2-1- گیاهشناسی گزنه…………………………………………………………………………………….. 6

2-2- دامنه انتشار………………………………………………………………………………………. 7

2-3- اندام‌های دارویی……………………………………………………………………………………. 8

2-4- مواد متشکله و آثار فارماکولوژیکی………………………………………………………… 8

2-5- محیط و مواد موثره گیاهان دارویی………………………………………………………………… 9

2-6- فنل و فلاونوئید………………………………………………………………………………………. 10

2-7- بررسی تاثیر اکوتیپ و ارتفاع بر روی خصوصیات مورفولوژیکی و میزان عملکرد………… 13

2-8- بررسی تاثیر اکوتیپ و ارتفاع بر میزان متابولیت‌های ثانویه……………………………….. 14

 فصل سوم- مواد و روش­ها

3-1- مواد گیاهی………………………………………………………………………………………….. 20

3-2- وسایل و دستگاه‌های مورد استفاده……………………………………………………………. 20

3-3- مواد شیمیایی…………………………………………………………………………………….. 20

3-4- آماده‌سازی گیاه گزنه………………………………………………………………………… 20

3-5- صفات مورفولوژیکی مورد مطالعه گیاه گزنه………………………………………….. 22

3-6- صفات بیوشیمیایی مورد مطالعه گیاه گزنه…………………………………………………. 22

3-7- استخراج عصاره متانولی……………………………………………………………………………. 24

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

3-7-1- اندازه‌گیری فنل کل……………………………………………………………………………… 24

3-7-2- اندازه‌‌گیری محتوی فلاونوئیدی…………………………………………………………….. 25

3-8- اندازه‌‌گیری اسید کلروژنیک و اسید کافئیک با استفاده از دستگاه HPLC……………….. 26

3-8-1- آماده سازی نمونه……………………………………………………………………….. 26

3-8-2- تهیه نمودار کالیبراسیون اسید کلروژنیک و اسید کافئیک…………………………… 27

3-8-3- تزریق نمونه گیاهی………………………………………………………………………… 27

3-9- اندازه‌‌گیری روتین با استفاده از دستگاه HPLC………………………………………….. 29

3-9-1- آماده سازی نمونه……………………………………………………………………….. 29

3-9-2- تهیه نمودار کالیبراسیون روتین……………………………………………………………. 29

3-9-3- تزریق نمونه گیاهی……………………………………………………………………. 30

3-10- مشخصات طرح………………………………………………………………………………. 31

3-11- تجزیه و تحلیل آماری…………………………………………………………………………. 31

 فصل چهارم- نتایج و بحث

4-1- صفات مورفولوژیک………………………………………………………………………………….. 34

4-1-1- طول، عرض و نسبت طول به عرض برگ……………………………………………… 34

4-1-2- تعداد برگ در بوته……………………………………………………………………………… 36

4-1-3- تعداد و فاصله گره‌ها…………………………………………………………………………… 36

4-1-4- قطر ساقه…………………………………………………………………………………………. 37

4-1-5- قطر و طول ریشه…………………………………………………………………………… 37

4-1-6- اندازه و تعداد گل آذین در بوته…………………………………………………………. .37

4-1-7-ارتفاع گیاه…………………………………………………………………………………… 38

4-1-8- میزان کلروفیل………………………………………………………………………………………. 38

4-2- صفات بیوشیمیایی………………………………………………………………………………. 39

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

4-2-1- فنل کل برگ، ریشه، ساقه و گل……………………………………………………………………………….. 39

4-2-2- فلاونوئید کل برگ، ریشه، ساقه و گل……………………………………………………………………….. 42

4-2-3- کلروژنیک برگ، ریشه، ساقه و گل……………………………………………………………………………. 44

4-2-4- کافئیک برگ، ریشه، ساقه و گل……………………………………………………………………………….. 46

4-2-5- روتین برگ، ریشه، ساقه و گل…………………………………………………………………………………. 48

4-3- رابطه رگرسیونی ارتفاع از سطح دریا با مقدار فنل و فلاونوئید…………………………………………… 50

4-4- نتیجه گیری کلی……………………………………………………………………………………………………….. 56

4-5- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………… 56

 منابع………………………………………………………………………………………………………………… 58

مقدمه

گیاهان دارویی یکی از منابع غنی کشور است که امکان صادرات آن نیز وجود دارد. ایران از نظر آب و هوا در زمینه رشد گیاهان دارویی یکی از بهترین مناطق جهان محسوب می‌‌شود، به همین دلیل صادرات آن می‌‌تواند منبع بزرگی از درآمد برای کشور باشد (صمصام شریعت، 1382). بنابراین ضروریست تا با توجه به توان بالقوه

