چکیده	1
	فصل اول : کلیات پژوهش
ردیف	عنوان	صفحه
1	مقدمه	3
1-1	بیان مساله	7
2-1	اهمیت و موضوع پژوهش	19
3-1	اهداف پژوهش	23
4-1	تعریف متغیرها	24
	فصل دوم : مبانی نظری و پیشینۀ تحقیق
2	مقدمه	29
1-2	مبانی نظری مربوط به متغیر عملکرد شغلی	29
2-2	مبانی نظری مربوط به متغیر توانمند سازی	58
3-2	مبانی نظری مربوط به متغیر رفتار شهروندی سازمانی	77
4-2	مبانی نظری مربوط به متغیر سرمایه های روان شناختی	109
5-2	تحقیقات انجام شده در خارج و داخل کشور	118
1-5-2	پیشینه های مربوط به رابطۀ عملکرد شغلی و توانمندسازی	118
2-5-2	پیشینه های مربوط به رابطۀ عملکرد شغلی و رفتار شهروندی سازمانی	127
3-5-2	پیشینه های مربوط به رابطۀ عملکرد شغلی و سرمایه های روان شناختی	130
6-2	فرضیه های پژوهش	133
7-2	جمع بندی	134
	فصل سوم : روش پژوهش
3	مقدمه	136
1-3	طرح کلی پژوهش	136
2-3	جامعه آماری ، نمونه و روش نمونه گیری	136
3-3	اطلاعات جمعیت شناختی	136
4-3	ابزار پژوهش	137
1-4-3	پرسشنامه عملکرد شغلی	137
2-4-3	پرسشنامه توانمند سازی کارکنان	139
3-4-3	پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی	140
4-4-3	پرسشنامه سرمایه‌های روانشناختی	141
5-3	روش اجرا	142
6-3	ملاحظات اخلاقی	143
7-3	روشهای آماری تجزیه و تحلیل اطلاعات	143
	فصل چهارم : یافته های پژوهش
1-4	مقدمه	145
2-4	یافته های توصیفی	145
3-4	یافته های استنباطی	150
1-3-4	فرضیه 1 : مولفه های توانمند سازی ، عملکرد شغلی مدیران شرکت مخابرات را  پیش بینی می کند	150
2-3-4	فرضیه  2 :مولفه های رفتار شهروندی سازمانی ، عملکرد شغلی مدیران شرکت مخابرات را پیش بینی می کند	151
3-3-4	فرضیه  3 : مولفه های سرمایه های روان شناختی ، عملکرد شغلی مدیران شرکت مخابرات را پیش بینی می کند	154
4-3-4	فرضیه 4 :بین عملکرد شغلی مدیران زن و مرد شرکت مخابرات، تفاوت معنی دار وجود دارد	155
4-4	خلاصه فصل	157
	فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
5	مقدمه	159
1-5	خلاصه پژوهش	159
2-5	فرضیه های پژوهش	160
3-5	بررسی و تبیین نتایج فرضیه‌های پژوهش	161
1-3-5	فرضیه 1 : مولفه های توانمند سازی ، عملکرد شغلی مدیران شرکت مخابرات را  پیش بینی می کند	161
2-3-5	فرضیه  2 :مولفه های رفتار شهروندی سازمانی ، عملکرد شغلی مدیران شرکت مخابرات را پیش بینی می کند	167
3-3-5	فرضیه  3 : مولفه های سرمایه های روان شناختی ، عملکرد شغلی مدیران شرکت مخابرات را پیش بینی می کند	174
4-3-5	فرضیه  4 : بین عملکرد شغلی مدیران زن و مرد شرکت مخابرات ، تفاوت معنی دار وجود دارد	182
4-5	نتیجه گیری	188
5-5	محدودیت‌ها و موانع پژوهش	190
6-5	پیشنهادها	190
1-6-5	پیشنهادهای پژوهشی	190
2-6-5	پیشنهادهای کاربردی	191
	پیوست ها	194
	پرسشنامه عملکرد شغلی )هرسی و گلداسمیت(	195
	پرسشنامه توانمند سازی	196
	پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی	197
	پرسشنامه سرمایه های روان شناختی	198
	فهرست منابع
	فهرست منابع فارسی	200
	فهرست منابع انگلیسی	211
	چکیده انگلیسی	218

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ردیف	عنوان	صفحه
1-3	اطلاعات جمعیت شناختی آزمودنیها به تفکیک جنسیت	137
2-3	اطلاعات جمعیت شناختی آزمودنیها به تفکیک جنسیت و وضعیت تأهل	137
3-3	اطلاعات جمعیت شناختی آزمودنیها به تفکیک جنسیت و تحصیلات	137
1-4	مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیر عملکرد شغلی ، متغیرهای توانمند سازی ، رفتار شهروندی سازمانی ، سرمایه های روان شناختی و خرده مقیاسهای آنها جهت کل آزمودنی ها	146
2-4	مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیر عملکرد شغلی ، متغیرهای توانمند سازی ، رفتار شهروندی سازمانی ، سرمایه های روان شناختی و خرده مقیاسهای آنها جهت آزمودنی ها به تفکیک جنسیت	147
3-4	نتایج ضریب همبستگی بین متغیرهای پژوهش	149
4-4	آزمون رگرسیون خطی چندگانه به روش همزمان مولفه های توانمند سازی	150
5-4	تحلیل واریانس نمره های رفتار شهروندی سازمانی	152
6-4	آزمون رگرسیون خطی چندگانه به روش گام به گام مولفه های رفتار شهروندی سازمانی	153
7-4	آزمون رگرسیون خطی چندگانه به روش همزمان مولفه های سرمایه های روانشناختی	154
8-4	اثر پیلایی و لامبدای ویلکز	155
9-4	تحلیل واریانس چند متغیره برای بررسی متغیر عملکرد شغلی و خرده مقیاسهای آن در مدیران زن و مرد	156

 

چکیده :

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش پیش بینی کنندگی توانمندسازی، رفتار شهروندی سازمانی و سرمایه‌های روانشناختی بر عملکرد شغلی کارکنان شرکت مخابرات به روش علّی – مقایسه‌ای انجام پذیرفت. بدین منظور از بین مدیران میانی شرکت مخابرات در سال 1393 تعداد 109 نفر آزمودنی(66 مرد و 43 زن) به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب و نمونه با استفاده از پرسشنامه‌های 16 سوالی عملکردشغلی هرسی و گلداسمیت، 19 سوالی توانمندسازی اسپریتزر، 15 سوالی رفتار شهروندی اورگان و کانوسکی و 24 سوالی سرمایه‌های روان‌شناختی لوتانز مورد ارزیابی قرار گرفتند.

داده‌های بدست آمده با استفاده از روشهای آمار توصیفی(میانگین، انحراف استاندار و ضریب همبستگی پیرسون) و آمار استنباطی (رگرسیون چند متغیره و تحلیل واریانس چند متغیره(MANOVA)) و توسط نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که متغیرهای توانمندسازی و رفتار شهروندی سازمانی (0001/0=P) و سرمایه‌های روان‌شناختی(001/0=P) قادر به پیش بینی عملکرد شغلی کارکنان می‌باشند. همچنین مشخص گردید که بین عملکرد شغلی زنان و مردان تفاوت وجود دارد که با تقویت توانمندی‌ها، رفتارهای فرانقش و سرمایه‌های روان‌شناختی کارکنان می‌توان عملکرد شغلی آنان را ارتقاء داد. نتایج نیز نشان داد که مدل مورد نظر قابلیت تعمیم به جامعه را دارد.

واژه‌های کلیدی : عملکرد شغلی، توانمندسازی، رفتار شهروندی سازمانی ، سرمایه‌های روان‌شناختی، رفتارهای فرانقش

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1- مقدمه

امروزه با رشد چشمگیر جنبه های مختلف فناوری ، از نیروی انسانی به عنوان با ارزش ترین منبع سازمان نام برده می‌شود . اهمیت پرورش و توسعه منابع انسانی و تأثیر مدیریت صحیح بر آنها باعث بهبود کارایی آنها و نهایتاً باعث بهبود عملکرد سازمان[1] و پیدایش راهکارها و رویکردهای مختلفی برای افزایش بازدهی نیروی انسانی شده است . همچنین در قرن حاضر از نیروی انسانی به عنوان اصلی ترین سرمایه سازمان نام می برند اگرچه تصور بر این است که مدیریت بر منابع انسانی راحت تر از مابقی منابع تولید باشد اما بدون اغراق باید گفت جذب، حفظ و صیانت از این سرمایه بزرگ کاری بس مشکل و طاقت فرساست که اندک مدیرانی می توانند به راحتی از عهده آن بر آیند . سازمان و سازمان یافتگی جزء جدا نشدنی زندگی انسان هاست . انسان قبل از تولد و در رحم مادر توسط سازمان هایی مراقبت می‌شود ، در یک سازمان پزشکی چشم به جهان می گشاید ، در سازمان های متعدد آموزش می بیند و به موقع در یک سازمان مشغول به کار می‌شود و همزمان با سازمان های متعدد رابطه و سر و کار دارد و نهایتا در یک سازمان خاص تشییع و تدفین ، صحنه نمایش جهانی را ترک می‌کند (قهرمان تبریزی ، 1384 ؛ به نقل از مرادی چالشتری ، 1387) . بنابر این افراد بیشتر عمرشان را در سازمان ها یا در رابطه با سازمان ها سپری می‌کنند و این موضوع نشان دهنده اهمیت جایگاه سازمان ها در دنیای کنونی است .

در جهان رقابتی امروز که بهره‌وری در همۀ زمینه ها افزایش یافته است ، تنها سازمان هایی می توانند باقی بمانند که به بهترین وجه از منابع خود استفاده نموده و بیشترین بهره‌وری را داشته باشند . یکی از منابع مهم سازمانی ، نیروی انسانی است . سازمانهای نا موفق ، فاقد کارایی لازم در ارتقای بهره‌وری نیروی کار می‌باشند .

