یک مطلب دیگر :

چرا خودمان را دوست نداریم؟

 

مقدمه: …………………………………………………		1
فصل اول کلیات
1ـ1 بیان مسئله…………………………………………………..		3
1ـ2 فرضیه و سئوالات کلیدی تحقیق……………………………………………………		4
1ـ3 اهداف تحقیق……………………………………………………….		4
1ـ4 روش تحقیق……………………………………………………………………….		4
1ـ5 پیشینه تحقیق……………………………………………..		4
فصل دوم: نقاشی قهوه­خانه­ای
2ـ1 تعریف و وجه تسمیه نقاشی قهوه­خانه­ای………………………………		10
2ـ2 تاریخچه و عوامل شکل­گیری نقاشی قهوه­خانه­ای…………………………………….		12
2ـ3 موضوعات نقاشی قهوه­خانه­ای…………………….		17
2ـ3ـ1 موضوعات مذهبی……………………………………….		17
2ـ3ـ2 موضوعات رزمی و حماسی……………………………………………….		19
2ـ3ـ3 موضوعات بزمی……………………………….		19
2ـ4 ویژگی­های نقاشی قهوه خانه­ای……………………………………………….		20
2ـ4ـ1 ایرانی بودن و مردمی بودن……………………………………………………………..		20
2ـ4ـ2 پرهیز از واقع­گرایی………………………		21
2ـ 4ـ3 اصل روایتگری………………………………………………..		22
2ـ 4ـ 4 پرهیز از عمق­نمایی و عدم پرداختن به سایه روشن…………………………………		23
2ـ 4ـ5 اصالت در چهره­سازی…………………………………………….		23
2ـ4ـ6  هویت­ و شناسنامه دار بودن…………………………………………		24
2ـ5  سبک و روش………………………………………………………………….		25
2ـ5 ـ1 ترکیب بندی…………………………………………………		26
2ـ5 ـ2 به کار بردن پرسپکتیو مقامی……………………………………………………….		26
2ـ5 ـ 3 رنگ­ها و مفاهیم سمبلیک آنها………………………………………………………		27
2ـ5 ـ4 نور و سایه…………………………………………..		27
2ـ6 هنرمندان نقاشی قهوه­خانه­ای…………………………………………….		28
فصل سوم: ویژگی­های شخصیتی امام علی (ع)
3ـ 1 زندگانی على بن ابی طالب(ع)…………………………………………		31
3ـ2 در اقلیم سخن…………………………………………………………………..		33
3ـ 3 در قلمرو خِرد……………………………………………………………………………		33
3ـ 4 در نظام اخلاق………………………………………………………………….		34
3ـ 5 در امور اجتماعی و میدان عمل……………………………………………………………….		37
فصل چهارم: نحوه­ی تجلی ویژگی­های شخصیتی امام علی(ع) در نقاشی قهوه­خانه­ای
مقدمه فصل چهارم   …………		46
4ـ1 تابلوهای مربوط به مبارزه­ی حضرت علی(ع) با عمرو بن عبدود…………………………		47
4ـ1ـ1 تابلوی نبرد حضرت علی (ع) و عمرو بن عبدود از محمد مدبر…………………		50
4ـ1ـ2 تابلوی نبرد حضرت علی(ع ) و عمرو بن عبدود از عباس بلوکی­فر……………………………….		52
4ــ2 تابلوهای مربوط به ماجرای جنگ خیبر و رشادت­های امیر مؤمنان علی(ع)……………..		54
4ـ2ـ1 تابلوی جنگ تاریخی خیبر اثر عباس بلوکی­فر…………………………………..		58
4ـ2ـ2 تابلوی جنگ خیبر اثر حسن اسماعیل­زاده…………………………..		62
4ـ 2ـ3 تابلوی جنگ خیبر از محمد فراهانی……………………………………		65
4ـ 2ـ4 تابلوی جنگ خیبر از امیرحسین قائم مقامی…………………………		66
4ـ2ـ5 تابلوی جنگ تاریخی خیبر از حسین همدانی……………………………..		68
4ـ3 آثار نقاشی قهوه­خانه­ای مربوط به ماجرای لیلة المبیت………………………..		70
4ـ3ـ1 تابلوی لیلة المبیت از محمد فراهانی………………………………		72
4ـ4 آثار نقاشی قهوه­خانه­ای مربوط به غدیر خم و جانشینی بر حق علی(ع)…………………….		73
4ـ4ـ1 تابلوی غدیرخم از محمدرضا حسینی………………………………………………………		75
4ـ4ـ2 تابلوی غدیر خم از محمد فراهانی……………………………………….		78
4ـ5 نقاشی­های قهوه­خانه­ای با موضوع همدردی و کمک­رسانی حضرت علی(ع) به مردم و ضعفا……………..		79
4ـ5ـ1 تابلوی نقاشی قهوه­خانه­ای از حسن اسماعیل­زاده با موضوع «از علی آموز اخلاص عمل»………………		84
4ـ5 ـ2 اثری از حسین همدانی با موضوع «یتیم نوازی حضرت علی(ع)»………………		86
4ـ5 ـ3 تابلوی یتیم نوازی از احمد خلیلی…………………………………………		89
4ـ5 ـ4 تابلوی یتیم نوازی از حسن اسماعیل­زاده……………………………………..		90
4ـ 6 نقاشی قهوه­خانه­ای با موضوع شمایل­نگاری و مجالست حضرت علی(ع)………………….		91
4ـ6ـ1 تابلوی منسوب به حسین قوللر آقاسی با موضوع: حضرت علی(ع)- مالک اژدر……………..		98
4ـ6ـ2 تابلوی شمایل حضرت علی(ع) و حسنین از حسین همدانی……………………..		101
4ـ6ـ3 مراجعت حضرت امیر(ع) از جنگ جمل مالک اشتر نخعی و عمار یاسر و اصحاب دیگر…………………		102
