2. 3. هدف تفسیر تطبیقی؛ مطالعه درجه اول یا دوم…………………………. 40

2. 4. جایگاه تفسیر تطبیقی در میان گونه‌های تفسیری…………………….. 45

2. 5. تبار تفسیر تطبیقی……………………………………….. 51

فصل سوم: جریان‌شناسی تفسیر تطبیقی……………………………………….. 56

1. بررسی جریان «تطبیق» در میراث تفسیری……………………… 58

1. 1. سده‌ اول تا سوم………………………………………. 60

1. 1. 1. تفسیر جامع البیان………………………………………. 62

1. 1. 2. تفسیر قمی……………………………………….. 68

1. 2. سده‌ چهارم تا ششم………………………………………. 71

1. 2. 1. تفسیر تبیان………………………………………. 72

1. 2. 2. تفسیر مجمع البیان………………………………………. 76

1. 2. 3. تفسیر کشّاف………………………………………… 82

1. 2. 4. تفسیر مفاتیح الغیب………………………………………… 85

1. 3. سده‌ هفتم تا نهم………………………………………. 94

1. 3. 1. تفسیر الجامع لأحکام القرآن………………………………………. 95

1. 3. 2. تفسیر کنز العرفان فی فقه القرآن………………………………………. 103

1. 3. 3. تفسیر مواهب علّیه………………………………………. 105

1. 4. سده‌ دهم تا سیزدهم………………………………………. 108

1. 4. 1. تفسیر منهج الصادقین……………………………………….. 110

1. 4. 2. تفسیر صافی……………………………………….. 114

1. 4. 3. تفسیر روح البیان………………………………………. 116

1. 4. 4. تفسیر روح المعانی……………………………………….. 121

1. 5. سده‌ چهاردهم تا پانزدهم………………………………………. 129

1. 5. 1. تفسیر المنار………………………………………. 131

1. 5. 2. تفسیر المیزان………………………………………. 137

1. 5. 3. التفسیر الأثری الجامع………………………………………. 144

2. بررسی آثار نامبردار به تفسیر تطبیقی……………………………………….. 146

3. سیر تحول تفسیر تطبیقی……………………………………….. 160

فصل چهارم: روش‌شناسی تفسیر تطبیقی……………………………………….. 166

1. مبانی تفسیر تطبیقی……………………………………….. 170

1. 1. وجود اختلاف در تفسیر آیات از حیث مذهب……………………………. 174

1. 2. حقانیت باورهای خاص مذهبی……………………………………….. 175

1. 3. اعتبار منابع خاص تفسیر………………………………………. 176

1. 4. اعتبار کتب تفسیری……………………………………….. 178

2. رهیافت‌های تفسیر تطبیقی……………………………………….. 179

2. 1. رهیافت تقریبی……………………………………….. 182

2. 2. رهیافت اختلاف‌جویانه………………………………………. 185

3. روش تفسیر تطبیقی……………………………………….. 188

3. 1. توصیف و تبیین دیدگاه‌ها ………………………………………191

3. 1. 1. تعیین محدوده تطبیق……………………………………….. 191

3. 1. 2. نقل مستند………………………………………. 193

3. 1. 3. نقل حداکثری وجوه تمایز و تشابه………………………………………. 193

3. 1. 4. تبیین مواضع خلاف و وفاق و بررسی ادله هر مذهب………………… 195

3. 2. داوری و نقد………………………………………. 195

3. 2. 1. داوری بر اساس مبانی مشترک……………………………………….. 196

3. 2. 2. داوری بر اساس مبانی مختص…………………………………………. 197

3. 2. 3. ابزارهای داوری……………………………………….. 200

فصل پنجم: آسیب‌شناسی تفسیر تطبیقی……………………………………….. 206

1. آسیب‌های مبنایی……………………………………….. 208

1. 1. تعصب بر پیش‌فرض‌‌های مذهبی……………………………………….. 208

1. 2. جعلی دانستن منابع روایی طرف مقابل……………………………………….. 210

1. 3. اطلاق «تفسیر به رأی» به تفاسیر مذهب دیگر……………………………… 211

1. 4. خارج دانستن فرقه مقابل از دین……………………………………….. 212

2. آسیب‌های روشی………………………………………. 214

2. 1. آسیب‌های حوزه نقل……………………………………….. 214

2. 1. 1. عدم ذکر نام صاحبان اقوال………………………………………214

2. 1. 2. نقل باواسطه………………………………………. 215

2. 1. 3. نقل نادرست………………………………………… 216

2. 1. 4. اطلاق عقیده عده‌ای محدود به یک مذهب………………………… 218

2. 2. آسیب‌های حوزه نقد………………………………………. 219

2. 2. 1. به‌کارگیری ادبیات ناپسند………………………………………. 219

2. 2. 2. استدلال‌های بعید………………………………………. 220

2. 2. 3. استناد به منابع ضعیف و غیر معتبر……………………………… 223

2. 2. 4. تکیه به ذوقیات………………………………………… 225

2. 2. 5. رها کردن اقوال بدون داوری……………………………………….. 225

2. 2. 6. طفره رفتن از ذکر شواهد و دلایل……………………………………….. 226

نتایج و پیشنهادها……………………………………… 228

فهرست منابع………………………………………. 232

الف. کتب فارسی……………………………………….. 232

ب. کتب عربی……………………………………….. 235

ج. کتب لاتین……………………………………….. 240

د. مقالات………………………………………… 240

ه. سایت‌های اینترنتی……………………………………….. 242

نمایه‌ها ………………………………………243

الف. نمایه آیات………………………………………… 243

ب. نمایه روایات………………………………………… 244

ج. نمایه اصطلاحات………………………………………… 245

د. نمایه کتب………………………………………… 245

چکیده:

گسترش مطالعات تطبیقی و کارآمدی آن در حوزه علوم انسانی، سبب شده تا این روش مطالعاتی به ساحت دانش تفسیر نیز راه یابد و تا مرز تأسیس رشته‌ای دانشگاهی با این عنوان پیش رود. این در حالی است که هنوز دیدگاه‌های مختلفی که در باب تفسیر تطبیقی وجود دارد، مورد سنجش و ارزیابی قرار نگرفته است. پژوهش حاضر با پیش‌گرفتن مراحل توصیف، تحلیل و داوری تلاش نموده تا بنیان‌های معرفتی مقوله مورد بحث را تبیین کند و به تصحیح و تعمیق کوشش‌های انجام‌شده در باب تفسیر تطبیقی بپردازد. بررسی تحلیلی قرائت‌هایی که از تفسیر تطبیقی وجود دارد، معلوم کرد که در باب چیستی تفسیر تطبیقی، اتفاق‌نظری میان تفسیرپژوهان وجود ندارد و تفسیر تطبیقی اقسام مختلفی را از حیث متعلق مقایسه دربردارد. در این تحقیق با فرض متعلق دیدگاه‌های تفسیری شیعی-سنی برای تطبیق، میراث تفسیری از حیث تطبیق مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد که تفسیر تطبیقی نوظهور، صورت تکامل‌یافته و جامع تطبیق در سنت تفسیری است. همچنین در این مطالعه، سیر تاریخی جریان تطبیق در عرصه تفسیر قرآن و نقاط عطف آن معلوم گردید. با تکیه بر همین اطلاعات، مشخصه‌های روش‌شناختی تفسیر تطبیقی، از حیث مبانی، رهیافت و روش تبیین شد. مبانی یک مفسر در تفسیر تطبیقی پس از اذعان به وجود اختلاف در تفسیر آیات از حیث مذهب، بر حقانیت باورهای ویژه مذاهب و میزان اعتبار منابع تفسیری مذهب دیگر استوار است که بر اساس این مبانی، دو نوع رهیافت تقریبی و جدلی، رهیافت‌های اصلی تفسیر تطبیقی هستند. در این تحقیق، روش انجام تفسیر تطبیقی در دو حوزه نقل و نقد آرا و آسیب‌هایی که از همین حیث و نیز از جهت مبنا، تفسیر تطبیقی را تهدید می‌کند، بیان شد تا با پیرایش آنچه رهزن است، بتوان تفسیر تطبیقی را در مسیری هدایت کرد که به ضابطه‌مندی و کارآمدی هر چه بیشتر دانش تفسیر قرآن بینجامد.

مقدمه:

امروزه مطالعات تطبیقی مقبولیت وسیعی یافته است. این گونه نوظهور از تحقیق و پژوهش، هم در حوزه مطالعات غیردینی (همچون ادبیات تطبیقی، فلسفه تطبیقی، حقوق تطبیقی و …) و هم در ساحت مطالعات دینی (همچون دین‌شناسی تطبیقی) و هم در قلمرو مطالعات اسلامی (همچون فقه مقارن/تطبیقی)، از رواج و رونق غیر قابل انکاری

 برخوردار شده است. نکته قابل توجه آن است که در بیشتر این علوم، محققان به تطبیق آرا و نظریات و مکاتب و … پرداخته‌اند، ولی کمتر کسی درصدد برآمده که تحقیق کند و ببیند مطالعه تطبیقی در آن علم خاص چیست یا چه می‌تواند باشد؟ این در حالی است که خودِ مطالعه تطبیقی نیز به‌مثابه یکی از اقسام مطالعه و پژوهش هنوز در معرض پرسش و تأمل بسیاری قرار دارد و در بابِ چیستی، روش و مسائل مربوط بدان، چالش‌های جدی و قابلِ تأملی وجود دارد. بی‌گمان ظهور و پیدایش عنوان تازه «تفسیر تطبیقی» در دو سه دهه اخیر و پدید آمدن آثار تفسیری بدین نام تحت تأثیر قلمروهای معرفتی دیگر علوم بوده است. با این حال، توجه بدین نکته مهم است که تطبیق در علوم اسلامی سابقه‌ای دیرینه دارد و چه بسا تفسیر تطبیقی بیشتر از آن که از علوم غیر دینی الگو گرفته و وامدار آن‌ها باشد، تحت تأثیر علوم اسلامی رشد کرده باشد.

مقبولیتی که تفسیر تطبیقی یافته و آن را تا حد تأسیس یک رشته دانشگاهی ارتقا داده است، لزوم شناخت بنیان‌های معرفتی آن و تببین این بنیان‌ها را دوچندان می‌کند. این رساله عهده‌دار انجام این امر مهم است که پیش از این مغفول واقع شده است. در این رساله سعی شده است در باب چیستی، مبنا و روش تفسیر تطبیقی به‌صورت علمی بحث شود.

مقوله تفسیر تطبیقی را از دو حیث باید بررسی کرد. از حیث تفسیر و از حیث تطبیق. تفسیر تطبیقی از این حیث که تفسیر است باید مشخصه‌های یک تفسیر را از جهات مختلف داشته باشد و از این حیث که تطبیقی است، انتظار می‌رود و بایسته است که دارای ویژگی‌های یک مطالعه تطبیقی باشد. رعایت این دو حیث، چالشی بر سر راه تفسیر تطبیقی است.