امروزه بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد تا سازمان ها از طریق دارایی‌های نامشهود خود بتوانند خود را متمایز کنند . مدیران هر ساله ممکن است به منظور حفظ مزیت رقابتی[2] ، هفته ها و یا حتی ماه‌ها زمان خود را صرف تدوین استراتژی‌های سازمان خود کنند . آنها از راه تدوین استراتژی می‌خواهند بدانند:

• چه اقداماتی باید انجام دهند که سازمانشان سرآمد باشد ؟
• چگونه می توانند اقدامات و عملکر‌د کارکنانشان را بهبود بخشند ؟ ( ممالی تفتی و تاج الدین ، 1387 ) .

حیاتی ترین مسئله در هر سازمانی ، عملکرد شغلی[3] آن است . اهمیت عملکرد شغلی ، پژوهشگران را به پژوهش هر چه بیشتر دربارۀ آن واداشته است ( شکرکن و همکاران ، 1380 ) .

از دیدگاه اجتماعی ، سازمان ها به دنبال کارکنانی هستند که بتوانند در مشاغل خویش خوب عمل کنند . عملکرد خوب ، بهره‌وری سازمان را افزایش می دهد و این نیز اقتصاد ملی را ارتقا می بخشد (رایت ، 2004 ؛ به نقل از ابوالقاسمی و همکاران ، 1390 ) .

عملکرد را می توان تنها به عنوان نتایج کسب شده در نظر گرفت و از نظر فردی ، عملکرد به سابقۀ موفقیت های یک شخص اشاره دارد (آرمسترانگ[4] ، 1985 ، به نقل از عسکراوغلی و عابدی ، 1392 ) .

عملکرد شغلی یعنی دانایی و توانایی در انجام دادن وظایف خاص که لازمۀ آن ، ورزیدگی در کاربرد فنون و ابزار ویژه و شایستگی عملی در رفتار و فعالیت می باشد (ساعتچی و همکاران ، 1391 ) .

کارکنان سازمانها می توانند نقش مهمی را در ارتقای کیفیت سازمان خود ایفا نمایند . آنان با رفتارهای نوع دوستانه و جوانمردانه ، همراه با ادب و مهربانی ، خوش خویی و حس وظیفه شناسی ، به افزایش کیفیت سازمان کمک موثری خواهند کرد . به عبارت دیگر ، رفتار شهروندی سازمانی یکی از شاخص هایی است که می تواند موجب بهبود عملکرد کارکنان شده و سازمان رابه سوی تحقیق اهدافش سوق دهد (سهرابی زاده و همکاران ، 1389 ) .

به عبارت بهتر موسسات از طریق تعیین و بررسی ابعاد رفتار شهروندی سازمانی می توانند محیطی را ایجاد کنند که رفتار شهروندی سازمانی را تشویق و بروز آن را تسهیل کند و در این محیط ، تسهیل کننده های رفتار شهروندی سازمانی را افزایش و موانع آن را کاهش دهند (جمالی و همکاران ، 1388 ).

عملکرد فرد در یک سازمان به نوع شخصیت او و نقش سازمانی که به عهده دارد و نیز به موفقیت و شرایط سازمانی بستگی دارد . این شرایط به عنوان محیط ، فرهنگ ، احساس ، مهارتهای ارتباطی توانمند سازی و عملکرد شغلی ، مورد مطالعه و توجه قرار گرفته است . این سازه ها به کیفیت درونی سازمانی ، همانطور که از حاصل ادراکات کارکنان از جنبه هاب عینی و محسوس سازمان است ، در پشتکار و تعهد و وجدان کاری فرد تأثیر مثبت داشته و از اهمیت خاصی برخوردارند . احساس توانمند سازی همچنین کارکنان را قادر می سازد که احساس کنند می توانند در کارشان به صورت شایسته عمل کنند . علاوه بر آن ، مداخله های توانمندی ، کارکنان را قادر می سازد که احساس کنند می توانند کارشان را به طور کامل انجام دهند . این تجربه توانمندی نیز به نوبه خود چنانچه کانگر و کانونگو ( 1988 ) اظهار نمودند ، آغاز رفتارهای شغلی است و استمرار تلاش برای انجام این رفتارها را افزایش می دهد . بر مبنای این تعریف ، این دو محقق الگویی از شرایط سازمانی ، راهبردهای مدیریتی و انواع اطلاعاتی که توانمند سازی و اثرات رفتاری آن ایجاد می‌کنند ، ارائه نمودند( کانگر و کانونگو ، 1988 ؛ به نقل از برزگر و محمدی ، 1392 ) .

مهمترین سرمایه سازمان ها و عامل تحقق اهداف و برنامه های هر سازمان افرادی هستند که در آن سازمان کار می‌کنند . صاحبنظران معتقدند که بدون نیروی انسانی ماهر ، متعهد و خشنود ، تحقق اهداف سازمانی غیر ممکن است . با وجود اینکه پیشرفت فناوری های ارتباطی ، سازمان را به سمت مجازی بودن (با مشخصۀ عدم تمرکز نیروی انسانی از نظر جغرافیایی و متغیر بودن تعداد کارکنان ) سوق می دهد اما در هر حال تحقق اهداف اقتصادی ، تجاری ، فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی ، چه در سطح کلان و ملی و چه در سطح بنگاههای خرد ، مستلزم وجود افرادی است که در قالب سازمان ، اداره ، شرکت ، موسسه و حتی خانواده فعالیت می‌کنند(حر آبادی فراهانی ، 1384 ؛ به نقل از برزگر و محمدی ؛ 1392).

روانشناسی مثبت نگر به عنوان رویکرد تازه ای در روانشناسی ، بر فهم و تشریح شادمانی و احساس ذهنی بهزیستی و همچنین پیش بینی دقیق عواملی که بر آنها موثرند ، تمرکز دارد ( بهادری خسروشاهی و همکاران ، 1391 ) .

یکی از شاخص های روانشناسی مثبت گرا ، سرمایه روانشناختی است که به صورت باور فرد به توانایی هایش برای دستیابی به موفقیت ، داشتن پشتکار در دنبال کردن

 اهداف ، ایجاد اسنادهای مثبت دربارۀ خود و تحمل کردن مشکلات تعریف می‌شود ( فروهر و همکاران ، 1391 ) .

سرمایه روانشناختی با این ویژگی ها مشخص می‌شود : 1- خودکار آمدی -2-خوش بینی – 3 – امید و 4- تاب آوری ( لوتانز و همکاران ، 2007 ) .امیدواری یکی از ویژگی های انسان است که به او کمک می نماید تا نا امیدی ها را پشت سر گذاشته ، اهداف خود را تعقیب کرده و احساس غیر قابل تحمل بودن آینده را کاهش دهد ( بیلی و اسنایدر ، 2007 ) . بندورا ، خودکارآمدی را دریافت و داوری فرد دربارۀ مهارت ها و توانمندیهای خود برای انجام کارهایی که در موقعیت های ویژه به آنها نیاز است ، تعریف می‌کند ( 1999 ) . به نظر وی داشتن مهارت و دستاوردهای قبلی افراد ، پیش بینی کننده های مناسبی برای عملکرد آیندۀ آنان نیستند ؛ بلکه باور انسان دربارۀ توانایی های خود در انجام آنها بر چگونگی عملکرد خویش موثر است .سرمایۀ روانشناختی اثر مستقیم بر عملکرد شغلی ، هیجانات مثبت ، رفتار شهروندی سازمانی و بهزیستی روانشناختی دارد ( دیانت نسب و همکاران ، 1393 ) .

با توجه به اهمیت توانمند سازی کارکنان ، تقویت و بروز رفتار شهروندی سازمانی و سرمایه های روانشناختی و تأثیری که آنها می توانند بر عملکرد شغلی کارکنان داشته باشند ، این پژوهش قصد دارد به بررسی این بپردازد که آیا عملکرد شغلی کارکنان ، توسط متغیرهای توانمند سازی کارکنان ، رفتار شهروندی سازمانی و سرمایه های روانشناختی قابل پیش بینی است یا خیر .

1 – 1 – بیان مسئله

تغییر و تحولات قرن حاضر ، شیوه های گذشتۀ مدیریت منابع انسانی را به چالش کشانده و زمینۀ نگرشهای نوین را به منابع انسانی ایجاد نموده است . این تحولات منجر به توجه بیشتر به استفاده بهینه از منابع انسانی شده است . در این شرایط ، سازمانها تحت تأثیر مولفه های محیط بیرونی ( رقابت های فزاینده جهانی ، تغییرات سریع ، تقاضا برای ارتقاء کیفیت خدمات ، منابع محدود ) و مولفه های محیط درونی (عملکرد کارکنان ، رضایت شغلی ، کارایی ، اثربخشی ، منابع و سرمایه های سازمانی  ) ، نگرش به نیروی انسانی را تغییر و از آنها به عنوان شرکای سازمان و گردانندگان اصلی فرایند کار یاد می‌کنند (کارلی وبستر[5] ، 2006 ) .

اگر كارمند یك سازمان به اطرافش نگاه كند به راحتی می تواند افرادی را ببیند كه بیكارند و بدون اینكه در طول روز كار مفیدی انجام دهند حقوق خود را دریافت می كنند. بی درنگ در ذهن ، سوالاتی مطرح  می شود : آیا اینگونه افراد استعداد انجام كار را ندارند ؟ یا سازمان دانش كافی برای انجام كار به آنان نداده است ؟ آیا امكانات كافی برای انجام كار ندارند ؟ آیا انگیزه انجام كار را ندارند ؟ و در نهایت اینكه سازمان فرصت انجام كار را كه كاركنان خواهان انجام دادن آن هستند را به آنان نداده است ؟ اگر به  همه این سوالات كه در ذهن متبادر شده است پاسخ صحیح داده شود ، دیگر در سازمان بیكار وجود ندارد . همه افراد با استعدادی كه دارند و مهارتی كه كسب كرده اند و با فرصتی كه برای آنان ایجاد شده است می توانند یك عملكرد مثبت از خود ارائه دهند و در نهایت این كار به اثربخشی سازمان منتهی می‌شود . با توجه به اهمیت عملكرد كاركنان در سازمان در ادامه ، تعریفی از عملكرد و عوامل مؤثر بر عملكرد ارائه خواهد شد.

