1-4-2- اهداف جزیی.. 8

1-5-فرضیههای تحقیق. 8

1-6- تعریف مفاهیم و متغیرها 9

1-7-قلمرو تحقیق. 10

 

فصل دوم: پیشینه نظری و تجربی پژوهش

2-1- مقدمه: 12

2-2-تعلیم و تربیت، تعاریف و مفاهیم مربوط به آن. 12

2-3- تاریخچه ارتباط والدین و فرزندان. 14

2-4- فرزندپروری.. 15

2-5-سبک های فرزندپروری.. 17

2-6- انواع سبک های فرزندپروری.. 19

2-6-1- سبک قاطعانه. 19

2-6-2- سبک آزادمنشانه. 21

2-6-3- سبک مستبدانه. 22

2-7- پیشینه نظری.. 23

2-7-1- نظریه اریکسون. 23

2-7-2- نظریه مورای.. 24

2-7-3- نظریه شیفر. 25

2-7-4- نظریه زیگلمن.. 27

2-7-5- نظریه پیشرفت اتکینسون. 29

2-7-6- نظریه انگیزه پیشرفت مک کله لند. 30

2-8- پیشینه تجربی.. 32

2-8-1- تحقیقات داخلی.. 32

2-8-2- تحقیقات خارجی.. 36

2-9-پیشنه ی نظری تحقیق. 38

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه. 41

3-2- طرح تحقیق. 41

3-3- جامعه ی آماری.. 41

3-4- روش نمونه گیری و  روش برآورد حجم نمونه. 42

3-5- ابزار اندازه گیری.. 42

3-6- شیوه تجزیه و تحلیل داده ها 43

3-7- پایایی پرسشنامه سبك‌های فرزندپروری.. 43

 

 

فصل چهارم: توصیف و تحلیل اطلاعات (یافته های پژوهش)

4-1 – مقدمه 46

4 -2- آمار توصیفی 46

4-3- توصیف داده ها 47

4 -4 آمار استنباطی.. 48

4-5- بررسی مدل علی‌تحقیق. 55

 

فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه. 57

5-2-  بحث و نتیجه گیری پیرامون یافته های پژوهش… 57

5-3- پیشنهادها 62

5-3-1-  پیشنهادهای کاربردی.. 62

5-3-2-  پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی.. 62

5-4-  محدودیت های پژوهش… 63

منابع و مآخذ. 64

پیوست ها 71

چكیده انگلیسی.. 75

 

فهرست جدول‌‌ها

عنوان                                                                                       صفحه

جدول 3-1: پایایی پرسشنامه‌ی سبك‌های فرزندپروری.. 44

جدول 4-1- انواع سبکهای فرزندپروری در بین نمونه آماری.. 47

جدول 4-2 اولویتبندی انواع سبکهای فرزندپروری و آمارههای مربوط به آنها 47

جدول 4-3- آزمون همبستگی بین سبک فرزندپروری قاطعانه و عملکرد تحصیلی فرزندان. 49

جدول 4-4- آزمون همبستگی بین سبک فرزندپروری سهل گیرانه و عملکرد تحصیلی فرزندان. 49

جدول 4-5- آزمون همبستگی بین سبک فرزندپروری استبدادی و عملکرد تحصیلی فرزندان. 50

جدول 4-6 – آزمون معناداری تفاوت بین عملکرد تحصیلی فرزندان دارای والدین همراه با رفتار قاطعانه در مقایسه با فرزندان دارای والدین همراه با رفتار مستبدانه. 51

جدول 4-7- آزمون معناداری تفاوت بین عملکرد تحصیلی فرزندان دارای والدین همراه با رفتار استبدادی در مقایسه با فرزندان دارای والدین همراه با رفتار سهلگیرانه. 52

جدول 4-8- آزمون معناداری تفاوت بین عملکرد تحصیلی فرزندان دارای والدین همراه با رفتار سهل‌گیرانه در مقایسه با فرزندان دارای والدین همراه با رفتار قاطعانه. 53

جدول 4-9-نتایج تحلیل واریانس متغیرهای مستقل و وابسته وارد شده در معادله‌ی رگرسیون. 54

