تخریب چهره ی زن در كلام بزرگان………………………………… 17

زن در آرای زرتشت…………………………………………………. 22

زن در اندیشه ی اعراب جاهلی………………………………………. 23

دیدگاه اسلام در قبال زن و پاسخ به اشكالات…………………………….. 25

الف-  كار زن سخیف یا مستحسن……………………………………. 27

ب-  نقصان خلقت زن………………………………………………… 28

پ- آفرینش زن و زایش گناه…………………………………………. 29

ث- زن عامل فریب………………………………………………….. 30

ج- زن مظهر شهوت یا نماد محبت………………………………….. 30

چ- برآیند اندیشه های پیشین در نظریات روانشناختی……………….. 32

ح- مهر اقدامی دوسویه و وحدت آفرین………………………………. 34

خ-  زن تجلی جمال الهی…………………………………………….. 35

حق رأی و حضور زنان در اجتماع از منظر اسلام………………….. 36

زن از منظر اسلام جنسی یا انسانی……………………………………….. 37

حقوق زن در اجتماع از منظر قرآن………………………………………. 38

تساوی یا تمایز، تشابه یا تفاوت……………………………………………. 39

اظهار وجود زنان دغدغه ای برای مردان………………………………… 41

تعدد زوجات تأییدی بر تمام عیار نبودن زن………………………………. 41

نقصان عقل طرحی اسلامی یا تهمتی غربی؟…………………………….. 43

زن، الهه ی درون و رجعت به فترت…………………………………….. 45

نگاهی گذرا به سیمای زن در ادوار مختلف شعر پارسی………………… 50

زن سوژه ی شعرا……………………………………………………. 50

زن خالق اثر و آفریننده شعر…………………………………………. 55

تغییر نگرش به زن از دوره بازگشت تا مشروطه…………………… 59

زن بود شعر خدا مرد بود نثر خدا………………………………………… 73

 

نوع نگاه در ایجاد تصویر………………………………………………… 85

تصاویر شاعرانه از نظرگاه سیمین………………………………….. 86

وزن و تصویر………………………………………………………… 87

تصاویر شاعرانه از نظرگاه سرشك………………………………….. 95

بررسی و تحلیل تصویر های زنانه……………………………………… 111

صبورانه ها…………………………………………………………. 112

مادرانه………………………………………………………………. 120

شكوایه ها…………………………………………………………… 141

كولی واره ها……………………………………………………….. 174

عاشقانه ها…………………………………………………………… 181

روابط عاطفی غیرعرفی و غیر اخلاقی……………………………. 217

احساس ضعف، نیاز به تكیه گاه، وصال، تسلیم و شرم و حیا……… 229

فریب خرافه انگاری و خوش باوری……………………………….. 251

اشاره به اندام  های بدن…………………………………………….. 268

آرایش، پوشش،زیور و زینت آلات زنانه………………………….. 275

تصاویر در مضامین مشترک سیمین و سرشک………………………… 284

ماحصل این همه گفتار…………………………………………………… 293

فهرست منابع و مأخذ……………………………………………………. 295

چکیده:

 

یک مطلب دیگر :

آن چه در این رساله گرد آمده، بحث و بررسی و تحلیل تصاویر موجود در اشعار دو شاعر معاصر سیمین بهبهانی و محمد رضا شفیعی كدكنی است كه از منظر نقد زن مدار به شرح ذیل آمده است:

در فصل نخست به  طور كلی بحث در باب مذهب اصالت زن یا همان فیمینیسم  می باشد.

فصل دوم با عنوان نگاهی گذرا به سیمای زن در ادوار مختلف شعر فارسی به بحث در باب زن به عنوان سوژه­ی اثر و زن به عنوان خالق اثر پرداخته است.

فصل سوم ذیل عنوان ” زن بود شعر خدا مرد بود نثر خدا ” نگاشته شده كه نوع نگاه در ایجاد تصاویر را مورد بررسی قرار می دهد.

فصل پایانی به بررسی و تحلیل تصویر های زنانه پرداخته كه خود دارای عناوین فرعی است؛ این عناوین مبین احساسات، عواطف، و ابزار مورد استفاده­ی بانوان در شعر هر دو شاعر است.

هدف از گردآوری این رساله بررسی و تطبیق تصاویر شعری از منظر نقد زن مدار است. روش تحقیق كتابخانه ای و بر پایه فیش برداری است و نتایج حاصل از آن این است که بیانگر دو دید گاه متفاوت نسبت به تصاویر زنانه در شعر شاعران مورد بحث است.

مقدمه:

به نام یكتا دادار آفریدگار كه دیدگان بشر همواره نگران اوست و چشمان امید به افق عنایت بی علت او دوخته شده و آدمیان را از حكومتش بهره هاست كه ندانند و زندگانی بگذارند و چون به اندوه گرفتار آیند هم باز به دامنش آویزند. كه رفتنی نیست از دامان پرمهر حضرت الوهیت؛ و به یاد رحمت عالمیان، سرور كون و مكان، حضرت نبوت، ختمی مرتبت محمد مصطفی صلواﺓ الله و سلامه علیه كه عالم به وجود او و ذریه­ی پاكش زیبنده گشت و مهر به گرمای عشق ایشان فروزنده و ماه از تلألؤ جمال روی ایشان تابنده.