عملکرد شغلی متغیر اصلی در رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی است. بسیاری از بررسی ها و تحقیقات روانشناسان صنعتی و سازمانی مربوط به شناسایی، ارزیابی،یا ارتقای عملکرد شغلی بوده اند.هر سازمان برای دست یابی به اهداف خود نیاز دارد که کارکنانش مشاغل خود را در سطح قابل قبولی از بهره‌وری انجام دهند.این موضوع هم در مورد سازمانهای دولتی اهمیت دارد که در آنها عملکرد ضعیف به معنی ناتوانی در فراهم کردن خدمات عمومی قانونی است، و هم دربارۀ شرکت های خصوصی  ضروری می‌باشد که عملکرد ضعیف می تواند به ورشکستگی آنها منجر شود. از دیدگاه اجتماعی، بهترین خواستۀ هر فرد برای سازمانها، برخورداری از کارکنانی است که کار خود را خوب انجام دهند.عملکرد خوب، بهره‌وری سازمان را افزایش می دهد و این نیز مستقیماً باعث ارتقای اقتصاد ملی و همین طور ارتقای خدمات سازمان می‌شود (اسپکتور ، 2006 ؛ به نقل از محمدی ،  1382) .

عملکرد در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد. بنابراین، عملکرد سازمانی یک سازه ی کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد. معروف ترین تعریف عملکرد توسط نیلی و همکاران (2002) ارائه شده است : (( فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته)). طبق این تعریف، عملکرد به دو جزء تقسیم می‌شود:

یک مطلب دیگر :

بررسی سئو سایت هتل سنتی سرابی

 1) کارایی که توصیف کننده ی چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب دروندادها برای تولید بروندادهای معین؛ و 2)اثربخشی که توصیف کنندۀ درجه ی نیل به اهداف سازمانی است ( مهدی زاده و همکاران ، 1392 ) .

عملکرد شغلی را می توان به عنوان مجموع ارزش های مورد انتظار سازمان از رویدادهای رفتاری که یک فرد در طول یک دوره زمانی استاندارد انجام می دهد تعریف نمود ، همچنین عملکرد یک ویژگی رفتاری بوده و رفتاری یکپارچه شده از رفتارهای چندگانه و مجزایی است که در طول مدت یک دوره زمانی اتفاق می افتد ( شکرکن ،  1389  ) .

ارتقاء عملکرد شغلی یکی از مهمترین اهدافی است که مدیران سازمان ها در پی آن هستند ، چرا که ارتقاء بهره وری را در جامعه فراهم ساخته و باعث ارتقای اقتصاد ملی و همین طور ارتقا کیفیت خدمات و تولید سازمان ها خواهد شد.عملکرد شغلی درجه ای از انجام وظایف محوله به فرد در شغل وی می‌باشد . عملکرد را فعالیت هایی تعریف کرده اندکه به طور معمول بخشی از شغل و فعالیت های فرد است و باید آن را انجام دهد . توان و تمایل فرد را عوامل اساسی در عملکرد و بهره وری فرد معرفی کرده اند. یعنی فرد تا چه اندازه توان ( دانش، مهارت، تجربه و شایستگی)  انجام کار ها را دا شته و تا چه اندازه ای تمایل (انگیزش، علاقه، تعهد و اعتماد ) به انجام کار دارد.  اعتقاد بر آن است که عملکرد شغلی دو مؤلفه را در بر می گیرد، مؤلفه اول عملکرد وظیفه ای[6] است که نیازمندی ها و الزامات شغلی را منعکس می‌کند و مؤلفه دوم عملکرد زمینه ای[7] است که فعالیت های تعریف نشده و نامشخص نظیر، کار تیمی و حمایتی را در بر می گیرد . عملکرد شغلی با عوامل بسیاری از جمله انگیزش، توانایی، شناخت شغل، عوامل محیطی و سازمانی مختلف، کانون کنترل و ویژگی های شخصیتی در ارتباط است.

عملکرد شغلی  و توانمند سازی[8]  نیز دو متغیر سازمانی هستند که اثر به سزایی بر اثر بخشی و موفقیت یک سازمان دارند . وجود سازمان های مناسب در هر جامعه ای که بتوانند با کارآمدی و اثربخشی از عهدۀ وظایف خود برآیند ، از مهمترین وسایل نیل به پیشرفت و ترقی است . کارآمدی ، تاب آوری ، احساس مسئولیت ، تأثیر گذاری و اثر بخشی در وظایف ، عملکرد شغلی مطلوب را خلق می‌کنند . بنابر این ، سازمان ها برای نیل به کارآمدی و اثربخشی در انجام وظایف ، و در نهایت بهبود عملکر شغلی اعضای خود ، باید بر عواملی متمرکز شوند که موجبات عملکرد شغلی مطلوب را فراهم کنند (برزگر ، محمدی ؛ 1392).

بررسی ها نشان می دهد ، مواردی چون عدم به کارگیری شیوه های نوین مدیریت ، ضعف در فرهنگ کار گروهی ، عدم ارتقاء مهارت و دانش کارکنان ، عدم استفاده از قابلیتها و پتاسیل های آنان در رفع مشکلات ، عدم توجه به بستر مناسب خلاقیت ، نوآوری کارکنان و خود کنترلی به عنوان برخی از عوامل مشکل ساز برای سازمانهای کنونی می‌باشد ( ارگنیل و همکاران[9] ، 2007 ) .

سازمان های امروزی به دنبال استفاده از کارکنانی هستند که علاوه بر انجام کارهای خویش ، بتوانند در محدودۀ فعالیتهایشان تصمیم گیری ، نوآوری و خلاقیت داشته ، بر کار خویش نظارت کرده و مسئولیت فعالیتهایشان را بپذیرند . برای دستیابی به این ویژگی ها ، سازمان باید مهمترین منبع و ابزار رقابتی خود یعنی نیروی انسانی خویش را توانمند سازد .

توانمندسازی نیروی انسانی مفهومی روان شناختی است که به حالات، احساسات و باور افراد به شغل و سازمان مربوط می‌شود و به عنوان فرایند افزایش انگیزش درونی تعریف شده است که دارای 7 بعد به شرح زیر است:

اختیار ، تصمیم گیری ، اطلاعات ، استقلال ، خلاقیت و نوآوری ، دانش و مهارت و مسئولیت

پرورش 7بعد ذکر شده ، نتایج و منافع بسیار زیادی دارد . تحقیقات نشان می دهد که اگر افراد احساس توانمندی کنند ، هم مزایای شخصی و هم منافع سازمانی حاصل می‌شوند.

تلاش برای بهبود عملکرد سازمان ، از دیر باز  به عنوان اصلی خدشه ناپذیر وجود داشته است که هر روز وارد مباحث جدیدتری می‌شود و حوزه های بیشتری را تسخیر می‌کند ( حسنی کاخکی و قلی‌پور ، 1386 ؛ به نقل از برزگر ، 1392  ).

توانمند سازی یکی از رویکردهایی است که منجر به تحولات مثبت و فراوان در اجرای فعالیتهای کاری کارکنان می‌شود . در واقع توانمند سازی ابزاری است که هدف های فردی را با اهداف سازمانی همسو کرده و این باور را ایجاد می‌کند که رشد و پیشرفت سازمان ، منافع کارکنان را در بر خواهد داشت.

توانمند سازی ، اثرات مثبتی بر نگرش رفتار کارکنان دارد . نتایج مطالعات توانمند سازی به وضوح اثرات مثبت آن  بر فرایندهای کاری از جمله تغییر در نگرش کارکنان را نشان می دهد . هر چند توانمند سازی از رویکردهای نوین توسعه منابع انسانی می‌باشد ، اما گستردگی در پژوهش های آن منجر به تنوع در ادبیات و تقویت محتوایی آن شده است . در این مطالعات ، صاحبنظران مدیریت تحول و بهسازی سازمان از جمله کاتر ، کوئین ، تی ژاف ، اسکات ، بلانچارد ، بکهارد ، کارلوس ، راندولف ، اندروس و به ویژه کینلاو ، توانمند سازی کارکنان را به عنوان عامل تأثیر گذار بر عملکرد و بهسازی سرمایه های انسانی معرفی نموده اند ( میری و سبزیکاران ، 1390 ).

عناصری که زمینه توانمندسازی را در محیط کار به وجود می آورند، عبارتند از: نگرشها، روابط و ساختار سازمانی که هریک از این عناصر سازمانی باید تغییر کند تا کارکنان توانمند را به وجود آورد؛ درغیر این صورت تلاشها به هدر خواهد رفت . محیط کار توانمند، محیطی است که در آن کارکنان نیروی محرکه اصلی هستند.توانمندسازی ظرفیتهای بالقوه‌ای را برای بهره وری از سرچشمه توانایی انسانی که از آن استفاده کامل نمی‌شود، دراختیار می‌گذارد .توانمندسازی با اعمال فشار مدیران و دستورکار‌ها تحقق نمی‌یابد، بلکه فرایندی است که لازمه‌اش پذیرش فرهنگ توانمندسازی و مشارکت کارکنان است ( ارستاد[10] ، 1997 ؛ به نقل از فرخی، 1376 ) . مساله ای که همیشه ذهن مدیران را درگیر خودش می‌کند ، شناسایی فرد یا گروه هایی از کارکنان می‌باشد که دارای بهترین عملکرد می‌باشند و همین امر موجب توجه بیشتر به مساله رفتار شهروندی سازمانی[11] می گردد ( شکرکن و همکاران ، 1380 ) .

در 15 سال گذشته تحقیقات زیادی در موضوع رفتار شهروندی سازمانی صورت گرفته است. این واژه اولین بار در سال 1983 توسط ارگان و همكارش مطرح شد(ارگان[12]  ؛ 1983). مبنای این مطرح شدن به مفاهیمی از قبیل ” تمایل به همكاری  “(بارنارد[13] ؛ 1938) و نیز تمایز بین عملكرد قابل اعتماد نقش و “رفتارهای نوآورانه و خودجوش  ” (كتز و كاهن[14] ؛ 1987) برمی گردد.

یكی از تعاریف اولیه كه مورد قبول بسیاری از محققان قرار گرفته است، توسط ارگان (1988) مطرح شده است:”رفتار شهروندی سازمانی شامل رفتار های اختیاری  كاركنان است كه جزء وظایف رسمی آنها نیست و مستقیما توسط سیستم رسمی پاداش سازمان در نظر گرفته نمی شود ولی میزان اثر بخشی كلی سازمان را افزایش می دهد” .

