فصل اول: روان‌شناسی و دین

روان‌شناسی چیست؟ . 53

دین چیست؟ . 54

تاریخچه‌ای اجمالی از رابطة بی‌ثبات میان روان‌شناسی و دین .. 59

معنویت و مسائل مرتبط .. 65

جنسیت … 66

خلاصه . 67

فصل دوم: دین و روان‌شناسی

تأثیر مسیحیت غربی.. 69

ادیان و تبیین‌هایی که آن‌ها از رفتار، اندیشه‌ها و احساسات به دست می‌دهند   71

آیین بودا 71

مسیحیت … 74

آیین هندو . 76

اسلام . 78

یهودیت … 79

 

ادیان دیگر . 81

درون‌مایه‌های مشترك.. 83

خلاصه . 83

فصل سوم: رفتار دینی

نیایش، تعریف‌ها، تأثیرات، و تأثیرات مشاهده شده 85

انواع نیایش … 87

آیا نیایش مؤثر است؟ . 89

گواه تجربی بر این که نیایش چنین تأثیراتی دارد چیست؟ . 91

نیایش و غلبه بر استرس … 92

استثنائات موجود در مورد تأثیرات نیایش … 94

سخن و زبان دینی .. 97

گفتمان دینی: پیشگویی .. 99

گفتمان دینی: داستان . 100

سخن و ساخت حقیقت … 101

رفتار اجتماعی، گروه‌ها و هنجارها 105

نودینی .. 106

انواع و درونمایه‌ها 106

آیا به هر نحوی از انحاء دست به تغییر دین زده‌اید؟ . 106

شیوه‌های نودینی .. 109

دو چشم انداز اجتماعی- روانشناختی در نودینی .. 115

خروج از گروه دینی .. 117

انواع دیگر رفتار دینی .. 119

خلاصه. 119

فصل چهارم: اندیشه‌های دینی

باور دینی .. 122

پیاژه 129

گلدمن .. 131

ایمان دینی و رشد آن . 132

اریکسون . 133

یک مطلب دیگر :

کولبرگ … 134

فاولر . 136

اسپرو . 137

خلاصه . 140

فصل پنجم: احساسات دینی

ریشه‌های اولیه احساسات دینی .. 142

فروید . 142

نظریه شی – روابط .. 145

نظریه دلبستگی .. 148

مقیاس دلبستگی بزرگسالان . 149

ارزیابی‌های اخیر . 150

دیکی و دیگران . 150

کپس و «انسان، دین و مالیخولیا» 151

احساسات مثبت … 152

احساسات عرفانی .. 152

مکاشفه‌های دینی .. 156

تجربه‌های نزدیک به مرگ و خارج از بدن . 158

بهباشی معنوی .. 160

مقیاس بهباشی معنوی .. 161

توکّل و ایمان .162

عزت نفس… 163

احساسات منفی .. 163

گناه، شرم و اضطراب … 163

وسواس … 165

دین و آسیبشناسی روانی .. 169

افسردگی .. 170

روان پریشی و مسئلة جنّ .. 174

خلاصه . 182

منابع . 183

Abstract 204

 

چکیده

کتاب حاضر با شیوه و متدی خاص خود به بحث و بررسی پیرامون موضوعات اساسی حوزة روان‌شناسی دین می‌پردازد، و تمامی مسائل مربوطه از تاریخچة پر فراز و نشیب گرفته تا جدید‌ترین نظریات ارائه شده را مورد بحث قرار می‌دهد.

در این اثر نویسنده با لحنی عالمانه و در عین حال قابل فهم در باب گسترة وسیعی از ادیان و فرهنگ‌ها سخن می‌گوید. تمامی موضوعات اصلی و مهم این حوزه، از تاریخچة روان‌شناسی دینی گرفته تا شیوه‌های متعدد و جذابی که از طریق آن‌ها باور دینی بر احساس و رفتار انسان تأثیر می‌گذارد، مورد بحث قرار گرفته است.

حوزه‌های دیگری که نویسنده بدان‌پرداخته شامل موارد زیر است: نیایش، پیشگویی و نودینی، ماهیت رفتار دینی، باورهای دینی، و تأثیر آن‌ها بر سلامت هیجانی؛ اختلالات ذهنی ؛ رابطة بین دین و آسیب‌شناسی روانی، و مسئلة مناقشه‌برانگیز دین و تعصب.