و اما بعد…

آن چه در این رساله گرد آمده است ما حصل غور در تصاویر شاعرانه و نقد بر پایه­ی نظرگاهی زنانه است. كوشیدیم تا در فصل كلیات مطالب، ذیل عنوان “مذهب اصالت زن” مختصری با آن مكتب كه به فیمینیسم شهره است آشنا شویم. بر این اساس ذیل این عنوان، عناوینی مترتب شده است تا فحوای كلام در اذهان خوانندگان گرامی بنشیند و آنان را به مقصود نائل گرداند؛ مضاف این كه مبحث ملحقه به عنوان رساله كه واژه­ی ” زن مدار” است تبیین شده و مقصود نگارنده قریب به وضوح گردد. در این راستا به تعاریفی از شقوق مذهب اصالت زن پرداخته ایم و پس از آشنایی اندك با پاره ای تعاریف، وضعیت زن را در خلال تاریخ مرور كرده، سپس موجودیت وی را در اذهان برخی ملل و مذاهب به طریقی مجمل مورد نظر قرار دادیم.

در بخش دیگری از كلیات به نظرات و مكتوبات بزرگان عرصه ی اندیشه و فرهنگ پرداختیم و آن اقوال و آثار را منشأ اثر در روند فكری غالب در باب زن تحلیل كردیم. با توجه به نقد ها و نظرات متنوع گاه مخالف و گاه موافق با این مكتب بر آن شدیم تا نظرات اسلام را هر چند كوتاه در حد بضاعت نگارنده و ظرفیت رساله در تبیین دیدگاه اسلام به زن مقرر كنیم. در پایان مباحث مطروحه در كلیات مطالب ذیل عنوان ” نگاهی گذرا به سیمای زن در ادوار مختلف شعر فارسی ” به مرور مختصری بر حضور زن از دو جنبه پرداختیم؛ در این بخش زن را به عنوان سوژه­ی شعرا و به عنوان خالق اثر مورد نظر قرار داده و اشاره ای به نام برخی از شعرای زن در ادوار مختلف شعر فارسی نموده ایم.

پس از این در فصلی كه عنوان آن را بیتی از ملك الشعرای بهار مقرر كردیم به بحث پیرامون وجود یا عدم ادبیات زنانه پرداختیم و در این خصوص از آرای پژوهشگران و صاحبان نظربهره برده و بر آیند و ماحصل گفتار را با رد وجود ادبیات زنانه خاتمه دادیم.

” نوع نگاه در ایجاد تصویر” فصل دیگری است كه در آن ضمن توضیح در خصوص تصویر و تصویر سازی، انگاره  های  شاعرانه سیمین بهبهانی و محمد رضا شفیعی كدكنی را از قول خود ایشان در آثار مكتوب و منقول؛ و نیز نظرگاه دیگران در خصوص این هر دو ذكر کرده و مورد بررسی قرار دادیم.

سپس رساله را بر پایه ی 11 فصل دیگر عنوان نهادیم  كه هر كدام مبین رفتاری زنانه یا مصداقی از عملی زنانه است كه از ذكر نام فصول به جهت پرهیز از اطاله كلام صرف نظر نموده و رؤیت این بخش ها را به خوانندگان ارجمند و مخاطبان گران قدر وا می نهیم.

نگاهی به مذهب اصالت زن:

دیر گاهی است تا مسئله­ی زن به عنوان مبحثی اساسی در فراسوی مرزهای ایران زمین آغاز شده و به داخل كشورما نیز نفوذ یافته است. احساس نیاز به طرح مسئله­ی زنان و حقوق آن ها در مغرب زمین كلید خورد و جنبش هایی موسوم به فمینیستی شكل گرفت كه عمدتا قصد داشتند تا حقوق برابری را میان زنان و مردان پی ریزی كنند كه البته در پاره ای موارد موفق هم بودند.

در نگاهی به تعاریف فمینیسم ( feminism ) این گونه در می یابیم كه « جنبشی است سازمان یافته برای دست یابی به حقوق و نیز ایدئولوژیی برای دگرگونی جامعه كه هدف آن صرفا تحقق برابری اجتماعی زنان نیست، بلكه رویای رفع انواع تبعیض و ستم نژادی و طبقاتی و غیر را در سر می پروراند. از این رو نهاده هایی كه تاكنون برای این واژه پیشنهاد شده وافی به مقصود نبوده است»¹. چه این كه امروزه با شنیدن كلمه فمینیسم اغلب مخاطبان آن چه را به ذهن متبادر می بینند مسئله زن است. اساسا این واژه فرانسوی و از ریشه لاتین ( femind ) است كه در زبان های انگلیسی و آلمانی تغییر یافته و به شكل ( feminism) به كار برده می شود به طور كلی واژه (feminine) به معنای زن و دال بر جنس مونث است . با این اوصاف لغوی پر بیراه نرفته اند آنان كه با شنیدن این واژه به یاد زن و مسئله­ی زنان می افتند. به هر حال هر مكتب یا ایدئولوژی نو ظهور پیامدهایی دارد و از دریچه های مختلفی ظهور و بروز می كند كما اینكه فمینیسم هم دارای گرایش های متعدد است گرچه بررسی گرایش های فمینیستی موضوع این مقال نیست ولی ذكر نام و مختصری از تعاریف برای شناخت بهتر این مكتب خالی از لطف نیست.

