به‌منظور بررسی تأثیر سالیسیلیک اسید (صفر، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی مولار) بر ویژگی‌های مورفولوژی و فیزیولوژیک دو رقم کلزا (ساری گل و RGS) تحت شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی انتهای فصل، پژوهشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب- دانشگاه شیراز، در سال زراعی 93-1392 طراحی و اجرا شد. آزمایش به‌صورت کرت­های دوبار خردشده، بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار بود. نتایج نشان داد که همه فاکتورهای موردبررسی (تنش خشکی انتهای فصل، رقم و سالیسیلیک اسید) بر تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، طول خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اثر معنی‌داری اعمال کردند ولی ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی فقط تحت تأثیر رقم قرارگرفته و تنش خشکی و سالیسیلیک اسید اثر معنی‌داری بر این صفات اعمال نکردند. هر دو رقم مورداستفاده در این پژوهش نسبت به تنش خشکی در زمان گلدهی بسیار حساس بوده به‌طوری‌که تنش خشکی باعث کاهش 40 درصدی عملکرد در هر دو رقم شد. عملکرد در رقم RGS از 6780 کیلوگرم در هکتار در شرایط آبیاری مطلوب به 3930 کیلوگرم در هکتار در شرایط تنش خشکی انتهای فصل کاهش یافت. در هر دو رقم در شرایط آبیاری مطلوب تیمار 1 میلی مولار و در شرایط تنش تیمار 2 میلی مولار سالیسیلیک اسید بیشترین میزان عملکرد را در گیاه کلزا تولید کردند. هر دو رقم پاسخ مشابهی نسبت به تنش خشکی و سالیسیلیک اسید داشتند، ولی به‌طورکلی رقم RGS عملکرد بالاتری (5354 کیلوگرم در هکتار) را نسبت به رقم ساری گل (4911 کیلوگرم در هکتار) تولید نمود. همچنین در هر دو رقم دمای سایه‌انداز گیاه نیز تحت تأثیر سالیسیلیک اسید در شرایط تنش خشکی کاهش یافت. به‌طورکلی می‌توان چنین نتیجه گرفت، اگرچه تنش خشکی باعث ایجاد اثرات سویی بر رشد و عملکرد کلزا شده است ولی استفاده از سالیسیلیک اسید توانسته بخشی از این خسارت را جبران کند.

کلمات کلیدی: سالیسیلیک اسید، دمای سایه انداز، کلزا، عملکرد دانه.

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان                                                                                                 صفحه

 

فصل اول: مقدمه

1-1- مقدمه. 2

1-2-کلزا  3

1-2-1- تاریخچه و مبدأ کلزا. 3

1-2-2- جایگاه کلزا در ایران و جهان. 4

1-2-3-گیاه‌شناسی کلزا. 4

1-2-4- اکولوژی کلزا. 5

1-2-5- مراحل رشد و نمو گیاه کلزا. 6

1-3- تنش خشکی  8

1-3-1- مکانیسم‌های مقاومت به تنش خشکی. 9

1-3-2- تأثیر تنش خشکی آخر فصل بر عملکرد کلزا. 9

1-4- سالیسیک اسید  10

1-4-1- تاریخچه. 10

1-4-2- ساختمان سالیسیلیک اسید و مشتقات آن. 11

1-4-3- مکانیسم احتمالی فعال در پاسخ به تنش‌ها در گیاهان. 12

1-4-4- اثر سالیسیلیک اسید بر فتوسنتز. 12

1-4-5- نقش سالیسیلیک اسید در مقاومت گیاهان به تنش‌های محیطی  13

اهداف پژوهش  14

فصل دوم: مروری بر پژوهش های پیشین

2-1- تنش خشکی و تاثیر آن بر رشد و عملکرد کلزا  16

2-2- نقش سالیسیلیک اسید در کاهش اثرات تنش  18

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1- شرایط اقلیمی و مشخصات محل آزمایش  24

3-2- مشخصات فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش  25

3-3- طرح آزمایش  26

3-4-رقم‌های کلزا  27

3-5- آماده‌سازی زمین و کاشت  27

3-6- عملیات داشت  28

3-7- اعمال تیمارها  30

3-7-1- تنش خشکی. 30

3-7-2-کاربرد سالیسیلیک اسید. 31

3-8- عملیات برداشت  32

3-9- اندازه‌گیری صفات  33

3-10- تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها  37

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1- ارتفاع بوته  39

4-2- تعداد شاخه فرعی در بوته  42

4-3- قطر ساقه  43

4-4- طول خورجین  45

4-5- تعداد خورجین در ساقه اصلی، شاخه های فرعی و تعداد خورجین در بوته  49

4-6- تعداد دانه در خورجین  54

4-7- وزن هزار دانه  58

4-8- عملکرد دانه  63

4-9- عملکرد بیولوژیک  68

4-10- شاخص برداشت  75

4-11- روند تغییرات دمای سایه‌انداز گیاهی  77

4-12- دمای نهایی سایه‌انداز گیاهی  79

4-13- انتقال مجدد  84

4-14- آهنگ تجمع ماده خشک  87

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- نتیجه‌گیری  91

5-2- پیشنهادات  92

فهرست منابع  93

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

عنوان                                                                                                    صفحه

جدول 1-1- ترکیب شیمیایی دانه کلزا.. 7

جدول 1-2- ارتباط رنگ پوسته دانه کلزا با ترکیب شیمیایی دانه   7

جدول 1-3- ترکیبات نامطلوب موجود در کلزا و محل حضور آن‌ها.. 7

جدول 3-1- مشخصات هواشناسی شهرستان داراب در سال زراعی 1392-1993.   24

جدول 3-2- مشخصات خاک محل آزمایش.. 25

جدول 3-3- ویژگی‌های زراعی کلزا، ارقام ساری گل و RGS… 27

جدول 4-1- تجزیه واریانس صفات گیاهی دو رقم کلزا در رژیم‌های مختلف آبیاری و غلظت‌های متفاوت سالیسیلیک اسید.. 41

جدول 4-2- مقایسه میانگین صفات گیاهی دو رقم کلزا در رژیم‌های مختلف آبیاری و غلظت‌های مختلف سالیسیلیک اسید.. 44

جدول 4-3- تجزیه واریانس صفات گیاهی دو رقم کلزا در رژیم‌های مختلف آبیاری و غلظت‌های متفاوت سالیسیلیک اسید.. 47