این کتاب همچنین علت گرایش انسان‌ها به دین، آنچه در آن می‌یابند، و نحوة تأثیرپذیری سلامت هیجانی افراد و نگرش‌ آن‌ها نسبت به گناهِ عاطفی و حوزه‌های دیگر احساسات انسانی از دین را مورد بحث قرار می‌دهد. این حوزه‌ها شامل روان‌پریشی، افسردگی، عشق و نفرت می‌شود، حوزه‌هایی که در واقع دین و روان‌شناسی در آن‌ها با یگدیگر تلاقی دارند.

 

یک مطلب دیگر :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

چگونه یک وب سایت گام به گام ایجاد کنیم

 

فهرست مطالب
عنوان	صفحه
چکیده…………………………………………………………………………………………………………….	1
فصل اول- کلیات تحقیق
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………..	3
الف-بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………	5
ب- ادبیات تحقیق………………………………………………………………………………..	8
پ- سوالات تحقیق مربوطه……………………………………………………………………………………	14
ت- فرضیه های تحقیق تحقیق…………………………………………………………………………	15
ث- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………	15
ج-جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق……………………………………………………………..	16
د- روش انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………..	16
فصل دوم- مفاهیم، مبانی و تاریخچه
مبحث اول-مفهوم بلوغ در شرع و حقوق موضوعه…………………………………………………………..	19
گفتار اول- مفهوم بلوغ از نظر شرعی………………………………………………….	19
بند اول- معنای لغوی و اصطلاحی بلوغ……………………………………………………………………….	19
الف- معنای لغوی بلوغ……………………………………………………….	20
ب- معنای اصطلاحی بلوغ…………………………………	20
بند دوم- سن بلوغ از نظر فقها…………………………………………………………….	22
گفتار دوم- سن مسئولیت کیفری در حقوق ایران……………………………………………………………..	24
مبحث دوم- مبانی مسئولیت کیفری اطفال در مکاتب کیفری…………………………………………	27
گفتار اول – مکتب کلاسیک……………………………………………………	27
گفتار دوم- مکتب نئو کلاسیک………………………………………………………	32
گفتار سوم- مکتب تحققی ( اثباتی )…………………………………………………………………………	35
گفتار چهارم – مکتب دفاع اجتماعی……………………………………………………………….	37
مبحث سوم- تاریخچه مسئولیت کیفری اطفال در قوانین موضوعه……………………………………	39
گفتار اول- قوانین قبل از انقلاب اسلامی…………………………………….	39
بند اول- قانون مجازات عمومی مصوب 1304……………………………………………….39
الف – اطفال صغیر غیر ممیز……………………………………………………………………….. 40 ب-اطفال ممیز غیر بالغ………………………………………………………………………………..40 پ – اشخاص بالغ کمتر از 18 سال………………………………………………………………..41 بند دوم – قانون مربوط به تشکیل دادگاه اطفال بزهکار مصوب 1338 ……………….41. بند سوم – قانون مجازات عمومی مصوب 1352 ………………………………………………43 گفتار دوم – قوانین بعد از انقلاب اسلامی مصوب 1357 ……………………………………44 بند اول – قانون تشکیل دادگاههای عمومی مصوب 1358 …………………………………..44 بند دوم – قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1361 …………………………………………….45 بند سوم – قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361 ………………………………………45 بند چهارم – قانون مجازات اسلامی مصوب 1375………………………………………………… 46 بند پنجم – قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1378 ………………………………………………46 بند ششم – قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 …………………………………………………..47
فصل سوم- تخفیف مجازات اطفال در نظام کیفری ایران
مبحث اول- تخفیف در جرایم قابل گذشت…………………………………………………………..49
گفتار اول- تعریف گذشت………………………………………………………………                 49
گفتار دوم- تشخیص جرایم قابل گذشت………………………………………………………………. 50
الف- قوانین جزایی پیش از انقلاب اسلامی سال 1357 ………………………………………….	51
ب- قوانین جزایی پس از انقلاب اسلامی سال 1357 ……………………………………………..	52
مبحث دوم- تخفیف در جرایم غیر قابل گذشت………………………………………………………..	63
گفتار اول- تخفیف الزامی یا قانونی( معاذیر قانونی )……………………………………………………	63
گفتار دوم – تخفیف اختیاری یا قضائی (کیفیات مخففه قضائی) ………………………..	69
بند اول- کیفیات مخففه در قوانین پیش از انقلاب اسلامی سال 1357…………………………	70
الف- قانون مجازات عمومی مصوب 1304………………………………………………………………..	71
ب- قانون مجازات عمومی اصلاحی مصوب 1352……………………………….	72
بند دوم- کیفیات مخففه در قوانین پس از انقلاب اسلامی سال 1357…………………………….	73
الف- قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361…………………………………………………	74
ب- قانون مجازات اسلامی مصوب1370……………………………………………………………….	74
ج- قانون مجازات اسلامی مصوب 1392	75
فصل چهارم- آثار کیفیات مخففه در اعمال مجازات ها
مبحث اول- تعویق صدور حکم…………………………………………………………….	80
گفتار اول- ضوابط و معیار های تعویق صدور حکم………………..	81
گفتار دوم- انواع تعویق صدور حکم…………	83
بند اول- تعویق ساده…………………..	83
بند دوم- تعویق مراقبتی……………………………………………………………………	84
مبحث دوم- تعلیق اجرای مجازات………………………………………………………………	86
گفتار اول- ضوابط و معیار های تعلیق اجرای مجازات……………………………….	88
گفتار دوم- انواع تعلیق اجرای مجازات…………………………………………	91
بند اول- تعلیق ساده……………………………………………………………………..	91
بند دوم- تعلیق مراقبتی…………………………………………………………………………………..	92
مبحث سوم- نظام نیمه آزادی ، آزادی مشروط و مجازاتهای جایگزین حبس……………	94
بند اول- نظام نیمه آزادی……………….	94
بند دوم- اعطای آزادی مشروط………	96
بحث و نتیجه گیری
نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………	103
منابع
منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………..	107
منابع غیرفارسی………………………………………………………………………………………………..	113