4ـ6ـ4  تابلوی حضرت علی(ع) و حسنین از حسین همدانی……………………………….		103
4ـ6ـ5 تابلوی حضرت علی(ع) و حسنین(ع) از جواد عقیلی…………………..		106
4ـ7 تابلوهای مربوط به داستان جوانمرد قصاب………………………………………		107
4ـ7ـ1 تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکی­فر……………………………………		110
4ـ7ـ1ـ1 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکی­فر……………….		110
4ـ7ـ1ـ2 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکی­فر…………………..		111
4ـ7ـ1ـ3 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکی­فر………………….		112
4ـ7ـ1ـ4 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکی­فر………………..		113
4ـ7ـ1ـ5 بخش پنجم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکی­فر……………		115
4ـ7ـ1ـ6 بخش ششم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکی­فر…………………..		117
4ـ7ـ2 تابلوی جوانمرد قصاب اثر فتح­الله قوللر آقاسی……………………..		118
4ـ7ـ2ـ1 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب فتح­الله قوللر آقاسی………………..		118
4ـ7ـ2ـ2 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب فتح­الله قوللر آقاسی……………………..		119
4ـ7ـ2ـ3 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب فتح­الله قوللر آقاسی……………….		119
4ـ7ـ2ـ4 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب فتح­الله قوللر آقاسی………………		120
4ـ7ـ2ـ5 بخش پنجم تابلوی جوانمرد قصاب فتح­الله قوللر آقاسی…………………………..		120
4ـ7ـ2ـ6 بخش ششم تابلوی جوانمرد قصاب فتح­الله قوللر آقاسی…………………….		121
4ـ7ـ2ـ7 بخش هفتم تابلوی جوانمرد قصاب فتح­الله قوللر آقاسی………….		121
4ـ7ـ2ـ8 بخش هشتم تابلوی جوانمرد قصاب فتح­الله قوللر آقاسی……………………..		122
4ـ7ـ3 تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیل­زاده………………………………..		125
4ـ7ـ3ـ1 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیل­زاده……………………		126
4ـ7ـ3ـ2 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیل­زاده………………..		127
4ـ7ـ3ـ3 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیل­زاده………………………..		127
4ـ7ـ3ـ4 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیل­زاده………………		128
4ـ8 نقاشی­های قهوه­خانه­ای با موضوع شهادت حضرت على(ع)……………………….		129
4ـ8ـ1 تابلوی به مسجد رفتن حضرت علی(ع) در شب نوزدهم ماه رمضان اثر حسن اسماعیل­زاده………….		133
4ـ8ـ2 تابلوی شب ضربت خوردن حضرت علی(ع) اثر حسن اسماعیل­زاده………………..		135
4ـ9 تابلوهای مربوط به نبرد حضرت علی(ع) با موجودات افسانه­ای ……………………		136
4ـ9ـ1 تابلوی نبرد حضرت علی(ع) و اژدها از حسن اسماعیل­زاده……………………….		141
4ـ9ـ2 تابلوی نبرد حضرت علی(ع) و اژدها در تنگه بربر از حسن اسماعیل­زاده………….		143
4ـ9ـ2ـ1 تصویر مرکزی: نبرد حضرت علی(ع) و اژدها …………………………….		143
4ـ9ـ2ـ2 بخش دوم: یتیم­نوازی حضرت علی(ع)…………………………………..		144
4ـ9ـ2ـ3 بخش سوم: کندن درب خیبر توسط حضرت علی(ع)……………………………		145
4ـ9ـ2ـ4 بخش چهارم: نبرد حضرت علی(ع) و جنیان………………………………		145
4ـ9ـ2ـ5 بخش پنجم: به نبرد حضرت علی(ع) و عمربن العبدود…………………………………….		146
4ـ10 سیر حوادث مهم زندگانی پر افتخار حضرت علی(ع) در تابلویی از حسین همدانی…………………………		149
4ـ10ـ3ـ1 تصویر مرکزی: شمایل حضرت علی(ع) و همراهان……………………		149
4ـ10ـ3ـ2 بخش دوم: جنگ خیبر………………………………………………		151
4ـ10ـ3ـ3 بخش سوم: کمک حضرت علی(ع) به محرومان……………………..		151
4ـ10ـ3ـ4 بخش چهارم: لیله المبیت…………………………………….		152
4ـ10ـ3ـ5 بخش پنجم: همراهی پیامبر(ص)……………………………..		153
4ـ10ـ3ـ6 بخش ششم: کمک به محرومان……………………		153
4ـ10ـ3ـ7 بخش هفتم: یتیم نوازی………………………………………..		154
4ـ10ـ3ـ8 بخش هشتم: کمک به محرومان…………………………..		156
4ـ10ـ3ـ9 بخش نهم: کمک به محرومان…………………..		156