موضوع این رساله در فضای علمی‌ای شکل گرفته است که تفسیر تطبیقی خود به‌عنوان رشته‌ای آکادمیک تدریس و تحصیل می‌شود و مراد از این رشته چه در بدو تأسیس و چه در ادامه، تنها تطبیق دیدگاه‌های شیعی ـ سنی است، لذا طبیعی می‌نمود که فرض اولیه‌ این رساله چنین باشد که تفسیر تطبیقی به معنای تطبیق دیدگاه‌های شیعه و اهل سنت در تفسیر قرآن است؛ اما پس از مطالعه همه‌جانبه نویسنده و اطلاع از دیدگاه‌های تفسیرپژوهان اهل سنت که تقدم زمانی بر نظریه‌پردازی شیعه دارد، معلوم شد که تلقی‌های متفاوتی در ساحت تفسیرپژوهی وجود دارد و چنین نیست که تفسیر تطبیقی محدود به مقایسه دیدگاه‌های شیعه و سنی باشد. این اتفاق به خودی خود برای رساله حاضر دستاوردی نو محسوب می‌شد. از همین‌رو در فصل دوم، همه تلقی‌های موجود در خصوص تفسیر تطبیقی، گزارش شد و فصل مذکور که می‌خواست چیستی «تفسیر تطبیقی» به معنای تطبیق دیدگاه‌های شیعی ـ سنی را بررسی و نقد کند، رسالتی وسیع‌تر و مهم‌تر برای خود یافت و آن توصیف، تحلیل و داوری در باب همه تلقی‌های موجود بود. ناگفته نماند که چون فضای تفسیرپژوهی بحث حاضر، نیاز مبرمی به بررسی و نقد چیستی تفسیر تطبیقی داشت، گزارش و تحلیل همه تلقی‌ها در راستای رفع این نیاز، از ضرورت غیر قابل انکاری برخوردار بود. با درنظرگرفتن تمام این فرصت‌ها و ضرورت‌ها، در فصل دوم، تفسیر تطبیقی مفهوم‌شناسی شد و در باب درستی اطلاق این اصطلاح بر آنچه مراد تفسیر‌پژوهان بود، قضاوت شد. همچنین در بخش گونه‌شناسی، گونه‌های تفسیر تطبیقی مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد بر گونه بودن آن‌ها چه اشکالاتی وارد است. نیز هدف تفسیر تطبیقی و جایگاه آن در این فصل، تحلیل و نقد شد. در پایان هم تبار تفسیر تطبیقی و مصداق‌های آن از دیدگاه نظریه‌پردازان بررسی شد تا هم شناخت از چیستی تفسیر تطبیقی کامل شود و هم راه برای ادامه کار در فصل‌های بعدی گشوده شود.

ادامه این راه و بررسی همه تلقی‌ها در فصل‌های بعد، نه ضرورت داشت و نه ممکن بود، چون از یک سو بنا بر نتایج حاصل از فصل دوم، معلوم شد که بسیاری از این تلقی‌ها چیزی جز درک خام و ابتدایی از عنصر تطبیق نیست و از طرف دیگر بررسی باقی تلقی‌ها هم در فصل‌های بعد، تحقیقی وسیع پیش رو می‌نهاد که در مجال محدود این رساله نمی‌گنجید و چه بسا از کیفیت کار کاسته می‌شد. از همین رو، در فصل سوم بر اساس تلقی تفسیر تطبیقی، به‌مثابه تطبیق دیدگاه‌های شیعی ـ سنی، کار ادامه یافت. در فصل سوم، گوشه‌هایی از میراث تفسیری شیعه و اهل سنت، از حیث تطبیق بررسی شد. ضرورت وصف تاریخی جریان تفسیر تطبیقی، در پیدایی سیر تحول تطبیق در عرصه تفسیر و آشکار شدن نقاط عطف تاریخی تطبیق بود. هدف دیگر فصل سوم، این بود که میزان تأثیرپذیری جریان تفسیر تطبیقی امروزین از جریان تاریخی تطبیق معلوم شود. افزون بر این، بررسی‌‌های انجام شده در فصل سوم، پایه و مبنای مناسبی را برای تحقق اهداف بعدی رساله شکل می‌داد.

با داده‌هایی که از فصل سوم به دست آمد، در فصل چهارم، در باب ارکان روش‌شناختی تفسیر تطبیقی، یعنی مبانی، رهیافت‌ها و روش اجرایی تفسر تطبیقی به تفصیل سخن گفته شد. در نهایت در فصل پنجم، بر اساس همان تلقی‌های موجود، عیوب و نقایص تفسیر تطبیقی که سبب اختلال در کارکرد آن می‌گردد و به منزله آسیب برای آن محسوب می‌شود، استخراج شد.

بنابر آنچه توضیح داده شد، در رساله حاضر، موضوع پژوهش در فصل دوم، تفسیرپژوهی است. یعنی در این فصل، تلقی‌ها و نظریه‌های موجود درخصوص تفسیر تطبیقی، موضوع پژوهش است. در فصل سوم، موضوع تحقیق، تفاسیر هستند که در دو بخش تفاسیر سنتی و تفاسیر جدیدِ نامبُردار به تفسیر تطبیقی بررسی شده است. در فصل چهارم و پنجم، روش‌شناسی و آسیب‌شناسی همان تفاسیر در پرداختن به تفسیر تطبیقی، موضوع پژوهش است.

اگرچه رساله حاضر در مقام تجویز و توصیه نبوده است، اما از رهگذر تصحیح، توسعه و تعمیق بیشتر وضعیت فعلی تفسیر تطبیقی، توانسته است به تعیین شاخصه‌های مدل مطلوب کمک کند. نگارنده به هیچ‌وجه معتقد نیست درآمدی که تهیه کرده، کامل و بی‌نقص است، اما از اینکه گامی نو برداشته، خرسند است.

یک مطلب دیگر :

فصل اول: کلیات

در این فصل، از پاره‌ای مباحث بنیادی نظیر تعریف مسأله، سؤالات و فرضیات، اهداف، ضرورت و اهمیت، پیشینه مطالعه تطبیقی و روش تحقیق بحث به میان می‌آید.

1-1- بیان مسأله تحقیق

در ساحت تفسیر و تفسیرپژوهی، امروزه با عناوینی چون تفسیر تطبیقی، تفسیر مقارن و تعابیر مشابه روبه‏رو هستیم. برخی ایده چنین تفسیری را طرح کرده‏اند و برخی در امکان و بلکه در ضرورتِ آن سخن گفته‏اند و بعضی نیز در تأسیس و پایه‏گذاری و مبناگذاریِ تئوریکِ چنین تفسیری کوشیده‏اند و پاره‏ای در گامی عملی، آثاری تفسیری با این هدف فراهم آورده‏اند و سرانجام، برخی کوشیده‏اند جایگاه این گونه تفسیری را در سامانه و نظام طبقه‏بندی‏ای که خود ساخته و پرداخته‏اند یا وام گرفته‌اند، معیّن کنند. در کنار این کوشش‏ها و در گامی فراتر، برخی از محافل دانشگاهی، رشته‏ای با عنوان تفسیر تطبیقی در سطوح تحصیلات تکمیلی تأسیس و برپا کرده و در توسعه و تعمیق این ایده کوشیده‏اند. مجموع این رخدادها حاکی از آن است که ایده تفسیر تطبیقی به‌مثابه پدیده‏ای در ساحت تفسیر، امری موردِ اقبال، قابل تأمل و رو به توسعه است.

بی‌گمان رخداد‌هایی از این دست، مسبوق و مصبوغ به کوشش‌ها و دستاوردهایی است که در سایر قلمروهای معرفتی ـ چه ساحات مطالعات اسلامی (همچون فقه مقارن/ تطبیقی) و چه ساحات دین‌پژوهی (همچون دین‌شناسی تطبیقی) و چه مطالعات غیردینی (همچون ادبیات تطبیقی، فلسفه تطبیقی، حقوق تطبیقی و…) ـ رواج و رونقی یافته است. در کنار مطالعات تطبیقی صورت گرفته در این ساحات، خودِ مطالعه تطبیقی به‌مثابه گونه‌ای مطالعه و پژوهش نیز مورد پرسش و تأمل بسیاری قرار گرفته و در بابِ چیستی و اعتبار و دشواره‌های آن سخن‌ها و چالش‌های جدی و قابلِ تأملی پدیدار گشته است. توجه به تعریف مطالعه تطبیقی در برخی از این علوم نمایانگر این وضعیت است:

ادبیات تطبیقی: «مطالعه و بررسی مقایسه‌ای آثاری که برخاسته از زمینه‌های فرهنگی متفاوتند»^[1]

حقوق تطبیقی: «مطالعه حقوق دو یا چند کشور و تعیین وجوه افتراق و اشتراک آن‌ها»^[2]

فلسفه تطبیقی: «فلسفه تطبیقی یا مقایسه‌ای، تلاشی معرفتی است برای تحلیل و بیان آرای فلاسفه … در محدوده موضوع یا موضوعات خاص و مقایسه آن‌ها …»^[3]

در برخی از تعاریف فوق، تطبیق به مقایسه تعریف شده است، در حالی که این تعریف، فقط لفظ را معنا می‌کند و اطلاع بیشتری از نحوه تطبیق یا مقایسه نمی‌دهد. در بیان چیستی یک مطالعه تطبیقی، آنچه باید روشن شود، خود مقایسه است. برخی وظیفه مطالعه تطبیقی را فقط کشف مواضع خلاف و وفاق دانسته‌اند، درحالی که هدف مطالعه تطبیقی، مانند دیگر روی‌آوردهای تحقیقی، فهم و شناخت است و چنین نیست که مطالعه تطبیقی محدود به کشف اختلاف‌ها و شباهت‌ها باشد، بلکه هدف مطالعه تطبیقی شناخت یک پدیدار یا دیدگاه در پرتو مقایسه است.^[4] بر این اساس است که باید گفت دشواره‌های تعریف تطبیق در حوزه‌ علوم مختلف و در خود مطالعه تطبیقی، یکی از مسائل چالش برانگیز این قلمرو مطالعاتی محسوب می‌شود.