فصل دوم: مفهوم شناسی مالیات.. 26
گفتار اول: مفهوم مالیات، اهداف و انواع آن. 26
بند اول: تعریف مالیات.. 26
بند دوم: ضرورت و اهداف وضع مالیات.. 28
بند سوم: تاریخچه مالیات.. 30
بند چهارم: تمایز مالیات و نهادهای مالی مشابه. 31
الف) تفکیک مالیات از باج، خراج و گزیت.. 31
ب) تفکیک مالیات از عوارض… 34
ج) تفکیک مالیاتهای متعارف از مالیات­های دینی (شرعی) 35
گفتار دوم: تحدید قلمرو مالیات.. 37
بند اول: مالیات و وظایف دولت.. 38
الف: دولت حداقلی.. 38
ب: دولت حداکثری.. 39
ج: دولت مقررات گذار. 40
بند دوم: مالیات و حق مالکیت.. 41
الف: حق مالکیت خصوصی.. 42
ب: حدود حق مالکیت خصوصی.. 43
فصل سوم: مفاهیم و مبانی نظری عدالت مالیاتی.. 45
گفتار اول: بازشناسی مفهومی عدالت مالیاتی.. 46
بند  اول: تعریف لغوی.. 47
بند دوم: تعریف اصطلاحی.. 48
بند سوم: قلمرو عملکرد عدالت مالیاتی.. 50
گفتار دوم: طبقه بندی مفاهیم عدالت مالیاتی.. 50
بند اول: مفهوم عدالت ماهوی در مرحله سیاستگذاری و قانونگذاری.. 50
الف: مفهوم عدالت مالیاتی ماهوی.. 51
ب: سطوح عدالت مالیاتی ماهوی.. 53
1: مفهوم عدالت مالیاتی ماهوی افقی.. 53
2: مفهوم عدالت مالیاتی ماهوی عمودی.. 54
ج: مبانی عدالت مالیاتی ماهوی.. 55
1: اصل بهای خدمات.. 56
2: اصل توانایی پرداخت.. 58
بند دوم: مفهوم عدالت شکلی در مراحل تشخیص، وصول و رسیدگی به دعاوی مالیاتی.. 58
گفتار سوم: اصول عدالت مالیاتی.. 60
بند اول: اصول ماهوی(حقوقی) 60
الف: در مرحله سیاستگذاری و وضع قوانین.. 60
1: اصل برابری در پرداخت هزینه­های عمومی.. 61
2: اصل تناسب مالیات با خدمات.. 61
3: اصل عمومیت و گستردگی پایه­های مالیاتی.. 62
4: اصل توزیعی و جبرانی بودن مالیات.. 62
5: اصل برابری قانونی یا اعمال برابر قوانین مالیاتی.. 63
6: اصل تبعیض مثبت.. 64
7: اصل شخصی بودن مالیات.. 65
8: اصل مطلوبیت درآمد. 66
9: اصل شفافیت.. 68
10: اصل عدم عطف به ماسبق شدن قانون مالیاتی.. 69
11: اصل مصرف موضوعی مالیات.. 71
ب: در مرحله تشخیص و وصول. 72
1: اصل قانونی بودن وضع و وصول مالیات­ها 72
2: اصل شناسایی مؤدیان و تشخیص مالیات.. 74
3: اصل برابری و عدم تبعیض در وصول. 75
4: مرور زمان مالیاتی.. 76
بند دوم: اصول شکلی(قضائی) 78
الف: اصول عدالت کیفری مالیاتی.. 80
1: اصل قانونی بودن جرایم و مجازات­ها 85
2: اصل تناسب جرم و مجازات.. 86
3: اصل شخصی بودن مجازات.. 89
ب: اصول عدالت رویه­ای مالیاتی.. 90
1: اصل حاکمیت قانون. 91
2: اصل دسترسی به مراجع صالح مالیاتی.. 92
3: اصل علنی بودن رسیدگیهای مالیاتی.. 94
4: اصل استقلال و بی طرفی مراجع مالیاتی.. 95

