۲-1-1 جایزه آکادمی.. 40

۲-۲-1-2 تاریخچه و زمان مراسم. ‌41

۲-۲-1-3 قوانین آکادمی اسکار. ‌42

۲-۲-2 تاریخچه نهادمندی جشنواره فیلم کن.. ‌44

۲-۲-2-1 قوانین جشنواره کن.. ‌45

۲-۲-2-2 جایزه جشنواره کن.. 46

۲-۲-3 نظام جشنواره­ها و جایزه­ها ‌46

۲-۲-4 نگاه هنری جشنواره­ها ‌47

۲-۲-5 تقابل جشنواره کن و اسکار. 48

۲-۲-6 هالیوود و روند جهانی جشنواره­ها ‌49

 

2-2-7 ایدئولوژی و جهان فیلم. 51

۲-2-8 مخاطب جشنواره­ای.. ‌53

۲-2-9 اهداف و اهمیت جشنواره­ها ‌54

۲-2-10 گفتمان جهانی جشنواره­های فیلم. 55

۲-2-11 ایران و جشنواره­های بین­المللی.. ‌55

۲-2-12 جمع بندی بخش دوم فصل دوم. ‌57

۲-3 پیشینه پژوهش…. ‌58

فصل سوم: مبانی نظری و روش تحقیق

مقدمه. 61

۳-۱ مباحث نظری.. ‌61

۳-۱-۱ نشانه و نشانه­شناسی.. ۶2

۳-۱-۲ نشانه­شناسی پساساختگرا ۶4

۳-۱-۳ نشانه­شناسی اجتماعی.. 66

۳-۱-۴ گفتمان و تحلیل گفتمان. ‌67

۳-۱-5 تحلیل گفتمان انتقادی.. ‌69

۳-۲ رویکردهای نظری.. ‌7۱

۳-۲-۱ رویکرد نشانه­شناسی بارت… ‌7۲

۳-۲-۲ رویکرد تحلیل گفتمان فوکو. 74

۳-2-3 تحلیل گفتمان انتقادی ون دایک… 76

۳-3 روش شناسی و الگوها 78

۳-3-۱ روش تحلیل رمزگان بارت… ‌78

۳-3-۲ الگوی چندروشی پیشنهادی برای تحقیق.. ‌84

۳-4 جمع بندی فصل سوم. ‌84

فصل چهارم: مبانی نظری، تجزیه و تحلیل

مقدمه. 8۵

۴-1 شیوه تحلیل.. 86

۴-۲ فیلم طعم گیلاس عباس کیارستمی.. ‌88

۴-2-1 معرفی کارگردان. 88

۴-2-2 اهمیت و ویژگی­های فیلم. ‌89

۴-2-3 عوامل تولید فیلم. 90

۴-2-4 موقعیت زمان و مکان. ‌90

۴-2-5 گزیده داستان فیلم. 91

۴-2-6 معرفی شخصیت­های فیلم. ‌91

۴-3 تحلیل نشانه شناسی فیلم. ‌93

۴-3-1 سکانس اول. 93

۴-3-2 سکانس گفتگو با سرباز. 9۵

۴-3-3 پاساژ (صحنه  بدون گفتگو) ‌99

۴-3-4 سکانس گفتگو با طلبه. ‌100

یک مطلب دیگر :