جدول 4-4- مقایسه میانگین صفات گیاهی دو رقم کلزا در رژیم‌های مختلف آبیاری و غلظت‌های مختلف سالیسیلیک اسید.. 53

جدول 4-5- تجزیه واریانس صفات گیاهی دو رقم کلزا در رژیم‌های مختلف آبیاری و غلظت‌های متفاوت سالیسیلیک اسید.. 57

جدول 4-6- مقایسه میانگین صفات گیاهی دو رقم کلزا در رژیم‌های مختلف آبیاری و غلظت‌های مختلف سالیسیلیک اسید.. 61

جدول 4-7- جدول تجزیه واریانس صفات گیاهی دو رقم کلزا در رژیم‌های مختلف آبیاری و غلظت‌های متفاوت سالیسیلیک اسید.. 70

جدول 4-8- مقایسه میانگین صفات گیاهی دو رقم کلزا در رژیم‌های مختلف آبیاری و غلظت‌های مختلف سالیسیلیک اسید.. 74

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

 

 

عنوان                                                                                                    صفحه

شکل 1-1- مدل شماتیک فعالیت سالیسیلیک اسید برای القای مقاومت در تنش‌های غیر زیستی   12

شکل 3-1- نقشه طرح آزمایش   26

شکل 3-2- مراحل آماده‌سازی و کاشت.   28

شکل 3-3- مراحل داشت.   29

شکل 3-4- مرحله گلدهی (زمان اعمال تیمارهای تنش خشکی).   30

شکل 3-5- اعمال تیمار سالیسیلیک اسید.   31

شکل 3-6- مراحل برداشت   32

شکل 3-7- اندازه‌گیری ارتفاع نهایی   33

شکل3-8- اندازه‌گیری دمای سایه‌انداز گیاهی کلزا با استفاده از دماسنج مادون‌قرمز   35

شکل 3-9- اندازه گیری قطر ساقه با استفاده از کولیس ورنیه   35

شکل 4-1- اثر رقم بر ارتفاع بوته   40

شکل 4-2- اثر رقم بر تعداد شاخه فرعی در بوته   42

شکل 4-3- اثر سطوح تنش خشکی بر طول خورجین در بوته کلزا   45

شکل 4-4- اثر رقم بر طول خورجین   46

شکل 4-5- اثر تیمارهای سالیسیلیک اسید بر طول خورجین در بوته   48

شکل4-6- اثر متقابل سطوح مختلف تنش خشکی و سالیسیلیک اسید بر طول خورجین در بوته   48

شکل4-7- اثر رقم بر تعداد خورجین در ساقه اصلی   49

شکل4-8- اثر سطوح تنش خشکی بر تعداد خورجین در شاخه های فرعی   50

شکل4-9- اثر تیمارهای سالیسیلیک اسید بر تعداد خورجین در شاخه های فرعی   51

شکل4-10- اثر سطوح تنش خشکی بر تعداد خورجین در بوته   52

شکل4-11- اثر تیمارهای سالیسیلیک اسید بر تعداد خورجین در بوته   52

شکل4-12- اثر سطوح تنش خشکی بر تعداد دانه در خورجین   54

شکل4-13- اثر رقم بر تعداد دانه در خورجین   55

شکل4-14- اثر تیمارهای سالیسیلیک اسید بر تعداد دانه در خورجین   56

شکل4-15- اثر متقابل سطوح تنش خشکی و سالیسیلیک اسید بر تعداد دانه در خورجین   56

شکل 4-16- اثر سطوح تنش خشکی بر وزن هزاردانه   58

شکل 4-17- اثر رقم بر وزن هزار دانه   59

شکل4-18- اثر تیمارهای سالیسیلیک اسید بر وزن هزاردانه   60

شکل4-19- اثر متقابل سطوح تنش خشکی و سالیسیلیک اسید بر وزن هزار دانه   60

شکل4-20- اثر متقابل رقم و سالیسیلیک اسید بر وزن هزار دانه در شرایط آبیاری مطلوب   62

شکل4-21- اثر متقابل رقم و سالیسیلیک اسید بر وزن هزار دانه در شرایط تنش خشکی انتهای فصل   63

شکل4- 22- اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر عملکرد دانه کلزا   64

شکل4-23- اثر رقم بر عملکرد دانه کلزا   64

شکل4- 24- اثر تیمارهای سالیسیلیک اسید بر عملکرد دانه کلزا   65

شکل4-25- اثر متقابل تنش خشکی و سالیسیلیک اسید بر عملکرد دانه کلزا   66

شکل4-26- اثر متقابل رقم و سالیسلیک اسید بر عملکرد دانه کلزا در شرایط آبیاری مطلوب   67

شکل4-27- اثر متقابل رقم و سالیسیلیک اسید بر عملکرد دانه کلزا در شرایط تنش خشکی انتهای فصل.   68

شکل4-28- اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر عملکرد بیولوژیک کلزا   69

شکل4-29- اثر رقم بر عملکرد بیولوژیک کلزا   71

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

مقدمه و اهداف

 

1-1 مقدمه

امروزه به‌منظور صرفه‌جویی در هزینه‌های مصرف سوخت، کاهش مصرف آب و صرفه‌جویی در نیروی انسانی کشورهای تولیدکننده محصولات کشاورزی به سمت استفاده از فن‌آوری‌های نوین پیش می‌روند. لذا با توجه به قرار گرفتن ایران به لحاظ جغرافیایی در منطقه کم باران و با شرایط آب و هوایی گرم و خشک، محدودیت منابع آب، حفظ رطوبت خاک در کشت محصولات زراعی در سبز شدن، استقرار و عملکرد گیاه حائز اهمیت است.