 

5: اصل استماع دفاعیات.. 99
6: حق داشتن وکیل و مشاور مالیاتی.. 100
7: اصل مستند و مستدل بودن آراء. 101
8: اصل تجدیدنظرخواهی.. 102
بخش دوم : بررسی مؤلفه­های عدالت مالیاتی در قانون مالیات­های مستقیم، مصوب 3/12/1366 و اصلاحات بعدی آن  104
فصل اول: بررسی عدالت ماهوی در قانون مالیات­های مستقیم. 106
گفتار اول: مشمولین و غیرمشمولین مالیات.. 106
بند اول: اشخاص مشمول مالیات.. 106
بند دوم: اشخاص غیر مشمول مالیات.. 108
الف: وزارتخانه­ها و مؤسسات دولتی.. 109
ب: دستگاه­هایی که بودجه آنها به­وسیله دولت تأمین می­شود. 111
ج: شهرداری­ها 114
د: ارگان یا نهادهایی که بواسطه مجوز از دایره شمول مالیات خارج هستند. 116
گفتار دوم: مالیات بر دارایی.. 118
بند اول: مالیات سالانه املاک.. 119
بند دوم: مالیات مستغلات مسکونی خالی.. 121
بند سوم: مالیات بر اراضی بایر. 122
بند چهارم: مالیات بر ارث.. 124
الف: اموال مشمول مالیات بر ارث.. 128
ب: اموال غیر مشمول مالیات بر ارث.. 130
ج: معافیت بخشی از مالیات بر ارث.. 133
بند پنجم: حق تمبر. 135
گفتار سوم: مالیات بر درآمد. 138
بند اول: مالیات بر درآمد املاک.. 139
الف) مالیات بر درآمد اجاره املاک (مستغلات) 139
ب) مالیات بر درآمد نقل و انتقال املاک.. 141
1: مالیات اولین نقل و انتقال قطعی ساختمان‌های نوساز. 144
2: معافیت­های مالیاتی نقل و انتقال املاک.. 146
3: معافیت اعضای شرکت­های تعاونی مسکن از پرداخت مالیات نقل و انتقال. 147
ج: مالیات بر درآمد نقل و انتقال حق واگذاری محل. 149
بند دوم: مالیات بر درآمد کشاورزی.. 149
بند سوم: مالیات بر درآمد حقوق. 150
1: مالیات بر درآمد حقوق اشخاص حقیقی داخلی.. 151
2: مالیات بر درآمد حقوق اشخاص حقیقی خارجی.. 155
بند چهارم: مالیات بر درآمد مشاغل. 156
بند پنجم: مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی.. 163
1: مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی حقوق خصوصی.. 163
2: مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی خارجی.. 166