در ابتدا تحقیقات عمدتا در راستای شناخت رفتارهایی بود كه با وجود تاثیر آشكار بر عملكرد سازمان ها، در سیستم های ارزیابی عملكرد جدا از محدوده شغل ملاحظه می شد . البته به تدریج همراه با توسعه مفهوم رفتار شهروندی سازمانی مشخص شد كه تمایز میان فعالیت های درون حوزه شغل و خارج از حوزه شغل چندان مشخص و آشكار نیست. لذا باید رفتار شهروندی سازمانی  را به طور انعطاف پذیر تعریف كرد(ارگان ؛ 1988 ).

شهروند خوب سازمانی ، یک تفکر و ایده است و آن مشتمل بر رفتارهای متنوع کارکنان نظیر ، پذیرش و به عهده گرفتن وظایف ومسئولیتهای اضافی ، پیروی از مقررات و رویه های سازمان ، حفظ و توسعه نگرش مثبت ، شکیبایی و تحمل نارضایتی و مشکلات در سر کار می‌باشد . بر پایۀ تئوریها و نظریه های سازمانی ، مسلما رفتار شهروندی سازمانی به رقابت و عملکرد سازمان کمک می‌کند (زارعی متین و همکاران ، 1385 ) .

همانطور که وجود رفتارهای شهروندی سازمانی می تواند موجب ارتقای عملکرد سازمان ، اثربخشی سازمان ، رضایت و وفاداری مشتری ، سرمایه اجتماعی و نظایر آن می‌شوند ، عکس آن یعنی رفتارهای ضد شهروندی نیز می تواند مانع کارکرد سازمان شود و به کاهش اثربخشی و یا خدشه دار شدن اعتبار آن منجر گردد و تبعاتی را برای جامعه در پی داشته باشد ( قلی پور و همکاران ، 1386 ) .

هر چند بر اساس بسیاری از تحقیقات اعتقاد بر این می باشدکه رفتار شهروندی به طور مستتقیم عملکرد سازمانی را تحت تاثیر قرار میدهد اما به نظر می رسد رفتار شهروندی باعث شکل گیری چیزی در سازمان میگردد که آن چیز به طور مستقیم عملکرد سازمان را تحت تاثیر قرار میدهد. آری رفتار شهروندی شکل دهنده سرمایه اجتماعی[15] است و سرمایه اجتماعی همانند شکل های دیگر سرمایه (مثل منابع فیزیکی یا انسانی) یک دارایی با ارزش است که عملکرد سازمان را ارتقا می دهد ( پاترسون و همکاران[16]  ، 2006 ؛ به نقل از اردستانی و همکاران ، 1392  ).

1-5 سوال­های تحقیق …………………………………………………………………………………………………………… 10

1-5-1 سوال اصلی…………………………………………………………………………………………………… 10

1-5-2 سوال‌های فرعی ……………………………………………………………………………………………. 11

1-6 تعاریف نظری ………………………………………………………………………………………………………………. 11

فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش

2-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 16

2-2 شغل …………………………………………………………………………………………………………………………… 16

2-3 موفقیت شغلی ……………………………………………………………………………………………………………… 17

2-4 عوامل موثر در موفقیت شغلی ………………………………………………………………………………………… 19

2-5 نظریه های موفقیت شغلی ……………………………………………………………………………………………… 20

2-5-1 نظریه­ی مک­کلند …………………………………………………………………………………………… 20

2-5-2 نظریه­ی جان آپلین…………………………………………………………………………………………. 21

2-5-3 نظریه­ی جان هالند…………………………………………………………………………………………. 22

2-6 شخصیت …………………………………………………………………………………………………………………….. 24

2-7 پیش فرض­های اساسی شخصیت ……………………………………………………………………………………. 25

2-7-1 نگرش­های مختلف به ذات شخصیت ……………………………………. ………………………. 26

2-7-2 عوامل تعیین­کننده­ی شخصیت ………………………………………………… ……………………. 27

2-8 مکاتب شخصیت ………………………………………………………………………………………… ………………. 29

2-9 نظریه های عاملی شخصیت ……………………………………………………………………………………………. 29

2-9-1 نظریه­ی کتل …………………………………………………………………………………………………. 29

2-9-2 نظریه­ی آیزنک………………………………………………………………………………………………. 31

2-9-3 نظریه­ی مک ری و کاستا ……………………………………………………………………………….. 32

2-9-4 نظریه­ی سرشت و منش …………………………………………………………………………………. 32

2-10 الگوهای تناسب شغل و شخصیت ………………………………………………………………………………… 38

2-10-1 الگوی مایرز- بریگز ……………………………………………………………………………………. 38

2-11 رابطه­ی موفقیت شغلی و شخصیت ……………………………………………………………………………….. 40

2-12 سازمان هواپیمایی ……………………………………………………………………………………………………….. 45

2-12-1 بهداشت روانی خدمه پروازی………………………………………………………………………….47

2-13 مروری بر تحقیقات پیشین……………………………………………………………………………………….. ……49

2-13-1 تحقیقاتی در خصوص کادر پروازی ………………………………………………………………..53

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش

3-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

3-2 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………… 58

3-3 متغیرهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………… 58

3-4 جامعه و نمونه آماری …………………………………………………………………………………………………….. 59

3-5 روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………………………. 59

3-6 روش گردآوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………. 59

3-7 ابزارهای سنجش اطلاعات………………………………………………………………………………………………. 60

3-7-1 پرسشنامه سنجش موفقیت شغلی……………………………………………………………………….60

3-7-2 پرسشنامه سنجش سرشت و منش……………………………………………………………………..61

3-8 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………………….. 63

3-9 تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………………. 63

3-9-1 ویژگی های شخصیتی (بر مبنای سرشت و منش)………………………………………………..63

3-9-2 موفقیت شغلی…………………………………………………………………………………………………63

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………..  65

4-2 توصیف داده­ها………………………………………………………………………………………………………………..65

4-2-1 توصیف متغیرهای جمعیت شناختی……………………………………………………………………66

4-3 تحلیل یافته های تاییدی و استنباطی…………………………………………………………………………………..70

4-4 یافته­های جانبی……………………………………………………………………………………………………………….81

4-4-1 بررسی همبستگی بین متغیرها……………………………………………………………………………81

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

5-2 خلاصه­ی نتایج پژوهش …………………………………………………………………………………………………. 87

5-3 بحث و نتیجه­گیری ……………………………………………………………………………………………………….. 87

5-4 محدودیت­های پژوهش ……………………………………………………………………………………………….. 100

5-5 پیشنهادات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………… 101

5-5-1 پیشنهادات اجرایی ………………………………………………………………………………………. 101

5-5-2 پیشنهادات کاربردی …………………………………………………………………………………….. 101

منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………. 103

منابع لاتین ………………………………………………………………………………………………………………………… 106

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………. 114

فهرست جداول

جدول 4-1 …………………………………………………………………………………………………………………………..66

جدول 4-2 …………………………………………………………………………………………………………………………..66

جدول 4-3 …………………………………………………………………………………………………………………………..67

جدول 4-4 …………………………………………………………………………………………………………………………..68

جدول 4-5 …………………………………………………………………………………………………………………………..69

 

جدول 4-6 …………………………………………………………………………………………………………………………..69

جدول 4-7 …………………………………………………………………………………………………………………………..71

جدول 4-8 …………………………………………………………………………………………………………………………..72

جدول 4-9 …………………………………………………………………………………………………………………………..72

جدول 4-10 …………………………………………………………………………………………………………………………73

جدول 4-11 …………………………………………………………………………………………………………………………77

جدول 4-12 …………………………………………………………………………………………………………………………78

جدول 4-13 …………………………………………………………………………………………………………………………79

جدول 4-14 …………………………………………………………………………………………………………………………80

جدول 4-15 …………………………………………………………………………………………………………………………81

جدول 4-16 …………………………………………………………………………………………………………………………82

جدول 4-17 …………………………………………………………………………………………………………………………83

 

پیش بینی موفقیت شغلی بر مبنای عوامل ویژگی شخصیتی سرشت و منش

در کارکنان پروازی و زمینی یک شرکت هواپیمایی

به وسیله: آزاده باقری

چكیده:

این پژوهش با هدف بررسی پیش­بینی موفقیت شغلی کارکنان یک شرکت هواپیمایی بر اساس ویژگی­های شخصیتی (بر مبنای سرشت و منش) می باشد؛ جامعه آماری شامل كلیه کارکنان پروازی و زمینی مشتمل بر 480 نفر بوده كه با استفاده از نمونه گیری تصادفی تعداد 171 به عنوان نمونه انتخاب شدند؛ روش پژوهش توصیفی به شیوه­ی همبستگی می باشد؛ جهت جمع­آوری داد ه­ها از دو پرسشنامه ( پرسشنامه­ی موفقیت شغلی و پرسشنامه­ی سرشت و منش كلنینجر)استفاده شد که داده­ها  با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره و تحلیل رگرسیون چندمتغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در بعد آسیب­پرهیزی، میانگین نمره­ی آزمودنی­های گروه کارکنان زمینی نسبت به آزمودنی­های گروه کارکنان پروازی  به­طور معناداری بالاتر است. اما در بعد پاداش­وابستگی و همکاری یافته­ها نشانگر این بود که  نمره­های میانگین گروه کارکنان زمینی نسبت به گروه کارکنان پروازی به­طور معناداری پایین­تر می­باشد. همچنین یافته­های حاصل از رگرسیون نشانگر این بود که ویژگی­های سرشت و منش در حدود 26% از موفقیت شغلی را در گروه پروازی پیش­بینی می­کند و در واقع ابعاد نوجویی، آسیب­پرهیزی و خودراهبری سهم قابل ملاحظه­ای از واریانس موفقیت شغلی را در گروه پروازی تبیین می­کنند، این درحالی است که ویژگی­های سرشت و منش در حدود 13% از موفقیت شغلی را در گروه زمینی پیش­بینی می­کند که از میان این ابعاد، بعد نوجویی سهم قابل ملاحظه­ای از واریانس موفقیت شغلی را در گروه پروازی تبیین می­کند.

