2-9 روش‌های ارزیابی توان اکولوژیکی محیط‌زیست…………………………….12

2-9-1 روش‌های ارزیابی یک معیاره……………………………………………….12

2-9-2 روش‌های ارزیابی دو معیاره………………………………………………..12

2-9-3 روش‌های ارزیابی چند معیاره……………………………………………13

2-10 تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDA)…………………………………..13

2- 11 روش‌های تصمیم­گیری چندمعیاره………………………………………….13

2-11-1 روش نزدیکی به حد ایده­آل (Topsis)……………………………………13

2-11-2 روش تحلیل سلسله‌مراتبی  (AHP)………………………………………13

2-11-3 فرایند تحلیل شبکه………………………………………………………..14

2-11-4 روش تسلط تقریبی………………………………………………………..14

2-11-5 روش ارزیابی چندمعیاره…………………………………………………..14

2-12 سیستم اطلاعات جغرافیایی………………………………………………..15

2-13 کاربرد GIS در ارزیابی چندمنظوره……………………………………………..15

2-14 مراحل روش ارزیابی چندمعیاره (MCE)………………………………………16

2-15 انتخاب معیار……………………………………………………………………16

2-16 استاندارد سازی نقشه­های معیار………………………………………….17

2-16-1 انواع توابع عضویت…………………………………………………………….17

2-17 وزن دهی معیارها………………………………………………………………18

2-18 تلفیق لایه­ها با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره…………………………20

2-19 تخصیص اراضی چندمنظوره (MOLA)…………………………………………..22

2-20 مرور منابع……………………………………………………………………..22

2-20-1 مطالعات داخلی……………………………………………………………..22

2-20-2 مطالعات خارجی………………………………………………………….26

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1 منطقه مورد مطالعه…………………………………………………………….30

3-1-1 مناطق امن پناهگاه حیات وحش قمیشلو…………………………………32

3-1-2 تاریخچه منطقه……………………………………………………………..32

3-2 روش کار………………………………………………………………………33

3-2-1 تهیه مدل مفهومی………………………………………………………..34

3-2-2 جمع­آوری لایه­های اطلاعاتی مورد نیاز…………………………………..36

3-2-3 استانداردسازی معیارها………………………………………………….41

3-2-4 تعیین وزن معیارها با استفاده از روش  AHP…………………………

3-2-5 تلفیق نقشه­های معیار براساس روش ترکیب خطی وزنی………..42

3-2-6 تخصیص زون­ها به واحدهای همگن……………………………………..42

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1 تصحیح هندسی………………………………………………………..44

4-2 تصویر رنگی کاذب…………………………………………………………….44

4-3 شناسایی کاربری و پوشش اراضی………………………………………45

4-3-1 تهیه نقشه پوشش اراضی…………………………………………….45

4-3-2 طبقه­بندی کاربری اراضی……………………………………………….46

4-3 زیستگاه گونه­ های شاخص……………………………………………….47

4-4 استفاده از روش MCE برای زون امن……………………………………..48

4-4-1 تلفیق لایه­ها به روش ترکیب خطی وزنی و تهیه نقشه زون امن…….49

4-5 استفاده از روش MCE برای زون حفاظت……………………………….51

یک مطلب دیگر :

4-5-1 تلفیق لایه­ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون حفاظت….52

4-6 استفاده از روش MCE برای زون تفرج گسترده…………………………..54

4-6-1 تلفیق لایه­ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون تفرج گسترده…….55

4-7 استفاده از روش MCE برای زون تفرج متمرکز……………………………55

4-7-1 تلفیق لایه­ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون تفرج متمرکز….56

4-8 استفاده از روش MCE برای زون بازسازی………………………………57

4-8-1 تلفیق لایه­ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون بازسازی…..58

4-9 زون فرهنگی    ………………………………………………………….58

4-10 تخصیص زون­ها به واحدهای همگن…………………………………..59

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

5-1 مقایسه زون امن با طرح جامع قمیشلو……………………………..62

5-2 مقایسه دو نوع زون­بندی……………………………………………….64

5-2-1 مقایسه زون امن…………………………………………………….64

5-2-2 مقایسه زون حفاظت………………………………………………..64

5-2-3 مقایسه زون تفرج گسترده و متمرکز……………………………65

5-2-4 مقایسه زون بازسازی…………………………………………….65

5-3 مزایای درنظر گرفتن پیرامون مناطق حفاظت شده در مطالعه…65

5-4 پیشنهادها…………………………………………………………….67

پیوست…………………………………………………………………..69

مراجع ………………………………………………………………………75

چکیده:

همه کشورها، مناطق حفاظت‌شده را به‌منظور حفظ دائمی وضع زندگی و طبیعی آن­ها و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنی‌ها در شرایط کاملاً طبیعی تحت حفاظت قرار می‌دهند. اما بعد از برقراری این مناطق مدیران همچنان با چالش­هایی روبرو هستند. یکی از اقداماتی که در سرتاسر دنیا به این منظور صورت می­گیرد، زون­بندی می‌باشد. زون بندی یک ابزار کلیدی توصیه شده برای مدیریت مناطق حفاظت‌شده است. بااین‌حال عدم زون بندی در بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه رایج است و این مناطق برای رسیدن به اهدافی که برای آنها طراحی شده­اند، دچار مشکلات بزرگی می‌شوند. یکی از مشکلاتی که بعد از زون­بندی ممکن است مناطق حفاظت‌شده با آن روبرو شوند اثرات کاربری‌های پیرامون این مناطق روی این مناطق است. بنابراین لازم است در مطالعات، خصوصاً مناطق حفاظت‌شده­ای که نزدیک مراکز جمعیتی هستند، محیط پیرامونی را در نظر گرفته شود. در این مطالعه که در پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو در استان اصفهان انجام شده است، اثرات این کاربری‌های روی زون­ها مورد بررسی قرار گرفته است. به این صورت که ابتدا منطقه مورد مطالعه یک‌بار بدون در نظر گرفتن محیط پیرامونی و یک‌بار هم با در نظر گرفتن کاربری‌های محیط پیرامونی در بافر 10 کیلومتر زون­بندی شده است. سپس این دو نوع زون­بندی باهم مقایسه شد. در این مطالعه جهت شناسایی کاربری­ها، از تصویر ماهواره لندست 8 سنجنده OLI استفاده شده است. برای زون­بندی با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (MCE) مبتنی بر فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) برای وزن­دهی معیارها و روش ترکیب خطی-وزنی برای تلفیق لایه­ها استفاده گردید. برای استانداردسازی معیارها نیز از روش فازی استفاده گردید. بعد از تهیه نقشه زون­ها با استفاده از روش MOLA نقشه نهایی زون­ها برای هر دو نوع زون­بندی تهیه گردید. در این مطالعه از 113653 هکتار مساحت منطقه مورد مطالعه، 25% برابر با 25/28413 هکتار به زون امن، 60% برابر با 8/68191 هکتار به زون حفاظت، 8% برابر با 10228 هکتار به زون تفرج گسترده، 5% برابر با 53/1136هکتار به زون تفرج متمرکز و گسترده و 5% برابر با 6/5682 هکتار به زون بازسازی تعلق گرفت. زون فرهنگی نیز با یک بافر 500 متری در اطراف آثار باستانی روی نقشه نهایی منطقه مشخص شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که حضور کاربری‌های اطراف پناهگاه قمیشلو باعث جابجایی مکانی زون­ها شده است. به‌طوری‌که قسمت غربی زون امن حذف شده و به سمت شرق پناهگاه کشیده شده است و جای زون امن در قسمت غربی به زون حفاظت تعلق گرفته است. زون­های تفرج گسترده و متمرکز نیز با کمی تغییر از قسمت میانی پناهگاه کاسته شده و به سمت غرب پناهگاه اضافه شده­اند. زون بازسازی کمترین تغییر را در خود نشان داده است.

فصل اول: مقدمه

1-1- کلیات

افزایش جمعیت و گسترش زیستگاه­های انسانی از عوامل مهم انقراض شمار زیادی گونه­ها در این کره خاکی بشمار می­رود. به‌طوری‌که در دو قرن اخیر جمعیت انسان از 1میلیارد به 6 میلیارد نفر و وسعت زیستگاه­های انسانی از 10 به 25 درصد گسترش یافته است. نتیجه این روند افزایش مصرف منابع طبیعی و کاهش تنوع زیستی است. به‌طوری‌که میزان انقراض گونه­ها در قرن بیستم 100 الی 1000 برابر نرخ انقراض طبیعی گونه­ها شده است. این موضوع سبب شد تا انسان به‌منظور استفاده از ارزش‌های سودمند و ذاتی طبیعت اقدام به حفاظت آن کند. نتیجه چنین تلاشی منجر به پیدایش و شکل‌گیری 17000 منطقه با عناوین مختلف حفاظتی در کشورهای جهان شده است که در مجموع حدود 10 درصد سطح خشکی­های کره زمین را دربر می­گیرند [13]. بدون تردید پارک‌ها و مناطق حفاظت‌شده سنگ بنای استراتژی جهانی حفاظت از تنوع زیستی هستند، به همین دلیل ما شاهد گسترش سهم سرزمین‌های حفاظت‌شده و پارک‌ها هستیم ]55[. پارک­های ملی و به‌طورکلی زیستگاه­های زیستکره میراث­های باارزش طبیعی هر سرزمین و کشور محسوب می‌شوند که مبین گستره­ای از اکوسیستم­های دست­نخورده، تنوع عظیمی از گونه­های گیاهی و جانوری، سیمای منحصربه‌فردی از چشم­اندازها، عوارض زمین و آثار تاریخی فرهنگی بی­شمار و دارای ارزش‌های اقتصادی، آموزشی، پژوهشی و تفرجگاهی دیگر در گستره­ای نه‌چندان وسیع می‌باشد [12]. اصولاً موجودیت پارک­های ملی به­واسطه وجود منابع ارزشمند زیستی، فیزیکی، تاریخی فرهنگی، تفرجگاهی، زیباشناسی و … است، تا بتوان با مدیریت آنها به اهداف حفاظتی، پژوهشی، آموزشی، تفرجی دست یافت. همچنین