یک مطلب دیگر :

3: مالیات بر درآمد شرکت­های تعاونی.. 173
بند ششم: مالیات بر درآمد اتفاقی.. 176
گفتار چهارم : در مقررات متفرقه. 179
بند اول: مالیات مضاعف… 179
بند دوم: معافیت مالیاتی.. 181
الف: تعریف و ویژگی معافیت مالیاتی.. 181
1: قانونی بودن معافیت­ها 182
2: اصل برابری و عدم تبعیض… 182
3: تعیین گستره معافیت­ها 183
4: ذکر هدف و شرایط معافیت­ها 184
5: موقتی بودن معافیت­ها 186
ب: معافی­تهای مالیاتی در قانون مالیات­های مستقیم. 187
1: معافیت­های مالیاتی بخش كشاورزی.. 188
2: معافیت­های مالیات بر درآمد حقوق. 190
3: معافیت­های مالیاتی بخش گردشگری.. 195
4: معافیت­های مالیاتی شرکت­های تعاونی.. 197
5: معافیت­های مالیاتی بخش صادرات.. 201
6: معافیت­های صنایع دستی.. 202
7: معافیت مالیاتی بخش صنعت، معدن، تولید. 203
8: معافیت مالیاتی سرمایه‌گذاری در مناطق محروم. 205
9: معافیت­های مالیاتی فعالیت­های آموزشی و پژوهشی.. 206
10: معافیت بر موقوفات، نذورات، کمک­ها و هدایا 208
11: معافیت مالیاتی فعالیت­های انتشاراتی، مطبوعاتی، فرهنگی و هنری.. 211
فصل دوم: بررسی اصول عدالت کیفری و رویه­ای مالیاتی در قانون مالیات­های مستقیم. 216
گفتار اول: بررسی اصول عدالت کیفری در قانون مالیات­های مستقیم. 216
بند اول: جرایم مالیاتی.. 218
الف: عدم انجام تكالیف یا وظایف مالیاتی قانونی از سوی دفاتر اسناد رسمی.. 220
ب: اقدامات مؤدی به قصد فرار از مالیات.. 222
ج: عدم پرداخت بدهی مالیاتی.. 227
د: عدم اطلاع صاحبان مشاغل مبنی بر آغاز فعالیت شغلی.. 230
ه: عدم پرداخت مالیات در رسید مقرر. 231
و: عدم تسلیم اظهارنامه و کتمان درآمد. 233
ح: عدم تسلیم یا تسلیم خلاف واقع اظهارنامه اشخاص حقوقی منحل شده توسط آخرین مدیران شخص حقوقی   236
بند دوم: تخلف مالیاتی.. 239
الف: عدم تسلیم کلیه اطلاعات مالیاتی مؤدی در موعد مقرر و تسلیم آنها بر خلاف واقع. 239
ب: عدم كسر و ایصال مالیات­های تكلیفی.. 241
د: عدم ارائه صورت اموال متوفی و تسلیم اموال به وراث قبل از پرداخت مالیات.. 245
ه: تخلف از پرداخت حق تمبر. 247
و: عدم بهره­برداری شرکت­های خصوصی و تعاونی از واحدهای جدید مشمول معافیت.. 247
ز: عدم بکارگیری روش­ها، صورتحساب­ها و فرم­هایی که سازمان مالیاتی تعیین می­کند. 249
گفتار دوم: بررسی اصول عدالت رویه­ای در قانون مالیات­های مستقیم. 252
الف: اصل دسترسی به مراجع صالح مالیاتی.. 253
ب: اصل استقلال و بی طرفی قاضی و نهاد رسیدگی کننده مالیاتی.. 256
ج: اصل تجدید نظرخواهی.. 261
د: اصل شفافیت.. 265
ه: حق داشتن وکیل و مشاور. 267
نتیجه­گیری.. 269