یک مطلب دیگر :

 

تحقیق رایگان درباره قوانین موضوعه – مجله علمی خبری رهاجو

 بسیار خوب کشور در زمینه تنوع گیاهان دارویی، با شناخت گونه‌‌های گیاهی و دستیابی به اطلاعات لازم در مورد محل‌‌های رویش و خصوصیات بوم‌‌شناختی آن‌ها، گام‌‌های اساسی برای استفاده از اسانس‌‌های گیاهی و ترویج شیوه‌‌های اصولی بهره‌‌برداری از این گیاهان برداشته شود (حسنی، 1383).

گیاه دارویی به گیاهان و مشتقات آن‌ها گفته می‌‌شود که دارای مواد موثر مشخص است، در درمان بیماری یا پیشگیری از بروز آن مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و نام آن گیاه در یکی از فارماکوپه‌‌های معتبر بین‌‌المللی ذکر شده باشد (دوازده امامی و مجنون‌‌حسینی، 1387).

فارماکوپه یک کتاب رسمی است که توسط دولت هر کشور و یا انجمن‌‌های پزشکی و داروسازی زیر نظر دولت به چاپ می‌‌رسد و حاوی حقایق علمی و اصول استاندارد‌‌سازی مواد دارویی از قبیل روش‌‌های جمع‌‌آوری مواد دارویی از منابع مختلف، آماده سازی، نگهداری، ترکیب و اختلاط داروهای مختلف و روش‌‌های اثبات آن‌ها  می‌‌باشد. به علاوه این کتاب شامل دارو‌‌هایی با استعمال خارجی، نحوه نسخه‌‌­نویسی، نحوه و مقدار تجویز دارو‌‌ها و اطلاعات کامل تهیه، ساخت و کاربرد داروهاست (دوازده امامی، 1382).

استفاده از گیاهان دارویی و فرآورده‌‌های حاصل از آن‌ها  نقش این گیاهان را در چرخه اقتصادی پر اهمیت کرده است. به طوری که مصرف رو به ازدیاد آن‌ها  تنها به کشور‌‌های در حال توسعه محدود نشده است، بلکه اخیراً در کشور‌‌های توسعه یافته نیز جایگاه ویژه‌‌ای به خود اختصاص داده است. در اواخر قرن بیستم حجم مبادلات جهانی گیاهان دارویی به 200 میلیارد دلار بالغ گردیده است. بر اساس گزارش سازمان خوار و بار جهانی (FAO^[1]) ارزش صادرات گیاهان دارویی در سال 1995 بالغ بر 880 میلیون دلار بوده است. بر اساس گزارش بانک جهانی، حجم تجارت گیاهان دارویی تا سال 2050 بالغ بر 5 تریلیون دلار خواهد بود (امیدبیگی، 1384). در حالی که طی گزارشی میزان ارزش فروش گیاهان دارویی در ایران در سال 2000 میلادی تنها در حدود 37 میلیارد ریال برآورد شده است و این در حالی است که ایران جزء 8 کشور مهم دارای فلور متنوع گیاهان دارویی در دنیاست (قاسمی، 1389).

گزنه از مهمترین گیاهان دارویی است که از دوران ماقبل تاریخ نیز وجود داشته و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده می‌کردند و از خواص درمانی آن اطلاع داشته‌اند. از کاربرد‌‌های دارویی آن می‌توان به کاهش قند خون، کاهش التهاب آرتریت روماتید، درمان عفونت مثانه و مجاری ادراری، درمان پروستات و اکنه اشاره کرد (جولیا و همکاران، 2007).

1-2- بیان سوالات اصلی تحقیق

• تاثیر ارتفاع بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی (ریخت‌‌شناسی) گیاه گزنه چگونه است؟
• تاثیر ارتفاع بر میزان کل ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی اندام‌‌های گیاه گزنه چگونه است؟
• تاثیر ارتفاع بر میزان ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی نظیر اسید کلروژنیک، اسید کافئیک و روتین در اندام‌‌های مختلف گیاه گزنه چگونه است؟

 1-3- فرضیه ­ها

• عوامل محیطی روی میزان ترکیبات ثانویه گیاه گزنه موثر است.
• شرایط محیطی متنوع در زیستگاه‌های مختلف بر خصوصیات مورفولوژیکی گیاه تاثیر می‌گذارند.
• میزان ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی تحت تاثیر ارتفاع قرار دارد.