جدول 4-10- میزان ضرایب استاندارد رگرسیون متغیرهای مستقل بر عملکرد تحصیلی.. 55

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                       صفحه

نمودار 4-1  بررسی توزیع انواع سبک های فرزندپروری.. 48

 

چکیده:

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه­ی بین شیوه فرزندپروری والدین با عملكرد تحصیلی دانش آموزان سال دوم دوره ­اول مقطع متوسطه شهر ایلام می­باشد. برای دستیابی به این هدف، سوالات و فرضیاتی مطرح و از طریق پیمایشی به گردآوری اطلاعات اقدام گردید. نمونه آماری پژوهش حاضر را دانش­آموزان سال دوم دوره متوسطه اول به همراه والدین آن­ها تشکیل داده که از میان آن­ها و بر اساس فرمول کوکران تعداد 340 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. برای جمع­آوری داده­ها از  پرسشنامه­ی شیوه­های فرزندپروری دیاناباوم­ریند استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که2/65 درصد خانواده ها دارای سبک فرزندپروری قاطعانه، 4/22 درصد دارای سبک فرزندپروری استبدادی و 4/12 درصد نیز سهل­گیر هستند. نتایج حاصل از تحلیل داده­ها بیانگر رابطه مثبت و معنادار بین سبک فرزندپروری قاطعانه والدین و عملکرد تحصیلی فرزندان بوده اما بین سبک فرزندپروری سهل­گیرانه و سبک مستبدانه والدین با عملکرد تحصیلی فرزندان همبستگی منفی و معناداری وجود دارد. همچنین عملکرد تحصیلی فرزندانی که والدین آن­ها از سبک فرزندپروری قاطعانه استفاده می­کنند بهتر از سبک­های سهل­گیرانه و استبدادی بوده است. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره، نشان داد که 2/42 از كل تغییرات متغیر عملکرد تحصیلی، وابسته به 3 متغیر ذكر شده در این معادله می‌باشد.بیشترین میزان اثر بر متغیر وابسته، مربوط به سبک مستبدانه با اندازه اثر 446/0- و كمترین میزان اثر، مربوط به متغیر سبک سهل­گیرانه با اندازه اثر 076/0- است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد كه غیر موثرترین سبک فرزندپروری، روش مستبدانه است.

 

کلیدواژه­ها: فرزندپروری – سبک قاطعانه – سبک سهل­گیرانه – سبک استبدادی – عملکرد تحصیلی

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه:

اساس توسعه­ی علمی‌هر جامعه­ای را آموزش و پرورش آن جامعه تشکیل می­دهد، و در این راستا توجه به کیفیت آموزشی و ارتقاء سطح علمی‌و عملکرد تحصیلی نوجوانان و جوانان، سبب استحکام ساختار علمی‌جامعه و حرکت درست در زمینه­ توسعه­ی علمی‌آن می­گردد. از این­رو جستجوی راه­های افزایش سطح علمی‌افراد و پیشرفت تحصیلی

 در برگیرنده­ی استعداد، توانایی و کار دانش آموز است. این یک عنصر چند بعدی است. این عنصر به گونه ای بسیار ظریف به رشد جسمی، اجتماعی، شناختی و عاطفی مربوط است و به یک مورد خاص ارتباط ندارد ، بلکه طی زمان و در زندگی دانش آموزان در مدارس عمومی‌و در سال­های دانشگاه و زندگی کاری خود را نشان می‌دهد (استنبرگ[1]، 1993، به نقل از پرویز، 1384).رفع موانع عملکرد بهتر تحصیلی نوجوانان و جوانان از ضروریاتی است که باید بدان توجه گردد.

از طرف دیگر پیشرفت تحصیلی به عنوان یك متغیر وابسته، همواره مورد توجه محققان قرار گرفته است. یادگیری و پیشرفت تحصیلی در گرو عوامل بیشماری است كه به سادگی قابل شناسایی و كنترل نیست. در بررسی عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی باید به دو دسته عوامل، یكی عوامل مربوط به دانش‌آموز و ویژگی‌های فرد و بطور كلی آنچه تفاوت فردی اطلاق می‌شود و عامل دوم، عوامل مربوط به مدرسه و نظام آموزش و پرورش، عوامل خانوادگی و غیره اشاره نمود. به عبارتی پیشرفت (افت) تحصیلی گاه به علت خصایص، ویژگی‌ها، شاخص‌های ذهنی، اجتماعی، عاطفی خود دانش‌آموز و گاه به علت كاركردهای مدرسه و سیستم درونی آموزش و پرورش، نهاد خانواده و یا سایر نهادهای جامعه است.