ذرت با نام علمی (Zea maize L.) گیاهی یک‌ساله و از خانواده گرامینه[1]می‌باشد. ذرت دارای سیستم ریشه‌ای افشان، ساقه استوانه‌ای و توخالی که در مقطع عرضی حالت استوانه‌ای و به‌صورت بندبند و بدون انشعاب می‌باشد. گل‌آذین نر یا تاسل[2]به‌صورت یک خوشه غیرمتراکم و برگ‌ها به ‌صورت متناوب در دو طرف ساقه قرار می‌گیرند. گیاهان علوفه‌ای منبع اصلی انرژی برای تولید و تغذیه دام‌ها می‌باشند. اگر علوفه دارای کیفیت مناسب باشد می‌تواند تا 60 درصد نیازهای غذایی گاوهای شیری و نیازهای کامل گاو گوشتی را تأمین نماید. اکثر گیاهان علوفه‌ای متعلق به خانواده گرامینه و لگومینوز[3] هستند. در مناطق خشک و نیمه‌خشک در شرایط فاریاب، گیاهان گرامینه پر تولیدتر از گیاهان لگومینوز می‌باشند و از نظر مصرف نیز دارای کارایی بیشتری هستند (نورمحمدی و همکاران، 1383). در برخی مناطق نیمه‌خشک جهان واریته‌های هیبرید ذرت تا 100 تن در هکتار علوفه سبز تولید می‌کنند. بین گیاهان علوفه‌ای از نظر کارایی مصرف آب اختلاف زیادی وجود دارد. ذرت به دلیل ویژگی‌های مخصوص خود و به‌ویژه به‏دلیل قدرت سازگاری با شرایط اقلیمی گوناگون، کشت آن بطور گسترده در تمام دنیا گسترش یافته و مکان سوم را بعد از گندم و برنج از نظر سطح زیر کشت و مقام اول تولید در واحد سطح را به خود اختصاص داده است.

خاک به‌عنوان بستر کاشت گیاهان و تأمین غذای بشر همواره یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین منابع در کشاورزی است. لذا با مدیریت صحیح در بهره‌برداری و حفظ پایداری آن اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت، به‌علاوه بهبود کارایی مصرف آب مهم‌ترین عاملی است که افزایش تولید در نواحی نیمه‌خشک را میسر می‌سازد، بدیهی است که این امر با مدیریت حفاظتی و حاصلخیزی خاک از طریق استفاده از روش‌های شخم حفاظتی و همچنین انتخاب تراکم بهینه گیاه در واحد سطح تا 30 درصد قابل‌دستیابی است (شرما[4] و همکاران، 2001). بی‌توجهی به خاک و حاصلخیزی و پایداری آن و بهره‌برداری یک‌طرفه و بدون بازگشت به خاک طی خاک‌ورزی مرسوم و سنتی روندی است که کم ‌و بیش در بسیاری از مناطق دنیا وجود داشته و باعث مشکلاتی همچون فشردگی ناشی از رفت‌وآمد ماشین‌ها و ادوات، فرسایش ناشی از حذف بقایای گیاهی و افزایش 20 درصد بر هزینه‌ها خواهد داشت (بوناری[5] و همکاران، 2005)

خواص فیزیکی یکی از عوامل تعیین‌کننده رشد گیاهچه و سبز شدن بذر می‌باشد و آماده‌سازی بستر مناسب برای قرارگیری، جوانه‌زنی و رشد مطلوب ریشه نکته مهمی است که کشاورزان به آن توجه لازم را ندارند (مالحی[6] و همکاران،2006؛ سالک زمانی و همکاران، 1386). به دلیل عدم استفاده از فناوری نوین در عملیات آماده‌سازی زمین زراعی سالانه 5 تا 7 میلیون هکتار از زمین‌های زراعی دنیا حاصلخیزی خود را از دست می‌دهند (استینز[7] و همکاران، 1998). نتایج تحقیقات و مطالعات مختلف بیانگر آن است که متوسط بازده کل آبیاری در کشور 35 درصد بوده که مقدار از متوسط جهانی (کشورهای در حال توسعه 45 درصد و توسعه‌یافته 60 درصد) پایین‌تر است. لذا مصرف بهینه و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری باعث افزایش کارایی مصرف آب آبیاری می‌شود (حیدری و کشاورز، 1383). شیوه‌های مختلف خاک‌ورزی و کاشت از طریق تغییر در شرایط فیزیکی بستر بذر، یعنی مشخصه‌های حرارتی، رطوبتی، تهویه‌ای و مقاومتی می‌تواند بر نحوه سبز شدن و استقرار گیاه تاٌثیرگذار باشد (مک مستر[8] و همکاران، 2002).

 

سیستم‌های خاک‌ورزی متداول معمولأ مبتنی بر استفاده از گاوآهن برگردان‌دار می‌باشند. استفاده از گاوآهن برگردان‌دار برای عملیات خاک‌ورزی، نیاز به زمان و انرژی زیادی دارد. در دهه‌های 1980-1970، تحول چشم‏گیری در مفهوم نیاز به خاک‌ورزی، برای تولید محصولات زراعی به وجود آمد، به همین لحاظ سیستم‌های خاک‌ورزی حفاظتی شامل کم‌خاک‌ورزی، بی‌خاک‌ورزی مورد توجه قرار گرفته‌اند. در سال 2005 تولید ذرت سیلویی بالغ بر 372 میلیون تن بوده و سطح زیر کشت آن در حدود 5/11 میلیون هکتار و میانگین عملکرد آن در واحد سطح بالغ بر 32 تن در هکتار بوده است (بی نام، 2005).

در سال‌های اخیر بهبود سیستم‌ها و تکنیک‌های کشت که بستر بذر را به‌طور مناسبی آماده کرده و به رشد سریع محصول کمک می‌کند، بیشتر از هر زمان دیگری ضرورت پیدا کرده است (آسودار، 2001). کشت متوالی چند گیاه زراعی در طی یک‌سال، یک سیستم کشت پویاست که اساس آن بر مبنای کشت گیاهان یک‌ساله است. در این سیستم، از منابع خاک استفاده بهینه‌شده و با به‌کارگیری اصول صحیح مدیریتی از آب‌وخاک نیز حفاظت می‌شود (تاوینگا[9]، 2002). کروپینسکی[10] و همکاران (2005) با کشت متوالی 10 گیاه پی‌درپی گزارش کردند که انتخاب رقم برای کشت دوم حائز اهمیت است و آگاهی از تأثیر گیاهان زراعی روی یکدیگر ضروری است. انتخاب گیاهان مختلف برای کشت متوالی بایستی سودمندی لازم را با حداقل هزینه‌ها، به همراه داشته باشد. در همین رابطه، مدیریت بقایای گیاه زراعی قبلی و انتخاب عملیات خاک‌ورزی مناسب برای تهیه بستر کاشت گیاه بعدی، نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. مالحی و همکاران (2006) با بررسی اثرات بقایای گیاهان مختلف بر خاک گزارش کردند که کیفیت و نوع مدیریت بقایای گیاهی، تجزیه بقایا، معدنی شدن عناصر و دسترسی گیاه به عناصر غذایی خاک برای رشد 30 درصدی را در بر داشت. شارات[11] و همکاران (2002) نشان دادند که میزان فرسایش ناشی از برخورد قطرات باران و برف در شرایط بدون عملیات خاک‌ورزی، یک‌سوم تیمارهایی بود که عملیات خاک‌ورزی رویآن‌ها انجام شده بود. رادکلیف[12] و همکاران (1988) در بررسی نفوذ آب به داخل خاک در کشت بی‌خاک‌ورزی به علت وجود بقایای گیاهی در سطح خاک، افزایش راندمان نسبی 30 درصدی نسبت به روش‌های خاک‌ورزی متداول داشت. مخلوط شدن بقایا با خاک در سیستم‌های خاک‌ورزی حداقل سبب بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک، حفظ حاصلخیزی و رطوبت خاک، کاهش فرسایش و تبخیر بیش از اندازه 20 تا 30 درصدی خاک و افزایش 15 درصدی محصول شد (آل عیسی[13] و همکاران، 2007).