چکیده
بیان مفاهیم عدالت مالیاتی و ذکر مؤلفه­­های آن، مستلزم شناسایی و تفکیک تعاریف و نظریات عدالت و پذیرش مناسب­ترین تعریف آن است.­ تعدد تعاریف عدالت در سیر تطور تاریخی، لزوماً به معنای برداشت­های مختلف از یک مفهوم نمی­باشد. بلکه امکان آن است که هر کدام از آن تعاریف، شرایط و جایگاه­های طرح ویژه­ای را برای مفهوم عدالت مدنظر قرار داده باشند.
موضوع عدالت مالیاتی از آن جهت که به دنبال تعیین معیار و ضابطه حقوقی برای تضمین حقوق مالیاتی هویت­های جمعی و فردی است، امری دوسویه به شمار می­رود که از یک سو، با تنظیم حدود و ثغور دخالت حکومت در حوزه مالیات به دنبال تضمین حقوق مؤدیان مالیاتی است و از سوی دیگر با پیش­بینی اقداماتی قانونی، به دنبال افزایش تمکین مؤدیان مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی می­باشد.
با توجه به مراتب فوق و با عنایت به مراحل مختلف مالیات­ستانی اعم از مرحله سیاست­گذاری، قانون­گذاری، تشخیص، وصول و رسیدگی­های قضایی و شبه قضایی لازم است مفهوم ویژه­ای از عدالت مالیاتی برای هر یک از این مراحل ارائه شود که دربردارنده اصول اختصاصی باشد. در این نوشتار سعی شده است تا ضمن بازشناسی مفهوم عدالت مالیاتی در یکایک مراحل مختلف مالیات­ستانی و بیان اصول اختصاصی آن، به بررسی رویکرد قوانین مالیاتی ایران بویژه قانون مالیات­های مستقیم مصوب 1366 نسبت به اصل برابری و عدالت مالیاتی پرداخته شود و از این رهگذر مصادیق نقض و پیروی از اصل مزبور در قانون مربوطه مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرد.

 

• ویژگی‌های منطقة الفراغ. 34
• اشکالات مطرح‌شده بر نظریه منطقة الفراغ. 36

7 ـ 1 اشکال اول. 36
7 ـ 2 جواب اشکال. 37
7 ـ 3 اشکال دوم. 40
7ـ 3 ـ 1 آیات… 40
7 ـ 3 ـ 2 روایات… 40
7 ـ 4 جواب اشکال. 41
7 ـ 5 اشکال سوم. 43
8 ـ 6 جواب اشکال. 45

9. حکم کلی منطقة الفراغ. 47

 
فصل سوم: دیدگاه‌های مختلف دربارۀ منطقه الفراغ.. 48
1 . قواعد آمره و حوزه الزامات از دیدگاه امام خمینی^{(رحمة الله علیه)} 49

2. 2. منطقة الفراغ درسخنان نائینی.. 51
3. علامۀ طباطبایی و منطقة الفراغ. 52
4. آیت‌الله مکارم شیراز و منطقة الفراغ. 53
5. 5. نظریۀ انحصار قانون برای خدا 55
6. 6. نظریه جعل قانون به دست ولی امر. 57
7. نظریه منکران ولایت فقیه. 60

8.منطقة الفراغ و ما لا نص فیه. 61

9. 9. منطقة الفراغ و خلأ قانونی.. 62
10. وجه الجمع دیدگاه‌ها در مورد نظریه منطقة الفراغ. 65

 
فصل چهارم: شرایط و ضوابط منطقه الفراغ.. 66

1. روش وضع قوانی در محدوده منطقة الفراغ. 67
2. 2. شرایط و موازین تعیین متصدی امر در منطقه الفراغ. 67

2 ـ 1 دیدگاه شیعه و اهل سنت… 67

3. دلایل عقلی ونقلی بر ولایت فقیه. 68

3 ـ 1 دلایل عقلی.. 68
3 ـ 2 دلائل نقلی.. 69
3 ـ 2 ـ 1 آیات… 69
3 ـ 2 ـ 2 روایات… 69