از جمله عوامل مرتبط با پیشرفت تحصیلی، چگونگی ارتباط والدین با فرزندان و به نوعی دیگر شیوه­های فرزندپروری آن­ها می­باشد. برای تبیین رابطه سبک فرزندپروری با رفتارهای کودکان، تحقیقات جدید بر روی مولفه­های رابطه و مراقبت وساختار تکیه کرده اند.مسئولیت­پذیری والدینی وصمیمیت از عناصر رابطه و مراقبت­اند وکنترل­های محدودیت از عناصر ساختار محسوب می‌شوند(الکساندر[2]،2006). در مطالعه ای که رپینسکی و شانک (2002) بر رویی 76 خانواده (هر دو والد و نوجوانان آن خانواده­ها) انجام دادند، تاثیررفتار گرم و حمایت کننده­ی والدین بر سازگاری در مدرسه، عملکرد تحصیلی و مشکلات رفتاری نوجوانان را مورد بررسی قرار دادند، آنان به این نتیجه رسیدند که رفتار والدین بر این متغیرها تاثیر دارد. (تنهایی­رشوانلو، 1387)

همچنین زمینه فرهنگی خانواده، تاثیر مهمی‌در باورهایوالدینبرایپرورشفرزندانداشتهباشد. تفاوت­هایفرهنگی،میتوانندتفاوت­هایخاصیرادراعتقادات،باورهاونگرش­هایوالدیندرموردفرزندان بوجود آورند. مطالعات نشان می‌دهند که والدین با پیشینه و زمینه فرهنگی متفاوت، در درون یک جامعه،در نظرات خود از فرزندپروری و رشد کودک متفاوت می‌باشند(بورنشتین[3]،۱۹۹۱، به نقل از تاجری، 1389).

شیوه­های فرزندپروری متفاوت بوده و به نوع خانواده­ها و متغیرهای دیگری بستگی دارد. بر این اساس پژوهشگر در تحقیق حاضر به دنبال بررسی رابطه­ی شیوه­های فرزندپروری با عملکرد تحصیلی فرزندان می­باشد.

 

 

1-2- بیان مساله

پیشرفت تحصیلی[4] دانش آموزان و بررسی عوامل تأثیر­گذار بر آن، موضوع مهمی‌است که بخش عمده­ای از پژوهش­های علوم تربیتی و روانشناسی را به خود اختصاص داده است. محققان توافق دارند که علاوه بر آموزش، بسیاری دیگر از عوامل از جمله، محیط، مدرسه، خانواده، سبک­های فرزند­پروری و محیط اجتماعی کودک که کودک در آن زندگی می­کند و همچنین مشخصه­های فردی مانند هوش، شخصیت، سن، همسالان و انگیزه در عملکرد تحصیلی او نقش مهمی‌را ایفا می­کنند (ودودی مفید و همکاران، 1391).

خانواده نخستین نهاد زندگی اجتماعی کودک است که در شکل گیری عادت­ها و اندیشه­های اجتماعی کودک نقش بسیار مهمی‌دارد. در شکل­گیری رفتار و دیدگاههای اجتماعی کودک، جنبه­های عاطفی روابط والدین و فرزندان نقش مهمی‌دارد، در خانواده­هایی که والدین رفتارهای محبت آمیز دارند، معمولاً کودکان نیز با رفتارهای اخلاقی مثبت و احترام به دیگران و انگیزه پیشرفت رشد می­یابند (محبی نورالدین وند و همکاران، 1389).

یک مطلب دیگر :

خانواده با توجه به تأثیر قابل توجه بر رشد روانشناختی فرزندان، از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر شخصیت آنان بوده و به طور مستقیم و غیر مستقیم بر پیشرفت تحصیلی فرد تأثیر می­گذارد (دسجردینس[5] و همکاران، 2008). به­طورکلی نقش و تأثیر خانواده برشکل­گیری شخصیت به طور عمده در سه محور تأثیر سبک­های فرزندپروری، سایر اعضاء خانواده و ترتیب تولد فرزندان مورد توجه قرار گرفته است (ویک نلسون و ایزرل[6]، 2009).