۴-3-5 پاساژ دوم. 108

۴-3-6 سکانس گفتگو با پیرمرد. ‌۱۱0

۴-3-7 سکانس آخر قبل از مؤخره ۱۱6

۴-3-8 مؤخره ۱۱۹

۴-3-9 نشانه­های مشترک در طول فیلم. ‌۱۲1

۴-4 فیلم جدایی نادر از سیمین اصغر فرهادی.. ‌۱۲4

۴-4-1 معرفی کارگردان. ‌۱۲4

۴-4-2 اهمیت و ویژگی فیلم و کارگردان. ‌۱۲4

۴-4-3 عوامل تولید. ‌۱۲۶

۴-4-4 موقعیت زمانی و مکانی.. ۱۲۶

۴-4-5 خلاصه داستان. ‌۱۲۷

۴-4-6 معرفی شخصیت­های فیلم. ۱۲۸

۴-5 تحلیل نشانه­شناسی فیلم جدایی.. ۱30

4-5-1 سکانس اول (دادگاه) 132

۴-5-2 سکانس دوم (منزل نادر و سیمین) 134

۴-5-3 سکانس رفتن سیمین و آمدن راضیه. 140

۴-5-4 سکانس­ها و صحنه­های منتخب… 141

۴-6 نشانه­های مشترک کلی.. ۱۴۰

۴-۷ تحلیل گفتمان انتقادی فیلم­ها ۱5۰

۴-۷-۱ تحلیل منارعات گفتمانی جامعه در دوران ساخت فیلم. ۱52

۴-۷-2 تحلیل گفتمان فیلم طعم گیلاس… ‌۱59

۴-۷-3 تحلیل گفتمان فیلم جدایی نادر از سیمین.. ۱6۵

۴-7-3-1 گفتمان سیاسی فیلم. 166

۴-7-3-2 گفتمان اجتماعی (سنتی و مدرن) ‌۱7۱

۴-7-3-3 گفتمان طبقاتی (فرادست و فرودست) ۱73

۴-7-3-4 گفتمان جنسیت… 175

۴-7-3-5 گفتمان دینی.. ۱77

۴-7-3-6 نشانه­های مشترک گفتمانی.. 178

۴-8 جمع­بندی و نتیجه گیری فصل چهارم. ‌۱81

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات‌

مقدمه. ‌۱۸4

۵-۱ خلاصه و جمع بندی مباحث… 184

۵-۲ پاسخ به سؤالات و فرضیه­ها ‌۱۸6

۵-2-1 سؤال اصلی.. ‌۱۸6

5-2-2 مقایسۀ فیلم طعم گیلاس و جدایی نادر از سیمین…… ‌۱86

۵-2-2-1 تفاوت دو فیلم. 187

5-2-2-2 مشترکات دو فیلم. 190

۵-2-3 پاسخ به سؤالات فرعی و اثبات فرضیه­ها 192

۵-۲-3-1 تحلیل گفتمان جشنواره کن و اسکار. ‌193

۵-2-3-2 دلایل استقبال مخاطبان داخلی و خارجی.. ‌195

5-3 سخن پایانی. 198

۵-4 پیشنهاد برای پژوهش­های آینده ‌۱۹۳

پیوست­ها ‌201

منابع پژوهش…. ‌208

چکیده انگلیسی.. 214

چکیده:

سینما به عنوان هنر هفتم، بخشی از نظام ارتباطات محسوب می شود که همواره بر تولید و تحلیل معانی، نشانه ها و نمادهای هنری و فرهنگی دلالت می کند. سینمای غالب جهان به صورت کلی تحت تأثیر دو جریان قرار دارد: اروپا و آمریکا. نمود بارز تقابل این دو جریان مهم را می توان از منظر تقابل جشنوارۀ فیلم کن  نمایندۀ سینما به مثابه هنر و اسکار نمایندۀ سینما به مثابه صنعت/ تجارت بررسی کرد. گفتمان سینمایی” واقعیت” را بازتولید می کند. به دلیل اینکه این گفتمان ها همزمان هم محصول واقعیت هستند، هم سازنده ی آن، ایدئولوژی را هم بازتاب می دهند، و هم آن را تقویت می کنند، و از این نظر بازتابنده ی مناسبات قدرت هستند. هدف اصلی: شناخت مؤلفه های هنری و فرهنگی مؤثر در موفقیت  فیلمهای ایرانی در جشنواره های معتبر جهانی از جمله کن و اسکار می باشد، تا از این طریق گفتمان جشنواره­های کن و اسکار بررسی شود. برای نیل به این هدف، از تلفیق دو رو یکرد نشانه­شناسی و تحلیل گفتمان انتقادی استفاده شده است. در این پژوهش در سطح نشانه­شناسی که برای دست­یابی به وجوه هنری و زیباشناختی فیلم­ها بکار گرفته شده، از الگوی رمزگان بارت کمک گرفته شده است. همچنین برای وجوه گفتمانی، تحلیل گفتمان انتقادی ون دایک که نشان می دهد چگونه ایدئولوژی­ها، متون و گفتار روزانۀ ما را تحت تأثیر قرار می­دهد، ارائه گردیده است. در هر دو روش هدف نهایی دست یابی به دلالت های سازنده معانی هستند همان دلالت هایی که در ایجاد یک گفتمان جهانی توسط یک فیلم نقش دارند. در نهایت با توجه به یافته­های تحلیل فیلم طعم گیلاس  عباس کیارستمی به عنوان برگزیدۀ جشنوارۀ کن و فیلم جدایی نادر از سیمین به عنوان برگزیدۀ جشنوارۀ اسکار، به تحلیل گفتمان غالب بر جشنواره­های بزرگ جهان پرداخته شده است. در نتیجه مشخص شد جشنوارۀ کن به وجوه زیبایی شناختی توجه می کند و به مؤلفه­های سینمایی توجه کمتری دارد در مقابل جشنواره اسکار به مؤلفه­های سینمایی توجه دارد. همچنین هر دو جشنواره دارای گفتمان سیاسی نیز هستند ولی این در مورد جشنواره اسکار نمود ظاهری بیشتری دارد.

کلید واژه­ها:

4 – 3- بخش دوم،سوالهای پژوهش… 56
فصل پنجم بحث ونتیجه گیری.. 64
5– 1- خلاص هپژوهش… 65
5– 2 – بحث ونتیجه گیری.. 66
5– 3 – محدودیتهای پژوهش… 73
5– 4 – پیشنهادات کاربردی.. 73
5–5 – پیشنهادات برای پژوهشهای آتی.. 74
فهرست منابع. 75
پیوستها 80
مقدمه
با پیشرفت ارتباطات، جوامع دستخوش تغییرات بسیاری شده اند. رسانه های همگانی مانند تلویزیون در سطح جامعه جایگاهی را اشغال کرده اند که از آن جایگاه به طور

 فزاینده چه در سطح ملی و چه بین المللی مطرح شده اند. از آنجا که آموزش و فرهنگ از طریق رسانه های جمعی جریان می یابد، اشکال متفاوت زندگی نیز توسعه پیدا می کنند. در این رابطه می توان گفت رسانه ها بر شیوه های زندگی و سلیقه های عمومی در جامعه تأثیر می گذارند. در حال حاضر به دلیل اهمیت رسانه های جمعی، بیش از هر زمان دیگری این حوزه تحت بررسی و مطالعه دقیق و منظم قرار گرفته است. از چند دهه قبل به موضوع ارتباطات به ویژه ارتباطات جمعی توجه بیشتری شده و به رابطه رسانه ها با جامعه و تأثیرات اجتماعی و تعامل آنها تأکید بیشتری صورت گرفته است. با گسترش ارتباطات و وسایل ارتباطی، بشر هر روز بیش از پیش به اهمیت استفاده از آنها در زندگی انسان ها افزوده می شود. اطلاعات بیشتر یعنی قدرت بیشتر. بنابراین افراد برای ادامه حیات نیاز بیشتری به داشتن اطلاعات گسترده تر دارند. رسانه ها مخصوصاً تلویزیون از وزنی بالا در اوقات فراغت آدمیان برخوردار هستند (خوشنویس، 1389، 2).