4. 4. شرایط ولی امر. 69

4 ـ 1 علم وشناخت قانون. 69
4 ـ 2 عدالت… 70
4 ـ 3 کفایت وصلاحیت… 70

5. ادله حجیت قانون گذاری از طرف حکومت… 71

5 ـ 1 آیه اولی الامر. 71
5 ـ 2 روایات: که در نمونه احکام خواهیم آورد. 71
5 ـ 3 دلیل عقلی.. 71
فصل پنجم: حکم حکومتی.. 73
1.پیشینه تاریخی حکم حکومتی.. 74

 

1 ـ 1 پیامبر اکرم و حکم حکومتی.. 74
1 ـ 2 امیرالمومنین^{(علیه‌السلام)} و حکم حکومتی.. 75
1 ـ 3 امام حسن^{(علیه‌السلام)} و حکم حکومتی.. 76
1 ـ 4 سایر معصومان^{(علیهم‌السلام)}  و حکم حکومتی.. 76
1 ـ 5 حضرت حجت^{(علیه‌السلام)}  و حکم حکومتی.. 77
1 ـ 6 حکم حکومتی و فقها 77

2. 2. اقسام حکم حکومتی.. 78
3. ماهیت حکم حکومتی.. 78

3 ـ 1 شهید صدر و حکم حکومتی.. 79
3 ـ 2 امام خمینی^{(رحمةالله‌علیه)} 79
3 ـ 3 علامه جعفری^{(رحمةالله‌علیه)} 80
3 ـ 4  آیت‌الله مکارم شیرازی.. 80
3 ـ 5  آیت‌الله جوادی آملی.. 80
3 ـ 6 آیت‌الله مصباح یزدی.. 81

4. دایرۀ شمول حکم حکومتی.. 82

4 ـ 1 شهید صدر^{(رحمةالله‌علیه)} 82
4 ـ 2 آیت‌الله خوئی^{(رحمةالله‌علیه)} 83
4 ـ 3 علامه طباطبایی^{(رحمةالله‌علیه)} 84
4 ـ 4 امام خمینی^{(رحمةالله‌علیه)} 85
4 ـ 5 شهید مطهری^{(رحمةالله‌علیه)} 85
4 ـ 6. علامه جعفری^{(رحمةالله‌علیه)} 86
4 ـ 7 آیت‌الله مکارم شیرازی.. 86

5. حکم حکومتی و منطقة الفراغ. 86
6. 6. رابطه احکام حکومتی با احکام اولی و ثانوی.. 87

6 ـ 1. تفاوت احکام حکومتی و احکام اولیه؛ 87

7. تزاحم حکم حکومتی و حکم اولی.. 88
8. تفاوت احکام حکومتی و احکام ثانویه. 89
9. حکم حکومتی؛ اولیه یا ثانویه؟. 90

 
فصل ششم: مصلحت عنصر اساسی منطقة الفراغ.. 92

1. نقش مصلحت در احکام شرعی.. 93
2. 2. جایگاه مصلحت در جعل قوانین.. 94
3. 3. انواع مصلحت… 95
4. یک مطلب دیگر :
5. جدیدترین تغییرات مدل تبلیغات کلیکی که باید بدانید
7. 4. مصلحت از دیدگاه اهل سنت (مصالح مرسله) 96
8. مصلحت از دیدگاه شیعه. 98

5 ـ 1 مصلحت به عنوان شرط اجرای حکم ثابت: 98
5 ـ 2 مصلحت به عنوان مبنایی برای تغییر احکام شرع: 100

6. مرجعت شخیص مصلحت… 103
7. 7. نقش مصلحت در قانون گذاری.. 104

 
فصل هفتم: نمونه‌هایی از احکام حکومتی فقها 105

1. نمونه‌های ازاحکام حکومتی عبادی.. 107

1 ـ 1 حکم به ثبوت هلال: 108
1 ـ 2 حکم حاکم به پرداخت زکات: 108
1 ـ 3 حکم جهاد ابتدایی: 108
1 ـ 4 حکم، نسبت به برخی از مراحل امر به معروف و نهی از منکر: 109

2. نمونه‌های از احکام حکومتی اقتصادی.. 109

2 ـ 1. حکم به فروش اجناس احتکار شده: 109
2 ـ 2 احکام حکومتی در موقفات عامه: 109
2 ـ 3 حکم بر آزاد کردن زمین: 109
2 ـ 4 تحدید مالکیت… 110