1- 2 ضرورت و اهمیت اجرای پژوهش

با توجه شرایط موجود و وضعیت فعلی خشک‌سالی و کمبود آب در کشور، بررسی اثر سیستم‌های مختلف خاک‌ورزی (بدون‌خاک‌ورزی، کم‌خاک‌ورزی و خاک‌ورزی مرسوم)، الگوهای کاشت (کف‌جوی، روی‌پشته و مخلوط) و مدیریت بقایای پیش‌کشت لوبیا بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت علوفه‌ای و بررسی کارایی مصرف آب آبیاری در شرایط اقلیمی شمال اهواز، در مزارع دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان با فرضیه و اهداف ذیل انجام شد.

1- 3 فرضیه‌ها

 

1. وجود بقایا باعث افزایش عملکرد ذرت علوفه‎ای و کارایی مصرف آب آبیاری می‌گردد
2. خاک‌ورزی مرسوم در افزایش مصرف آب آبیاری تأثیر دارد
3. کاشت کف جوی در کاهش مصرف آب مؤثر است
4. استفاده از کود سبز موجب افزایش عملکرد می‏شود
5. کارایی مصرف آب در خاک‌ورزی حفاظتی افزایش می‌یابد
6. یک مطلب دیگر :

1. اصول و فنون مذاکره

1. الگوی کاشت مخلوط (کف‌جوی و روی‌پشته) در افزایش عملکرد علوفه تولیدی مؤثر است

1-4 اهداف تحقیق

 

1-4-1 هدف اصلی

 

1. بررسی اثر روش‌های خاک‌ورزی بر عملکرد ذرت علوفه‏ای و کارایی آب آبیاری

1-4-2 اهداف فرعی

 

1. بررسی اثر وجود بقایا بر سرعت سبز شدن، استقرار و عملکرد ذرت علوفه‌ای
2. مطالعه تأثیر روش‌های خاک‌ورزی بر عملکرد ذرت علوفه‌ای
3. بررسی روش‌های خاک‌ورزی در مصرف آب آبیاری و درصد سبز شدن بذر ذرت
4. بررسی الگوی کاشت بر مصرف آب آبیاری
5. تعیین الگوی مناسب‌کاشت در تولید ذرت علوفه‎ای
6. مطالعه اثر کود سبز بر عملکرد ذرت علوفه‏ای

1-5 نوآوری

 

1. جایگاه خاک‌ورزی و کاشت حفاظتی در تولید ذرت علوفه‌ای و افزایش کارایی آب آبیاری در شرایط محل آزمایش و ارائه اثرات مثبت کود سبز
2. معرفی ترکیب مناسب خاک‌ورزی، الگوی کاشت، بقایای گندم و کود سبز (لوبیا) در مصرف آب آبیاری
3. معرفی الگوی کاشت مخلوط و تأثیر آن در افزایش عملکرد ذرت علوفه‏ای

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

مروری بر پیشینه موضوع

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9-3 عملیات برداشت                                                                                                       30

10-3 صفات مورد بررسی                                                                                                  31

11-3 روش تعین وزن­تر و خشک علوفه                                                                                 31

12-3 شاخص سطح برگ                                                                                                 31

13-3 درصد رطوبت                                                                                                         31

14-3 عملکرد و اجزای عملکرد                                                                                          32

15-3 عملکرد بیولوژیک، عملکرد کاه و شاخص برداشت                                                             32

16-3 ارتفاع بوته                                                                                                             32

17-3 تعداد پنجه در بوته                                                                                                 33

18-3 طول سنبله                                                                                                           33

19-3 تعداد سنبلچه در سنبله                                                                                           33

20-3 درصد پروتئین                                                                                                       33

21-3 آنالیزآماری                                                                                                           34

نتایج و بحث                                                                                                                 37

1-4 ارتفاع بوته                                                                                                               37

1-1-4 تاثیر سطوح تراکم کاشت بر ارتفاع بوته                                                                       37

2-1-4 اثر سطوح مختلف زمان برداشت علوفه بر ارتفاع بوته                                                       38

3-1-4 اثر متقابل سطوح تراکم بوته و زمان برداشت علوفه بر ارتفاع بوته                                         39

2-4 طول سنبله                                                                                                             46

1-2-4 تاثیر سطوح تراکم کاشت بر طول سنبله                                                                      46

2-2-4 اثر سطوح مختلف زمان برداشت علوفه بر طول سنبله                                                       46

3-2-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر طول سنبله                                           47

3-4 تعداد پنجه                                                                                                             48

1-3-4 اثر تراکم کاشت بر تعداد پنجه                                                                                   48

2-3-4 اثر سطوح زمان برداشت علوفه بر تعداد پنجه                                                               49

4-4 تعداد سنبلچه در سنبله                                                                                            49

1-4-4 اثر تراکم کاشت بر تعداد سنبلچه در سنبله                                                                   49

2-4-4 اثر زمان برداشت علوفه بر تعداد سنبلچه در سنبله                                                           50

5-4 وزن هزار دانه                                                                                                           50

1-5-4 اثر تراکم بوته بر وزن هزاردانه                                                                                   50

2-5-4 اثر زمان برداشت علوفه بر وزن هزاردانه                                                                       51

3-5-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر وزن هزاردانه                                       52

6-4 تعداد دانه در سنبله                                                                                                   53

1-6-4 اثر تراکم کاشت بر تعداد دانه در سنبله                                                                        53

2-6-4 اثر زمان برداشت علوفه بر تعداد دانه در سنبله                                                               54

3-6-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر تعداد دانه در سنبله                                 55

7-4 تعداد سنبله در مترمربع                                                                                             56

1-7-4 اثر تراکم کاشت بر تعداد سنبله در مترمربع                                                                 56