رسانه تلویزیون تغییرات مهمی را در سیاست، آموزش، بازاریابی، اخبار، فرهنگ توده، زندگی اجتماعی و خانوادگی ایجاد کرده است. امروزه تماشای تلویزیون جزء انکارناپذیری از زندگی افراد است و به عنوان منبعی از اخبار باور کردنی، اطلاعات و تعلیمات مهم، آگاهی های دقیق اجتماعی، سرگرمی لذتبخش و همراهی آرامش بخش پذیرفته شده است؛ به همین دلیل اغلب مردم حتی نمی توانند تصور کنند که بدون تلویزیون زندگی چگونه خواهد بود (زنجانی و قرهی، 1390، 42).
در واقع تلویزیون فراگیرترین رسانه پنج دهه اخیر است و در هر کشور رسانه جریان اصلی شمرده می شود و اغلب یا وابسته به دولت ها و یا در اختیار کمپانی های بزرگ قطب های سیاسی و اقتصادی کشورها می باشد. در اکثر کشورهای توسعه یافته، تلویزیون وسیع ترین گستره مخاطبان را در میان تمام رسانه ها به خود اختصاص داده

یک مطلب دیگر :

همه کاپیتان‌های برنده جام‌جهانی/عکس

 است. در سراسر دنیا افراد بدون توجه به منشأ ملی، نژاد، طبقه اجتماعی، جنسیت یا سن تلویزیون تماشا می کنند و فراوانی تماشاکنندگان زیاد است. تلویزیون از بدو تولد فرد وجود دارد و جزئی از زندگی اوست و با انواع و اقسام برنامه ها از جمله فیلم، سریال و تبلیغات و … افراد جامعه را با مسائل متعددی آشنا می سازد (میرساردو و صداقت، 1386، 30).

از این رو با توجه به اهمیت همه جانبه تلویزیون به عنوان یکی از پرمخاطب ترین رسانه های عصر امروز در فصل حاضر به بیان مسئله، ضرورت و اهمیت، اهداف و سوال ها و در انتها تعاریف متغیرهای پژوهش پرداخته خواهد شد.
1 – 2- بیان مسئله
امروزه وسایل ارتباط جمعی به ویژه تلویزیون، از جمله عوامل مهم و اثرگذار بر شیوه و کیفیت زندگی فردی و گروهی افراد هستند. بر اساس اغلب دیدگاه های نظری و به ویژه طبق نظریه لازارسفلد[1]، سلطه این ابزار به حدی است که خصوصی ترین تجربه های انسانی، از جمله هیجان ها و احساسات عمیق را بر می انگیزند و در جهت دلخواه خود هدایت می کنند و به این ترتیب، واکنش های رفتاری افراد را بر اساس اهداف و سیاست های خود شکل می دهند. رسانه ها در زمینه آموزش های عمومی زندگی اجتماعی و مانند آنها اطلاعات عملی و مفید بسیاری ارائه می کنند (سعدی پور و علی پور، 1386، 111).پوتر[2] (1990، 49) به این مسئله اشاره کرده است که تلویزیون بُعد پرورشی و تربیتی داشته و در زندگی اجتماعی افراد اثرگذار است.
زندگی اجتماعی برای انسان یک ضرورت اجتناب ناپذیر و لازمه زندگی اجتماعی نیز، نظم، امنیت و عدالت است. در این راستا هر چیزی که بتواند زندگی اجتماعی را برای انسان کارآمدتر سازد، باید مورد توجه جدی قرار گیرد. از جمله این پدیده ها قانون است که انسان ها در پرتو آن می توانند علاوه بر بهره مندی از زندگی اجتماعی، از حقوق طبیعی خود نیز برخوردار شوند. بنابراین می توان گفت که لازمه استحکام و انسجام هر جامعه ای، توجه به قانون[3] و رعایت آن است (دانایی فرد و همکاران، 1389، 9).
حاکمیت قانون در جامعه از شاخصه های جوامع توسعه یافته و از اهداف عمده توسعه سیاسی است. از این رو هنگامی که از حاکمیت قانون در جامعه، به معنای کلی آن، سخن به میان می آید، منظور حاکمیت ضوابط و اصولی است که از سطح خرد (فردی) تا سطح کلان (دولت و حکومت) جریان دارد؛ به بیان دیگر، شکل گیری و نهادینه شدن ساز و کارهایی برای حل منازعات و تنظیم روابط در درون ساخت جامعه. از طرفی مهم ترین کارکرد قانون، تنظیم روابط میان دولت و شهروندان و از سویی شهروندان با هم از سوی دیگر است. با پیچیده تر شدن دو نوع تعامل یاد شده، نقش قانون و بالطبع مفهوم حاکمیت قانون، برجسته تر و قابل ملاحظه تر شده است. ضمن آنکه در تمام جوامع، قضات از طریق قانون، تأمین کننده امنیت و آزادی هستند. قانون، تعیین معیارها و ضوابط ثابتی است که برای همگان ایجاد حق و تکلیف می کند و افراد جامعه بر اساس آن، روابط خود را تنظیم می کنند و به این ترتیب شهروندان از حقوق خویش آگاه می شوند (جوادی یگانه و همکاران، 1389، 11). شهروندی[4] همانطور که روشن است از مشتقات شهر است. شهروندی را قالب پیشرفته ی شهرنشینی می دانند. به باور برخی کارشناسان، شهرنشینان هنگامی کهبه حقوق یکدیگر احترام گذاشته و به مسئولیت های خویش در قبال شهر و اجتماع عمل نمایند به شهروند ارتقاء یافته اند (انالز[5]، 2007، 69).