1-4-  اهداف

• ارزیابی تاثیر اقلیم‌‌های مختلف بر صفات ریختی و عملکرد برخی مواد موثره گزنه.
• معرفی بهترین ارتفاع و اندام دارویی گزنه از نظر میزان ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی.
• مقایسه برخی ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی موجود درگزنه در ارتفاعات مختلف.

 2- بررسی منابع

2-1- گیاه‌شناسی گزنه

گزنه با نام علمی Urtica dioica از خانواده Urticaceae می‌باشد. گزنه، گیاهی است علفی، چند‌‌ساله، پایا، دو­پایه و بندرت تک­پایه، ریزوم‌‌دار، به ارتفاع 150-50 سانتی­متر، دارای کرک‌‌های گزنده، ساقه آن علفی، کمی زاویه‌‌دار و چهار پهلو، تقریباً ضخیم، ساده و یا خیلی کم­انشعاب و پوشیده از کرک‌‌های گزنده، برگ‌‌ها نیزه‌‌ای، نیزه‌‌ای باریک، تخم­مرغی، تخم­مرغی پهن تا تقریبا دایره‌‌ای، نوک تیز یا نوک باریک، قاعده قلبی، باریک یا گوه‌‌ای، اندازه برگ 5/2-12×5/4-15 سانتی­متر، رنگ برگ‌‌ها سبز روشن است. برگ‌‌ها عموما گوشواره‌‌­دار و گاه بدون گوشواره، متقابل و پوشیده از کرک‌‌های گزنده است. گل‌‌های آن، تک جنسی، بسیار ریز، سبز فام، مجتمع در توده‌‌های کوچک کروی، و واقع در طول محورهای خوشه‌‌ای شکل، گل‌‌های نر دارای 4 کاسبرگ هم اندازه و 4 پرچم با بساک‌‌های پهن دراز و قلوه‌‌ای شکل، ماده‌‌ها دارای 4 کاسبرگ متقابل صلیبی، دو کاسبرگ خارجی بسیار کوچک و گاهی گل فاقد آن و رنگ آن‌ها سبز مایل به زرد می‌‌باشد. گل­آذین سنبله یا خوشه­ای مرکب، کرکی متراکم، گل‌آذین نر 4-11 سانتی­متر و ماده 5/1-9 سانتی­متر می­باشد میوه آن فندقه تخم‌مرغی تا بیضوی و محتوی آلبومین روغن‌‌دار است. فندقه به طول 5/1 میلی‌‌متر و محصور در کاسه پایای گل می‌‌باشد (شکل 2-1)، (فارماکوپه گیاهی ایران، 1381؛ قهرمان، 1372).

تکثیر آن از طریق کاشت بذر در بهار یا تابستان و کاشت قطعات ریشه‌‌دار در پاییز صورت می‌‌گیرد (زرگری، 1383).

 شکل 2-1- اندام‌های مختلف گیاه گزنه (ویلر، 1981)

 2-2- دامنه انتشار

این گیاه غالبا در اماکن مخروبه، باغ‌‌ها، و نقاط مرطوب خارج شهر و نواحی سایه‌‌دار و جاهایی که چهار‌‌پایان در آنجا به سر می‌‌برند، به حالت خودرو می‌‌روید. از ریشه‌‌‌‌های خزنده آن پاجوش‌‌هایی در کلیه جهات خارج می‌‌گردد که خود باعث می‌‌شود گیاه بصورت پایه‌‌های متعدد در آمده، تا محل رویش خود را به کلی فرا گیرد. انتشار عمومی گیاه گزنه در نقاط مرطوب ایران خصوصاً نواحی شمالی، غربی و مرکزی مانند اصفهان، شاهرود، بسطام و کاشان است (زرگری، 1376).

2-3- اندام‌های دارویی

برگ‌‌ها، ریشه، دانه و شیرابۀ گیاه بخش دارویی این گیاه را تشکیل می‌‌دهند (زرگری، 1376). گلدهی آن از اواسط اردیبهشت تا شهریور‌‌ماه می‌‌باشد و بهترین زمان برداشت و جمع‌‌آوری برگ‌‌‌‌های این گیاه از اردیبهشت‌‌ تا شهریور‌‌ماه می‌‌باشد (فارماکوپه گیاهی ایران، 1381).