لیبرال فمینیسم Liberal feminism:

این گرایش نسبت به گرایش های دیگر سابقه طولانی تری دارد، نا برابری حقوق مدنی و فرصت های آموزشی را سرچشمه ستم بر زنان می داند و مبارزه برای كسب آزادی های فردی زنان در چهارچوب جامعه موجود را هدف قرار داده است.

رادیكال فمینیسم Radical feminism:

این گرایش همه شكل های ستم و سلطه را ناشی از برتری جویی مردان می انگارد و هدف خود را جایگزینی جوامع مردسالار كنونی با جوامع زن محور معرفی می كند.

ماركسیسم فمینیسم Marksism feminism:

گرایش دیگری است كه ریشه­ی انقیاد زنان را در شیوه­ی تولید سرمایه داری و جدایی كار از خانه كه به تقسیم كار جنسی انجامید معرفی می كند و دگرگونی بنیانی اقتصاد را تنها راه چاره رفع ستم دیدگی زنان می دانند.

7) گزینش واژگان فارسی و برابرهای مناسب» (ذوالفقاری، 1390: 17).

بنابر موارد مذکور، یکی از مقوله­ های مهم در ویرایش زبانی، توجه به دستور زبان است؛ چرا که ساختار و جمله­بندی متن را سامان می­ دهد، ابهام را از عبارت­های نارسا و متناقض می­زداید، با شناخت روابط اجزای جمله؛ از میزان نارسایی­ها در نگارش متن می­کاهد و … . مهم­تر از همه به صورت اثر و اجزای سازندۀ ساختمان زبان متن توجه می­کند. با توجه به این که صورت وسیلۀ پی بردن به معنی است و اگر ظاهر عبارت ناقص باشد، معنایی از آن مفهوم نمی­شود؛ لذا توجه به صورت که ساختار جمله و کلمات را شکل می­دهد، اهمیت بسیاری دارد و در دستور زبان به آن توجه می­شود که در ویرایش زبانی جزء مقوله ­های مهم به شمار می­آید.

بدین ترتیب، در این پژوهش انواع کلمه که شامل 7 نوع فعل، اسم، صفت، ضمیر، قید، حرف و صوت می­شود؛ مورد بررسی قرار می­گیرد. برای انجام این مهم، مباحث مورد نظر را که در ویرایش زبانی اهمیت بیشتری دارد، از کتاب­های دستور مفصل فرشیدورد، دستور انوری و گیوی، دستور باطنی، دستور خیام­پور و … بیان کرده­ایم. این مباحث هر کدام در ویرایش زبانی قابل بحث است؛ چراکه هر یک بر اساس الگوی مشخصی در جمله نقش­آفرینی می­کنند و هر گونه غلط و مغایرتی در شیوۀ به کار بردن آن­ها موجب نامفهومی و پیچیدگی متن می­ شود. به عبارت بهتر، بدون توجه به این مباحث و رعایت صحیح قواعد آن راه به جایی نمی­بریم.

1- بیان مسأله

دستور زبان فارسی به منزلۀ قاعدۀ سامان­دهی هر زبانی به کار می­رود و کلیۀ قواعد و نظام­های ساختاری گونۀ مشخصی از یک زبان را در دوره­ای خاص بررسی می­کند. این قواعد و نظام ساختاری در علم دیگری به نام ویرایش به گونۀ دیگری مطرح می­شود که یکی از معیارهایش، سنجش کلمات و جملات از نظر دستور زبان است. به این

 

 ترتیب، در این پژوهش برآنیم تا معیارهای دستور زبان را در ویرایش زبانی که یکی از انواع ویرایش است، بررسی کنیم و نقش هر یک از مؤلفه ­های مطرح دستور را در ویرایش مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم.

2- سوابق مربوط

در زمینۀ ویرایش و دستور زبان فارسی کارهای جداگانۀ بسیاری شده است که در نوع خود بسیار اهمیت دارد؛ زیرا هر دو موضوع؛ یعنی ویرایش و دستور زبان از موضوعاتی است که مورد توجه بسیاری از صاحب­نظران و مؤلفان بوده است؛ اما در زمینۀ تأثیر دستور زبان فارسی در ویرایش تاکنون کار آکادمیکی نشده است.

برخی منابع موجود در زمینۀ دستور و ویرایش:

1- فرشیدورد، خسرو، دستور مفصل امروز، انتشارات سخن، 1388.

2- انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن، دستور زبان فارسی 2، انتشارات فاطمی، 1387.

3- باطنی، محمدرضا، توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، انتشارات امیرکبیر، 1387.