در این میان، مقوله تفسیر تطبیقی هم از این دشواره‌ها و چالش‌ها بی‌نصیب نیست. تلقی‌های مختلفی از تفسیر تطبیقی وجود دارد که دقت در آن‌ها نشان می‌دهد مقوله تفسیر تطبیقی چندان مورد تأمل قرار نگرفته است و به‌‏مثابه یک گونه تفسیری به پرسش و مطالعه جدّی سپرده نشده است و کوشش‏هایی که در این قلمرو صورت پذیرفته، به لحاظ روش‏شناختی، معرفت‏شناختی و هرمنوتیکی ارزیابی نشده است. بیشتر کسانی که در باب تفسیر تطبیقی اظهارنظر کرده‌اند، برای آن در میراث تفسیری تبار و پیشینه قائل شده‌اند، ولی نه مشخصه‌های صریح و شفافی برای تعیین مصداق، بیان کرده‌اند و نه درباره میزان تأثیرپذیری کوشش‌های حال حاضر از مقدار بضاعت پیشینیان تصویر روشنی ارائه کرده‌اند. از همین‌رو، تحقیق حاضر می‌خواهد به سنجش تلقی‌های موجود در خصوص چیستی تفسیر تطبیقی بپردازد و همچنین با مراجعه به سنت تفسیری و نیز آثار تفسیری جدید، هم سیر تحول تاریخی این جریان را تحلیل کند و هم با تکیه بر توان میراث تفسیری بتواند مقوله تفسیر تطبیقی را از حیث مبانی و روش، بررسی و نقد کند.

2-1- سوال های اصلی و فرعی تحقیق

اصلی‌ترین مسأله تحقیق حاضر این است که تفسیر تطبیقی در ساحت چیستی، پیشینه، مبانی و روش‌ دارای چه مشخصه‌هایی است و اشکالات و نقایص این مشخصه‌ها کدام است؟ این پرسش را می‌توان از طریق سؤال‌های زیر دنبال کرد:

1- تفسیر تطبیقی چیست و در سامانه طبقه‌بندی تفاسیر از چه جایگاهی برخوردار است؟

2- تفسیر تطبیقی در دوره‌های مختلف، با چه تحولاتی رو‌به‌رو بوده است؟

3- چه رویکردهایی در اهداف مفسران از تفسیر تطبیقی مشاهده می‌شود؟

4- شیوه‌های نقل و نقد در هنگام تطبیق آراء و نظریات چگونه است؟

5- مبانی و پیش‌فرض‌های تفسیر تطبیقی کدام است؟

6- چه آسیب‌هایی در جریان تفسیر تطبیقی رخ داده است؟

3-1- فرضیه های تحقیق

1- از تفسیر تطبیقی تلقی‌های متفاوتی وجود دارد که به نظر می‌آید برخی از آن‌ها خارج از موضوع تفسیر باشد. تفسیر تطبیقی از تطبیق آرای مفسران شیعه و سنی به‌مثابه مقدمات تفسیر بهره می‌برد.

1-3-1-2-  جهت‌گیری مجالس مذهبی پس از شهادت امام حسین(علیه‌السلام)………………21

1-3-2-  تاریخچه مجالس مذهبی در ایران…………………………………………………..26

1-3-2-1- هجرت امام رضا‌علیه‌السلام به ایران……………………………………………..27

1-3-2-2- مهاجرت اهل بیت حضرت موسی بن جعفر‌ و امام رضاعلیهم‌السلام به ایران….27

1-3-2-3- استقرار شیعیان مهاجر و شکل گیری شهر مقدس قم………………………..29

1-3-2-4- ورود حضرت فاطمه معصومه‌سلام‌الله‌علیها به قم………………………………29

1-3-2-5- برگزاری مجالس مذهبی بعد از شهادت حضرت امام رضاعلیه‌السلام…………30

1-3-2-6- دوران آل بویه؛ رسمیت یافتن مجالس مذهبی در ایران………………….30

1-3-2-7- دوران سلجوقیان؛ حیات مخفی………………………………………………..32

1-3-2-9- دوران تیموریان؛ پیدایش مجالس مذهبی “روضه”……………………..33

1-3-2-10- دوران صفویه؛ اوج تعظیم شعائر…………………………………………..34

1-3-2-11- دوران افشاریان و زندیان؛ عصر افول و رکود…………………………….34

1-3-2-12- دوران قاجار؛ غلبه ی زواید و حواشی بر اصل……………………………35

1-3-2-13-  دوران پهلوی؛ سیاست دوگانه……………………………………………37

1-3-2-14- نقش مجالس مذهبی در پیروزی انقلاب اسلامی…………………………38

جمع­بندی………………………………………………………………………………………………..39

فصل دوم……………………………………………………………………………………………..40

کارکردهای  مجالس مذهبی در احیای دین با استفاده ازآیات و روایات……………………40

2-1- اهمیت جماعت و مجالس در اسلام………………………………………………….41

2-2-  برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه قرآن و روایات…………………………………..44

2-2-1- برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه قرآن…………………………………………….45

2-2-1-1- انواع شعائر با توجه به آیات قرآن کریم…………………………………………50

2-2-2- برپایی مجالس مذهبی از دیدگاه روایات……………………………………………..56

2-3- جایگاه مجالس مذهبی مطلوب در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه………………62

2-3-1- کارکرد عبادی:…………………………………………………………………………….62

2-3-1-1- تبیین معارف دینی:…………………………………………………………………….64

2-3-1-2- فراهم سازی زمینه تهذیب نفس:…………………………………………..65

2-3-1-3-  بیان روایات و معارف اهل بیت:……………………………………………67

2-3-2- کارکرد سیاسی……………………………………………………………………….68

2-3-2-1-  مجالس مذهبی ابزار مبارزه سیاسی اهل بیت (علیهم السلام)…………….69

2-3-2-2- رزمایش سیاسی…………………………………………………………….71

2-3-2-3- افزایش روحیه جهاد و شهادت طلبی و ظلم ستیزی در برابر دشمنان……..73

2-3-2-4-  افزایش معرفت و بصیرت در مخاطبان……………………………………75

2-3-2-5- افزایش روحیه تولی و تبری…………………………………………………….77

2-3-3- کارکرد تربیتی………………………………………………………………………81

2-3-3-1- ذکر خدا……………………………………………………………………..82

2–3–3–2- معرفی الگو های برتر و نمونه های ناپسند……………………..84

2-3-3-3- یادآوری نعمت های الهی…………………………………………………86

2–3–3–4– یادآوری مرگ و قیامت…………………………………………………..88

2-3-4- کارکرد فرهنگی………………………………………………………………..90

2-3-4-1- حفظ و استمرار هویت و فرهنگ دینی……………………………..90

2-3-4-2-  تقویت و گسترش ادبیات و هنرهای مذهبی…………………..91

2-3-4-3-  شکل گیری مراکز دینی-فرهنگی………………………………………92

2-3-5- کارکرد اجتماعی……………………………………………………………..94

2-3-5-1- افزایش وحدت و همبستگی اجتماعی…………………………94

2-3-5-2- از میان رفتن طبقات اجتماعی ظاهری………………………………..96

2-3-5-3- تقویت ارتباطات دینی……………………………………………….98

2-3-6- کارکرد روانشناختی……………………………………………………….99

2-3-6-1- برانگیختن عواطف دینی…………………………………………………99

2-3-6-2- تکرار و تلقین……………………………………………………………..101

2-3-6-3- برقراری ارتباط مستقیم و چهره به چهره………………………104

 

2-3-6-4-  ایجاد آرامش  روحی…………………………………………………………108

جمع بندی…………………………………………………………………………………………..112

فصل سوم: آسیب شناسی مجالس مذهبی…………………………………………………113

3-1- واعظان و ذاکران……………………………………………………………………………114

3- 1-1- عدم تجهیز به اندیشه‌های ناب و مستدل………………………………………117

3- 1-2-  غفلت از تهذیب نفس……………………………………………………………….118

3- 1-3-  غلو………………………………………………………………………………….121

3- 1-5-  خرافات در مجالس مذهبی……………………………………………………..124

3-1-6- تشدید اختلافات فرقه ای در بین مسلمین………………………126

3- 1-7-  افراط و تفریط در طرح مسایل سیاسی…………………………………..127

3- 1-8- برخورد کاسبکارانه…………………………………………………………..128

3- 1-9-  استفاده از آهنگ‌های نامناسب و سبک‌های مبتذل(غنا)…………………129

3-2- آسیب‌های مربوط به متولیان مجالس مذهبی……………………………………..132

3-2-1- اکتفا به مداحی و کاستن از برنامه‌های محتوایی شعورمحوری……………….132

3-2-2- طولانی شدن برنامه مجالس مذهبی……………………………………………135

3-2-3- بی توجهی به نماز اول وقت……………………………………………………….135

3-2-4- اسراف و چشم و هم‏چشمی…………………………………………………….136

3-3-1-  فراهم آوردن زمینه آزار و اذیت برای دیگران……………………………138

3-3-2-  آسیب رساندن به بدن……………………………………………………….139

3-4- آسیب های مشترک در هر سه رکن…………………………………………………..140

3-4-1- ریا و تظاهر………………………………………………………………………….140

3-5- برخی پیشنهادات به منظور رفع آسیب‌ها………………………………………….142

جمع­بندی…………………………………………………………………………………………145

نتیجه‌گیری نهائی……………………………………………………………………………146

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………….148

الف. منابع عربی………………………………………………………………………..148

ب. منابع فارسی……………………………………………………………………..152

ج. مقالات…………………………………………………………………………….158

د. پایان نامه…………………………………………………………………………….160

ه. منابع مجازی……………………………………………………………………………….160

چکیده:

مجالس مذهبی از مردمی­ترین محافل و مجامع است که حول محور قرآن و سنت اهل بیت^{علیهم السلام} و تعظیم شعائر دینی فعالیت می­کند. با توجه به گستردگی و فراگیری این مجالس و همچنین دارا بودن ویژگی­های منحصربفردی چون حضور گسترده اقشار مختلف مردم، این مجالس، نقش بالایی در زنده و پویا نگه­داشتن دین در جامعه دارند. در قرآن کریم به ویژه در آیات تعظیم شعائر الهی، خداوند مسلمانان را به برگزاری این مجالس ترغیب و تشویق می­نماید. در روایات معصومین ^{علیهم السلام} نیز توصیه و سفارشات فراوانی در این زمینه وجود دارد. در این پژوهش، ما با بکارگیری روش کیفی و جمع­آوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه­ای به دنبال آن هستیم تا بتوانیم نقش مجالس مذهبی در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه از دیدگاه قرآن و روایات را تبیین کنیم. اگر مجالس مذهبی آن­گونه که مورد نظر خدا و اهل بیت^{علیهم السلام} بوده برگزار شوند، آثار و برکات فراوانی به همراه خواهند داشت و باعث زنده نگه داشتن دین در جامعه و انتقال آن از نسلی به نسل دیگر می­شوند. از مهم­ترین کارکردهای این مجالس می­توان به کارکردهای عبادی، سیاسی، تربیتی، فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی اشاره نمود. البته مجالس مذهبی با آسیب­هائی نیز مواجه است، 

یک مطلب دیگر :

 

پایان نامه رایگان با موضوع ارتکاب جرم، اساسنامه رم، مواد مخدر، منشور ملل متحد

 که بی­توجهی به این آسیب­ها باعث می­شود که این مجالس از مسیر اصلی خود منحرف شده و حتی باعث کمرنگ شدن دین در جامعه و یا از بین رفتن آن شود. در نتیجه شناخت و توجه به کارکردهای مجالس مذهبی و پیراستن آسیب­ها از آن، باعث می­شود که این مجالس به هدف اصلی خود برسند و دین را در جامعه زنده و پویا نگه دارند و از نسلی به نسل دیگر منتقل کنند.