2-7-4 اثر زمان برداشت علوفه بر تعداد سنبله در مترمربع                                                         57

3-7-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر تعداد سنبله در مترمربع                           57

8-4 عملکرد دانه                                                                                                             58

1-8-4 اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه                                                                                     58

2-8-4 اثر زمان برداشت علوفه بر عملکرد دانه                                                                                   59

3-8-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد دانه                                         60

9-4 عملکرد بیولوژیک                                                                                                                     61

1-9-4 اثر تراکم کاشت بر عملکرد بیولوژیک                                                                                       61

2-9-4 اثر زمان برداشت علوفه بر عملکرد بیولوژیک                                                                           62

3-9-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد بیولوژیک                                   63

10-4 عملکرد کاه                                                                                                           64

1-10-4 اثر تراکم کاشت بر عملکرد کاه                                                                                64

2-10-4 اثر زمان برداشت علوفه بر عملکرد کاه                                                                       65

3-10-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد کاه                                         65

11-4 شاخص برداشت                                                                                                                     66

1-11-4 اثر تراکم کاشت بر شاخص برداشت                                                                                      66

2-11-4 اثر زمان برداشت علوفه بر شاخص برداشت                                                                  67

3-11-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر شاخص برداشت                                   68

12-4 درصد پروتئین                                                                                                                       69

1-12-4 اثر تراکم کاشت بر درصد پروتئین                                                                             69

2-12-4 اثر زمان برداشت علوفه بر درصد پروتئین                                                                   69

3-12-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر درصد پروتئین دانه                               70

13-4 عملکرد علوفه­تر                                                                                                                     71

1-13-4 اثر تراکم کاشت بر عملکرد علوفه­تر                                                                                       71

2-13-4 اثر زمان برداشت علوفه بر عملکرد علوفه­تر                                                                             72

3-13-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد علوفه­تر                                         73

14-4 عملکرد علوفه خشک                                                                                               74

1-14-4 اثر تراکم کاشت بر عملکرد علوفه خشک                                                                               74

2-14-4 اثر زمان برداشت علوفه بر عملکرد علوفه خشک                                                                     75

3-14-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد علوفه خشک                                 75

15-4 شاخص سطح برگ                                                                                                 76

1-15-4 اثر تراکم کاشت بر شاخص سطح برگ                                                                                  76

2-15-4 اثر زمان برداشت علوفه بر شاخص سطح برگ                                                                       77

3-15-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر شاخص سطح برگ                                     78

16-4 بررسی همبستگی بین صفات اندازه گیری شده در شرایط آزمایشگاه                                             80

نتیجه‌گیری کلی                                                                                                                             85

پیشنهادات                                                                                                                                      87

فهرست منابع                                                                                                                                   89

 

 

 

 

 

فهرست جدول‌ها

جدول1-3 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مزرعه آزمایشی در زمان شروع آزمایش                     26

جدول2-3 آمار هواشناسی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان در سال اجرای آزمایش (       93-1392)                                                                                                                                     26

جدول 3-3 مشخصات رقم مورد کاشت                                                                                        28

جدول 1-4 تجزیه واریانس صفات مختلف جو                                                                         40

جدول 2-4 تجزیه واریانس صفات مختلف جو                                                                         41

جدول 3-4 تجزیه واریانس صفات کمی و کیفی جو                                                                   42

جدول 4-4 مقایسه میانگین برخی از صفات جو                                                                       43

جدول 5-4 مقایسه میانگین برخی از صفات جو                                                                       44

جدول 6-4 مقایسه میانگین صفات علوفه جو                                                                           45

جدول 7-4 ضرایب همبستگی بین صفات مورد بررسی                                                               79

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل‌ها

شکل1-2 توزیع سطح زیر کشت جو در استان­های مختلف نسبت به کل کشور در سال زراعی90- 1389  9

شکل2-2 توزیع میزان تولید جو در استان­های مختلف نسبت به کل کشور در سال زراعی90-1389       10

شکل 1-3 نقشه طرح آزمایشی                                                                                           27

شکل2-3 مراحل آماده‌سازی زمین                                                                                       29

یک مطلب دیگر :

شکل 3-3 مراحل داشت                                                                                                                   30

شکل 4-3 دستگاه کجلدال                                                                                               34

شکل 1-4 اثر سطوح تراکم کاشت بر ارتفاع بوته                                                                                 38

شکل 2-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر ارتفاع بوته                                             39

شکل 3-4 اثر سطوح مختلف تراکم کاشت بر طول سنبله                                                                     46

شکل 4-4 اثر متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر طول سنبله                                                 47

شکل 5-4 اثر سطوح تراکم کاشت بر تعداد پنجه                                                                                 48

شکل 6-4 اثر تراکم کاشت بر تعداد سنبلچه در سنبله                                                                         50

شکل 7-4 اثر تراکم بوته بر وزن هزاردانه                                                                                          51

شکل 8-4 اثر متقابل تراکم بوته و زمان برداشت علوفه بر وزن هزاردانه                                                 53

شکل 9-4 اثر تراکم بوته بر تعداد دانه در سنبله                                                                                 54

شکل 10-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر تعداد دانه در سنبله                              55

شکل11-4 اثر تراکم بوته بر تعداد سنبله در مترمربع                                                                         56

شکل 12-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر تعداد سنبله در مترمربع                       58

شکل 13-4 اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه                                                                                           59

شکل 14-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد دانه                                   61

شکل 15-4 اثر تراکم کاشت بر عملکرد بیولوژیک                                                                     62

شکل 16-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد بیولوژیک                             63

شکل 17-4 اثر تراکم بوته بر عملکرد کاه                                                                               64

شکل 18-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد کاه                                     66

شکل 19-4 اثر تراکم کاشت بر شاخص برداشت                                                                       67

شکل 20-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر شاخص برداشت                               68

شکل21-4 اثر تراکم کاشت بر درصد پروتئین دانه                                                                   69

شکل 22-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر درصد پروتئین                                 71

شکل 23-4 اثر تراکم کاشت بر عملکرد علوفه­تر                                                                       72

شکل 24-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد علوفه­تر                               73

شکل 25-4 اثر تراکم کاشت بر عملکرد علوفه خشک                                                               74

شکل 26-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه بر عملکرد علوفه خشک                         76

شکل 27-4 اثر تراکم کاشت بر شاخص سطح برگ                                                                   77

شکل 28-4 اثرات متقابل تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه شاخص سطح برگ                               78