واژه های کلیدی: موفقیت شغلی، شخصیت، نظریه سرشت و منش، شرکت هواپیمایی، کارکنان پروازی و زمین

یک مطلب دیگر :

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1مقدمه

در عصر حاضر كه آن را عصر فراصنعتی یا اطلاعاتی نامیده اند، سرعت تغییر و تحولات به گونه­ای است كه از آن به عنوان شگفتی­های سرعت و تحولات نیز نام می­برند. در این دوره، از اهمیت كار دستی كاسته شده و به جای آن، نیروی انسانی كیفی با به كارگیری فكر و اندیشه  و خلاقیت و نوآوری و دیگر ویژگی­های شخصیتی اهمیت پیدا كرده است. در چنین فضایی كه تفكر و اندیشه و خصوصیات شخصیتی، عامل تمایز و برتری است، جوامعی می­توانند توسعه یابند كه از منبع انسانی كه منشا فكر و ایده است و حیاتی­ترین عامل تولید محسوب می­شود، حداكثر بهره­برداری را كنند (ایرانپور انارکی، 1385). از طرفی دیگر تاكنون اكثر گفتمان­های تاریخی درباره موفقیت و پیشرفت بر مبنای این موضوع بوده است كه سازمان­ها چه كاری می­توانند برای پیشرفت كاركنانشان انجام دهند. اما با توجه به تغییر و تحولات عصر حاضر، ادبیات پیشرفت شغلی نیز تغییر نموده و اینكه افراد برای موفقیت شغلی خود چه كاری می­توانند انجام دهند، مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا سالهاست كه موضوع سرمایه انسانی به عنوان عاملی مهم و تاثیر گذار برای موفقیت و پیشرفت شغلی شناسایی شده است (حاجی کریمی، 1387).

اما انسان و سرمایه­ی انسانی­اش، چیزی جدا از توانایی­ها و ویژگی­های شخصیتی­اش نیست. هریس و فلمینگ^[1] عقیده دارند ارزیابی شخصیت انسان نقش مهمی در تناسب فرد با شغل داشته و باید در استخدام نیروی انسانی مورد توجه خاص قرار گیرد (هریس و فلمینگ، 2005).

در بسیاری موارد، دلیل عدم موفقیت افراد در انجام دادن اثربخش وظایف شغلی خود در سازمان، کمبود هوش یا فقدان مهارت­های فنی آنان نیست، بلکه همسو نبودن ویژگی­های شخصیتی آنان و شغلی است که به عهده دارند. به همین دلیل لازم است در زمینه نقش شخصیت در موفقیت شغلی تحقیقات گسترده­تری صورت گیرد (ساعتچی، 1388).

 

1-2 بیان مساله

‏     امروزه برای تمام صاحب­نظران توسعه آشكار شده است كه انسان عامل اصلی توسعه است و توسعه­یافتگی تنها بر شانه­های انسان است كه پیش می­رود. اگر در سالها و قرنهای گذشته، منبع و عوامل ناشی از ثروت­های گوناگون همچون منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی استراتژیك، ماشین­آلات، سطح فناوری و …در حركت و توسعه كشورها موثر می­افتاد؛ امروزه انسان به عنوان یگانه عامل تاثیرگذار بر توسعه شناخته می                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            شود (بنیاد آینده نگری ایران، 1386). بنابراین می­توان نتیجه گرفت که نیروی انسانی ماهر و كارآمد، پربهاترین و ارزنده­ترین ثروت و دارایی هر كشور است. بسیاری از كشورها به رغم كمبود منابع­طبیعی در نتیجة داشتن نیروی انسانی كارآزموده و به كارگیری كارایی آنها به رفاه و آسایش رسیده­اند و با  گام­های بلند و استوار، مسیر پیشرفت و ترقی را طی می­كنند (مشبكی، 1377).

مطالعات نشان می­دهد كه حتی با وجود سرمایه و امكانات قوی، وجود نیروی فعال، شاداب و دارای موفقیت در شغل است كه می­تواند به تحقق بهینة اهداف سازمان كمك كند (مرآیی، 1379 ). از سویی دیگر بدیهی است که لازمه­ی موفقیت شغلی، انطباق فرد با شغل است اما معمولاً زمانی که صحبت از انطباق فرد با شغل مطرح می­شود، به انطباق مهارت و دانش شاغل با شغل موردنظر توجه می­شود اما انطباق شخصیتی فرد و نیازهای كاركنان با شغل نادیده انگاشته می­شود كه این مشكل در مراحل بعدی و در حین انجام كار نمایان  می­شود (هافمن و وهر^[2]، 2006).

تحقیقات نشان می­دهد که انواع مختلفی از عوامل فردی و مهم سازمانی وجود دارند که بر روی موفقیت شغلی تاثیر می­گذارند (گرین هاس^[3]، 2003 ؛ کارتمل و گاتون^[4]، 2004). یكی از این عوامل تأثیرگذار در موفقیت شغلی كاركنان، شخصیت آنان است. هر فردی به شیوة خاصی رفتار می­كند، انتظارات، توانایی­ها، نیازها و مهارت­های رفتاری منحصر به فردی دارد كه بر اساس الگوی شخصیتی اوست. از طرفی سازمان­ها نیز بر اساس اهداف، وظایف و فعالیت­های جاری خود نیازها، انتظارات و توقعات خاصی را تأمین می­كنند. بنابراین برای هر یك از انواع شخصیت­های متفاوت، محیط شغلی متفاوتی مناسب است و نوع شخصیت بر موفقیت شغلی افراد در سازمان تاثیر بسزایی دارد .همچنین با توجه به ویژگی­های شخصیتی؛ هر چه سازگاری و تناسب میان شخصیت و شغل بیشتر باشد، رضایت بیشتری در پی خواهد داشت و هر چه این سازگاری كمتر باشد، علاوه بر عدم تأمین رضایت شغلی، آثار و تبعات منفی متعددی را در سازمان به دنبال خواهد داشت. از این رو انتخاب شخصیت متناسب با شغل موردنظر می تواند عملكرد بهتری را برای سازمان به همراه آورد و بر نگرش كاركنان نسبت به كارشان تأثیر بگذارد و موفقیت شغلی به همراه داشته باشد (گشتاسب، 1384).

تا کنون تحقیقات زیادی در خصوص رابطه­ی بین موفقیت شغلی و شخصیت میان گروه­های مختلف شغلی انجام شده است. اکثر گروه­های شغلی شناخته شده به صورت اداری و دفتری سازمان یافته­اند کارکنان شاغل در این واحدها طبق قوانین اداره کار ساعات مشخصی از روز را در شرکت، اداره یا سازمان می­گذرانند و از نظر روند کاری چارچوب مشخص و پیش بینی شده­ای دارند. اما در بعضی از گروه­های شغلی از جمله کارکنان پروازی شرکت­های هواپیمایی شرایط به گونه­ای متفاوت است. کادر پروازی که مجموعه­ی خلبانان و مهمانداران را شامل می­شوند، به دلیل ماهیت و محیط کاری متفاوتی که دارند مستلزم داشتن قوانین و دستورالعمل­های خاص خود هستند. محیط کاری کادر پروازی همانند شرایط روی زمین عادی و طبیعی نیست، آنها مجبورند در هواپیما در یک فضای بسته که فشارهوا، اکسیژن و درجه حرارت آن توسط دستگاه­های مختلفی تنظیم شده ساعت­ها کار کنند، همچنین شرایط غیرمنتظره و غیرقابل پیش بینی از جمله هوای نامساعد و ناپایدار، تاخیر در پرواز و … جزو جدا نشدنی از کار ایشان است.

کارکنان پروازی ممکن است در طول یک روز کاری خود که برخلاف کارکنان اداری و زمینی که ساعات مشخصی دارد، با مسافرینی که تیپ های شخصیتی، آداب و فرهنگ­های متفاوتی دارند روبرو شوند و در تمام این اوقات بایستی خوشرو، انعطاف پذیر، فعال و در عین حال مدیر و مراقب و کاملاً آگاه و مسلط به خود و به مسائلی که در پرواز پیش می­آید باشند. بدیهی است کار کردن در این محیط مملو از عوامل استرس­زا است. علاوه بر این زمانی که این افراد بر روی زمین هستند، روزهایی را در ماه به عنوان آماده­باش^[5] هستند که در صورت نیاز بایستی خیلی سریع در پرواز حضور یابند و در واقع زندگی آنها تابع شرایط کارشان است.

لذا با توجه به مطالب ذکر شده و نظر به اهمیتی که سرمایه­ی انسانی در صنعت حمل و نقل و هوانوردی که یکی از صنایع به روز و رو به توسعه است در خدمت رسانی به عموم شهروندان و امنیت جسمی و روحی مسافران دارند، این پژوهش بر آن است تا بررسی نماید که ویژگی­های شخصیتی (بر مبنای سرشت و منش) تا چه اندازه می­توانند موفقیت شغلی کارکنان پروازی و زمینی یک شرکت هواپیمایی را پیش­بینی کند؟