3. نمونه‌هایی از احکام سیاسی.. 110

3 ـ 1 حکم بر لزوم حمایت از مشروطیت: 110
3 ـ 2 تحریم پارچه و لباس‌های خارجی: 110
3 ـ 3 حکم جهاد دفاعی علیه ایتالیا، روسیه و انگلیس: 111
3 ـ 4 حکم تحریم استعمال توتون و تنباکو از سوی آیت‌الله میرزای شیرازی: 111
3 ـ 5 احکام حکومتی امام خمینی^{(رحمه الله علیه)}: 111
نتیجه. 113
فهرست منابع. 116

مقدمه
اسلام به عنوان آیینی جامع و جاودان، علاوه بر تأمین نیازهای فردی، نیازهای مردم و جامعه را در حوزه امور عمومی و حکومتی نیز پاسخگو است و احکامی وضع کرده است تا انسان در هیچ زمانی در بلاتکلیفی به سر نبرد و در مواقعی که از انجام احکام اولی ناتوان است، احکام ثانوی را مقرر داشته و سرانجام برای باز کردن گره‌ها و معضلات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و…، احکام حکومتی را تشریع کرده است تا با قوه محرک اجتهاد، سیستم قانونگذاری اسلام را در هر لحظه با نیازهای برخاسته از تحولات جهان به پیش ببرد.
شهید صدر مسئله «منطقة الفراغ» را در خصوص فعالیت‌های اقتصادی مطرح می‌کند؛ ایشان در این مورد معتقد است اصول نظام اقتصادی اسلام ثابت است و برای دوره‌های مختلف تاریخی وضع شده است؛ اما با توجه به تحولات دوره‌های مختلف، عنصر حقوقی متحرکی وجود دارد که می‌تواند جوابگوی مقتضیات روز باشد و این عنصر در واقع، جایگاه دولت نسبت به قانونگذاری در قلمرو آزاد قانونی است.
شهید صدر معتقد است که مکتب اسلام، دارای دو جنبه مستقل است: یک جنبه به‌طور منجز به وسیله شارع تعیین گردیده و تغییر و تبدل در آن راه ندارد. جنبه دیگر که آن را «منطقة الفراغ» نامیدند، باید به وسیله ولی امر برحسب نیازها و مقتضیات زمان و مکان تنظیم شود.
از این رو «منطقة الفراغ» تعبیری است نسبت به نصوص تشریعی، نه نسبت به واقعیت‌های عینی و خارجی جامعه عهد نبوی؛ چه اینکه اقدامات نبی اکرم در حدود قلمرو مزبور، بر طبق هدف‌های اقتصادی آن روزگار و احتیاجات عملی عصر، صورت پذیرفته است.
با نگاهی اجمالی به ابواب فقه اسلامی، حضور گسترده حکم حاکم را می‌توان در آن یافت؛ که حکم به رؤیت هلال، لزوم پرداخت زکات در صورت طلب حاکم، تسعیر اجناس احتکار شده، اجبار والی بر انجام حجّ، احکام قضائی و اجرای حدود، دیات و قصاص، نمونه‌هایی از آن است. با توجه به معنای حکم و فرق آن با فتوا، حرکت مستمر آن را در بستر زمان در می‌یابیم. و گواه آن، تجلّی چشمگیر و تطوّر آن در سیره معصومین و متعاقب آن در برخوردهای نظری و عملی فقهاست.
قلمرو آزادی حاکم و اینکه آیا محدود است به مواردی که از قبل به عنوان مباح شناخته شده است و یا اعم از آن است، و نیز رابطه حکم حاکم با احکام فرعیه، از موضوعات قابل توجهی است که آن را در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌دهیم.
امید آنکه توفیق یار گردد و فرجام کار، آن‌چنان رقم خورد که خداوند خوشنود و ما نیز رستگار شویم.

فصل اول کلیات

 

فصل اول

 

کلیات

آنچه در این فصل مورد ارزیابی قرار می‌گیرد کلیاتی دربارهٔ موضوع بحث، بررسی نظریه منطقة الفراغ و تأثیر آن در حکومت اسلامی می‌باشد.
1 ـ 1 بیان مسئلۀ تحقیق