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-2-2 نقش و تأثیر کود نیتروژن بر گیاهان دارویی 22

2-3 نیتروکسین 24

2-4 تاریخ کاشت 29

2-5 نتیجه­گیری کلی 30

فصل سوم 33

مواد و روش‌ها 33

3-1 آزمایش مزرعه­ای 33

3-1-1 زمان و محل اجرای آزمایش 33

3-1-2 مشخصات اقلیمی محل آزمایش 33

3-1-3 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش 34

3-2 روش اجرای آزمایش 35

3-2-1 طرح آزمایشی مورد استفاده و نقشه آزمایش 35

3-3 عملیات زراعی 37

3-3-1 آماده سازی زمین 37

3-3-2 کاشت 38

3-3-3 داشت 39

3-3-3-1 آبیاری 40

3-3-3-2 کوددهی 40

3-3-3-3 مبارزه با علف­های هرز 41

3-3-4 برداشت 41

3-4 پارامترهای مورد ارزیابی 41

3-4-1 صفات مرفولوژیک 41

3-4-2 خصوصیات کیفی 41

3-4-2-1 درصد نیتروژن برگ 41

3-4-2-2 اندازه­گیری مقدار فسفر برگ 42

3-4-2-3 اندازه­گیری مقدار عنصر روی برگ 44

3-4-2-4 اندازه­گیری مقدار عنصر آهن برگ 44

3-4-2-5 اندازه‌گیری عدد کلروفیل برگ استویا 45

3-4-2-6 سنجش کلروفیل 45

3-4-2-7 عملکرد و اجزای عملکرد 46

3-4-2-8 اندازهگیری میزان استویوزاید برگ 46

فصل چهارم 51

نتایج و بحث 51

4-1 خصوصیات مرفولوژیک استویا 51

4-1-1 ارتفاع بوته 51

4-1-2 قطر ساقه 55

4-1-3 تعداد شاخه­های فرعی در بوته 56

4-1-4 وزن تر بوته 58

4-1-5 وزن تر برگ 58

4-1-6 عملکرد وزن خشک 60

4-2 اندازه­گیری خصوصیات کیفی 62

4-2-1 کلروفیلa ، b، کلروفیل کل و کارتنوئید 62

4-2-2 عدد کلروفیل (SPAD) برگ 67

4-2-3 عناصر غذایی برگ 69

4-2-3-1 مقدار فسفر برگ 69

4-2-3-2 مقدار نیتروژن برگ 71

4-2-3-3 مقدار آهن برگ 72

4-2-3-4 مقدار عنصر روی در برگ 73

4-2-4 مقدار استویوزاید در برگ 76

4-2-5 عملکرد قند استویوزاید 79

4-3 همبستگی بین صفات کمی استویا 81

4-4 همبستگی بین صفات کیفی استویا 81

فصل پنجم 87

نتیجه‌گیری کلی و پیشنهادها 87

5-1 نتیجهگیری کلی 87

5-2 پیشنهادها 88

منابع 91

 

 

 

فهرست جدول‌ها

 

عنوان                                                                                                                   صفحه

جدول2-1 ساختارهای مشتق شده از استویوزید و چند ترکیب شیرین مربوط به آن 18

جدول 3-1 مشخصات آب و هوایی منطقۀ ملاثانی در سال اجرای آزمایش 34

جدول3-2 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مزرعه آزمایشی 35

جدول4-1 خلاصه نتایج تجزیه واریانس صفات مرفولوژیک گیاه استویا 53

جدول 4-2 برش‏دهی اثر متقابل تاریخ نشاکاری و کود بر صفات مرفولوژیک استویا 57

جدول 4-3 برش‏دهی اثر متقابل تاریخ نشاکاری و کود بر عملکرد وزن خشک استویا 60

جدول4-5 برش‏دهی اثر متقابل تاریخ نشاکاری و کود در تیمارهای کود بر محتوای کلروفیل برگ 65

جدول4-7 برش‏دهی اثر متقابل تاریخ نشاکاری و کود در تیمارهای کود بر عناصر غذایی برگ استویا 75

جدول4-8 خلاصه نتایج تجزیه واریانس استویوزاید برگ و عملکرد قند گیاه استویا 77

جدول 4-9 برش‏دهی اثر متقابل تاریخ نشاکاری و کود بر درصد استویوزید و عملکرد قند برگ استویا 79

جدول4-10 همبستگی بین صفات کمی استویا 82

جدول 4-11 همبستگی بین صفات کیفی استویا 83

 

 

 

 

 

فهرست اشکال و نمودارها

 

عنوان                                                                                                                             صفحه

شکل 2-1 برگ خشک استویا 15

شکل2-2 بیوسنتز گلیکوزیدهای استویا 17

شکل 3-1 نقشه آزمایش 36

شکل 3-2 نمای شماتیک یک کرت آزمایشی 37

شکل 3-3 مراحل آماده سازی زمین 38

شکل 3-4 نهالچه­های گیاه استویا و نحوه اعمال تیمار کود نیتروکسین 39

شکل 3-5 آبیاری مزرعه استویا 40

شکل 3-6 اندازه­گیری نیتروژن برگ 42

شکل 3-7 اندازه­گیری فسفر برگ 43

نمودار 3-8 نمایش منحنی استاندارد و معادله­ی خط محاسبه فسفر برگ 44

شکل 3-9 اندازه­گیری محتوای کلروفیل برگ 46

شکل 3-10 دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) 47

شکل3-11 منحنی کالیبراسیون غلظت در برابر سطح زیر منحنی استویوزاید 48

شکل3-12 استاندارد استویوزید 48

نمودار 4-1 تأثیر کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر ارتفاع بوته استویا 54

نمودار 4-2 تأثیر تاریخ­های مختلف نشاءکاری بر ارتفاع بوته استویا 54

نمودار 4-3 تأثیر کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر قطر ساقه اصلی استویا 55

نمودار 4-4 تأثیر تاریخ­های مختلف نشاکاری بر قطر ساقه اصلی استویا 56

نمودار 4-5 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر تعداد شاخه فرعی استویا 57

نمودار 4-6 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر وزن تر بوته استویا 58

نمودار 4-7 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر وزن تر برگ استویا 59

نمودار 4-8 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر عملکرد وزن خشک استویا 61

نمودار 4-9 تأثیر کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر عملکرد وزن خشک استویا 61

نمودار 4-10 تأثیر تاریخ­های مختلف نشاکاری بر عملکرد وزن خشک استویا 62

یک مطلب دیگر :