• 19. 1. 2. نظریه ایده آلیستی( تغییر در ارزش های فردی) 46
• 19. 1. 2. نظریه بازنمایی.. 47
• 19. 1. 2. نظریه های جامعه اطلاعاتی.. 49
• 19. 1. 2.نظریه استفاده و خشنودی.. 51
• 19. 1. 2. نظریه روانشناسی.. 52

گفتار دوم: بررسی پژوهش های پیشین.. 54

1. 2. 2. پژوهش های پیشین داخلی: 54

2. 

3.  

4. 2. 2. پژوهش های پیشین خارجی: 62

گفتار سوم : چارچوب نظری.. 65

1. 3. 2 . فهرست مقوله های تحقیق.. 68
2. 3. 2 . مدل پژوهش: 69
3. 3. 2. سوالات تحقیق.. 70
4. 3. 3. 2. فرضیه های پژوهش: 71

فصل سوم: روش شناسی پژوهش… 72
مقدمه: 73

1. 3. نوع و روش تحقیق: 74
2. یک مطلب دیگر :
3. ورزش‌هایی برای افزایش قد کودکان و نوجوانان!
5. 3. تعریف مفاهیم،مقوله ها و زیر مقوله ها 76

1 . 2. 3. تعریف مفاهیم: 76
2 . 2. 3. تعریف عملیاتی مقوله ها 77

3. 3. واحد ثبت: 81
4. 3. واحد تحلیل: 81
5. 3. جامعه آماری: 81
6. 3. روش نمونه گیری: 81
7. 3. حجم نمونه: 82
8. 3. زمان: 82
9. 3. تکنیک گردآوری اطلاعات: 82
10. 3. تکنیک پردازش داده ها: 83
11. 3. اعتبار و روایی تحقیق: 83

فصل چهارم: بررسی یافته های پژوهش… 85
مقدمه: 86

1. 4 . بررسی یافته های توصیفی.. 87
2. 4. بررسی یافته های تحلیلی……….. 115

فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری.. 116
مقدمه: 117

1. 5. پاسخ به سوالات پژوهش… 118
2. 5. نتیجه گیری.. 122

فصل سوّم: روش تحقیق

1-3 پیشگفتار ………………………………………………………………………………………………………………………48

2-3 تحقیق كیفی………………………………………………………………………………………………………………….49

3-3 میدان مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………51

4-3 حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………………………….52

5-3 شیوه نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………………..52

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

1-4 پیشگفتار………………………………………………………………………………………………………………………..53

2-4 تاریخچه سینمای دینی خواهی در ایران…………………………………………………. ……………………….54

3-4 مولفه های سینمای دینی…………………………………………………………………………………………………59

4-4 ملک سلیمان ، بید مجنون………………………………………………………………………………………………69

5-4 گونه(ژانر)………………………………………………………………………………………………………………………72

 

1-5-4: معرفی گونه (ژانر)ها ……………………………………………………………………………………76

2-5-4: ژانر فیلمها …………………………………………………………………………………………………80

فصل پنجم: نتیجه­گیری

1-5 نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………….83

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………..88

مقدمه :

واژه سینمای دینی خصوصا در این سه دهه اخیر واکنشها و برداشتهای متفاوتی را در ذهن اهالی هنر، سینماگرها، فیلمسازها، متفکران سینمایی و حتی مردم عادی جهان ایجاد کرده است تا جایی که با مروری بر کتب، نشریات، مقالات و انواع نوشته های سینمایی و غیر سینمایی درباره این مفهوم با انواع تعاریف متنوع روبرو می شویم که توسط انواع متفکران دینی، سینمایی، سیاسی و … بیان شده است. بحث مربوط به این سینما مانند بسیاری دیگر از بحث هایی این چنینی طرفداران و منتقدان متفاوتی دارد تا جایی که بسیاری از فیلمسازان، منتقدان و متفکران سینما ترکیب این دو کلمه را به کل خارج از چارچوب قواعد درست در سینما می دانند.

جای دادن کلمه دین در “هنر صنعت رسانه” نوظهور سینما از دیرباز تاکنون به صورتهای گوناگونی صورت پذیرفته است من در این رساله قصد آن نداشتم تا به این مهم

یک مطلب دیگر :

دانشجویی

 در دل تاریخ هنر هفتم بپردازیم اما در متن حداقل اشاره هایی به این مهم نموده ایم. نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره شود بیان علنی و لفظی این واژه همان طوری که در بالا اشاره شد در این چند دهه اخیر است و گره زدن آن با جامعه ای دینی چون جامعه ما. این ویژگی بحث را نه آسان بلکه بسیار پیچیده تر خواهد کرد زیرا بدلیل شرایط و ویژگی های خاص این جامعه که مهمترینش متفکران و دانشمندان دینی است، سختی کار دو چندان خواهد شد. تا آنجایی که همه ما در سالهای اخیر شاهد دخالت مراکز دینی در رد و تایید انواع فیلم در خارج و داخل شده اند و بدین صورت علنا فیلمهایی را بدلیل غیر دینی بودن یا ضد دینی بودن و البته مسائل دیگر ریز و درشت سیاسی و … زیر سوال می برند و یا برعکس فیلمی را زیر پر و بال خود می گیرند و همه گونه امکاناتی برای دیده شدنش در نظر می گیرند.