مقدمه:

در اسلام اساس عبادات بر پایه جمع و جماعت است و هر چند انجام عبادات به صورت فردی هم صحیح می‌باشد، اما عبادات فردی جنبه فرعی و درجه دوم دارد و اساس قرب در عبادات اجتماعی می‌باشد. از جمله عبادات جمعی در دین مبین اسلام، برگزاری مجالس مذهبی است، مجالس مذهبی در اسلام دارای سابقه­ای طولانی است و به زمان پیامبراکرم ^{صلی الله علیه و آله} برمی­گردد. نقش و جایگاه و همچنین کارکرد بی­بدیل این مجالس در حراست و حفاظت از مواریث و شعائر دینی، بسیار ممتاز و برجسته است. خداوند، در قرآن کریم نه تنها اصل برگزاری این مجالس را امضا کرده، بلکه مسلمانان را نیز به برگزاری آن تشویق نموده است. همچنین توجه به سیره عملی ائمه اطهار ^{علیهم السلام} نیز مارا متوجه اهمیت این موضوع می­کند، زیرا می­بینیم که ایشان در دوران حیات پربرکت خود، بیشترین استفاده را از این مجالس نموده­اند و از طریق همین مجالس، دین را در جامعه زنده و پویا نگه داشته و نسل به نسل منتقل کرده­اند. مجالس مذهبی آثار و برکات فراوانی به همراه دارد و سرمایه­ای عظیم برای مسلمانان به حساب می­آید و قدرت نفوذ و تأثیرگذاری آن تا حدی است که نمی­توان از آن چشم پوشید و به باروری بیشتر آن نیندیشید. البته این مجالس، با همه فواید و برکاتی که دارند، در معرض آفات و آسیب­های بسیاری نیز هستند، که نمی­توان نسبت به آن­ها بی­تفاوت بود، زیرا که غفلت از این آسیب­ها باعث می­شود این مجالس از هدفی که مدنظر خدا و اهل بیت ^{علیهم السلام} بوده، که همان حفظ و تداوم حیات دینی در جامعه است دور شود و یا حتی نتیجه عکس داشته باشد و باعث کمرنگ شدن دین در جامعه شود. در نتیجه در این پژوهش پس از مفهوم شناسی و بررسی سیر تاریخی مجالس مذهبی، به تبیین نقش مجالس مذهبی در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه در قالب کارکردهای مختلف از جمله کارکردهای عبادی، سیاسی، تربیتی، اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی پرداختیم و در نهایت آسیب­های متوجه به این مجالس را بررسی کردیم، تا بتوانیم با شناخت آثار و برکات این مجالس و زدودن آسیب­ها از آن، این مجالس را به هدف اصلی خود برسانیم و دین را در جامعه زنده و پویا نگه داریم.

فصل اول: کلیات تحقیق و مفهوم شناسی

1-1- کلیات تحقیق

در این بخش بررسی تحقیق در ابعاد مختلف مد نظر قرار گرفته و تلاش گردیده است ابعاد مختلفی چون بیان مسئله تحقیق، سوالات تحقیق، ضرورت انجام تحقیق، فرضیات تحقیق، جنبه نوآوری تحقیق و روش انجام تحقیق مورد بررس و کنکاش قرار گیرند که در ادامه به هر یک از آنها اشاره می­گردد.

1-1-1- بیان مسأله تحقیق

مجالس مذهبی از مردمی‌ترین محافل و مجامع است كه حول محور قرآن و سنت اهل بیت عصمت و طهارت و تعظیم شعائر دینی فعالیت می‌كند. نقش و جایگاه و همچنین كاركرد بی‌بدیل این مجالس در حراست و حفاظت از مواریث و شعائر دینی، بسیار ممتاز و برجسته است.

در روایات تأکید بسیاری به برگزاری این مجالس شده است برای مثال در مورد مجالس ذکر، احمد بن فهد در عده­الداعی نقل کرده است که رسول خدا ^{صلی الله علیه و آله} ،روزی بر اصحابشان وارد شدند و فرمودند: ارْتَعُوا فِی‏ رِیاضِ‏ الْجَنَّةِ قَالُوا یا رَسُولَ اللَّهِ- وَ مَا رِیاضُ الْجَنَّةِ قَالَ مَجَالِسُ الذِّکْرِ « ارتعوا ریاض الجنه یعنی از باغ‌های بهشت برداشت کنید. پرسیدند: ریاض الجنه چیست؟ فرمودند: مجالس ذکر»^[1]

همچنین امام­صادق ^{علیه السلام} در روایتی به فضیل فرمودند: تَجلِسونَ وَ تُحَدِثُونَ؟ فقال نعم فقال اِنَّ تِلکَ المَجالِسَ اُحِبَّها. فَاَحیوُا اَمرَنا فَرَحِمَ اللهَ مَن اَحیا اَمرَنا. «آیا با هم می‌نشینید و روایات ما را بیان می‌کنید؟ عرضه داشت: آری. فرمودند: این جلسه‌ها را دوست می‌دارم، پس امر ما را زنده نگه‌ دارید، خداوند رحمت کند کسی­که امر ما را احیا کند.»^[2]

حال اگر این مجالس به گونه‌ای که در روایات مطرح شده و مدنظر اهل بیت ^{علیهم السلام} بوده برگزار شود برکات و ثمرات ویژه‌ای از جمله تربیت انسان مطلوب اسلام، ایجاد روحیه مجاهدت، شهادت­طلبی و … دارد که نهایتاً به حفظ و تداوم حیات دینی جامعه منجر می‌شود. البته این مجالس با آسیب‌هائی از جمله غلو، تحریف چهره دین، برداشت اشتباه از ایمنی از مجازات الهی به دلیل حب اهل بیت، تجمل‌گرائی،‌ ایجاد آزار و اذیت برای دیگران و… مواجه است که اگر این آسیب‌ها بررسی و برطرف نشوند این مجالس را از هدف اصلی مدنظر اهل بیت ^{علیهم السلام} دور خواهند کرد.

2-1-1- سوالات تحقیق

در این بخش سوالات تحقیق ارائه می­گردند:

1-2-1-1- سوالات اصلی

1- نقش مجالس مذهبی در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه از دیدگاه قرآن و روایات چیست؟

2-2-1-1- سوالات فرعی

1- مؤلفه‌ها و ویژگی‌های مجالس مذهبی مطلوب از دیدگاه قرآن و روایات چیست؟

2- با توجه به قرآن و روایات، مجالس مذهبی با چه آسیب­هایی مواجه هستند؟

3-2- تاریخچه کتب اختلاف قراءات…………………………………….26

فصل سوم: بررسی دیدگاه­های ویژه­ی طبرسی درباره انواع اختلاف قرائت از بین صاحب نظران علم قرائت….30

مقدمه…………………………………… 31

1-3- دیدگاه طبرسی درباره انواع اختلاف قرائت­ها………………………………….. 33

1-1-3- اختلاف در اعراب کلمات؛ که تفاوتی در صورت نوشتن و معنای آن­ها پدید نمی­آورد….. 33

2-1-3- اختلاف در اعراب که باعث تغییر معنا می­گردد؛ نه صورت………………. 34

3-1-3- اختلاف در حروف کلمات؛ که معنا را تغییر می­دهد ولی صورت همچنان محفوظ است…… 36

4-1-3- اختلاف حروف که باعث تغییر صورت است؛ نه معنی……………………….. 37

5-1-3- اختلاف کلمه؛ که صورت و معنا را تغییر می­دهد…………………………………… 38

6-1-3- اختلاف در جلو و عقب بودن کلمات……………………………………. 38

7-1-3- اختلاف در زیاد و کمی کلمات……………………………………. 38

2-3- بررسی­ها، ویژگی­ها و تحلیل­ها………………………………….. 39

1-2-3- توجه یا عدم توجه به حدیث سبعه احرف…………………………………… 39

2-2-3- اختلاف لهجه…………………………………… 43

3-2-3- توجه به تغییر معنا و یا عدم توجه به آن…………………………………… 46

فصل چهارم: ضوابط و معیارهای شناخت قرائت صحیح از دیدگاه طبرسی در مجمع البیان…..48

1-4- ضابطه پذیرش قراءات……………………………………. 49

2-4- ضابطه پذیرش قراءات از دیدگاه طبرسی……………………………………. 51

1-2-4- مطابقت و سازگاری قرائت دیگر با آیات دیگر…………………………………… 52

1-1-2-4- صریحاً و با ذکر آیه…………………………………… 53

2-1-2-4- به طور اشاره و بدون ذکر آیه مورد نظر…………………………………… 56

 

2-2-4- هماهنگی با قواعد ادبیات عرب……………………………………. 57

3-2-4- هماهنگی با قراءات مشهور…………………………………… 65

4-2-4- هماهنگی با شعر شعرای عرب……………………………………. 68

5-2-4- مطابقت با لغت……………………………………. 71

6-2-4- استفاده از روایات……………………………………. 74

7-2-4- استفاده از چند معیار با هم…………………………………… 77

فصل پنجم: نقش اختلاف قرائت­ها در برداشت­های تفسیری مجمع البیان………… 81

طرح مساله…………………………………… 82

1-5- تاثیر در حوزه آیات الاحکام…………………………………… 84

1-1-5- جمع بین دو حکم مختلف (یا جمع بین دو قرائت)………………………… 84

2-1-5- ترجیح یک حکم بر سایر احکام…………………………………… 88

3-1-5- رفع ابهام ظاهری……………………………………. 94

4-1-5- تفسیر و توضیح احکام…………………………………… 95

5-1-5- تاکید و مبالغه بیش­تر در بیان حکم…………………………………… 99

2-5- تاثیر اختلاف قرائت در برداشت تفسیری طبرسی در سایر حوزه ­ها……… 100

1-2-5- ایضاح، توضیح و تبیین بیش­تر معنای آیه…………………………………… 101

2-2-5- گسترش در لفظ و معنای آیه…………………………………… 104

3-2-5- تخصیص در معنای آیه یا تطبیق معانی بر مصادیق……………………. 106

4-2-5- کاستن از مبالغه…………………………………… 108

5-2-5- مردود دانستن قرائتی که فهم، تفسیر و برداشت صحیح آیات را دچار اختلال می­نماید….110

نتیجه گیری……………………………………. 116

فهرست منابع و مآخذ…………………………………… 119

چکیده انگلیسی……………………………………. 130

چکیده:

به دلیل اهمیت بالای مسئله اختلاف قراءات و تاثیراتی که می­تواند در روش، گرایش و یا برداشت تفسیری مفسر قرآن کریم داشته باشد، این رساله بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، به اهداف این پایان نامه که در راستای پاسخگویی به سوالات تحقیق است، دست یابد. به طور خلاصه؛ شناسایی ملاک و معیارهای شناخت قرائت صحیح از دیدگاه طبرسی، جایگاه اختلاف قراءات و نقش آن در برداشت­های تفسیری مجمع البیان از جمله اهداف تحقیق به شمار می­آید.