4- ناتل خانلری، پرویز، دستور زبان فارسی، انتشارات توس، 1382.

یک مطلب دیگر :

5- لازار، ژیلبر، دستور زبان فارسی معاصر، ترجمۀ مهستی بحرینی، انتشارات هرمس، 1384.

6- وحیدیان کامیار، تقی، دستور زبان فارسی، انتشارات سمت، 1385.

7- وفایی، عباسعلی، دستور کاربردی متن، انتشارات سخن، 1390.

8- سمیعی (گیلانی)، نگارش و ویرایش، انتشارات سمت، 1385.

9- شریعت، محمدجواد، آیین نگارش، انتشارات اساطیر، 1370.

10- احمدی گیوی، حسن، از فنّ نگارش تا هنر نویسندگی، 1387.

11- کاخی، مرتضی، شیوۀ نگارش، انتشارات امیرکبیر، 1378.

12- صلح­جو، علی، نکته­ های ویرایش، نشر مرکز، 1386.

13- ارژنگ، غلام­رضا، ویرایش زبانی برای زبان نوشتاری امروز، نشر قطره، 1390.

14- شاهری لنگرودی، سید جلیل، مجموعۀ کامل اصول و قواعد ویرایش، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، 1382.

3- واژه های کلیدی تحقیق

فارسی: دستور زبان فارسی، ویرایش، جمله، فعل، حرف.

4- سوال های تحقیق

1- تأثیر دستور زبان بر ویرایش چه میزان است؟

2- چه مواردی از خطاهای دستوری در ویرایش مطرح می­شود؟

3- چه معیارهای دستوری در ویرایش متون بیشتر مورد توجه قرار می­گیرد؟

5- فرضیه های اصلی و فرعی

با توجه به این­که یکی از موارد مطرح در ویرایش زبانی، رفع خطاهای دستوری است؛ بنابراین، شناخت دستور و جایگاه آن در ویرایش بسیار اهمیت دارد؛ زیرا بسیاری از خطاهای دستوری ناشی از کاربرد نادرست قواعد دستور زبان فارسی اعم از صرفی و نحوی است. به این ترتیب، تأثیر این دو فنّ بر یکدیگر قابل ملاحظه است.

6- اهداف تحقیق (اصلی و فرعی)

از جمله مهم­ترین اهداف این تحقیق بررسی موقعیت و جایگاه دستور زبان در ویرایش است که این مهم به منظور شناخت قواعد دستور زبان برای بهره­مندی بهتر از امکانات موجود زبان و تشخیص خطاها و نارسایی­های زبان نوشتار است.

افزون بر این، مقایسۀ اختلاف­نظرهای دستورنویسان و ویراستاران در زمینۀ عناصری چون جمله، فعل، اسم، صفت و حرف از دیگر اهداف این پژوهش است.

سید محمّد حسین بهجت تبریزی که بعدهاباعنوان  شهریارشهرت پیدا می کند در سال 1285شمسی در خشگناب تبریز دیده به جهان گشود. اوفرزند مردی فاضل وادیب به نام حاج میرآقاازوکلای معروف زمان خودبودکه در هنر خوشنویسی نیز سرآمد بوده است.

سه سال از کودکی شهریار در حوادث انقلاب آذربایجان در روستای شنگول آباد و قیش قرشاق و خشگناب می گذرد،وی مقدمات را با خواندن گلستان و نصاب الصبیان نزد پدرادیب خود فرا می گیرد  ودر همین دوران که کودکی بیش نیست به خواندن دیوان حافظ وانس گرفتن با آن روی می آورد.

دوران ابتدایی و متوسطه را در مدارس متحده و فیوضات تبریز به پایان می برد، ادبیات عرب را در مدرسة طالبیه و فرانسه را نزد استادان سرآمد یاد می گیردودر سال 1299 به تهران آمده و در مدرسه دارالفنون به تحصیل می پردازد.

آشنایی بادیوان حافظ باعث می شود که از همان دوران نوجوانی استعدادسرودن شعر در طبع وی شکوفا شودوسرودن شعرراباتخلص بهجت آغاز کند.وی که پیوسته خود راپیرو حافظ می داند بافال گرفتن از دیوان حافظ تخلص خود را از بهجت به شهریار تغییر می دهد،تحصیل در دارالفنون را به پایان می رساندوواردمدرسه عالی طب  شده وبه تحصیل در رشته پزشکی می پردازد.

زندگی شهریار در این زمان وارد مرحله دیگری می شود، شاعر دل به عشق دختری  می سپاردودرتب وتاب آن به سرمی برد.