هدف از ارائه این پایان نامه همان گونه که در فصل اول به آن اشاره خواهد شد، بیان سینمای دینی و مولفه های سینمای دینی و تحلیلی بر آنهاست. زیرا همان طوری که اشاره کردیم فرضیه ها و نوع نگاه پژوهشی موجود در سینمای ما و انواع متفکران، رابطه حداقلی وجود دین در سینما است.

از طرفی سینما و در نگاهی کلان تر، تلویزیون که در این روزها سینما را به دل خانه ها آورده است، چنان اند که نه فقط ما و جامعه ما بلکه هر جامعه ای با هر چارچوب فکری عقیدتی سیاسی ای نمی تواند خود را از تاثیر شگرف و چند گانه این رسانه های جمعی و گروهی مصون و بر حذر بدارد و همان گونه ای که همه ما واقف بر تاثیرات مثبت و منفی این رسانه در هر جامعه هستیم، لذا نمی توانیم به راحتی از این موقعیت فعلی ای که سینما به آن دچار است به سادگی بگذریم و از تاثیرهایی که این رسانه عامل و باعث آن در این صد سالگی اولش شده چشم ببندیم.

لذا ما نیز با نگاه به این مسائل، در این رساله با توجه به شیوه رساله نویسی دانشگاه محترم از پنج فصل مد نظر، در فصل اول کل پروژه پایان نامه را شرح داده ایم سپس در فصل دوم ابتدا به تعاریفی از دین، سینما و سینمای دینی می پردازیم  و در عین حال به آرا و نظر متفکران موافق با این ترکیب سینمایی اشاره کرده ایم. فصل سوم را به روش تحقیق اختصاص داده ایم و در فصل چهارم به تاریخچه ای مختصر از سینمای دینی خواهیم پرداخت، در ادامه این فصل منتخبی از فیلمهای دینی را معرفی خواهیم کرد، پس از این معرفی با توجه به مولفه های هنر دینی و متعهد به مولفه های سینمای دینی می رسیم و با نقدی تحلیلی محتوایی از این فیلمها به بازشناسی و بیان این مولفه ها می پردازیم. نکته دیگری که در صدد ارائه آن بر می آییم بحث گونه های سینمایی یا ژانرها است و در انتهای این فصل به بررسی فیلمهای دو فیلمساز که هر دو فیلم دینی می سازند اما با دو نگرش متفاوت خواهیم پرداخت. فصل آخر نیز به نتیجه گیری رساله اختصاص داده شده است.

 

فصل اول

1-1: طرح مسئله

خداوند عزوجل در آیه 39 سوره احزاب می فرماید:

الَّذینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ کَفى‏ بِاللَّهِ حَسیباً

کسانی که پیامهای خدا را می رسانند و از او می ترسند و از هیچ کس جز او نمی ترسند، خدا برای حساب کردن اعمالشان کافی ست.

 