ساختار این پایان نامه به گونه­ای است که از پنج فصل مرتبط به هم تشکیل شده است و از لحاظ اهمیت موضوع به صورت تصاعدی پیش رفته است.

از جمله دستاوردهای این تحقیق می­توان به موارد زیر اشاره نمود. و آن این است که؛ نظرگاه­های ویژه طبرسی درباره انواع اختلاف قرائت در قرآن کریم بررسی و 

یک مطلب دیگر :

 

دانلود پايان نامه ارشد: طرق جلوگیری از اجرای اسناد لازم الاجرا موضوع ماده 77 کمیسیون شهرداری ها

 شناسایی شده است. که با دیدگاه­های علمای اهل تسنن و تشیع تا حد زیادی متفاوت است. نیز ضوابط و معیارهایی که امین الاسلام طبرسی در شناخت و تشخیص قرائت صحیح به کار برده است، استخراج شده و به این نتیجه دست یافته­ایم که دیدگاه ایشان با دیدگاه صاحب­نظرانی همچون ابن جزری و مکی ابن ابی طالب تفاوت­های آشکاری دارد. ضمن این­که در فصل نهایی پایان نامه، نقش اختلاف قرائت­ها در برداشت­های تفسیری مجمع البیان، در دو قسمت مجزا و در حوزه­های آیات الاحکام، و سایر حوزه­های قرآنی بررسی و تحلیل شده است.

فصل اول: کلیات تحقیق

اختلاف‏ قرائت‏ در قرآن کریم، یك واقعیت تاریخى است كه دلیلى بر انكار آن وجود ندارد. و مفسر قرآن کریم، باید برای دستیابی به تفسیر صحیح آیات، به بسیاری علوم؛ که یکی از آن­ها علم قرائت است، آگاهی و تسلط کافی داشته باشد.

شیخ طبرسی از جمله مفسران جلیل القدر جهان تشیع محسوب می­شود؛ که در ضمن تفسیر آیات، به بیان اختلاف قرائت­ها اهتمام ویژه­ای داشته است. لذا در این پایان نامه ابتدا گذری بر مفهوم و تاریخچه­ی اختلاف قرائت می­شود؛ تا از این رهگذر، به انواع اختلاف قرائت از دیدگاه طبرسی نیز اشاراتی شده و سپس با بررسی و تحلیل ضوابط و معیارهای شیخ طبرسی در شناخت قرائت صحیح در مجمع البیان، آشنایی و درک درستی نسبت به عنوان پایان نامه؛ یعنی جایگاه اختلاف قراءات و نقش آن در برداشت­های تفسیری مجمع البیان ایجاد شود.

1-1- شرح مسئله

اکثر مفسرین عامه و خاصه بر این باورند که علم قرائت، یکی از علومی است که مفسر برای دستیابی به تفسیری صحیح از قرآن کریم، به آن نیازمند است. یکی از این مفسرین، مرحوم فضل بن حسن طبرسی است؛ که در مقدمه تفسیر مجمع البیان، به این فهم تصریح نموده است و علم قرائت را یکی از پانزده علمی می­داند که مفسر قرآن کریم، باید ابتداءاً بر آن­ها تسلط کافی داشته باشد و سپس به تفسیر آیات قرآن کریم اقدام نماید.

ایشان در تفسیر مجمع البیان، آیاتی را که دارای اختلاف قرائت بوده، مشخص نموده و قرائت­های گوناگونِ آن را برشمرده است. و در اکثر موارد به توضیح و توجیه آن قرائت­ها پرداخته است، به عبارت دیگر، دلایلی را برای صحه گذاشتن بر دیگر قرائت­ها و یا رد کردن آن­ها بیان نموده است.

بنابراین؛ جایگاه اختلاف قراءات در تفسیر مجمع البیان به گونه­ای بوده است که خواه ناخواه در برداشت­های تفسیریی که طبرسی از آیات نموده، تاثیر گذاشته است. حال، این پژوهش در صدد است تا این مسئله مهم را مورد ارزیابی و بررسی قراد دهد که این برداشت­ها، چگونه برداشت­هایی بوده و چه تاثیراتی را در این تفسیر گذاشته و تا چه حد، در تفسیر مجمع البیان تاثیرگذار بوده است.

2-1- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق

مفسران قرآن کریم، همواره از شیوه­ها و روش­های گوناگونی، آیات قرآن کریم را تفسیر می­نمایند. گاه این تفسیرها با توجه به آیات دیگری از قرآن کریم، صورت می­گیرد، گاه با استفاده از روایات، گاه از روی اجتهاد و … .

تفسیر مجمع البیان که از تفاسیر جامع محسوب می­شود؛ هم از نقل و هم از عقل و هم شواهد ادبی استفاده کرده است. و برخی اوقات هم با تکیه بر قرائت خاصی، برداشتی را از آیه داشته است. حال این ضرورت ایجاد می­شود که ما برای تشخیص صحت تفسیری که از آیه شده و یا عدم صحت آن، به بررسی این نکته بپردازیم که ایشان چه روشی را در این مورد در پیش گرفته­اند. با مطالعه و بررسی دقیق درمی­یابیم که یکی از این روش­ها، مراجعه به قرائت­های متفاوتی که از آیات شده است، می­باشد. و از این­جا اهمیت و ضرورت بررسی دقیق جایگاه اختلاف قراءات و نقش آن در برداشت­های تفسیری مجمع البیان، آشکار می­گردد.

3-1- اهداف تحقیق

این پایان نامه دارای اهداف کلی و جزئی بدین قرار است:

1-3-1- اهداف کلی

– دستیابی به تاثیر اختلاف قرائت­ها در برداشت­های تفسیری مجمع البیان.

– بررسی معیارهای شناخت قرائت­های صحیح از غیر صحیح در تفسیر مجمع البیان.

1-3-2- اهداف جزئی

– بررسی دلیل اهتمام طبرسی به بیان اختلاف قرائت­ها در آیات مختلف قرآن کریم در تفسیر مجمع البیان.

– واکاوی دیدگاه طبرسی درباره قراء مختلف قرآن کریم و چگونگی معرفی نمودن آنان.

– شناخت شیوه­ های برداشت طبرسی از آیات با توجه به تفاوت قرائت­ها.

4-1- روش تحقیق

روش تحقیق کتابخانه­ای و به صورت تحلیلی – توصیفی است.

5-1- پرسش های تحقیق

1- اختلاف قرائت­ها چه تاثیراتی در برداشت­های تفسیری مجمع البیان داشته است؟

2- مرحوم طبرسی در تفسیر خود، چه معیارها و ملاک­هایی را برای شناخت قرائت صحیح از غیر صحیح در نظر داشته است؟

عنوان:

 

بیان و تخلیص پروتئین نوترکیب  FGFR2b و بررسی تغییرات ساختاری آن بر اثر برهمکنش با فلزات سمی

 

 

 

استاد راهنما:

 

دکتر نعمت الله غیبی

 

 

 

اساتید مشاور:

 

دکتر داریوش ایلغاری

 

دکتر مجید سیرتی ثابت

 

زمستان 93

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست اختصارات  

AB: Acid Box

Al: Aluminium

AP-1: Activator protein 1

APS: Ammonium Persulfate

ASK: Apoptosis signal-regulating kinase

ATP: Adenosine Triphosphate

BDNF: brain-derived neurotrophic factor 

Beas-2B: Human bronchial epithelial cells

BFGF: Basic Fibroblast Growth Factor

CA-1: cornu ammonis 1

CaMKII: Ca²+–calmodulin dependent protein kinase II

CAMs: Calcium-Modulated Protein

CCR7: C-C chemokine receptor type 7

Cd: Cadmium

CD: Circular Dichroism 

CHO: Chinese hamster ovary

CNS: central nervous system

DAG: diacylglycerol

DGK: Diacyl glycerol kinase

DLS: Dynamic light scattering

DNA: Deoxyribonucleic acid 

ERK: Extracellular Signal-Regulated Kinases

FDA: Food and Drug Administration

FGFBP: Fibroblast growth factor binding protein

FGFR: Fibroblast Growth Factor Receptor

Fgp: Floral Genome Project

FRS2: Factor receptor substrate 2

FTIR: Fourier Transform Infrared Spectroscopic

Gab1: Grb2-associated binder-1

GnHCl: Guanidinium Hydrochloride

GDP: guanidine di-phosphate

GRB2: growth factor receptor-bound protein 2 

GST: Glutathione S-Transferase

GTP: guanidine tri-phosphate

HEPES: Hydroxyethyl-Piperazine Ethanesulafonic Acid

HIF-1: Hypoxia-inducible factor 1

HSGAG: Heparan Sulfate Glycosaminoglycan

IARC: Agency for Research on Cancer

IL: Interleukin

IP3: inositol 1, 4, 5-trisphosphate

IPTG: Isopropyl β- D -1-thiogalactopyranoside

IQ: intelligence quotient

Itk: Interleukin-2inducible T cell kinase

JNK: c-Jun NH2-terminal kinase

KD: kinase domain

LADD: Lacrimo-auriculo-dento-digital

LTP: long-term potentiation

MAPK: mitogen-activated protein kinase

MBP: Maltose-Binding Protein

NFAT: Nuclear factor of activated T cell

NF-kB:  nuclear factor kappa beta

Ni: Nickle

NTA: Ni (2+)-Nitrilotriacetic Acid– 2+ Ni

NMDAR: N-methyl-D-aspartate receptor

NO: nitric oxide

NTP: National Toxicology Program

PA: phosphatidic acid

Pb: Plumbum (Lead)

PI3K: Phosphatidylinositol-3 kinase

PIP3: Phosphatidylinositol (3, 4, 5)-trisphosphate

PLEICS-01: Plasmid Leicester-01

PMT: Photomultiplier tubes

PTP: Protein-Tyrosine Phosphatase

RAF: rapidly accelerated fibrosarcoma

RNA: Ribo nucleic acid

ROS: Reactive oxygen species

SAPK: stress-activated protein kinase

SDS-PAGE: Sodium Dodecyl Sulfate Poly Acrylamide Gel Electrophoresis PAGE

Sef: similar expression to FGF genes

SH3: Src homology 3

SOD: Superoxide dismutase

TEMED: N, N, N’, N’ – tetramethyethylenediamine

TNF: Tumor necrosis factor

TRE: Transcriptional Response Element

TRPC3: canonical transient receptor potential protein 3

WHO: World Health Organization

فهرست شکل ها و جداول:

شکل 1 : نحوه عملکرد کلی FGF و FGFR

شکل 2 : گیرنده های فاکتور رشد فیبروبلاستی نوع 2

شکل 3 : ساختمان کلی RTK و انواع FGFR

شکل 4 : ساختمان اصلی یک اسید آمینه

شکل 5 : ساختمان اول، دوم، سوم و چهارم پروتئین

شکل 6 : دسته بندی گیرنده های تیروزین کینازی

شکل 7 : ساختار فاکتورهای رشد فیبروبلاست

شکل 8 : ساختار کریستالی کمپلکس FGF10–FGFR2b

شکل 9 : ا گیرنده های فاکتور رشد فیبروبلاستی و نواحی فسفریله شدن آن

شکل 10 : برخی از بیماریها و موتاسیون های نقطه ای پاتولوژیک گیرنده ی فاکتور رشد فیبروبلاستی

شکل 11 : مسیر پیام رسانی گیرنده های فاکتور های رشد فیبروبلاستی

شکل 12 : مسیر پیام رسانی Ras/MAPK

شکل 13 : مسیر پیام رسانی  PLCy/Ca+2

شکل 14: مسیر پیام رسانی  PI3-K/Akt

شکل 15: مسیر سیگنالینگ ROS

شکل 16: پروتئین کیناز فعال کننده میتوژن

شکل 17 : مسیر فسفاتیدیل اینوزیتول-3 کیناز

شکل 18 : فاکتور رونویسی القاء شده 1

شکل 19: مسیر سیگنالینگ NF-kB

شکل 20 : فاکتور هسته ای فعال کننده سلول T

شکل 21: مسیر پیام رسانی AP-1

شکل 22 : عملکرد رسپتور NMDAR و فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز

شکل 23: اثر کادمیوم بر مسیر سیگنالینگ

شکل 24: انواع مسیرهای سیگنالینگ MAPK

شکل 25: اثر نیکل بر مسیر سیگنالینگ

شکل 26: آبشار سیگنالینگ فسفولیپید

شکل 27: ساختار شیمیایی اسیدآمینه های تیروزین ، تریپتوفان و فنیل آلانین

شکل 28: دیاگرام جابلونسکی

شکل 29: دناتوراسیون پروتئین

شکل 30: ساختار شیمیایی اوره و گوانیدین هیدروکلراید

شکل 31: پروتئین های نوترکیب و مزایا

شکل 32: استفاده ازایشریشیاکلی به عنوان یک ارگانیسم میزبان برای تولید پروتئین

شکل 33: توالی ژنی ناحیه کینازی و نقشه شماتیک از پلاسمید pLEICS–01

شکل 34: شمای کلی از روش ترانسفورماسیون

شکل 35: روش انجام SDS–PAGE به منظور بررسی بیان پروتئین

شکل 36: تخلیص پروتئین با استفاده از ستون کروماتوگرافی میل ترکیبی

شکل 37: اسپکتروفلوریمتری Cary مدل Bio700 (Spectrofluorimetry)

شکل 38: اسپکتروسکوپی CD مدلJasco – J810  Circular dichroism spectroscopy))

شکل 39: اسپکتروسکوپی FTIR مدل (Infrared spectroscopy) Perkin-Elmer Spectrum RXI

شکل 40: بیان ژن ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b در باکتری E.coli در دمای 37 درجه سانتی گراد

شکل 41: بیان ژن ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b در باکتری  E.coliدر دمای 20 درجه سانتی گراد

شکل 42: مقایسه‏ی حلالیت ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b در دو دمای20 و 37 درجه سانتی گراد

شکل 43: خالص‏سازی ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b با استفاده از ستون کروماتوگرافی میل ترکیبی حاوی Ni²+-NTA

شکل 44: نتایج SDS-PAGE بعد از دیالیز

شکل 45: بررسی عملکرد ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b خالص شده

شکل 46: بررسی اثر سرب، کادمیوم، آلومینیوم و نیکل، بر روی ساختار دوم ناحیه‏ی تیروزین  کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b با استفاده از دستگاه CD

شکل 47: بررسی تاثیر سرب بر پروتئین مورد نظر در دستگاه FTIR

شکل 48: بررسی ساختار سوم ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b

شکل 49: بررسی اثر دناتوراسیون شیمیایی بر طول موج ماکزیمم نشر فلوئورسنس ذاتی ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b

شکل 50: بررسی اثردناتوراسیون شیمیایی بر شدت نشر فلوئورسنس ذاتی ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b

جدول 1: جدول متغیرها

جدول2: خصوصیات فلوئورسنس اسیدآمینه های آروماتیک

جدول 3: رنج نرمال و سمی فلزات سرب، کادمیوم، آلومینیوم و نیکل در مایعات بدن.

فهرست مطالب

فصل اول     مقدمه و اهمیت موضوع. 3

1-1- مقدمه 4

1-1-1- فاکتور رشد فیبروبلاستی. 4

1-1-2- گیرنده های فاکتور رشد فیبروبلاست.. 4

1-1-3- گیرنده های فاکتور رشد فیبروبلاست نوع 2. 5

1-1-4- گیرنده های فاکتور رشد فیبروبلاستی تیروزین کینازی.. 6

1-1-5- فعال سازی کینازها از طریق ایجاد موتاسیون. 8

1-2- اهمیت موضوع وضرورت انجام تحقیق. 9

1-3- اهداف طرح 9

1-3-1- هدف اصلی. 9

1-3-2- اهداف فرعی. 9

1-3-3- اهداف کاربردی.. 10

1-3-4- فرضیات.. 10

1-3-5- متغییرها 10

فصل دوم      مروری بر متون گذشته. 11

2-1- پروتئین 12

2-1-1- ساختمان پروتئین ها 13

2-1-2- گیرنده های تیروزین کینازی.. 17

2-1-3- فاکتورهای رشد فیبروبلاستی. 18

2-1-4- گیرنده های فاکتور رشد فیبروبلاستی. 20

2-1-5- گیرنده های فاکتورهای رشد فیبروبلاستی و اختلالات پاتولوژیکی. 22

2-1-6- مسیر پیام رسانی سلولی فاکتورهای رشد فیبروبلاستی. 25

2-1-7- تنظیم مسیر پیام رسانی فاکتور های رشد فیبروبلاستی. 29

2-2- فلز چیست؟ 31

2-2-1- فلزات سمی. 31

2-2-3- سرب.. 32

2-2-4-کادمیوم 32

2-2-5- نیکل. 33

2-2-6-آلومینیوم 33

2-7- تاثیر فلزات بر مسیرهای سیگنالینگ. 34

2-7-1-ROS. 34

2-7-2- MAPK.. 35

2-7-3- PI3K/Akt 36

2-7-4- HIF. 37

2-7-5- NF-kB.. 38

2-7-6- NFAT. 39

2-7-7- AP. 40

2-8- اثر ترکیبات فلزی بر مسیرهای سیگنالینگ و بیان ژن 41

2-8-1- سرب.. 41

2-8-2- کادمیوم 43

2-8-3- نیکل. 46

2-8-4- آلومینیوم 48

2-9- پیشگویی ساختمان پروتئین ها 50

2-9-1- بررسی ساختار پروتئین ها 50

2-9-2- مطالعه ی ساختاری پروتئین ها 51

2-9-3- تکنیک های مطالعه ی ساختار پروتئین  ها 52

2-9-4- تکنیک فلوئورسانس اسپکتروسکوپی. 53

2-9-5- تکنیک دورنگ نمایی حلقوی(CD) 56

2-9-6- تکنیک ها و عوامل دناتوراسیون. 57

2-10- تکنیک های تولید و تخلیص پروتئین های نوترکیب. 60

2-10-1- كاربرد پروتئین های نوتركیب. 60

 

2-10-2- پروتئین های نوترکیب (Recombinant proteins ) 60

2-10-3- تولید پروتئین های نوترکیب در گیاهان. 63

2-10-4- استفاده ازایشریشیاکلی به عنوان یک ارگانیسم میزبان برای تولید پروتئین. 64

2-10-5- خالص سازی پروتئین های نوترکیب.. 64

فصل سوم   مواد و روش ها. 66

3-1- مواد، تجهیزات و متغیر ها ی آزمایش. 67

3-1-1- مواد مورد استفاده در آزمایش.. 67

3-1-2- دستگاه ها و تجهزات مورد استفاده در آزمایش.. 68

3-2- محلول ها و بافرها 69

3-2-1- تهیه ی استوک آمپی سیلین. 69

3-2-2- تهیه ی استوک IPTG.. 70

3-2-3- تهیه ی بافر لیز کننده سلول جهت بررسی حلالیت پروتئین. 70

3-2-4- تهیه ی بافر لیز کننده  سلول جهت تخلیص پروتئین. 70

3-2-5- تهیه ی محلول ژل پلی آکریل آمید 4%… 70

3-2-6- تهیه ی محلول ژل پلی آکریل آمید 12%… 71

3-2-7- تهیه ی محلول  APS10%… 71

3-2-8- تهیه ی بافر الکترود x10  (Running buffer) 71

3-2-9- تهیه ی بافر نمونه Sample Buffer)) 71

3-2-10- تهیه ی محلول Tris-Hcl 5/0 مولار. 72

3-2-11- تهیه ی محلول Tris-Hcl 5/1 مولار. 72

3-2-12- تهیه ی Staining Buffer 72

3-2-13- تهیه ی Destaining Buffer 73

3-2-14- تهیه ی محلول آکریل آمید- بیس آکریل آمید 73

3-2-15- تهیه بافر SDS. 73

3-2-16- تهیه بافرA (Washing Buffer) 73

3-2-17- تهیه بافر B (   (Eluting Buffer 74

3-2-18- تهیه بافر دیالیز. 74

3-2-19- تهیه استوک گوانیدین هیدروکلراید (GnHCl) 74

3-2-20- تهیه استوک فلزات.. 74

3-2-21- آماده سازی محیط های کشت باکتری.. 74

3-3- روش انجام کار 75

3-3-1- نمایش ساختار پلاسمید نوترکیب pLEICS-01 و توالی ژنی ناحیه تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b. 75

3-3-2- مراحل تولید پروتئین نوترکیب.. 77

3-3-3- تعیین غلظت پروتئین. 83

3-3-4- مطالعات اسپکتروسکوپی فلوئورسانس.. 83

3-3-5- مطالعات اسپکتروسکوپی دورنگ نمایی حلقوی CD)) 85

3-3-6- مطالعات اسپکتروسکوپی FTIR.. 86

یک مطلب دیگر :

3-3-7- مطالعات دناتوراسیون شیمیایی با استفاده از اسپکتروسکوپی فلوئورسانس.. 87

فصل چهارم یافته ها و نتایج…………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………. 88