«شهریار پس از اتمام تحصیل در دارالفنون در سال 1303 وارد مدرسة عالی طب شد. این ایام مصادف بود با آغاز عشق و شیفتگی شهریار هفت سال بعد در حالی که بیش از سه ماه به پایان امتحان دکتری طب باقی نمانده بود، به دلیل ناکامی در عشق و بحران شدید روحی ترک تحصیل کرد.» (علیمحمدی،1381:13)

زاهدی که از دوستان نزدیک شاعر و یکی از کسانی است که نقش عمده ای در حفظ و جمع آوری سروده های شاعر داشته است در مورد این بخش از زندگی شاعر می گوید: «شهریار یک عشق اولی آتشین دارد که خود آن را عشق مجاز نامیده. در این کوره است که شهریار گداخته و تصفیه می شود. این عشق مجاز است که در قصیدة «زفاف شاعر»با یک قوس صعودی اوج گرفته، به عشق عرفانی و الهی تبدیل می شود. ولی به قول خودش مدتی این عشق مجاز به حال سکرات بوده.» (شهریار، 1386: 13)

 

غزل هایی مانند ماه سفر کرده، توشة سفر، پروانه در آتش، غوغای غروب، یار قدیم، خمار شباب، نامة ناکامی، شاهد پنداری، شکرین پستة خاموش، تو بمان و دگران و … از

یک مطلب دیگر :

 

منابع مقاله با موضوع عملکرد تحصیلی

 جمله غزل هایی هستند که عشق آتشین شاعر را به تصویر می کشند.

از تو بگذشتم و بگذاشتـــمت با دگــران                رفتم از کوی تو لیـــکن عقب سر نگـران

ما گذشتیم و گذشت آنچه تو با ما کردی                            تو بمــان و دگــران وای به حال دگـران

رفته چون مه به محاقم که نشانم ندهند                 هرچه آفاق بجویند کران تــا بــه کـران

می روم تا که به صاحبنظـری باز رســم                  محــرم ما نبـــود دیـدة کوتــه نظــران

دل چون آینة اهـل صفــا می شکننــد                  که ز خود بی خبرند این ز خدا بی خبران

گل این باغ به جز حسرت و داغم نفزود                   لاله رویا، تو ببخشای به خونین جــگران

(شهریار، 1386: 337)

پس از شکست در عشق و انصراف از ادامة تحصیل، زندگی شاعر وارد مرحلة دیگری می شود و فراز و نشیب گوناگونی را پشت سر می گذارد. ابتدا در سال 1310 به استخدام ادارة ثبت املاک در می آید و بعد از آن به مشهد و نیشابور منتقل می شود. در همین ایّام با کمال الملک نقّاش معروف که او نیز دچار رنج تبعید وغربت است ملاقات می کند و مثنوی «زیارت کمال الملک» به همین مناسبت سروده می شود.

در مشهد نیز شاعر به محافل ادبی رفت و آمد می کند و با ادبیانی مانند محمود فرخ، گلشن آزادی، میرزا رضا خان عقیلی و … آشنا می شود و در انجمن ادبی شاهپور نیز شرکت می کند.

شاعر که مدتی از غم عشق فراغت حاصل کرده است،  بعد از گذشت سه سال دچار رنج روحی دیگری می­شود،در سال 1313 پدر و تکیه گاه خود را از دست می دهد و سرپرستی خانوادة خود و برادرش را بر عهده می گیرد.

در پی این حوادث بار دیگر به تهران باز می گردد وبه ناچار به خدمت دولتی (شهرداری و بانک کشاورزی)  مشغول می شود، کاری که پیوسته به آن اعتراض دارد و از آن شکایت می کند.

چه کنم شاعر آفریدستــم            کــاردیــگر نیاید از دستــم

کارغیر هنر نه کار من است          هرکسی مرد کار خویشتن است

(شهریار،1386: 666)

ودر جای دیگر خودرا شیر بیشۀ هنر می داند.

من هنر پیشه ام چه کار کنم                      شیر این بیشه ام چه کار کنم

خدمت من اداره رفتـن نیست                   مهملی گفتن وشنفتن نیـست

1-1-2. فرهنگ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 13

1-1-2-1. مفهوم لغوی فرهنگ…………………………………………………………………………………………………….. 13

1-1-2-2. مفهوم اصطلاحی فرهنگ………………………………………………………………………………………………. 15

1-1-2-3. تبیین ارکان تعریف……………………………………………………………………………………………………… 17

1-1-3. مبانی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

1-2. مفاهیم عملیاتی……………………………………………………………………………………… 23

1-2-1. هدایت………………………………………………………………………………………………………………………………… 23

1-2-1-1. کاربرد لغوی و اصطلاحی………………………………………………………………………………………………. 23

1-2-1-2. کاربرد قرآنی……………………………………………………………………………………………………………….. 24

1-2-1-3. تعریف برگزیده……………………………………………………………………………………………………………. 27

1-2-2. رشد……………………………………………………………………………………………………………………………………. 28

1-2-2-1. کاربرد لغوی………………………………………………………………………………………………………………… 28

1-2-2-2. کاربرد قرآنی……………………………………………………………………………………………………………….. 29

1-2-2-3. کاربرد اصطلاحی…………………………………………………………………………………………………………. 29

1-2-2-4. تعریف برگزیده……………………………………………………………………………………………………………. 30

1-2-3. پیشرفت………………………………………………………………………………………………………………………………. 31

1-2-4. توسعه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 32

1-2-5. الگو…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

1-3. منظور از عنوان پژوهش (مبانی انسانشناسی فرهنگی از دیدگاه آموزههای قرآن کریم) 36