نمودار 4-11 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر میزان کلروفیل a برگ استویا 65

نمودار 4-12 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر میزان کلروفیل b برگ استویا 66

نمودار 4-13 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر میزان کارتنوئید برگ استویا 66

نمودار 4-14 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر میزان کلروفیل کل برگ استویا 67

نمودار 4-15 تأثیر کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر عدد کلروفیل (اسپد) برگ استویا 68

نمودار 4-16 تأثیر تاریخ­های مختلف نشاکاری بر عدد کلروفیل (اسپد) برگ استویا 68

نمودار 4-17 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر مقدار فسفر برگ استویا 71

نمودار 4-18 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر درصد نیتروژن برگ استویا 72

نمودار 4-19 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر مقدار آهن برگ استویا 73

نمودار 4-20 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر مقدار روی برگ استویا 74

نمودار 4-21 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر درصد استویوزاید برگ استویا 77

نمودار 4-22 تأثیر کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر درصد استویوزید برگ استویا 78

نمودار 4-23 تأثیر سطوح تاریخ نشاکاری بر درصد استویوزید برگ استویا 78

نمودار 4-24 اثر متقابل کود و تاریخ کاشت بر عملکرد قند برگ استویا 80

نمودار 4-25 تأثیر کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر عملکرد قند برگ استویا 80

نمودار4-26 تأثیر سطوح تاریخ نشاکاری بر عملکرد قند برگ استویا 81

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

مقدمه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

1-1  مقدمه

1-2 بیان مسأله

باقلا (Vicia faba L.)، یکی از حبوبات مهم که به‏عنوان منبع غنی از پروتئین (به طور متوسط 4/23 درصد) در تغذیه انسان به کار می‏رود و علاوه بر این با دارا بودن پتانسیل تثبیت نیتروژن می‏تواند نقش اساسی در افزایش حاصلخیزی خاك داشته باشد. حداکثر عملکرد این گیاه به اجزای عملکرد آن‏، از قبیل تعداد شاخه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن دانه بستگی دارد. اجزای عملکرد تحت تأثیر مدیریت (انتخاب تاریخ کاشت مناسب، کوددهی، آبیاری، کنترل آفات، بیماری‏ها و..)، ژنوتیپ و محیط قرار می‏گیرند (رحیمی‏کاریزکی[1]، 2011). انتخاب تاریخ کاشت مناسب جهت دستیابی به بیشترین عملکرد دانه در باقلا از عوامل بسیار مهم است. باقلا شرایط مرطوب و سرد را می‌پسندد و هوای گرم و خشک به محصول آسیب می‌رساند و از طرفی گرمای زیاد سبب ایجاد اختلالات رشد جنین، ریزش گل‏ها و کاهش تعداد دانه در غلاف باقلا می‏شود. در نتیجه تاریخ کاشت باید طوری تنظیم گردد که دوره گلدهی و روند پر شدن دانه با افزایش دمای هوا در آخر فصل مصادف نباشد (اوپلینجر و همکاران[2]، 2000). از طرفی تاریخ کاشت باید به گونه‏ای تعیین گردد که گیاه زمان لازم برای جوانه‏زنی، رشد، تولید گل، دانه و تطابق زمان گلدهی با درجه حرارت مطلوب را داشته باشد و از حداکثر نور و درجه حرارت مناسب استفاده نماید و کیفیت محصول نیز مطلوب‏تر گردد (سهرابی، 1370).

تاریخ کاشت مطلوب باعث می‏شود که طول دوره رشد گیاه بیشتر شود. بنابراین گیاه از حداکثر عوامل محیطی استفاده خواهد کرد و بالاترین شاخص سطح برگ را تولید می‏کند. این امر باعث افزایش تولید گل و غلاف در بوته می‏شود، در نتیجه گیاه فرصت کافی برای استفاده از مواد فتوسنتزی ساخته شده و ذخیره آن در اندام‏های خود پیدا می‏کند. از طرفی دیگر دوره گلدهی، دانه بستن و رسیدگی فیزیولوژیک گیاه به دوره تنش دمایی برخورد ننموده و عملکرد در واحد سطح بیشتر می‏شود (آبروش، 1389). در کشت زود هنگام باقلا ممکن است پس از جوانه‏زنی و رشد به سرمای اوایل فصل برخورد کند و این مساله علاوه بر احتمال خطر سرمازدگی کاهش عملکرد را به همراه داشته باشد و از طرف دیگر کشت دیرهنگام نیز به فصل گرما برخورد نموده و در نتیجه گلدهی با درجه حرارت بالاتر از حد مطلوب روبرو و کاهش شدید عملکرد را در برخواهد داشت. به طور کلی دما یکی از عوامل مهمی است که بر رشد زایشی و رویشی گیاهان تأثیر می‏گذارد. در هنگام تنش گرما ریزش گل یکی از عوامل کاهش دهنده تولید محصول است. دلایل متعددی را برای ریزش گل در هنگام تنش گرما ذکر کرده‏اند که یکی عدم لقاح و دیگری تحت تأثیر قرار گرفتن پخش مواد فتوسنتزی است (دانشمند و منوچهری‏کلانتری، 1387). لذا تعیین بهترین تاریخ کاشت برای رسیدن به حداکثر عملکرد دانه از اهمیت فراوانی برخوردار است که باید در زراعت باقلا مورد توجه قرار گیرد.

علاوه بر این برای دستیابی به حداکثر محصول، وجود عناصر غذایی به مقدار لازم و متعادل در محیط پراکنش ریشه این گیاه ضروری است. کمبود عناصر پر مصرف مانند فسفر و پتاسیم در محل رویش گیاه در رشد و مقدار تثبیت نیتروژن تاثیر نامطلوب دارد (صباغ پور، 1374). برخی مطالعات نشان داده‏اند که حبوبات بیشتر از سایر گیاهان قادرند از فسفر غیر قابل دسترس در خاک استفاده کنند (کوچکی و بنایان، 1376 ). فسفر در خاک به دو صورت آلی و معدنی یافت می‏شود که شکل معدنی آن به صورت انواع کانی‏های مختلف شامل ترکیبات کلسیم، آهن، آلومینیوم، فلور و شکل آلی آن به صورت ترکیبات فیتین، فسفولیپدها و اسید‏های نوکلئوتیک است (نوتیال[3]، 2000). در سطح سلولی آنچه اهمیت فسفر را نشان می‏دهد ناقل‏های انرژی مانند آدنوزین‏تری‏فسفات (ATP) است که حاوی فسفات ملکولی است که با آزاد کردن هر فسفات مقدار مشخصی انرژی آزاد می‏کند و فعالیت‏های سلولی را از نظر انرژی تأمین می‏نماید. مصرف فسفر علاوه بر تأثیر در مراحل توسعه ریشه و شاخه‏زایی در مراحل زایشی و پرشدن دانه نیز بسیار مؤثر است (مدنی و همکاران، 1389). به‏طور کلی تنش دمایی از جمله عواملی است که می‏تواند خصوصیات مرفولوژی، آناتومی، فنولوژی و بیوشیمیایی گیاه را تحت تأثیر قرار دهد.