4-1- بررسی بیان پروتئین در دمای 37 درجه سانتی گراد 88

4-2- بررسی بیان پروتئین در دمای20 درجه سانتی گراد 89

4-3- بررسی  حلالیت پروتئین بیان شده دردو دمای20 و 37 درجه سانتی گراد 90

4-4- بررسی میزان خلوص پروتئین محلول شده 91

4-5- آنالیز SDS-PAGE بعد از دیالیز 92

4-6- بررسی عملکرد پروتئین خالص شده 93

4-7- بررسی ساختار سوم ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b 94

4-8- بررسی اثر دناتوراسیون شیمیایی بر طول موج ماکزیمم نشر فلوئورسنس ذاتی ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b 98

4-9- بررسی اثردناتوراسیون شیمیایی بر شدت نشر فلوئورسانس ذاتی ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b 101

4-10- بررسی اثر سرب، کادمیوم، آلومینیوم و نیکل، بر روی ساختار دوم ناحیه‏ی تیروزین کینازی پروتئین نوترکیب FGFR2b 104

فصل پنجم      بحث و نتیجه گیری.. 109

5-1- بحث و نتیجه گیری. 110

فهرست منابع: 116

….………………………………………………………………………………..Abstract125

 

چکیده

زمینه: عوامل رشد فیبروبلاست (FGF) و گیرنده های آنها (FGFR) نقش اساسی در سلول ایفا می کنند. عدم تنظیم در مسیرهای سیگنالینگ FGF / FGFR با بسیاری از ناهنجاری ها و گسترش سرطان همراه است. از این گروه گیرنده‏ فاکتور رشد فیبروبلاستی نوع دو در مسیر پیام‏رسانی سلولی و تنظیم فرآیندهای مهم زیستی از جمله تمایز و تکثیر سلولی نقش اساسی دارد. اختلال در انتقال پیام این گیرنده با چندین اختلال پاتولوژیکی انسانی مرتبط می باشد. در این میان مسمومیت با فلزات سمی نیز یکی از مشکلات عمده در زیست شناسی سلولی است که اثرات آنها بر مسیرهای مختلف سیگنالینگ به اثبات رسیده است.

هدف: این مطالعه به منظور تخلیص ناحیه کینازی FGFR2b و بررسی اثر فلزات سمی سرب، کادمیوم، نیکل و آلومینیوم بر ساختار ناحیه کینازی رسپتور فاکتور رشد فیبروبلاستی نوع دو انجام شد.

مواد و روش‏ها: در این مطالعه تجربی پروتئین نوترکیب با استفاده از پلاسمیدpLEICS-01 ، باکتری BL21، القائ IPTG ، الکتروفورز و ستون حاوی Ni2+ -NTA بیان و خالص شد. فعال بودن نمونه پروتئین بعد از دیالیز توسط تعامل با ناحیه SH2 فسفولیپاز(PLC)C طبیعی و موتان توسط روش PAGE بررسی شد. طیف فلوئورسانس، CD, FTIR و دناتوراسیون شیمیایی پروتئین خالص شده در حضور غلظت های مختلف سرب، کادمیوم، نیکل و آلومینیوم بررسی و ارزیابی گردید.

یافته‏ها: بررسی SDS-PAGE قبل و بعد از القا شدن نشان داد که پروتئین بیان شده در دمای 20 درجه سانتی گراد محلول است. نتایج PAGE فعال بودن پروتئین خالص شده را تأیید کرد. بررسی طیف سنجی فلوئورسانس کاهش شدت نشر را با افزایش تدریجی غلظت هر چهار فلز سمی نشان داد. طیف CD نشان داد ناحیه ی کینازی مورد مطالعه ما دارای ترکیب بتای بیشتری نسبت به آلفا می باشد و نیز حضور کادمیوم، نیکل و آلومینیوم در محلول، ساختار دوم کیناز را تغییر نمی دهد، ولی سرب قادر به تغییر این ساختار می باشد. آزمایش انجام شده توسط FTIR نیز اثر سرب را تایید کرد. دناتوراسیون شیمیایی ساختار سوم در حضور کادمیوم، نیکل و آلومینیوم ناحیه کینازی را تغییر نداد. ولی این تغییر در حضور سرب مشاهده شد.

بحث و نتیجه‏گیری: باتوجه به یافته ها، ناحیه‏ کینازی گیرنده‏ نوترکیب عامل رشد فیبروبلاستی 2b که یک پروتئین 38 کیلودالتونی است تولید و خالص گردید و نشان داده شد که به صورت محلول و فعال است. تغییرات ساختار سوم و دوم ناحیه کینازی موجب ناپایدار شدن آن در حضور سرب گردید. این ناپایداری در سطح مولکولی می تواند موجب اختلال در مسیر پیام رسانی سلول شود. گرچه این ناپایداری در حضور کادمیوم، نیکل و آلومینیوم مشاهده نشد.

کلیدواژه‏ها: گیرنده‏ فاکتور رشد فیبروبلاستی، ناحیه کینازی، سیگنالینگ، فلزات سمی، طیف سنجی فلوئورسانس، CD،  FTIR

– مقدمه

 

1-1-1- فاکتور رشد فیبروبلاستی

تولید آلیاژ نانوساختار یوتکتیکی آلومینیوم- سیلیسیوم توسط فرآیند آلیاژسازی مکانیکی برای لحیم­کاری سخت قطعات مورد استفاده در صنایع هوایی

 

 

 

استاد راهنما:

 

دکتر حمید خرسند

 

 

 

 

 

تابستان 1393

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

برای تهیه نانوساختار یوتکتیک آلومینیوم- سیلیسیوم به عنوان فلز یا آلیاژ پرکننده برای لحیم­کاری سخت آلیاژ تیتانیوم از روش آلیاژسازی مکانیکی استفاده شد. فرآیند لحیم­کاری با اعمال یک فلز یا آلیاژ مذاب به عنوان پرکننده به سطوح اتصال موجب تشکیل پیوند متالورژیکی (نفوذی) می­­گردد. آلیاژسازی مکانیکی یک تکنیک تولید پودر است که اجازه می­دهد تا مواد همگن شکل گیرد. مطابق تحقیقات انجام شده این روش به دلیل مزایایی نسبت به روش‌های دیگر، برای تولید آلیاژ نانوساختار زمینه آلومینیومی مناسب می­باشد. پارامترهای مختلفی از جمله زمان در این فرآیند تأثیرگذار است و برای آن­که از اکسیداسیون پودرها در حین فرآیند جلوگیری شود فرآیند آلیاژسازی مکانیکی تحت گاز خنثی (آرگون) انجام گرفت. همچنین به منظور تهیه نمونه بالک از روش پرس‌گرم برای فشرده‌سازی پودرها استفاده شد. فرآیند آلیاژسازی مکانیکی در زمان­های 5، 15، 30 ، 45 و 60 ساعت با نسبت وزن گلوله به پودر 10:1 انجام شد. برای تعیین زمان رسیدن به نانوساختار و خواص ساختاری زمینه پودر تولیدی، آزمایش‌های پراش اشعه ایکس (XRD) و میکروسکوپ الکترونی روبشی(SEM) مورد بررسی قرار گرفت. با برش نمونه بالک، قرص­هایی با ضخامت 7/0 میلی­متر به عنوان آلیاژ پرکننده تهیه شد. نتایج XRD نشان­دهنده آن است که در محدوده 45 ساعت کریستال­ها به نانوساختار (nm 764/44) رسیده­اند و نتایج SEM نشان­دهنده آن است که ذرات Si در زمینه Al به صورت همگن پراکنده شده است. فرآیند لحیم­کاری با درنظر گرفتن 4 دما و زمان مختلف انجام شد و در دمای ^◦C 750 به مدت  min30 به کمک کوره مادون قرمز تحت گاز آرگون خالص اتصال Ti-6Al-4V با آلیاژ پرکننده یوتکتیک برقرار شد و مشاهدات ریزساختار اتصال تمیز و نفوذ متالورژیکی و همچنین آزمون میکروسختی، سختی برابر 58/76 ویکرز را نشان­ می­دهد.

 

کلمات کلیدی:

آلیاژ آلومینیوم- سیلیسیوم، آلیاژسازی مکانیکی، نانو ساختار، لحیم­کاری سخت، ریزساختار، کوره مادون قرمز

فصل 1: مقدمه                                                                                                                                      1

فصل 2:  مروری بر منابع                                           4

2-1-          معرفی سیستم آلومینیوم- سیلیسیوم. 5

2-2-          تعیین سیستم آلیاژی.. 6

2-3-          مواد نانوساختار. 7

2-4-          فصل مشترک­ها در مواد نانوکریستال.. 8

2-5-          روش­های تولید مواد نانوساختار. 8

2-6-          خواص مواد نانوساختار. 8

2-7-          فرآیند آلیاژسازی مکانیکی.. 9

2-8-          قابلیت­های آلیاژسازی مکانیکی.. 10

2-9-          تولید مواد نانوساختار به روش آلیاژسازی مکانیکی.. 10

2-10-        مکانیزم فرآیند.. 11

2-11-        عمل آسیاب­کردن.. 16

2-11-1-   آهنگری میکرونی.. 16

2-11-2-   شکست… 17

2-11-3-   آگلومره شدن.. 17

2-12-        افزایش انحلال­پذیری در حین آلیاژسازی مکانیکی.. 18

2-13-        ترکیب مواد در آلیاژسازی مکانیکی.. 18

2-13-1-   مکانیزم سیستم نرم – نرم. 18

2-13-2-   مکانیزم سیستم نرم – ترد. 20

2-13-3-   سیستم ترد – ترد. 21

2-13-3-1-     دما 23

2-13-3-2-     مسیرهای نفوذی   24

2-13-4-   اندازه دانه. 24

2-13-5-   پارامتر شبکه. 25

2-13-6-   عوامل موثر بر روش آلیاژسازی مکانیکی. 25

2-13-6-1-     مواد خام  26

2-13-6-2-     انواع آسیاب   26

2-13-6-3-     محفظه آسیاب   28

2-13-6-4-     سرعت آسیاب‌کاری   28

2-13-6-5-     زمان آسیاب   29

2-13-6-6-     نسبت وزنی گلوله به پودر 29

2-13-6-7-     میزان پرکردن محفظه  30

2-13-6-8-     اتمسفر آسیاب   30

2-13-6-9-     عنصر کنترل‌کننده فرآیند  30

2-13-6-10-   دمای آسیاب‌کاری   31

2-14-        فرآیند لحیم کاری.. 32

2-14-1-   لحیم‌کاری سخت… 32

2-14-2-   بعضی از کاربردهای لحیم­کاری.. 34

2-14-3-   لحیم‌کاری سخت در کوره. 34

2-14-4-   آماده­سازی سطحی برای لحیم‌کاری   36

2-14-5-   آلیاژ لحیم سخت… 36

2-14-6-   اصول لحیم‌کاری سخت آلیاژهای تیتانیوم. 38

2-15-        پارامترهای لحیم‌کاری سخت تیتانیوم. 39

2-16-        انتخاب فلزات پرکننده. 39

2-17-        آلیاژهای پرکننده پایه آلومینیوم. 40

2-18-        پیشینه تحقیق.. 41

فصل 3:  مواد آزمایش و روش تحقیق                                                                                                   45