سبک فرزند پروری مجموعه ای از نگرش ها در مورد کودک است که به ایجاد جوی هیجانی منجر می‌شود که والدین رفتارهای خود را با کودک در بستر آن شکل داده و تنظیم می‌کند(دارلینگ و اشتنبرگ[7]، 1993؛ به نقل از زمانی و عابدینی، 1392). باومیرند[8] (1991) بر اساس دوبعد توقع[9] و پاسخ دهی[10] چهار سبک فرزندپروری را مشخص کرده است که عبارتند از: 1- فرزندپروری مستبدانه[11] که در آن والدین از فرزندان خود توقع و انتظارات زیاد، ولی پاسخ دهی کمی‌دارند، بر اطاعت بی چون و چرا کودکان تأکید دارند، فاقد گرمی، صمیمیت و حمایت اند و بسیار سخت­گیر هستند؛ 2-فرزندپروری مقتدرانه[12] که در آن والدین هم درخواست کننده و هم پاسخ دهنده اند، قوانین روشن و واضح دارند، از شیوه­های منطقی و استدلالی برای متقاعد کردن کودکان استفاده می‌کنند، حمایت کننده اند و با کودک همدلی می­کنند (کوپلن[13] و همکاران، ،2002؛  به نقل از زمانی و عابدینی، 1392)؛ 3- فرزند پروری سهل انگارانه[14] که در آن والدین بسیار پاسخ دهنده اند و کمتر درخواست کننده اند. آنها قوانین زیادی برای فرزندشان وضع نمی­کنند و کنترلی بر رفتارهای آنان ندارند؛ 4- فرزند پروری بدون توجه و مراقبت که در آن والدین نه پاسخ دهنده و نه درخواست کننده اند، فاقد قوانین مشخص اند، فاقد گرمی‌و حمایت و صمیمیت اند و نظارت و کنترلی بر رفتارهای فرزندان خود ندارند (کوپکو[15]، 2007).

در واقع سبک های فرزند پروری از طریق تأثیر بر عزت نفس، استقلال، خودکنترلی و راه های مقابله با تنیدگی کودکان و نوجوانان (کوپکو، 2007؛ وارگو[16]، 2008) سایر رفتارهای آنان، از جمله عملکرد تحصیلی، رفتارهای سازش نایافته و مشکل آفرین را تحت تأثیر قرار می‌دهند (ابر[17] و همکاران، 2009؛ ترنر[18] و همکاران، 2009؛ به نقل از زمانی و عابدینی، 1392).

یافته های پژوهشی حاکی از آن است که موفقیت زیاد در مدرسه با روشهای فرزند پروری قاطعانه ارتباط دارد. در یک مطالعه وسیع معلوم شد که کودکان دبیرستانی بسیار موفق که نمره های بالایی داشتد والدینشان روشی قاطعانه داشتند و کمترین نمره متعلق به دانش آموزانی بود که والدین مستبد داشتند (بیرامی‌و بهادری خسروشاهی، 1389). به طور مثال در پژوهش آنولا[19] و همکاران (2000) نشان داده شد که بین شیوه تربیتی والدین با میزان موفقیت تحصیلی نوجوانان ارتباط وجود دارد؛ به نحوی که هرچه میزان حمایت و پاسخدهی والدین در شیوه تربیتی بالاتر باشد، میزان پیشرفت تحصیلی فرزندان نیز بالاتر است.