تاریخ کشت باقلا اواسط آبان ماه است اما به دلیل کشت محصولاتی مانند ذرت، صیفی‏جات و برنج در منطقه اهواز در تیر و مرداد ماه، و برداشت آنها در آبان ماه فرصت برای آماده سازی زمین و کشت باقلا فراهم نشده و کشت محصول با تعویق مواجه می‏گردد که ممکن است به آذر ماه موکول ‏شود. از طرفی کشت در آذرماه با تنش گرمایی آخر فصل برخورد نموده و این امر باعث افت عملکرد می‏گردد. در این پژوهش سعی بر آن بود که با بررسی تاثیر میزان کود فسفر بر درصد پوشش سبز و عملکرد دانه باقلا، دامنه مقاومت این گیاه به تنش گرمایی بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.

بنابراین با توجه به اهمیت گیاه باقلا از لحاظ میزان پروتئین و موارد مصرف آن و همچنین کشت و قرار گرفتن در تناوب‏های مختلف در منطقه خوزستان لزوم انجام مطالعات مختلف در جهت بهبود مدیریت‏های زراعی آن، تنظیم عناصر و تطابق درجه حرارت مورد نیاز گیاه با درجه حرارت مناسب محیط را افزایش داده است. بر همین اساس این پژوهش با توجه به نیاز مطالعاتی منطقه و ارائه روش‏های مدیریتی بهتر با اهداف و فرضیه‏های زیر طراحی و اجرا شد.

1-3 فرضیات

 

1. تنش گرمای ناشی از تاریخ کاشت دیرهنگام موجب کاهش عملکرد می‏شود.
2. تأمین میزان مناسب و کافی کود فسفر می‏تواند باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد باقلا شود.
3. تأمین میزان مناسب و کافی کود فسفر می‏تواند کاهش عملکرد ناشی از تاریخ کاشت دیر هنگام را جبران نماید.

1-4 اهداف

 

1. تعیین بهترین و مناسب‏ترین تاریخ کاشت باقلا در منطقه باوی
2. بررسی واکنش اجزای عملکرد باقلا به نوسانات درجه حرارت با تغییر تاریخ کاشت در منطقه باوی
3. بررسی تأثیر مقادیر مناسب و کافی کود فسفر بر عملکرد دانه باقلا در شرایط تنش گرمایی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

مروری بر پیشینیه موضوع

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

کلیات و مروری بر پژوهش‏های انجام شد

 

2-1 کلیات باقلا

 

2-1-1 اهمیت باقلا

گیاهان خانواده بقولات به دلیل نقشی که در چرخه کلی نیتروژن اتمسفری به فرم تثبیت شده (آمونیوم، نیترات و نیتروژن آلی) ایفا می‏کنند از لحاظ اکولوژی و کشاورزی اهمیت زیادی دارند. باقلا یکی از محصولات ارزشمند تیرة لگوم‏ها است که می‏تواند به عنوان یک محصول اصلی در تناوب‏های غلات و حبوبات، کشت مخلوط و یا گیاه فی‏مابین در سیستم‏های مختلف زراعی مورد استفاده قرار گیرد (هاوتین و هبلثویت[4]، 1983) و از طرفی به دلیل همزیستی با باکتری Rhizobium leguminosarum نقش مهمی در حفظ حاصلخیزی خاک در سیستم‏های کشاورزی دارد (گراهام و وانسی[5]، 2000). باقلا یکی از حبوبات عمده در بسیاری از کشورهای جهان به شمار می‏رود که به صورت دو منظوره در تغذیه‏ی انسان و دام مورد استفاده قرار می‏گیرد (موسوی و همکاران، 1389). دانه‏های آن به علت پروتئین بالا، نشاسته، سلولز و مواد معدنی برای تغذیۀ انسان و دام با ارزش تلقی می‏شود (هاسیس فروگولاری[6]، 2000) چرا که در تغذیه‏ی انسان، حدود 22 درصد پروتئین گیاهی، 32 درصد چربی و 7 درصد کربوهیدرات از حبوبات تامین می‏شود. همچنین، در تغذیه‏ی دام، حدود 38 درصد پروتئین گیاهی، 16 درصد چربی و 5 درصد کربوهیدرات از این منبع تامین می‏گردد. از نظر تغذیه‏ای، دانه‏ی حبوبات با دارا بودن حدود 18 تا 32 درصد پروتئین در مقایسه با پروتئین‏های حیوانی، در رژیم غذایی مردم به ویژه افراد کم درآمد اهمیت زیادی دارد (موسوی و همکاران، 1389). پس می‏توان گفت باقلا بخش اعظمی از نیاز پروتئینی انسان و دام را می‏تواند تامین کند. جداول شماره 2-1 و 2-2 مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده و میزان اسید‏های آمینه ضروری در دانه باقلا را نشان می‏دهد (پارسا و باقری، 1387).

 

 

 

یک مطلب دیگر :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول2-1 ترکیبات تشکیل دهنده و عناصر موجود در 100 گرم دانه خام و پخته باقلا (پارسا و باقری، 1387)
نوع‏مصرف	انرژی (کیلوکالری)	چربی  (گرم)	پروتئین (گرم)	کربو‏هیدرات  (گرم)	فیبر  (گرم)	سدیم  (میلی‏گرم)	کلسیم  (میلی‏گرم)	آهن  (میلی‏گرم)
خام	380	2	26	58	26	13	103	70/6
پخته	110	0	8	20	5	6	36	5/1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2-2 میزان اسیدهای آمینه ضروری دانه باقلا (برحسب درصد) (پارسا و باقری، 1387)
ایزولوسین	لوسین	لایسین	متیونین	سیستئین	فنیل‏آلانین	تیروزین	ترئونین	والین
4	1/7	5/6	7/0