3-1-          مراحل انجام تحقیق.. 46

3-2-          مواد اولیه انجام آزمایش…. 47

3-2-1-     پودر آلومینیوم و سیلیسیوم      47

3-2-2-     اسید استئاریک…. 47

3-2-3-     دستگاه آسیاب مکانیکی.. 48

3-3-          پراش اشعه X.. 49

3-4-          تجهیزات پرس­گرم. 51

3-5-          آنالیز گرماسنج افتراقی.. 54

3-6-          آماده­سازی آلیاژ پرکننده. 54

3-7-          شرایط لحیم­کاری.. 55

3-8-          بست مکانیکی.. 56

3-9-          آزمون میکروسختی.. 57

3-10-        مشاهدات ریزساختاری.. 57

فصل 4:  نتایج آزمایشگاهی/ بحث و بررسی                59

4-1-          SEM پودرهای اولیه. 60

4-2-          بررسی فازی XRD.. 61

4-2-1-     تعیین پارامترهای ساختاری با استفاده از نتایج XRD       61

 

4-2-2-     بررسی فازی XRD زمینه. 61

4-3-          SEM پودرهای تولید شده با آلیاژسازی مکانیکی.. 67

4-4-          نتایج آنالیز حرارتی افتراقی.. 69

4-5-          آنالیز ساختاری نمونه بالک پودر Al-12%wtSi 69

4-6-          میکروسختی نمونه بالک…. 70

4-7-          لحیم­کاری سخت… 70

4-7-1-     ریز ساختار محل اتصال.. 72

4-8-          میکروسختی نمونه لحیم­سخت… 73

فصل 5:  نتیجه گیری، پیشنهادها          74

5-1-          نتیجه گیری.. 75

5-2-          پیشنهادها برای تحقیقات آتی.. 76

مراجع                77

پیوست        ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..81

جدول ‏2‑1- شرح مشخصات آلیاژ Ti-6Al-4V [33]. 40

جدول ‏3‑1- درصد خلوص و اندازه تقریبی پودرهای اولیه. 47

جدول ‏3‑2- شرایط انجام آزمایش پرس­گرم. 54

جدول ‏3‑3- خلاصه­ای از پارامترهای مختلف آزمایش شده. 56

جدول ‏4‑1- اندازه بلورهای محلول جامد Al-Si برحسب زمان آسیاب­کاری. 64

جدول ‏4‑2- سختی نمونه بالک آلیاژ Al-12%wtSi. 70

جدول ‏4‑3- سختی فلز پایه. 73

جدول ‏4‑4- سختی آلیاژ پرکننده لحیم سخت. 73

جدول ‏4‑5- مقایسه میکروسختی قبل و بعد از لحیم­کاری. 73

شکل ‏2‑1- دیاگرام فازی دوتایی Al-12%wt Si[15]. 7

شکل ‏2‑2- تشکیل پودرهای کامپوزیتی زمینه فلزی پس از فرآیند آسیابکاری به صورت شماتیک [21]. 11

شکل ‏2‑3- برخورد گلوله‌ها با پودر و تشکیل و نازک شدن لایه‌های نفوذی [23]. 12

شکل ‏2‑4- تغییرات اندازه ذرات در برابر زمان آسیاب‌کاری [23]. 15

شکل ‏2‑5- ریز شدن اندازه ذرات با زمان آسیاب‌کاری [23]. 16

شکل ‏2‑6-تصویر میکروسکوپ الکترونی یک ذره در سیستم (Ag-Cu) [23]. 19

شکل ‏2‑7- ریزساختار به دست آمده در حین آسیاب‌کاری از پودرهای اولیه در سیستم نرم – ترد [23]. 21

شکل ‏2‑8- مکانیزم آلیاژسازی مکانیکی برای سیستم نرم – ترد [25]. 21

شکل ‏2‑9-تصویر میکروسکوپ الکترونی عبوری که نشان دهنده توزیع یکنواخت ذرات Er₂O₃ [23]. 22

شکل ‏2‑10- تصویر میکروسکوپ الکترونی روبشی که نشان‌دهنده قرار گرفتن ذرات سخت Si[23]. 23

شکل ‏2‑11- رابطه دما و مسیرهای نفوذی[27]. 24

شکل ‏2‑12- رابطه اندازه دانه با ضریب نفوذ [27]. 25

شکل ‏2‑13-  الگوی Al- 12%wt Si XRD [29]. 42

شکل ‏2‑14- تصاویر SEM برای پودر Al-20 wt% Si در زمان های مختلف [31]. 43

شکل ‏3‑1- فلوچارت مراحل انجام تحقیق. 46

یک مطلب دیگر :

شکل ‏3‑5- دستگاه آلیاژسازی مکانیکی. 48

شکل ‏3‑6- محفظه استفاده شده برای انجام فرآیند آلیاژسازی.. 48

‏3‑7- الف) شماتیک قالب پرس­گرم ب) جزئیات قالب پرس­گرم. 51

‏3‑8- الف)تصویر سیستم پرس­گرم مورد استفاده ب) سیستم کنترل دقیق دما و هیتر. 52

‏3‑9- تاثیر اعمال فشار برای حذف تخلخل­ها و افزایش مناطق تماس بین ذرات پودر و فشرده شدن پودر [47]. 53

شکل ‏3‑10- شماتیک اعمال روانکار بر سطح داخلی قالب. 53

شکل ‏3‑11- پودر Al-12%wtSi، 45ساعت آلیاژسازی شده و نمونه بالک به دست آمده از پرس­گرم. 69

شکل ‏3‑14- اره موئی و سمباده برای تهیه آلیاژ پرکننده. 55

شکل ‏3‑15- نقشه فنی کوره لحیم­کاری سخت با اشعه مادون قرمز [51]. 55

شکل ‏3‑16- الف) فیکسچر برای بستن نمونه­ها و قرار دادن درون کوره و ب) آلیاژپرکننده و فلز پایه. 57

شکل ‏3‑17- الف) پمپ خلأ و ب) کوره لحیم­کاری سخت. 57

شکل ‏3‑2- الف) پودر آلومینیوم خالص و ب) پودر سیلیسیوم خالص. 60

شکل ‏4‑1-  نمودار ویلیامسون- هال پودر Al-12%wtSi در 45 ساعت. 61

شکل ‏4‑2- الف) الگوی پراش اشعهX  پودر Al-12%wtSi تا 45 ساعت و ب) الگوی پراش… 63

شکل ‏4‑3- تابع اندازه کریستال­ها بر حسب افزایش زمان آسیاب­کاری. 64

شکل ‏4‑4- پهن شدگی پیک Al (111) در حین آلیاژسازی مکانیکی. 66

شکل ‏4‑5- تغییر مورفولوژی آلیاژ Al-12%wt Si با افزایش زمان آسیاب کاری. 67

شکل ‏4‑6- آنالیز EDS آلیاژ Al-12%wtSi، 45 ساعت آلیاژسازی شده. 68

شکل ‏4‑7- آنالیز حرارتی افتراقی Al-12%wtSi. 69

شکل ‏4‑8- عکس میکرو آلیاژ Al-12%wtSi، 45 ساعت آلیاژسازی مکانیکی شده پس از پرس­گرم. 70

شکل ‏4‑9- نمونه لحیم­کاری شده توسط کوره مادون قرمز. 71

شکل ‏4‑10- پروفیل دما- زمان: به دست آمده از لحیم سخت در دما و زمان­های مختلف.. 71

شکل ‏4‑11- تصاویر میکرو، آلیاژ پرکننده لحیم سخت شده. 72

شکل ‏4‑12- ذوب آلیاژ پس از اعمال دمای لحیم­کاری. 72

لحیم‌کاری از کهن‌ترین فرآیندهای اتصال فلزات و مواد است که جنبه‌های علمی و فنی آن همواره مورد توجه متخصصین متالورژی و علم مواد بوده است.

این روش یکی از روش‌های انجام اتصال است که با اعمال یک فلز یا آلیاژ پرکننده^[1] به عنوان ماده واسط به سطوح اتصال موجب تشکیل پیوند متالورژیکی بین اجزای اتصال می­شود. به دلیل کمتر بودن دمای لحیم‌کاری نسبت به فلز پایه، پدیده اکسید شدن فلز پایه رخ نمی­دهد. واکنش بین فلز پرکننده مذاب و اجزای جامد منجر به تشکیل پیوند در لایه نازکی از سطوح اتصال می­شود.

بطور کلی فرآیند لحیم‌کاری به دو بخش لحیم‌کاری نرم و لحیم‌کاری سخت تقسیم می­شود که وجه تمایز آن‌ها در دمای ذوب آلیاژ پرکننده می­باشد، بدین صورت که اگر دمای کاری کمتر از ^◦C 450 باشد، فرآیند لحیم‌کاری نرم و اگر بیشتر از ^◦C 450 باشد، فرآیند لحیم‌کاری سخت نام‌گذاری می­شود.

لحیم‌کاری سخت نیز به عنوان یکی از روش‌های ایجاد اتصال دائمی برای گستره وسیعی از مواد است. موانع اصلی برای پیوند مستقیم بین دو فلز متفاوت با روش جوشکاری می­تواند تفاوت در ضریب انبساط حرارتی، ایجاد فازهای ترد، کاهش مقاومت به خوردگی، کاهش چقرمگی در دمای پایین و ترک انجمادی باشد. لذا معمولاً برای این­گونه اتصالات نمی­توان از جوشکاری ذوبی استفاده کرد. امروزه از روش لحیم‌کاری در کوره تحت خلأ یا اتمسفر خنثی، به طور گسترده‌ای در صنایع هوا – فضا و صنعت خودروسازی استفاده می­شود.

امروزه در صنایع مختلف مانند صنایع خودرو و نظامی نیاز به مواد با استحکام بالا و روش تولید آسان و ارزان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می­باشد. همچنین با توجه به تحقیقات صورت گرفته در طی سال­های گذشته مشخص گردیده که آلومینیوم پتانسیل قابل توجهی برای کاربرد عملی در صنایع گوناگون را دارد و به دلیل مزایای آن نسبت به فولاد، وزن سبک (یک سوم فولاد)، خاصیت انعطاف‌پذیری بیشتر و نقطه ذوب کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از این‌رو تلاش‌های زیادی در توسعه خواص آلومینیوم انجام گرفته است.

مشکل اصلی آلیاژهای آلومینیوم تریبولوژی ضعیف و پایداری حرارتی کم آن­ها می­باشد. حضور ذرات سرامیکی تقویت­کننده نانومتری در ساختار می­تواند با ایجاد مانع بر سر حرکت نابجایی­ها، این آلیاژها را برای کاربردهای سایشی و دمای بالا مناسب سازد. پودرهای نانو آلومینیوم به طور گسترده به دلیل کاربرد به عنوان اصلاح نرخ سوخت، مواد افزودنی، مواد