4ـ10ـ3ـ10 بخش دهم: حضرت علی(ع) در حال سخنوری…………………………    157

 

 

 

 

 

 

4ـ4ـ1 بخش یازدهم: واقعه ضربت خوردن حضرت علی(ع)…………..	158
فصل پنجم: تحلیل و استنتاج
5ـ1 تحلیل و بررسی نهایی آثار …………………………	161
5ـ2 نتیجه…………………………	169
گزارش کار عملی………………………………………………	171
فهرست منابع………………………………………………  چکیده لاتین………………………………………………………… فهرست تصاویر	192  200

مقدمه:

نقاشی قهوه­خانه­ای به واسطه­ی هنرمندانی مردمی، در دوره­ی قاجار از دل اجتماع برخاست و راه خود را باز کرد تا بتواند موضوعاتی را که دغدغه­ی مردم بود، به تصویر بکشد. در میان موضوعات مذهبی که بسیار مورد توجه مردم و نقاشان بود، به واسطه­ی ارادت ویژه­­ی شیعیان به حضرت علی(ع)، داستان­های زندگی ایشان بسیار نقاشی شده است. با توجه به شخصیت ویژه و بارز این بزرگ­مرد تاریخ اسلام، این سوال به ذهن می­رسد که، از میان بی­شمار ویژگی­های شخصیتی این الگو و اسوه بزرگ شیعیان، کدام ویژگی­ها، در آثار هنرمندان قهوه­خانه­ای نمود بیشتری پیدا کرده است؟ در پژوهشی که پیش رو دارید، سعی شده، بسیاری از این نقاشی­ها به صورت مجزا در یک مجموعه جمع­آوری شوند. تا از طریق معرفی تابلوهایی با مضامین زندگی امام علی(ع)، علاوه بر تجزیه و تحلیل هنری آنها، ویژگی­های شخصیتی آن حضرت از طریق بررسی تابلوها و شرح داستان­ها بیان شود. بر همین اساس در پژوهش فوق، تعداد بیست و هفت تابلوی نقاشی قهوه­خانه­ای مرتبط با این موضوع و اطلاعات مربوط به آنها از طریق کتابخانه­ای و میدانی گردآوری و معرفی شده است.