[1]  Haris & Feleming

[2]  Hafman & Vohr

1-9- جامعه تحقیق.. 21
1-10- پیشینه تحقیق.. 21
1-11- تعریف متغیرها و دادهها 26
فصل2- ادبیات موضوعی تحقیق.. 28
2-1- مقدمه. 29
2-1-1- چیستی و چگونگی دانش… 31
2-1-2- اشکال جدید منابع سازمانی.. 32
2-2- سرمایه فکری و رویکردهای آن. 41
2-2-1- مقدمه و تاریخچه. 41
2-2-2- سرمایه انسانی.. 48
2-2-3- سرمایه ساختاری.. 50
2-2-4- حسابداری دارایی های نامشهود و سرمایه فکری.. 51
2-2-5- طبقه بندی و مدلهای سرمایه فکری.. 51
2-2-6- سنجش سرمایه فکری.. 52
2-2-7- مدلهای توصیفی سنجش سرمایه فکری.. 54
2-2-8- نتیجه گیری.. 76
2-3- عملکرد سازمانی.. 77
2-3-1- مقدمه. 77
2-3-2- تعریف سنجش عملکرد. 78
2-3-3- نتیجه گیری.. 81
فصل3- روش شناسی تحقیق.. 82
3-1- مقدمه. 83
3-2- روش تحقیق.. 84
3-3- قلمرو تحقیق.. 85
3-3-1- قلمرو مکانی.. 86
3-3-2- قلمرو زمانی.. 86
3-4- روش نمونه گیری.. 86
3-5- شیوه های گردآوری داده های اطلاعاتی.. 87
3-5-1- روش های کتابخآن‏های.. 87
3-5-2- بررسی میدانی.. 87
3-6- تعیین روایی.. 88
3-6-1- روایی محتوا 89
3-7- تعیین پایایی.. 89
3-8- تحلیل عاملی.. 90
3-8-1- بنیآن‏های اولیه تحلیل عاملی.. 91
3-8-2- درك مفهومی تحلیل عاملی و كاربرد آن. 91
3-8-3- مفاهیم کلیدی روش تحلیل عاملی.. 92
3-8-4- مراحل اجرای تحلیل عاملی.. 93
3-8-5- روش KMO.. 94
3-8-6- روش بارتلت.. 94
3-8-7- معیارهای استخراج تعداد عاملها 98
3-8-8- معیار تعیین سطح معنی داری بارهای عاملی.. 99
3-9- مدل یابی معادلات ساختاری.. 99
3-9-1- اندیشه اساسی زیربنای مدل یابی ساختاری.. 100
3-9-2- توسعه مدل های علّی.. 101
3-9-3- موارد کاربرد روش لیزرل. 101
3-9-4- نرم افزار لیزرل. 102
3-9-5- تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی.. 102
3-9-6- آزمون های برازندگی مدل کلی.. 104
فصل4- تجزیه وتحلیل داده ها 106
4-1- مقدمه. 107
4-2- تحلیلهای آماری مربوط به پژوهش… 108
4-2-1- آمار توصیفی.. 109
4-2-2- آمار استباطی.. 112
4-3- بررسی فرضیه های تحقیق.. 121
4-4- معادلات اندازه گیری و ساختاری.. 125
4-4-1- اندازه گیری های موجود در معادلات بر طبق خروجی LISREL. 126
فصل5- نتیجه گیری و پیشنهادات.. 132
5-1- مقدمه. 133
5-2- نتیجه گیری حاصل از تحلیل نتایج تحقیق.. 133
5-2-1- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه اول. 133
5-2-2- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه دوم. 133
5-2-3- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه سوم. 134
5-2-4- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه چهارم. 134
5-2-5- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه پنجم. 134
5-2-6- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه ششم. 135
5-2-7- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه هفتم. 135
5-2-8- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه هشتم. 135
5-2-9- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه نهم. 136
5-2-10- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه دهم. 136
5-2-11- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه یازدهم. 136
5-2-12- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه دوازدهم. 136
5-2-13- نتیجه گیری و تحلیل فرضیه سیزدهم. 137
5-2-14- نتیجه گیری و تحلیل رتبه بندی ابعاد مختلف سرمایهفکری.. 137
5-3- پیشنهادات اجرایی.. 139
5-3-1- پیشنهادات بر مبنای نتایج و یافته های تحقیق.. 139
5-4- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 142
5-5- محدودیتهای تحقیق.. 142
فصل6- منابع و مراجع.. 145

 

فصل7- ضمیمه ها 149

فهرست اشكال
شکل ‏1‑1-  اجزای مختلف سرمایه فکری از دیدگاه بونتیس… 6
شکل ‏1‑2- اجزای سرمایه فکری از دیدگاه ادوینسون. 15
شکل ‏1‑3- سرمایه فکری و اجزای آن، مدل استفاده شده در این پژوهش – بونتیس (2008) 16
شکل ‏2‑1- روند سنجشی سرمایه فکری.. 53
شکل ‏2‑2- دسته بندی مدلهای توصیفی سرمایه فکری.. 54
شکل ‏2‑3- مدل ارزش گذاری حقوق انحصار معنوی.. 59
شکل ‏4‑1- مدل پیشنهادی برای سرمایه فکری در این تحقیق.. 118
شکل ‏4‑2- مدل در حالت استاندارد در LISREL. 119
شکل ‏4‑3- مدل در حالت مقدار محاسبه t 121
شکل ‏4‑4- مدل معادلات ساختاری تحقیق شده برای سرمایه فکری و تاثیر آن بر عملکرد سازمانی.. 125
 
فهرست جداول
جدول ‏2‑1- تاثیرگذارترین تلاشها در جهت سرمایه فکری.. 44
جدول ‏2‑2- شاخصها و سنجه های کارت امتیازی متوازن (خاکاوند و همکاران، 1388) 68
جدول ‏2‑3- شاخصها و سنجههی مدل اسکاندیا (ادوینسون و مالون، 1997) 73
جدول ‏2‑4- طبقه بندی عاملهای عمومی موفقیت در سنجش عملکرد منبع خاکاوند و همکاران، 1388. 81
جدول ‏4‑1- آلفای کرون باخ به ازای تمام متغیرهای پنهان مستقل و وابسته. 108
جدول ‏4‑2- آمار توصیفی مربوط به سرمایه انسانی.. 110
جدول ‏4‑3- آمار توصیفی مربوط به سرمایه ساختاری.. 110
جدول ‏4‑4- آمار توصیفی مربوط به سرمایه ارتباطی.. 111
جدول ‏4‑5- آمار توصیفی مربوط به عملکرد سازمانی.. 111
جدول ‏4‑6- شاخص KMO به ازای عاملها 113
جدول ‏4‑7- بارهای عاملی استخراج شده در یک گروه، سرمایه انسانی.. 115
جدول ‏4‑8- بارهای عاملی استخراج شده در یک گروه، سرمایه ساختاری.. 115
جدول ‏4‑9- بارهای عاملی استخراج شده در یک گروه، سرمایه ارتباطی.. 116
جدول ‏4‑10- بارهای عاملی استخراج شده در یک گروه، عملکرد سازمانی.. 116
جدول ‏4‑11- روابط بین متغیرها و علائم اختصاری مربوطه. 119

یک مطلب دیگر :

جدول ‏4‑12- شاخص های نیکویی بدست آمده به ازای مدل پژوهش… 120
جدول ‏5‑1- رتبه بندی ابعاد و متغیرهای سرمایه  فکری.. 138
 

فصل1- کلیات طرح

 

1-1- مقدمه

چندیست که مقوله­ای به نام سرمایه فکری [1]در نظر مدیران و صاحبان فن اهمیت­های فراوانی پیدا کرده است . می­دانیم که دارایی[2]­ها در سازمان به دو بخش دارایی­های مرئی و نامرئی تقسیم بندی می­شود از جمله دارایی­های مرئی می توان سرمایه در گردش و یا حساب بانکی شخص یا بنگاه را دانست و دارایی­های نامشهود خود به دو دسته تقسیم بندی می شوند:

• دارایی­های نامشهودی که به وسیله قانون حمایت شده­اند و به آن‏ها عنوان مالکیت معنوی داده­اند و شامل حق امتیازها و کپی رایت و فرانشیز و علایم و مارکهای تجاری است . که برخی از موارد آن در ترازنامه منعکس می شوند.
• سایر دارایی­های نامشهودی که شامل سرمایه­های فکری است که تحت اصول اقتصاد فراوانی عمل می­کنند یعنی با استفاده بیشتر از آن‏ها ، از ارزش آن‏ها کاسته نمی­شود و معمولا در ترازنامه منعکس نمی شوند (تایلس و همکاران و 2000).

با ورود تکنولوژی و تکنولوژیکی شدن بنگاه­ها مفاهیم جدیدی در عرصه کسب و کار به وجود آمدند، ما نیازمند نیروی متخصص شدیم تا بتوانیم از تکنولوژی­ها استفاده کنیم و از آن‏ها بهره ببریم و همینطور در سطح سازمان نیازمند سیستم­ها و برنامه­ها و واحد تحقیق و توسعه شدیم و با بالا گرفتن رقابت بین بنگاه­ها، ارتباط با مشتری در راس کار هر بنگاه قرار گرفت، اتحادهای استراتژیک به وجود آمد و ارتباطات نزدیکی بین تامین کنندگان مواد اولیه و بنگاه ها به وجود آمد به همین دلیل نیازمند این شدیم که در قالب یک مفهوم آن را بررسی کنیم و بهترین واژه برای آن سرمایه­های­فکری است. در حال حاضر تعریف جهانشمولی از سرمایه فکری وجود ندارد که تمامی متخصصین بر روی آن اتفاق نظر داشته باشند ولی در ذیل به مهمترین این تعریف ها که سرمایه فکری را تا حد قابل قبولی روشن می سازد می پردازیم:

• یک چیز فرار و گریزان است اما زمانیکه کشف شود ومورد استفاده قرار گیرد سازمان را قادر می سازد تا با یک منبع جدید در محیط رقابت کند (بونتیس[3] ، 1996) .
• سرمایه فکری شامل همه فرآیندها و دارایی­هایی است که به طور معمول و سنتی در ترازنامه نشان داده نمی شوند و همچنین شامل آن دسته از دارایی­های نامشهودی مانند علایم تجاری یا مارک ها و حق امتیاز است که روشهای حسابداری مدرن آن‏ها را در نظر می گیرد (روس[4] و همکاران ، 1997).
• سرمایه فکری شامل حاصل جمع دانش اعضای یک سازمان و تبدیل کاربرد عملی دانش اعضای سازمان است(روس و همکاران 1997).
• سرمایه فکری مجموعه منحصر به فردی از منابع مشهود و نامشهود شرکت است و همچنین سرمایه فکری نیز به تغییر و تحولات این منابع مشهود و نامشهود نیز اطلاق می­شود (گوپتا[5] و همکاران ، 2001).
• سرمایه فکری، مواد فکری از قبیل دانش و اطلاعات و مالکیت (دارایی) معنوی و تجربه است که باعث ایجاد ثروت می شوند و هنوز تعریف جهانشمولی برای آن وجود ندارد(استوارت[6] ، 1997).
• سرمایه فکری جستجو و پیگیری استفاده موثر از دانش (کالای ساخته شده) در مقایسه با اطلاعات (مواد خام ) است(بونتیس، 1998).
• سرمایه فکری یک دانش وسیع و گسترده­ای که مخصوص و منحصر به فرد برای هر شرکتی است که به شرکت اجازه می­دهد تا بطور پیوسته خود را با شرایط در حال تغییر و تحول انطباق دهد(موریتسن[7]، 1995) .
• سرمایه فکری یک جریان دانشی در درون شرکت است(دیرکز و کول[8]، 1989).
• سرمایه فکری بصورت گروهی از دارایی های دانشی تعریف می‏شود که به یک سازمان اختصاص دارند و جزو ویژگی­های یک سازمان محسوب می­شوند و به طور قابل ملاحضه­ای از طریق افزودن ارزش به ذینفعان کلیدی سازمان، به بهبود وضعیت رقابتی سازمان منجر می­شود (مار[9]، 2004).