1-4. جایگاه انسانشناسی در آموزههای قرآنی……………………………………………………….. 37

فصل دوم: مبانی انسانشناسی عام قرآنی در پردازش الگوی مطلوب……………………… 41

2-1. فلسفه آفرینش………………………………………………………………………………………… 42

2-1-1. فلسفه آفرینش جهان……………………………………………………………………………………………………………. 42

2-1-1-1. آیات مشعر به اصل هدفمندی خلقت…………………………………………………………………………….. 42

2-1-1-2. آیات مشعر بر چیستی هدف خلقت……………………………………………………………………………….. 44

 

2-1-2. فلسفه آفرینش انسان……………………………………………………………………………………………………………. 46

2-1-2-1. آیات دال بر عبث نبودن خلقت انسان……………………………………………………………………………. 46

2-1-2-2. آیات بیانگر هدف خلقت انسان……………………………………………………………………………………… 47

2-2. ابعاد وجودی انسان………………………………………………………………………………….. 52

2-2-1. روح…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

2-2-2. طبیعت و فطرت انسان…………………………………………………………………………………………………………. 54

2-2-3. اختیار………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

2-3. روابط انسانی در عرصة وجود……………………………………………………………………… 61

2-3-1. رابطة انسان با خود……………………………………………………………………………………………………………….. 61

2-3-2. رابطه انسان با همنوع……………………………………………………………………………………………………………. 63

یک مطلب دیگر :

2-3-3. رابطة انسان با خدا……………………………………………………………………………………………………………….. 65

2-3-4. رابطه انسان با محیط……………………………………………………………………………………………………………. 67

فصل سوم: مبانی انسانشناختی نظام فرهنگی اسلام…………………………………………… 70

3-1. مبانی نظری نظام فرهنگی اسلام………………………………………………………………… 71

3-1-1. جهانبینی قرآنی…………………………………………………………………………………………………………………… 71

3-1-1-1. تعریف جهانبینی…………………………………………………………………………………………………………. 72

3-1-1-2. ویژگیهای جهانبینی قرآنی……………………………………………………………………………………………. 72

3-1-2. مبانی نظری انسان شناسی قرآنی…………………………………………………………………………………………… 73

3-1-2-1. مبانی خداشناخت………………………………………………………………………………………………………… 74

3-1-2-2. مبانی انسانشناخت……………………………………………………………………………………………………….. 76

3-1-2-3. مبانی جهان شناخت……………………………………………………………………………………………………. 77

3-1-2-4. مبانی جامعه شناخت…………………………………………………………………………………………………… 82

3-1-2-4-1. رابطة انسان و جامعه…………………………………………………………………………………………… 82

3-1-2-4-2. رابطة انسان و فرهنگ (انسان در بستر فرهنگ)……………………………………………………… 86

3-2. مبانی خاص انسانشناسی نظام فرهنگی اسلام……………………………………………….. 90

3-2-1. اصل عدالت اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………. 90

3-2-1-1. اهمیت عدالت اجتماعی………………………………………………………………………………………………… 90

3-2-1-2. تعریف عدالت اجتماعی………………………………………………………………………………………………… 91

3-2-1-3. عدالت از دیدگاه قرآن………………………………………………………………………………………………….. 92

3-2-1-3-1. عدالت در سخن گفتن…………………………………………………………………………………………. 93

3-2-1-3-2. عدالت در وزن کردن…………………………………………………………………………………………… 94

3-2-1-3-3. عدالت در حکم…………………………………………………………………………………………………… 94

3-2-1-3-4. عدالت در اصلاح میان متخاصمین………………………………………………………………………… 94

3-2-1-3-5. عدالت در شهادت……………………………………………………………………………………………….. 95

3-2-1-4. ابعاد عدالت اجتماعی…………………………………………………………………………………………………… 95

3-2-1-4-1 نظام اجتماعی و عدالت ساختاری………………………………………………………………………….. 95

3-2-1-4-2. نظام اجتماعی و عدالت رفتاری…………………………………………………………………………….. 96

3-2-1-5. اصل عدالت مبنای نظام فرهنگی اسلام………………………………………………………………………….. 97

3-2-2. اصل آزادی…………………………………………………………………………………………………………………………… 97

3-2-2-1. آزادی به عنوان کمال وسیلهای در نظام فرهنگی اسلام……………………………………………………. 98

3-2-2-2. اقسام آزادی………………………………………………………………………………………………………………. 101

3-2-2-2-1. آزادی معنوی……………………………………………………………………………………………………. 101

3-2-2-2-2. آزادی اجتماعی…………………………………………………………………………………………………. 101

3-2-3. اصل وحدت………………………………………………………………………………………………………………………. 102

3-2-3-1. اقسام وحدتیافتگی…………………………………………………………………………………………………….. 102

3-2-3-1-1. وحدت‌یافتگی قلبی…………………………………………………………………………………………… 102

3-2-3-1-2. وحدت‌یافتگی عقلی………………………………………………………………………………………….. 103

3-2-3-1-3. وحدت‌یافتگی عملی………………………………………………………………………………………….. 104

3-2-3-2. توجه به محوریت رشد در وحدت‌یافتگی عملی…………………………………………………………….. 105

3-2-3-3. رهبری، بلوغ‌یافتگی وحدت در جامعه………………………………………………………………………….. 105

3-2-3-4. وحدت، اصل «حرکت دهنده» فرآیند حرکت فرهنگی جامعه به سمت نظام مطلوب قرآنی.. 105