تغییرات اجتماعی، فرهنگی، تکنولوژیکی و اقتصادی پدید آمده در دوره ی جدید در استان ایلام، ساختارهای مختلف این جامعه را دستخوش تغییر ساخته و دامنه­ی این تغییرات احتمالاً به روابط بین والدین و فرزندان نیز سرایت نموده که شیوه­های فرزند­پروری والدین نیز بخشی از این تغییرات احتمالی را شامل می­شود. با توجه بافت فرهنگی خاص جامعه­ی ایلام، این پژوهش به دنبال بررسی اینست که آیا بین شیوه های فرزند پروری والدین و عملکرد تحصیلی در دانش آموزان پایه دوم متوسطه شهر ایلام رابطه وجود دارد؟

 

1-3-ضرورت پژوهش

مطالعه عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی طی چند دهه اخیر بیش از پیش مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفته است. یافته­های پژوهشی متعددی نشان داده­اند كه پیشرفت تحصیلی هم از ساختارهای دانش و فرآیندهای پردازش اطلاعات تاثیر می پذیرد، هم از عوامل محیطی از جمله عوامل  خانواده و شیوه‌های فرزند پروری.

شیوه­های فرزندپروی و روشهای انظباطی آنان بی­تردید تحت تأثیر خصوصیات شخصیتی و سیستم اعتقادی آنان است. والدین سالم و بالغ در مقایسه با والدین نابالغ و ناسالم معمولاً با حساسیت و مهربانی بیشتری به نیازها و اشارات کودکان توجه می­کنند. این نوع فرزند­پروری امنیت عاطفی، استقلال، توانش اجتماعی و موفقیت هوشی کودکان را تشویق می­کند. سبک­های فرزند­پروری به طور قابل توجهی پیامدهای مهمی‌را برای پیشرفت تحصیلی کودکان و نوجوانان به دنبال دارد (بلسکی[20] و همکاران، 1984؛ به نقل از بیرامی‌و بهادری خسروشاهی، 1389).

پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان یكی از شاخص­های مهم در ارزیابی­های آموزش و پرورش است و تمام كوشش­ها و كشش­های این نظام در واقع برای جامه عمل پوشاندن به این امر مهم است؛  به عبارتی  جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش، نسبت به سرنوشت، رشد و تكامل موفقیت آمیز و جایگاه فرد در جامعه، علاقه­مند است و انتظار دارد فرد در جوانب گوناگون از جمله ابعاد شناختی و كسب مهارت و توانایی و نیز در ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری، آن چنان كه باید پیشرفت كند و رشد و تعالی یابد. با توجه به اینكه میزان پیشرفت و افت تحصیلی یكی از ملاك های كارایی نظام آموزشی است، كشف و مطالعه متغیر­های تاثیرگذار بر عملكرد تحصیلی، به شناخت بهتر و پیش بینی متغیرهای موثر در مدرسه می‌انجامد. بنابراین بررسی متغیرهایی كه با پیشرفت تحصیلی در دروس مختلف رابطه دارد، یكی از موضوعات اساسی در آموزش و پرورش است (فراهانی، 1387).

با توجه به اهمیت پدیده‌ی پیشرفت تحصیلی و متغیرهای تاثیرگذار بر آن و همچنین از آنجا که فرزندان هر خانواده، بعنوان سرمایه های یک کشور محسوب می‌شوند؛ پیشرفت تحصیلی آنان امری است که پس از سلامت جسمی‌و روانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توجه به اینکه فرزندان در محیط خانواده رشد می‌یابند و تربیت می‌شوند، الگوی تربیتی والدین نقش مهمی‌در پیشرفت تحصیلی فرزندانشان دارد بنابراین ضرورت بررسی رابطه بین سبک­های فرزند­پروری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان قابل توجیه است.

 

1-4-اهداف تحقیق

 

1-4-1- هدف اصلی:

پژوهش حاضر بررسی رابطه­ی بین شیوه فرزندپروری والدین با عملكرد تحصیلی دانش آموزان سال دوم دوره­اول مقطع متوسطه شهر ایلام خواهد بود.

1-4-2- اهداف جزیی

– شناخت و بررسی وجود ارتباط مستبدانه بین والدین و فرزندان و ارتباط آن با عملکرد تحصیلی فرزندان

– شناخت و بررسی وجود ارتباط قاطعانه  بین والدین و فرزندان و ارتباط آن با عملکرد تحصیلی فرزندان

– شناخت و بررسی وجود ارتباط آزادمنشانه بین والدین و فرزندان و رابطه آن با عملکرد تحصیلی فرزندان

[1] – stenberg

[2] – Alexander, T.E

[3] – Borensztein

[4]academic achievement

[5]Desjerdins