1-5-3- ابزار گردآوری اطلاعات… 7

1-5-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 7

1-6- جامعه آماری.. 8

1-7- مقطع زمانی.. 8

1-8- قلمرو تحقیق.. 8

1-9- محدودیت تحقیق.. 8

1-10- پیشینه تحقیق.. 8

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- فرآیند بارش… 16

2-2- تحریک مصنوعی برای ایجاد بارش… 17

فصل سوم: ویژگیهای جغرافیایی

3-1- موقعیت… 19

3-2- توپوگرافی.. 21

3-3- اقلیم منطقه. 27

3-4-منابع آب… 65

3-5- حوزه های آبخیز سفیدرود گیلان. 70

3-5-1-آبدهی رودهای فرعی سفیدرود گیلان. 73

3-6- شیب… 78

3-7- خاک.. 78

3-8- زمین شناسی.. 82

3-9- پوشش گیاهی و کاربری اراضی.. 91

فصل چهارم: داده ها و روشها

4-1- داده ها 124

4-1-1-شبکه ایستگاههای هواشناسی دره سفیدرود. 94

4-1-2-بررسی کیفیت دادهها 98

4-1-3-بازسازی وتکمیل آمار. 98

4-1-4-بررسی بارندگی دره سفیدرود. 98

4-1-5-انتخاب زمان پایه مشترک.. 98

4-2- روش کار. 99

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

فصل پنجم: یافته های تحقیق

5-1- یافته های تحقیق.. 101

5-1-1-تحلیل بارندگی سالانه و ماهانه دره سفیدرود. 101

5-1-1-1-تحلیل بارندگی سالانه…….. 132

5-1-1-2-تحلیل بارندگی ماهیانه. 104

5-1-2- تعداد روزهای بارانی.. 122

5-1-3- حداکثر بارندگی 24 ساعته. 127

5-1-5-حداکثر بارش محتمل (PMP) 135

5-1-6-تغییرات بارندگی.. 136

فصل ششم: نتیجه گیری

6-1- نتیجه گیری.. 183

6-2 پاسخ فرضیه ها 156

چکیده

ریزشهای جوی یکی از مهمترین عوامل هواشناسی بوده زیرا کلیه منابع آبی در سطح منطقه از طریق این ریزشها تامین می گردد. مطالعات بارش از لحاظ جنبه های طبیعی و انسانی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا آثار بارش در بخشهای مختلف اقتصادی و… متفاوت بوده و می تواند صدمات جبران ناپذیری را در بخشهای مختلف بوجود آورد. نگارنده در این تحقیق با استفاده از روش معادله خط رگرسیون واستفاده از 19 ایستگاه به بررسی تغییرات بارش در دره سفیدرود پرداخته تا حساسیتهای اقلیمی بارش در محدوده مورد مطالعه را که نسبت به سال و ماه و فصل اتفاق افتاده مورد بررسی قرار دهد. نتایج تحقیق نشان می‎دهد که دره سفیدرود براساس روش شاخص بارندگی 30 سال از دوره آماری مورد مطالعه دارای وضعیت مختلفی در شمال و جنوب می باشد. که بر اساس این، دو تیپ اقلیمی با مقادیر مختلف بارش در آن مشاهده می شود. مقدار بارشهای سالانه در این دو تیپ اقلیمی روند متفاوتی داشته است. در شمال منطقه بارندگی نسبتا زیاد و در جنوب بارندگی کم می باشد. روند زمانی بارش نیز در این دو تیپ اقلیمی متفاوت است که بیشترین بارش در شمال در مهرماه و در جنوب در ماههای زمستان است. از نظر فصول نیز در شمال دره سفیدرود فصل پاییز دارای بیشترین بارندگی و در جنوب دره سفیدرود فصل زمستان دارای بیشترین بارندگی است.

واژگان کلیدی: بارش، سالانه، دره سفیدرود، ماهانه، فصلی

مقدمه

آب وهوا از کلمه یونانی کلیما (kilima) به معنی میل می باشد. آب وهوا نتیجه تاثیر توام پدیده های هواشناسی است و حالت متوسط هوا را در یک نقطه دلخواه به دست می دهد. بنابراین وقتی در مورد آب و هوای یک منطقه بحث می کنیم لحظه زمامی را مطرح نمی کنیم. البته آب وهوا معنای گسترده تری داشته و تنها به پارامترهای هواشناسی محدود نمی شود بلکه مجموعه عوامل فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی را در بر می گیرد (علیزاده، 1377).

بی تردید یکی از موثرترین عوامل در ساختار طبیعی کره زمین، شرایط آب و هوایی یا اقلیم می باشد و محیط زندگی تمامی جانداران اعم از انسان و جانوران و گیاهان تحت تاثیر متغیرهای آب و هوایی قرار دارد.