3-2-4. اصل ولایت………………………………………………………………………………………………………………………… 106

1-1-4-1. اصل توحید. 11

1-1-4-2. اصل عدل.. 11

1-1-4-3. اصل وعد و وعید (معاد) 11

1-1-4-4. اصل منزلة بین المنزلتین.. 12

1-1-4-5. اصل امر به معروف و نهی از منکر. 12

1-1-4-6. امامت و نبوت از منظر معتزله، براساس گزارش شیخ مفید  12

1-1-5. مکتب اشاعره 13

1-1-5-1. اندیشه‌های اشاعره 14

1-1-5-1-1. قدیم یا حادث بودن قرآن از منظر اشاعره 14

1-1-6. فرقۀ مرجئه. 15

1-1-7. فرقۀ مشبهه. 16

1-1-8. فرقۀ جبریه. 17

1-1-9. فرقۀ تناسخیه. 18

1-1-10. فرقۀ حشویه. 18

1-1-11. فرقۀ خوارج. 18

1-1-12. فرقۀ زیدیه. 19

۱-1-13. اصحاب المعارف.. 19

1-1-14.مهمترین تفاسیر کلامی ………………………………………………………………………….20

فصل دوم: طبرسی و تفسیر. 21

مقدمه. 22

2-1. انواع روش‌های تفسیری.. 22

2-1-1. تفسیر مأثور 23

2-1-2. تفسیر عقلی ـ اجتهادی.. 25

2-2. معرفی طبرسی.. 27

2-2-1. زندگینامه طبرسی.. 27

2-2-2. معرفی تفسیر مجمع البیان.. 30

2-2-2-1. بررسی مقدمه تفسیر. 31

2-2-2-1-1. تعداد آیات قرآن و فایده دانستن آن‌ها 31

2-2-2-1-2. ذکر اسامی قاریان مشهور شهرها و راویان آن‌ها 31

2-2-2-1-3. تفسیر و تأویل و معنی آیات قرآن.. 31

2-2-2-1-4. نام‌های قرآن و معانی آن‌ها 32

2-2-2-1-5. علوم قرآن.. 32

2-2-2-1-6. ذکر برخی از احادیث مشهور در فضیلت قرآن و اهل آن  32

2-2-2-1-7. ذکر آنچه برای قاری قرآن مستحب است از نیکو خواندن لفظ و تزیین صوت هنگام قرائت قرآن  32

2-2-2-2. مبانی تفسیری طبرسی در مجمع البیان.. 32

2-2-2-2-1. قابل فهم بودن قرآن.. 32

2-2-2-2-2. معیارهای فهم قرآن.. 33

2-2-2-2-3. علوم مورد نیاز مفسر. 33

2-2-2-2-4. مصونیت قرآن از تحریف… 33

2-2-2-2-5. قرآن، معجزۀ جاودانه پیامبر(ص) 33

2-2-2-2-6. روش تنظیم مطالب مجمع البیان.. 34

2-2-2-2-7. منابع مورد استناد در مجمع البیان.. 35

2-2-2-2-۸. مجمع البیان در گفتار عالمان.. 36

فصل سوم: جایگاه کلام شیعه در تفسیر مجمع البیان.. 38

مقدمه. 39

3-1. بخش اول: جایگاه توحید در مجمع البیان.. 41

مقدمه. 41

3-1-1. بایستگی شناخت و معرفت خدا 41

3-1-2. اثبات صانع. 41

3-1-2-1. حرکت و سکون موجودات علامت نیاز به خالق.. 42

3-1-2-2. حدوث اجسام. 42

3-1-2-3. بی شریک بودن خدا 42

3-1-2-4. برهان تمانع. 42

3-1-3. صفات ثبوتیه. 43

3-1-3-1. اسماء و صفات.. 43

3-1-3-2. قدرت خدا 44

3-1-3-2-۱. اشتمال قدرت الهی بر هر چیز. 44

3-1-3-3. علم الهی.. 45

3-1-3-3-1. آگاهی از سرّ آسمان‌ها و زمین.. 45

3-1-3-3-2. علم به همۀ معلومات.. 45

3-1-3-3-3. عالم به نهان و آشکار 45

3-1-3-3-4. سمیع بودن خداوند. 46

3-1-3-4. اراده خداوند. 46

3-1-3-4-1. ارادۀ تام خداوند بر هستی.. 46

3-1-3-5. متکلم بودن خداوند. 47

3-1-3-6. خدای واحد. 47

3-1-4. صفات فعل.. 47

3-1-4-1. حکیم بودن.. 48

3-1-4-2. حی بودن.. 48

3-1-4-3. خالق بودن.. 48

3-1-4-3-1. خلقت آسمان‌ها و زمین نشانی برای خردمندان.. 48

3-1-4-3-2. خلقت جهان، دلیلی بر وجود خدا 49

3-1-5. صفات سلبیه. 49

3-1-5-1. تنزیه و تسبیح خدا 49

 