عنوان	صفحه
چکیده
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- تعریف مسئله	1
1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق	2
1-3- سوال‌های تحقیق  1-4- فرضیات تحقیق 1-5- اهداف اصلی و فرعی 1-6- روش تحقیق و روش جمع‌آوری اطلاعات 1-7- کاربرد تحقیق	3  3 3 4 4
1-8- پیشینه تحقیق	5
فصل دوم: تحلیل نشانه-معناشناسی گفتمان
2-1- مقدمه	7
2-2- نشانه و معنا در گذر از نشانه‌شناسی ساختارگرا به نشانه-معناشناسی گفتمانی	8
2-2-1- نشانه  نزد سوسور  2-2-2- نشانه از نظر یلمسلف 2-2-3- نشانه از نظر پیرس 2-2-4- نشانه از نظر گرمس 2-2-5- مربع نشانه‌شناسی گرماس 2-2-6- نشانه در نگاه گفتمانی 2-3- تعامل نشانه‌شناسی و پدیدارشناسی 2-3-1- پدیدارشناسی هوسرل 2-3-2- مرلوپونتی و ادراک حسی 2-4- نشانه-معناشناسی سیال 2-5- گفتمان 2-5-1- تاریخچه گفتمان 2-5-2- نظریه‌های گفتمان 2-6- تجزیه و تحلیل نشانه-معناشناسی گفتمان 2-7- عملیات زبانی و شاخص‌های اصلی گفتمان 2-7-1- موضع‌گیری گفتمان 2-7-2- اتصال و انفصال گفتمانی 2-8- طرحواره‌های فرایندی گفتمان 2-8-1- طرحواره‌ی فرایندی افت یا تنزل تنش 2-8-2- طرحواره‌ی فرایندی افزایش یا اوج فشاره‌ی عاطفی 2-8-3- طرحواره‌ی فرایندی افزایش هم زمان قدرت فشاره‌ها و گستره‌ها 2-8-4- طرحواره‌ی فرایندی کاهش هم زمان قدرت فشاره‌ها و گستره‌ها 2-9- بعد شناختی گفتمان 2-9-1- بازی‌های شناختی: مجابی و تفسیری 2-9-2- زاویه دید و شناخت 2-10- بعد حسی- ادراکی گفتمان 2-11- بعد عاطفی گفتمان 2-11-1- فشاره‌های عاطفی 2-11-2- گستره‌های عاطفی فصل سوم : تحلیل نشانه-معنا‌شناسی گفتمان قرآن (سوره الرحمن) 3-1- زبان قرآن و ویژگی‌های آن 3-2- سیمای سوره الرحمن 3-2-1- سوره الرحمن از دیدگاه مفسران 3-3- بررسی عملیات زبانی گفتمان در سوره الرحمن 3-3-1- گفتمان 3-3-2- گفته‌پرداز 3-3-3- گفته‌یاب (گفته‌خوان) 3-3-4- گفته 3-3-5- گفته‌پردازی 3-3-6- حضور 3-4- شاخص‌های اصلی در گفتمان سوره الرحمن 3-4-1- موضع­گیری گفتمان الف) تبادل برونه‌ها و درونه‌ها ب) حاضرسازی (حضور) ج) جسمار (جسمانه) 3-4-2- دلالت مستقیم و ضمنی در سوره الرحمن 3-4-3- مفهوم‌سازی درون متنی و ساختار زیربنایی گفتمان در سوره الرحمن 3-4-4- اتصال و انفصال گفتمانی در سوره الرحمن الف) اتصال (قبض یا فشاره) در سوره الرحمن ب) انفصال (بسط یا گستره) در سوره الرحمن 3-4-5- زوایه دید در سوره الرحمن 3-4-6-گونه‌های مجابی و تفسیری در سوره الرحمن 3-4-7- عاطفه در اتصال و انفصال گفتمانی 3-4-8- تکرار در سوره الرحمن 3-4-9- نقش آهنگ و نمود در گفتمان 3-4-10- تنش در سوره الرحمن 3-4-11- الگوهای تنشی آیات سوره الرحمن 3-4-12- الگوی تنشی سوره بر اساس تقسیم بندی ارائه شده فصل چهارم : تحلیل نشانه-معناشناسی گفتمان یک نگاره ایرانی-اسلامی	10  11 12 13 14 14 15 18 19 23 27 29 32 37 43 44 45 46 47 48 48 49 49 50 50 52 54 54 55   56 62 62 65 65 66 66 67 68 68 69 69 69 69 70 70 71 77 77 79 80 81 82 83 85 86 87 94
4-1- خوانش گفتمانی نگاره یوسف و زلیخا اثر کمال الدین بهزاد  4-2- ویژگی‌های نگاره گریز یوسف از زلیخا 4-2-1- ویژگی بینشی نگاره 4-2-2- ویژگی مضمونی نگاره 4-2-3- ویژگی ساختاری نگاره الف) پلان و تناسبات در نگاره ب) رنگ در نگاره 4-3- گفتمان نگاره گریز یوسف از زلیخا 4-3-1- نظام تنشی نگاره الف) قبض و بسط عناصر در نگاره و رابطه آن با فضای تنشی ب) زاویه دید و جهت‌مندی عناصر در نگاره و رابطه آن با فضای تنشی ج) عامل حضور(پیکره ها) در نگاره و رابطه آن با نظام تنشی د) کارکرد رنگ در فضای تنشی نگاره 4-3-2- نظام ارزشی نگاره الف) کارکرد رنگ در نظام ارزشی نگاره 4-4- طرحواره‌ی فرایند تنشی نگاره 4-5- بازخوانی فرایند گفتمانی (تنشی و ارزشی) نگاره بر اساس مربع معناشناسی گرماس فصل پنجم : پروژه عملی 5-1- چگونگی انجام پروژه عملی نتیجه‌گیری و پیشنهادات	96  97 98 98 100 101 104 106 106 107 108 110 110 111 112 112 113   115 120
مراجع	122

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-تعریف مسئله:

قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی است و برای هدایت نوع بشر و همه اعصار و ملل فرستاده شده است، لذا منطق حکم می‌کند که خداوند حکیم و توانا زبانی را به کار گرفته باشد که قابل فهم برای تمام انسان‌هایی باشد که قرار است مورد هدایت واقع شوند. رسالت قرآن هدایت انسان است و از آنجا که از طرف قدرت مطلق فرستاده شده است باید به گونه‌ای باشد که رسالت خود را به نحو احسن انجام دهد و از آنجا که برای انذار بشر زبانی قدرتمند و الفاظی گیرا نیاز است، لذا زبان قرآنی باید حاوی قدرتی باشد که مخاطب را تحت تاثیر خویش قرار داده موجب گردن نهادن به دستورات و مقررات دینی شود.

امروزه توجه به زبان و گفتمان قرآن مورد توجه پژوهشگران زیادی قرار گفته است و در این بین دانش‌های زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی^[1] از جمله دانش‌های جدید و

یک مطلب دیگر :

پایان نامه ازدواج فاسد

 موثری در حیطه‌ی مطالعه زبان قرآن مطرح شده‌اند.