یک مطلب دیگر :

پراکندگی و توزیع جغرافیایی جمعیت های انسانی و جانوری و گیاهی در مقیاس وسیع، با چگونگی توزیع اشکال متنوع اقلیمی ارتباط و همبستگی بسیار نشان می دهد. این تاثیر پذیری تا حدی است که برخی از جانوران و گیاهان فقط در شرایط خاص اقلیمی قابلیت ادامه حیات و رشد و تکوین می یابند و به این اعتبار آب و هوای هر منطقه، پدیده ای بسیار با اهمیت در تقسیم بندی و طبقه بندی نواحی جغرافیایی و اکولوژیکی به حساب می آید.

انسان هوشمند در مقابل یورش و تهاجم بی ترحم پدیده های ویرانگر طبیعت، از طریق مطالعه و شناخت در احوال این عوامل، به دفع و رفع آنها برخاسته و با بهره گیری از دست آوردهای علمی و تکنولوژیک خویش بر این مشکلات فائق آمده است.

با توجه به آنچه گفته شد، می توان دریافت که شناخت اقلیم و آب و هوا در بسیاری از فعالیتهای انسان از اهمیت و اعتبار ویژه ای برخوردار است و یکی از عوامل موثر در تکوین و تکامل فرآیندهای محیطی و زیست محیطی محسوب می گردد. و هر گونه برنامه ریزی عمرانی و کشاورزی به منظور استحصال هر چه بهتر و بیشتر از پتانسیل های موجود در طبیعت، بدون در نظر گرفتن عوامل اقلیمی نارسا و حتی محکوم به شکست خواهد بود. با درک و شناخت این واقعیت است که امروزه شاخه هایی از دانش اقلیم شناسی (آب و هواشناسی) نظیر اقلیم شناسی کاربردی در عرصه رشته های علوم بوجود می آید.

درهر مسئله مهم از طبیعت بررسی آنکه بتوان از هر رژیم اقلیمی بیشترین بهره اقتصادی را بدست آورد، لازم است تا قبل از هر برنامه ریزی توازن آب و هوایی را بدقت مورد مطالعه قرار داد تا در نهایت با اعمال یک مدیریت صحیح به بهره گیری بهینه از طبیعت دست یافت.

بلندیهای البرز غربی و تالش یکی از مرزهای گسستگی اقلیمی می باشد که دو اقلیم کاملاً متمایز در شمال و جنوب ایجاد نموده است. قسمت شمالی ارتفاعات بعنوان اقلیم خزری و بخش جنوبی اقلیم بری نامیده می شود.

نواحی شمالی استان از نظر اقلیمی بیشترین بخش آن متعلق به اقلیم خزری می باشد. بخشی از جنوب استان در محدوده حوالی شهرستان منجیل و لوشان دارای اقلیم بری است. مناطق حد واسط سد تاریک تا رودبار در منطقه انتقالی دو اقلیم خزری و بری قرار گرفته اند.

دره سفیدرود تنها مسیر ارتباطی بین هوای مرطوب خزری و بری محسوب می شود. وجود تنگه کوهستانی منجیل و اختلاف فشار در پیشکوه و پسکوه البرز باعث ایجاد یک رژیم بادی می گردد که به همین نام (پیشکوه – پسکوه) مشهور است . حداکثر سرعت این باد در هرزه ویل است که ادامه آن به دشت قزوین و تهران نیز می رسد.

اختلاف شرایط اقلیمی مناطق فوق الذکر تغییرات عمده ای را در وضعیت آب و هوایی، پوشش گیاهی، ضخامت خاک و عمق هوازدگی سنگها سبب گردیده است. مناطق با اقلیم خزری که شامل بخش اصلی استان در جنوب باختری دریای خزر می باشد از پوشش گیاهی متراکمی برخوردار است در حالی که در بخش جنوبی استان پوشش گیاهی ناچیز می باشد. دو اقلیم اخیر بعلت افزایش ارتفاع و در نتیجه کاهش دما بوجود آمده و قلمرو آنها ارتفاعات و دامنه های البرز شمالی است. بدیهی است در ارتفاعات البرز جنوبی نیز اقلیم ارتفاعات فوقانی وجود دارد.