3-1-5-2. علوّ خداوند. 50

3-1-5-3. قدّوس بودن.. 50

3-1-5-4. نفی رؤیت و جسمانیت برای خدا 50

3-1-5-5. بی مکان بودن خداوند. 51

3-2. بخش دوم: جایگاه معاد در مجمع البیان.. 53

مقدمه. 53

3-2-1. تعبیرات کلی قرآن دربارۀ رستاخیز. 53

3-2-1-1. قیامت… 53

3-2-1-2. نشر. 53

3-2-1-3. معاد. 54

3-2-2. نام‌های قیامت… 54

3-2-2-1. یَومُ الخُلود. 54

3-2-2-2. یومٌ ثَقیل.. 54

3-2-2-3. یَومُ مَشهود. 54

3-2-2-4. یَومُ الوَعید. 55

3-2-2-5. یَومُ الحَسرَة 55

3-2-2-۶. یَومَ تُبلی السَّرائِر. 55

3-2-3. امکان معاد و منطق مخالفان.. 55

3-2-۴. دلائل امکان معاد. 57

3-2-5. معاد جسمانی.. 58

3-2-6. دروازۀ عالم بقا 60

3-2-6-1. مرگ… 60

3-2-6-2. برزخ. 61

3-2-7. محکمۀ عدل الهی.. 61

3-2-8. فرجام معاد. 62

3-2-8-1. بهشت و بهشتیان.. 63

3-2-8-1-1. ایمان و عمل صالح.. 63

3-2-8-1-2. تقوا 63

یک مطلب دیگر :

3-2-8-1-3. صبر در برابر سختی‌ها 63

3-2-8-1-4. اهتمام به نماز 64

3-2-8-2. نعمت‌های بهشت… 64

3-2-8-2-1. سایه‌های لذت‌بخش…. 64

3-2-8-2-2. غذاهای بهشتی.. 65

3-2-8-2-3. لباس‌های بهشتی.. 65

3-2-8-2-4. همسران بهشتی.. 65

3-2-8-2-5. امنیت و زوال خوف.. 66

3-2-8-2-6. برخورد محبت‌آمیز. 66

3-2-8-2-7. احساس خشنودی خدا 66

3-2-8-3. دوزخ و دوزخیان.. 67

3-2-8-3-1. کافران و منافقان.. 67

3-2-8-3-2. ممانعت مردم از راه یافتن به حق.. 67

3-2-8-3-3. استهزاء آیات الهی.. 67

3-2-8-3-4. ظلم و بیدادگری.. 68

3-2-8-4. عذاب‌های جسمانی و روحانی دوزخیان.. 68

3-2-8-5. جاودانگی کیفر. 69

3-2-8-6. شفاعت… 70

3-2-8-6-1. نفی شفاعت… 70

3-2-8-6-2. اذن شفاعت منوط به اذن خدا 70

3-2-8-6-3. شرایط شفاعت‌کننده و شفاعت شونده 71

3-3. بخش سوم: جایگاه نبوّت در مجمع البیان.. 72

3-3-1. فلسفه بعثت پیامبران.. 72

3-3-1-1. رهایی از ظلمت… 72

3-3-1-2. بشارت و انذار 72

3-3-1-3. تعلیم و تربیت… 73

3-3-2. ویژگی‌های عمومی پیامبران.. 73

3-3-2-1. صدق گفتار 73

3-3-2-2. امانت… 73

3-3-2-3. نیکوکاری و احسان.. 74

3-3-2-4. توکل مطلق بر خداوند. 74

3-3-2-5. علاقه و دلسوزی فوق العاده 74

3-3-3. عصمت مهم‌ترین شرط رسالت… 75

3-3-3. تنزیه انبیا 76

3-3-3-1. آدم. 76

3-3-3-2. ابراهیم. 77

3-3-3-3. موسی.. 77

3-3-4. طرق شناخت پیامبران.. 78

3-3-4-1. رابطۀ اعجاز و نبوّت.. 78

3-3-4-2. تفاوت سحر با معجزه 79

3-3-4-3. وحی (چگونگی ارتباط با عالم غیب) 80

3-3-5. دلایل صدق ادعای پیامبر اسلام. 81

3-3-5-1. قرآن، معجزه پایدار پیامبر. 81

3-3-5-2. شاخه‌های اعجاز قرآن.. 82

3-3-5-2-1. فصاحت و بلاغت… 82

3-3-5-2-2. اعجاز قرآن از نظر علوم روز 82

3-3-5-2-3. اعجاز قرآن از نظر اخبار غیبی.. 83

3-3-5-2-4. اعجاز قرآن از نظر عدم تضاد و اختلاف.. 84

3-3-5-۳. گردآوری قراین یک راه مطمئن دیگر. 84

3-3-6. خاتمیت در قرآن.. 85