در این رساله­، با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و تاریخی، پس از معرفی نقاشی قهوه­خانه­ای در فصل دو و توضیحات مختصری در مورد زندگی و خصوصیات شخصیتی حضرت علی(ع) در فصل سوم، در چهارمین فصل، در خصوص هر کدام از این آثار ابتدا توضیحاتی پیرامون موضوع داده شده، سپس تجزیه و تحلیل­هایی با توجه به انطباق آنها با موضوع، عناصر آنها و روایت داستان­ها انجام شده است. پس از تمام این جستجوها نتیجه­ی به دست آمده مبنی بر این بود که، در میان انبوه خصوصیات مثبت شخصیتی حضرت علی(ع)، نقاشان قهوه­خانه­ای به شجاعت، سخاوت و فداکاری ایشان که تماماً متاثر از ایمان قلبی به خداوند است، توجه بیشتری کرده و این سه ویژگی تقریبا در تمامی تابلوها مطرح شده است.

 

1-1- بیان مسئله

خیالی­نگاری یا نقاشی قهوه­خانه­ای از نمونه­های ارزشمند نقاشی ایرانی است، که با توجه به تغییرات اساسی هنر در زمان قاجار، در بطن اجتماع زاده شد و برخلاف جریان­های نقاشی آکادمیک، با حفظ اصالت به رشد روزافزون خود خارج از حوزه ی هنر رسمی ادامه داد.

این گونه نقاشی که آمال و علایق ملی، اعتقادات مذهبی و روح فرهنگ خاص لایه­های میانی جامعه­ی شهری زمان خود را باز می­تاباند، تحت تأثیر مجالس عزاداری امامان به ویژه امام حسین(ع)، مجالس پهلوانی، حماسی، نقّالی و هم چنین شرایط خاص اجتماعی پا به عرصه گذاشت. موضوعات مذهبی همچون زندگی ائمه و بزرگان دین اسلام همواره دغدغه­ی بسیاری از هنرمندان نقاش این مکتب بوده است، چنانچه  آثار زیادی با الگوبرداری از این­گونه مسائل خلق شده­­اند. ولی جای بسی تعجب است که این هنر کمتر به صورت تخصصی مورد توجه قرار گرفته و همچنان بسیاری از جنبه­های آن بررسی نشده است و از آن جمله باید اشاره کرد که اطلاعات جامعی در مورد شیوه­های پرداختن به دوره­های متنوع زندگی امام علی(ع) و خصوصیات ایشان از طریق نقاشی­های این مکتب وجود ندارد.

با توجه به اصالت موضوعات و مردمی بودن نقاشی قهوه­خانه­ای، ضرورت دقت و تمرکز بیشتر بر روی آن احساس می­شود. با در نظر گرفتن ارادت مسلمانان به وی‍ژه شیعیان به حضرت علی(ع) و جاذبه، دافعه و تاثیرگذاری زندگی ایشان، هنرمندان نقاش به ویژه در نقاشی قهوه­­خانه­ای از موضوعات مرتبط با ایشان بهره­ی بسیاری برده­اند، ولی این موضوعات و روش­های تجلی ویژگی­های ایشان به درستی مورد مطالعه قرار نگرفته است و نیاز به بررسی جامع­ و عمیق­تر آنها ضروری می­نماید. بر این اساس پژوهش فوق سعی دارد با شناسایی، معرفی و مطالعه­ی زندگی امام علی(ع) از منظر محتوایی، کاربردی، فرمی و معنایی در مکتب قهوه­خانه، از آنها برای نمایش موضوعات ویژه­ی زندگی این بزرگوار در فضاهای عمومی امروزی الگو بگیرد.

 

1-2- فرضیه و سئوالات کلیدی تحقیق