نشانه‌شناسی ساختگرا متکی بر رابطه‌ای تقابلی بود. این رابطه‌ها ما را با نظام‌های بسته و مکانیکی در حوزة معنا مواجه می‌ساختند. چرا که اغلب آنها قطب‌های معنایی از پیش تعیین شده بودند که به نوعی به اثبات آنها در متن مورد مطالعه پرداخته می‌شد، اما نشانه‌-معناشناسی پساگرمسی معنا را جریانی سیال می‌داند که بر اساس رابطه‌ای تنشی تعریف می‌گردد. بر این اساس نشانه^[2] پدیده‌ای است که می‌تواند از صفر تا بی‌نهایت در نوسان باشد. چنین رابطة سیالی که از تلاقی دو محور کمی و کیفی شکل می‌گیرد ارزش‌ها معنایی جدیدی را نیز تولید می‌کند. ارجاع به دیدگاه پدیدارشناختی^[3] در مطالعات مربوط به نشانه از آنجا ناشی می‌شود که نشانه-معناشناسان فرانسوی در دهة هشتاد به این موضوع بسیار مهم پی بردند که دیگر صورت‌گرایی محض و یا رابطة صرف مکانیکی بین دال^[4] و مدلول^[5] نمی‌تواند پاسخگوی بسیاری از مسایل دخیل در بررسی ساز و کارهای مربوط به دنیای نشانه-معناها[6] باشد. چرا که بدون در نظر گرفتن “موقعیت انسانی”، جنبة وجودی نشانه، ارتباط حسی-ادراکی با چیزها، به ویژه تجربة زیستی و منحصر به فردی که در تلاقی با هر نشانه شکل می‌گیرد و ضامن سیالیت معناست، نمی‌توان به بررسی نظام‌های گفتمانی پرداخت.

در نگاه پدیداری، دیگر معنا جریانی از پیش تعیین شده، تثبیت یافته و قطعی نیست. چرا كه تجربة زیستی و شهودی سبب می‌گردد تا معنا در شرایط مختلف و با توجه به نوع رابطه‌ای كه با چیزها برقرار می‌كنیم، متفاوت باشد. با توجه به همین ویژگی‌های ناپایدار معنایی است که رابطة تقابلی جای خود را به رابطه‌ای سیال می‌دهد.

این پژوهش نیز روش نشانه-معناشناسی گفتمانی و الگو‌های تنشی را برای مطالعات گفتمان قرآن مد نظر قرار داده است. در اینجا مستقیما به متن قرآن پرداخته می‌شود تا از منظری مدرن تعریفی جدید از گفتمان قرآنی ارائه دهد و با تأکید بر ساختار و زبان قرآن، به بیان طرح کلی گفتمان قرآنی برای بشر بپردازد و مهم‌ترین ویژگی‌های آن و تاثیر و تاثر این گفتمان بخصوص گفتمان سوره الرحمن و ایجاد انگیزش در کنار ایجاد معرفت و شناخت در این گفتمان را بیان کند.

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق :

لزوم بررسی گفتمان قرآنی از نگاهی نو و بررسی آن به عنوان یک ضرورت در پژوهش‌های نوین قرآنی تبیین شده است. عملیات زبانی گفتمان که در بطن الگوی “نشانه-معناشناختی”^[7]  قرار می­گیرد، دیدگاه تازه­ای است که می­تواند پژوهشگران را وا­ دارد تا به­ گونه­ای دیگر قرآن و خالق آن را بنگرد. عملیات زبانی گفتمان^[8] چشمان پژوهشگران را بر زاویه­های جدید می­گشاید تا خواننده را با خوانشی دیگر از قرآن مواجه سازد.

در خصوص اهمیت پژوهش‌های زبان‌شناسی قرآن، باید گفت این بحث، بحث علمی پرچالشی است و از این رو که برای پژوهگشران ما، عرصه‌ای نو و جدید است که در این رابطه مباحث بسیاری مطرح می‌شود که باید به ابعاد آن به درستی توجه کرد و مباحث، در قالب نقدهای علمی، بررسی شود. شكی نیست كه تحقیق و پژوهش علمی در اسلام اهمیت بسیار فراوانی دارد و پر واضح است كه افكار، اندیشه‌ها و آثار محققان و پژوهشگران هر جامعه زیر ساخت‌های علمی آن جامعه را تشكیل داده، بناهای علمی و نتایج عملی و تجربی فراوانی به همراه دارد. از این رو، اگر محققان و پژوهشگران ارزش‌های خوب و پسندیده اخلاقی را با مسائل پژوهشی خود همراه كنند؛ زیر ساخت‌های علمی جامعه اثرات و نتایج مثبت و همیشگی خواهند داشت.

تدبر و تفکر در قرآن، فهم روشمند و هماهنگ ظاهر قرآن کریم است. توصیه‌های قرآنی و روایی مبنی بر التزام به “تدبر در قرآن” و ضرورت بهره‌مندی از قرآن به عنوان کتاب اعجاز و غیر قابل تحریف، اهمیت پرداخت به این موضوع را نشان می‌دهد.

چرا نظریه‌ی تنشی^[9] امروزه در مطالعات مربوط به نشانه-معناها و گفتمان از اهمیت زیادی برخوردار است پرسشی‌است که پاسخ به آن را باید در بعد پدیداری و وجودی نشانه یافت. بررسی تنشی آیات قرآن (مطالعه موردی آیات سوره الرحمن) نشان داد که دیگر نمی‌توان نشانه‌ها را گونه‌هایی مکانیکی، کلیشه‌ای و دارای معناهای تثبیت شده دانست. بلکه با فرآیندی مواجه هستیم که ما را با تجربة ناب کنش‌گر^[10] و جریان زندة شکل‌گیری ارزش‌ها مواجه می‌سازد. این همان چیزی است که ما آن را بعد پدیداری نشانه نامیدیم. این مطالعه نشان داد که جریان معناسازی جریانی پویا و سیال است و راه نشانه‌راهی بی‌پایان.