منشاء اصلی بارندگیها در بخش مورد مطالعه سیستم جغرافیایی اقلیمی مناسب «دریا –کوهستان– جریان هوا» است. یعنی از یک طرف توده های ورودی به منطقه و از طرف دیگر بارش اروگرافیک ناشی از فیزیوگرافی منطقه و وجود دو عامل سلسله جبال البرز و دریای خزر در مجاورت هم می باشند. با توجه به عوامل فوق یک هسته پرباران در حوالی قلعه رودخان وجود دارد و ناحیه کم باران منطقه در اطراف سد سفیدرود می باشد. پرباران ترین ماه سال در ایستگاههای واقع در ناحیه ساحلی دریای خزر ماههای شهریور و مهر می باشد و خشکترین ماههای سال در این ناحیه ماههای خرداد و تیر است. در ناحیه غیر ساحلی دریای خزر پر باران ترین ماههای سال ماههای اسفند و فروردین و اردیبهشت و کم بارانترین ماههای سال در این ناحیه ماههای فصل تابستان است. در نواحی ساحلی منطقه مورد مطالعه پاییز پربارانترین فصل سال و بهار کم بارانترین فصل سال است ودر بخش غیر ساحلی منطقه مورد مطالعه بطور کلی زمستان پربارانترین فصل سال و تابستان خشکترین فصل سال است.

اقلیم منطقه با استفاده از آمارهای ایستگاههای منطقه وبه روشهای مختلف تعیین گردید که تغییرات اقلیم در منطقه نسبتا زیاد بوده و بستگی به موقعیت مکانی و ارتفاعی ایستگاهها دارد.

جهت بررسی دره سفیدرود ابتدا اقدام به شناسایی ایستگاههای موجود در محدوده مورد مطالعه نموده و در انتخاب ایستگاهها با توجه به اینکه هدف بررسی وضعیت بارشهای سالانه و ماهانه و فصلی بوده دو موضوع مورد دقت نظر قرار می گیرد، نزدیکترین فاصله به محدوده و ارتفاع ایستگاههای مورد نظر، لذا پس از تهیه و جمع آوری آمار موجود و استخراج اطلاعات و بررسی کمبود های آماری به بررسی آب وهوای منطقه می پردازیم.

با توجه به موارد فوق، این تحقیق در نظر دارد تا با استفاده از روشهای موجود به بررسی تغییرات بارش در دره سفیدرود پرداخته، که برای همین منظور تحقیق حاضررا به هفت فصل تقسیم نمودیم.

در این فصل ابتدا چکیده ای از عوامل اصلی اقلیمی منطقه براساس آمارهای موجود ارائه شده و ارتباط بین آنها تحلیل می شود تا نتایج کلی بدست آمده در برآوردها و بررسیهای عمومی شناسایی مورد بهره برداری قرار گیرد.

بیان مسئله

آب و هوا یکی از عوامل مهم در زندگی انسان می باشد و دانشمندان همواره آن را به عنوان یکی از اجزا اصلی چشم انداز جغرافیایی قلمداد می کنند، بارش یکی از اصلی ترین عناصر اقلیمی هر منطقه به شمار می آید در خیلی از کشورهای دنیا برنامه ریزی های کلان براساس تغییرات بارش سالانه، ماهانه و فصلی صورت می گیرد چون تغییرات روند بارش در اقالیم مختلف می تواند مشکلات جزئی تا مصائب بسیار بزرگ را تا خرد و کلان به همرا ه داشته باشد . بطو ریکه پدیدار شدن اثرات این روند در اقالیم خشک سریعتر و و مرموز تر و با درصد بالایی قابل پیش بینی است ولی در اقالیم مرطوب این تغییرات با نوسانات جزئی تر ولی با تداوم بیشتر همراه می باشد که اثرات زیانبار این نوسانات همیشه مورد مطالعه محققین بوده است.

اهمیت مقادیر و تغییرات آن بخصوص در کشور ما ایران که در ناحیه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد بر هیچکس پوشیده نیست بر اساس اطلس اقلیمی ایران در دوره 1990-1961 میلادی بیش از دو سوم وسعت کشور دارای میانگین سالانه بارش کمتر از 300 میلی متر می باشد و لیکن هسته های پر بارش بالاتر از 1000 میلی متر در منطقه زاگرس و دامنه های شمالی البرز وجود دارد . تقریبا تمام نقاط استانهای شمالی گیلان و مازندران از میانگین سالانه بیش از 500 میلی متر برخوردارند

استان گیلان نیز با شرایط جغرافیایی و طبیعی خاص خود در ایران منحصر به فرد است و بارشهای شدیدی در سالهای اخیر در آن صورت گرفته که ناشی از تغییرات اقلیمی در سطح سیاره زمین و غیره می‎باشد دره سفید رود باتوجه به موقعیت و قرار گیری آن در بین کوههای البرز و کوههای زنجان از نظر اقلیمی در شرایط خاص جغرافیایی قرار دارد و این موضوع باعث شده که در این منطقه روند بارش در سال، ماه و فصل دارای تغییرات محسوسی باشد که با بررسی روند بارش و برنامه ریزی مدون می‎توان نسبت به جلو گیری از بروز سیل و سایر مخاطرات ناشی از بارش اقدامات لازم را انجام داد.

1-2- سوالات تحقیق