فرآیند تنشی نیز به نوبة خود جریان‌هایی گستره‌ای^[11] (کمی و شناختی)، فشاره‌ای^[12] (کیفی و عاطفی)،  هم‌سو و ناهم‌سو را می‌آفریند و بالاخره همین جریان‌ها هستند که سبب تولید ارزش‌هایی می‌گردند. فرآیند تنشی گفتمان سیالیت معنا را در پی دارد و سیالیت معنا سبب سیالیت ارزش می‌شود. مهمترین دستاورد نظام تنشی و ارزشی گفتمان این است که معنا را مبتنی بر رابطه‌های صرف مفهومی و انتزاعی نمی‌داند. بلکه آن را جریانی می‌داند که بر اساس تجربة زیستی و پدیداری کنش‌گران در فرآیندی پویا و سیال بدست می‌آید. به همین دلیل است که در چنین نظامی ما با جریان معناسازی مواجه هستیم که بر اساس تجربة شهودی، حضور حسی- ادراکی، بافت، موقعیت، فرهنگ، جهت‌مندی، و موضع‌گیری کنشی در گفتمان حاصل می‌گردد.

1-3- سوال‌های تحقیق

سوالاتی که در خصوص تحلیل گفتمان قرآن و مطالعه نشانه-معناشناختی و نظام تنشی و ارزشی این آیات پیش می‌آید عبارتند از: عناصر و اجزای تشکیل‌دهندة گفتمان قرآن کدامند؟ نقش واسطه‌ای گفتمان در تولید معنا در سوره الرحمن چیست؟ به راستی، فرایند تنشی در سوره الرحمن چگونه عمل کرده و در نهایت وجه انگیزشی و معرفتی قرآن چگونه در تعامل با هم معنا تولید می‌کنند؟

همچنین، گفتمان و فضای تنشی و ارزشی در گفتمان دیداری چگونه عمل می‎کنند؟

1-4- فرضیات تحقیق

ما با تکیه بر رویکردی نشانه-معناشناختی و نشانه‌شناسی پساساختگرا نشان می‌دهیم که در صورت بکارگیری دید‌گاهی پدیداری در هنگام مطالعه‌ی نشانه می‌توان همه‌ی زوایای حضور زندة آن را مورد مطالعه قرار داد.

از دیدگاه عملیات زبانی گفتمان، شاخص­های اصلی، هم­چون موضع­گیری گفتمان، اتصال و انفصال گفتمانی و تنش وجود دارند که می­توان به وسیله­ی آن­ها زاویه جدید از خوانش آیات سوره الرحمن بدست آورد و بر اساس این عوامل و فضای تنشی موجود در سوره نشان می‌دهد که چگونه این آیات ایجاد انگیزش در مخاطب کرده و چگونه وجه معرفتی و انگیزشی قرآن در کنار هم معنا تولید می‌کنند و بر دل و قلب مومنان و مخاطبان قرآن تاثیر می‌گذارند.

1-5- اهداف اصلی و فرعی

هدف از ارائه‌ی این مطلب بررسی بنیادی نظریه‌ی تحلیل گفتمان قرآن کریم با رویکردی نشانه-معناشناختی و تبیین جایگاه آن نسبت به شرایط تولید معنا در این گفتمان می‌باشد. هدف ما از این بررسی، علاوه بر پاسخ به پرسش‌های مزبور، طرح ویژ‌گی‌های کنش گفتمانی و مبانی نظری گفتمان قرآن، مطالعه‌ی نقش آن در معناسازی و ایجاد ارتباط پویا و سیال بین صورت و محتوا در زبان قرآن می‌باشد.

ابعاد فشاره‌ای و گستره‌ای موجود در نظام تنشی شاخص‌های کمی و قابل سنجش‌اند و این ویژگی الگوی تنشی را به ابزاری دقیق در تحلیل فرایند گفتمانی هر نشانه-معنا، از جمله نشانه-معناهای قرآنی، تبدیل می‌کند. هدف معرفی نشانه‌شناسی تنشی به حیطه مطالعات قرآنی از باب نمونه فرآیند‌های گفتمانی با تکیه بر الگوی تنشی است. بررسی نظام تنشی سوره الرحمن به خوبی نشان می‌‌دهد که چگونه بین وجه معرفتی و وجه انگیزشی در قرآن تعامل و همکاری وجود دارد و این دو وجه قرآنی چگونه در کنار هم تولید معنا می‌کنند. هدف ما علاوه بر بررسی نظام تنشی گفتمان و نقش آن در تولید انواع ارزش‌ها، نشان دادن سیالیت نظام‌های نشانه-‌معنایی است.

1-6- روش تحقیق و روش جمع آوری اطلاعات

به این منظور از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی گفتمان استفاده و متن قرآن کریم به عنوان جامعه پژوهش در نظر گرفته شد. متن سوره الرحمن به صورت موردی و بر مبنای رویکرد نشانه-معناشناسی گفتمان مورد تحلیل قرار گرفت. و به روش کتابخانه‌ای و اسناد الکترونیکی به مطالعه گفتمان و چگونگی تولید معنا و تعامل وجه انگیزشی و معرفتی در سوره الرحمن پرداخته شده است. این مطلب سعی در ارائه الگویی تنشی برای آیات سوره الرحمن دارد چرا که با این الگو چگونگی تعامل وجه انگیزشی و معرفتی قرآن لحاظ می‌گردد و این‌گونه لایه‌های جدید از چگونگی معناسازی در این آیات شریفه تدوین خواهد شد.

1-7- کاربرد تحقیق