با اینکه قریب به اتفاق مقالاتی که در زمینه سرمایه های فکری نوشته شده است روی متدها و چارچوب­ها و مدل­ها و سیستم­ها آگاهی­های خوبی به ما داده­اند ولی شرکت‏ها اکثرا به این موضوع بی­تفاوت بوده و مقدار کمی از سازمآن‏ها و شرکت‏ها به طور گسترده به ارزیابی سرمایه های فکری خود پرداخته­اند(کلین[10]، 1998). بر طبق نظر کلین (1998) بسیاری از سازمآن‏ها سرمایه­های فکری خود را با متغیر­هایی همانند تحصیلات و سابقه اندازه گیری می‏کنند.
در حقیقت با توجه کردن به سرمایه فکری به چیزی جز دانش [11]در سازمان توجه نکرده ایم و دانش در سازمان می تواند در سطوح[12] مختلفی باشد. مفهوم دانش از نیمه دوم قرن بیستم اهمیتی بیشتر در بنگاه­ها و سازمآن‏ها به خود گرفت به حدی که اتحادیه اروپا استفاده از دانش را برای تبدیل شدن به قطب صنعتی در دنیا را بسیار مهم دانست. برای سال­های متمادی تئوری­های راهبردی شرکت‏ها بر این موضوع تاکید می­کرد که سازمآن‏ها یک بدنه از دانش را در بر می­گرفتند. با حرکت ما از عصر صنعتی به عصر دانش محور دانش تبدیل به عنصر کلیدی در رقابت­ها بین سازمآن‏ها و بنگاه ها و حتی ملت ها شد. دانش باید به صورتی مدیریت شود که مردم و سازمآن‏ها را به سمت تولید و نگه داری رفاه بیشتر سوق دهد. بر طبق گفته زک [13] توانایی ساخت دانش و ادامه دادن آموزش یک مزیت رقابتی می­باشد، زیرا دانش نوآورآن‏های که امروزگسترش پیدا کرده همان دانش پایه­ای برای فردا است(مارتینز تورس [14]، 2006).
دانش مزیت رقابتی بود که سازمآن‏ها و بنگاه ها با داشتن آن می­توانستند در دنیای رقابت پیشرفت بسیاری داشته باشند و باید دانست که دارایی‌های فکری سازمان مهمترین بخش دانش سازمانی است و نیاز به شناخت و اندازه‌گیری دارد (مار و چیوما[15]، 2006). پس بنابراین تعریف سرمایه فکری هم می تواند شامل خود دانش (که به مالکیت فکری و یا دارایی فکری یک شرکت تبدیل شود) و هم نتیجه نهایی فرایند انتقال آن باشد. در مدلی به نام جایگاه ارزش سرمایه فکری به 3 جزء اصلی تقسیم بندی می­شود که این تقسیم بندی عبارتند از : سرمایه انسانی[16]، سرمایه ساختاری [17]یا سازمانی و سرمایه مشتری [18]یا ارتباطی(ادوینسون و مالون ، 1997).
[1] Intellectual Capital
[2] Asset
[3] Bontis, Nick
[4] Roos
[5]  Gupta
[6]  Stewart
[7] Mouritsen
[8] Dierickz and Cool
[9] Marr
[10] Klien

1-1-2  تاریخچه دیابت…………………………………………………………………………………………….. 19

2-1-2  انسولین چگونه در بدن عمل می‌كند؟………………………………………………………………….. 20

3-1-2  چرا قند خون باید تنظیم شود؟………………………………………………………………………….. 21

4-1-2  مفهوم دیابت  ………………………………………………………………………………………………. 23

5-1-2  انواع دیابت …………………………………………………………………………………………………. 25

6-1-2  عوامل خطر و غربالگری دیابت…………………………………………………………………………. 29

1-6-1-2  عوامل خطر دیابت نوع 1……………………………………………………………………………. 30

2-6-1-2  عوامل خطر دیابت نوع 2……………………………………………………………………………… 30

7-1-2   علائم دیابت…………………………………………………………………………………………………. 34

8-1-2   معیارهای تشخیص دیابت………………………………………………………………………………… 34

9-1-2   عوارض بیماری دیابت……………………………………………………………………………………. 36

1-9-1-2  عوارض حاد (زودرس) دیابت………………………………………………………………………. 36

2-9-1-2  عوارض مزمن (دیررس) دیابت ……………………………………………………………………. 38

10-1-2   زخم‌های دیابتی…………………………………………………………………………………………… 41

11-1-2   ورزش و دیابت…………………………………………………………………………………………… 42

12-1-2   رژیم غذایی و دیابت…………………………………………………………………………………….. 43

13-1-2  درمان دیابت………………………………………………………………………………………………… 44

2-2   عوارض چشمی بیماری دیابت……………………………………………………………………………… 44

1-2-2   آسیب‌های شبكیه چشم (رتینوپاتی)…………………………………………………………………….. 45

2-2-2   بیماری‌های چشم دیابتی (رتینوپاتی)…………………………………………………………………… 48

3-2-2   درمان رتینوپاتی دیابتی……………………………………………………………………………………. 48

3-2 مفهوم بهزیستی روانشناختی…………………………………………………………………………………… 49

4-2 مفهوم تاب‌آوری ………………………………………………………………………………………………………..54

1-4-2  عوامل مؤثر بر تاب‌آوری ………………………………………………………………………………….. 56

2-4-2  مدل‌های تاب آوری ……………………………………………………………………………………….. 58

5-2 مفهوم امید به زندگی…………………………………………………………………………………………….. 62

6-2  مروری بر پژوهش‌های انجام شده ………………………………………………………………………….. 69

1-6-2 پژوهش‌های انجام شده در رابطه با ارتباط بهزیستی روانشناختی و تاب‌آوری …………………. 69

2-6-2  پژوهش‌های انجام شده در رابطه با ارتباط بهزیستی روانشناختی و امید به زندگی……………. 70

7-2  خلاصه و جمع بندی ………………………………………………………………………………………….. 71

فصل سوم: روش تحقیق

1-3 روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 74

2-3  جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………… 74

3-3  نمونه آماری و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………… 74

4-3  اطلاعات جمعیت شناختی …………………………………………………………………………………… 74

5-3 ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 77

1-5-3  مقیاس بهزیستی روانشناختی……………………………………………………………………………… 77

2-5-3  پرسشنامه تاب‌آوری………………………………………………………………………………………… 78

3-5-3  پرسشنامه امید به زندگی……………………………………………………………………………………. 79

6-3  ملاحظات اخلاقی………………………………………………………………………………………………. 79

7-3  روش اجرا………………………………………………………………………………………………………… 80

8-3  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………… 80

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

1-4  مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 82

2-4 یافته‌های توصیفی ……………………………………………………………………………………………….. 82

3-4  یافته‌های استنباطی………………………………………………………………………………………………. 86

1-3-4  بررسی فرضیه1 …………………………………………………………………………………… 87

2-3-4 بررسی فرضیه  2…………………………………………………………………………………… 88

3-3-4  بررسی فرضیه فرعی……………………………………………………………………………… 89

4-4  خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………….. 91

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

1-5 خلاصه پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 94

2-5 بحث و نتیجه گیری پیرامون فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………….. 95

3-5  نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………….. 104

4-5 محدودیت‌ها و موانع پژوهش…………………………………………………………………………………. 105

5-5  پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………………………………. 106

6-5  پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………………………………….. 107

پیوست‌ها

پیوست شماره (1) پرسشنامه بهزیستی روانشناختی…………………………………………………………….. 109

پیوست شماره (2) پرسشنامه تاب‌آوری…………………………………………………………………………… 111

پیوست شماره (3) مقیاس امید به زندگی………………………………………………………………………….. 113

منابع

الف) منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………… 116

ب) منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………….. 119

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                           صفحه

جدول 1 – 3  اطلاعات جمعیت‌شناختی بر حسب رده سنی و رده شغلی بیماران………………………. 75

جدول 2 – 3  اطلاعات جمعیت‌شناختی بر سطح تحصیلات و وضعیت مسكن بیماران………………. 76

جدول 3- 3  اطلاعات جمعیت‌شناختی بر حسب وضعیت تأهل و داشتن بیماری غیر از دیابت بیماران دیابتی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

جدول 1-4  مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیرهای امید به زندگی ، تاب آوری ، بهزیستی روان شناختی  و خرده مقیاسهای مربوطه جهت کل آزمودنی ها به تفکیک جنسیت. 83

جدول 2-4  مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیرهای امید به زندگی ، تاب آوری ، بهزیستی روان شناختی  و خرده مقیاسهای مربوطه جهت کل آزمودنی‌ها………………………… 84

جدول 3-4  ماتریس همبستگی پیرسون جهت بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش …………………… 85

جدول 4-4   آزمون رگرسیون خطی  به روش همزمان ( inter )………………………………………….. 87

جدول 5 – 4  آزمون رگرسیون خطی  به روش همزمان ( inter )………………………………………… 88

جدول 6 – 4  اثر پیلایی ، لامبدای ویلکز ، اثر هتلینگ و بزرگترین ریشه روی…………………………. 89

جدول 7- 4  تحلیل واریانس چند متغیره برای بررسی تفاوت بهزیستی روان شناختی در مردان و زنان بیمار دیابتی با آسیب شبکیه چشم………………………………………………………………………………………………….. 90

 

فصل اول

كلیات پژوهش

 

[1]

1-1- مقدمه

دیابت نه تنها به عنوان یك بیماری شایع بلكه یك مشكل بزرگ بهداشتی است كه در دنیای معاصر پراكندگی گسترده‌ای پیدا كرده است. دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک تخریب سلولهای بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو مقاومت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند (مراسكین^[2]، 2012).

در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن هایپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد عوارض میکروواسکولار دیابت یا تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن ایجاد می‌شوند که می‌توانند اعضای مختلف بدن

یک مطلب دیگر :

افراد افسرده، به غم و اندوه خودشان اضافه می‌کنند

 همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کنند (شیفر، اندریو، لی و فلایشر^[3]، 2011).

رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض بیماری دیابت است که روی چشم ها تأثیر می‌گذارد. رتینوپاتی دیابتی به سه شكل ادم ماكولا (نشت عروقی منتشر و یا موضعی در ماكولا)، تجمع پیشرونده عروقی (میکروآنوریسم، خونریزی‌های داخل شبکیه، خمیدگی عروقی) و انسداد شریانی شبكیه دیده می‌شود (بوید^[4] و همكاران، 2013).

از آنجا كه كنترل نكردن دیابت می‌تواند با آسیب‌های جدی از جمله آسیب به شبكیه چشم همراه باشد، لذا بررسی بهزیستی روانشناختی و عوامل مؤثر بر آن در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم از اهمیت بسزایی برخوردار است.

بهزیستی روانشناختی در دو دهه‌ی اخیر در ادبیات پژوهشی به وفور مورد بررسی قرار گرفته است و دامنه‌ی مطالعات آن از حوزه‌ی زندگی فردی به تعاملات اجتماعی كشیده شده است (كول، 2009). بهزیستی روانشناختی به عنوان یكی از جنبه‌های مهم بهزیستی به معنای تلاش برای استعلا و ارتقاست که در تحقق استعدادها و تواناییهای فردی متجلی می‌شود یا به عبارت دیگر، تلاش برای کمال در جهت تحقق توانایی‌های بالقوه‌ی واقعی فرد است (رایف^[5]،‌ 1995). الگوها و نظرات مختلفی در خصوص بهزیستی روانشناختی توسط روانشناسان و صاحبنظران حوزه‌ی سلامت روان مطرح شده است. یكی از مهم‌ترین الگوهای تبیین بهزیستی روانشناختی الگوی رایف و کیز (1995) می باشد. در این الگو، بهزیستی روان‌شناختی به عنوان تلاشی برای رسیدن به کمال در جهت تحقق توانایی‌های بالقوه واقعی فرد به شمار می‌رود كه شش مؤلفه‌ی خودپیروی^[6]، تسلط محیطی^[7]، رشد شخصی^[8]، رابطه مثبت با دیگران^[9]، هدف و جهت‌گیری در زندگی^[10] و پذیرش خود^[11] را در بر می‌گیرد.

خودپیروی به معنای عملكرد فرد بر اساس معیارها و عقاید خویش می‌باشد، هر چند كه با عرف و رسم و رسوم پذیرفته شده در جامعه متناقض باشد؛ تسلط محیطی به معنای تحت كنترل داشتنِ جهان پیرامون است به طوری كه فرد بتواند تا حد زیادی بر زندگی و محیط اطرافش احاطه داشته باشد؛ رشد شخصی شامل توانایی شكوفا ساختن كلیه نیروها و استعدادها و پرورش توانایی‌های جدید در شخص است؛ رابطه مثبت با دیگران بر می‌گردد به برقراری روابط صمیمی و نزدیك با دیگران ضمن اشتیاق داشتن به برقراری چنین روابطی و نیز توانایی عشق ورزیدن به اطرافیان؛ هدف و جهت‌گیری در زندگی به معنای توانایی پیدا كردن معنا در زندگی و هدفمند بودن و تعقیب اهداف است؛ پذیرش خود نیز دربرگیرنده‌ی نگرش مثبت شخص نسبت به خود است كه نه به معنای خودشیفتگی یا عزت نفس بالا، بلكه به معنای احترام به نفسی است كه با دانستنِ نقاط قوت و ضعف خود در فرد صورت می‌گیرد (ریف و كیز، 1995).

نقش عوامل حمایتی در كمك به افراد برای سازگاری فعالانه با رویدادهای استرس‌زا همواره مورد توجه پژوهشگران حوزه‌ی روانشناسی بوده است. به طوری كه آنها بر این باورند كه افراد در برخورد با مشكلات می‌توانند ضمن مبارزه‌ی سرسختانه، قدرت و ظرفیت تحمل بیشتری را در خود به وجود آورده تا بدین طریق بتوانند بر مشكلات فائق آیند. در دو دهه‌ی اخیر پژوهشگران دریافتند كه افراد موفق در برخورد با مسائل استرس‌زا و فشارها در مقایسه با افراد شكننده در برابر مشكلات، دارای خصوصیات و ویژگی‌های متفاوتی می‌باشند كه از این طریق می‌توانند فشار كمتری را تحمل كرده و هر چه سریعتر به نقطه‌ی تعدل روحی برسند. یكی از این ویژگی‌ها در قالب مفهومی با عنوان تاب‌آوری^[12] مطرح گردیده است. تاب‌آوری یكی از سازه‌های عمده رویكرد روانشناسی مثبت‌گرا^[13] می‌باشد. در سالهای اخیر، این رویكرد با شعار توجه به استعدادها و توانمندی‌های انسان (به جای پرداختن به اختلالات و ناهنجاریها) مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. تاب‌آوری در برگیرنده مفاهیم مختلف است. اصطلاح تاب‌آوری به صورت‌های مختلف و متنوعی تعریف شده است: مانند توانایی سازگاری موفقیت‌آمیز^[14] در مقابل محیط در حال تغییر (داروین^[15]، 1989؛ سیچیتی و کوهن^[16]، 1995)؛ سرسختی^[17] و آسیب‌ناپذیری^[18] (آنتونی^[19]، 1974؛ کوباسا^[20]، 1979؛ مدی و خوشابا^[21]، 1994)؛ و سازگاری موفقیت‌آمیز علی‌رغم استرس زیاد و شرایط ناگوار (استوارت، رید و منگهام^[22]، 1997). اما همه تعاریف دارای یک توصیف مشترک می‌باشند و آن هم «توانایی بازگشت به حالت اولیه^[23]» می‌باشد (به نقل از صحراگرد، 1386).

گارمزی و ماستن (1991) تاب‌آوری را یک فرآیند، توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت‌آمیز علیرغم شرایط چالش‌برانگیز و تهدیدکننده می‌دانند. در تعریفی دیگر، تاب‌آوری یعنی آشکارکردن شایستگی در افراد علیرغم تحت فشار بودن و استرس زیاد است (گارمزی، ماستن و تلگن^[24]، 1984). راتر^[25] (2001) معتقد است تاب‌آوری، سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است.

امید به زندگی نیز به عنوان یكی از پیشایندهای بهزیستی روانشناختی دارای تعاریف گوناگونی است. جنانچه فرانكل (1984) معتقد است هنگامی كه انسان به فعالیت‌های مورد علاقه‌اش می‌پردازد، با دیگران ملاقات می‌كند، به تماشای آثار هنری و ادبی می‌پردازد، و یا به دامان طبیعت پناه می‌برد، امید را در خود احساس می‌كند. همچنین هنگامی كه احساس می‌كند وجود و هستی‌اش به یك منبع لاینزل پیوند خورده است و خود را متكی به چهارچوب‌ها و تكیه‌گاه‌های گسترده و قابل اتكایی مانند مذهب می‌داند و فلسفه‌ای برای زندگی كردن انتخاب كرده است زندگی را می‌بیند، آن را در می‌یابد و احساس می‌كند.

با توجه به اهمیت بررسی پیشایندهای بهزیستی روانشناختی در بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم، پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی اثر پیش‌بینی‌كنندگی تاب‌آوری و امید به زندگی بر بهزیستی روانشناختی بیماران دیابتی با آسیب شبكیه چشم بپردازد.

[1]

[2]- Maraschin

[3]- Schafer, Andrew, Lee & Fleisher

[4]- Boyd

[5]- Ryff

[6]- autonomy

[7]- environmental mastery

[8]- personal growth

[9]- positive relationship with others

[10]- purpose in life

[11]- self- acceptance

[12]- resilience

[13]- positive psychology

[14]- successful adaptation

[15]- Darwin

[16]- Cicchetti & Cohen

[17]- hardiness

[18]- invulnerability

[19]- Anthony

[20]- Kobasa

[21]- Maddi & Khoshaba

[22]- Stewart, Ried, & Mangham

1-6-2 هوش هیجانی…………………………………………………………………………………………………….10

1-6-3 سبک های فرزند پروری……………………………………………………………………………………….10

1-7 تعاریف عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………………………………..11

فصل دوم:ادبیات و پیشینه پژوهش

2-1 مفهوم و تعریف تاب آوری………………………………………………………………………………………13

2-2 ظهور تاب آوری…………………………………………………………………………………………………….18

2-3 چهارچوب مدل تاب آوری………………………………………………………………………………………19

2-3-1 استرس زاهای حاد………………………………………………………………………………………………19

2-3-2 شرایط زیست محیطی………………………………………………………………………………………….20

2-3-3 ویژگی های فردی……………………………………………………………………………………………….20

2-4 مراحل عملکرد تاب آوری……………………………………………………………………………………….21

2-5 انواع تاب آوری……………………………………………………………………………………………………..21

2-5-1 تاب آوری عمومی………………………………………………………………………………………………22

2-5-2 تاب آوری حقیقی ………………………………………………………………………………………………22

2-5-3 تاب آوری تلقیحی………………………………………………………………………………………………23

2-5-4 تاب آوری خانوادگی…………………………………………………………………………………………..24

2-6 تاب آوری و کنار آمدن ………………………………………………………………………………………….24

2-7 تاب آوری به عنوان یک فرآیند پویا …………………………………………………………………………26

2-8 شباهت بین مفهوم کیفیت زندگی و تاب آوری…………………………………………………………….26

2-9 نمونه تجارب آسیب زای روانی…………………………………………………………………………………29

2-10 الگوی تاب آوری و آسیب پذیری……………………………………………………………………………30

2-11 پیامدهای تاب آوری……………………………………………………………………………………………..33

2-12 ارتباط تاب آوری و سلامت روان …………………………………………………………………………..33

2-13 ارتباط بین تاب آوری ،مراحل رشد روانی ، شناختی  اجتماعی…………………………………….34

2-14 ویژگیهای تاب آوری……………………………………………………………………………………………..38

2-15 عوامل موثر در تاب آوری………………………………………………………………………………………44

2-16 عوامل ارتقا تاب آوری…………………………………………………………………………………………..47

2-17 سخت رویی کلیدی برای تاب آوری………………………………………………………………………..49

2-18 مولفه های سخت رویی………………………………………………………………………………………….49

2-18-1 تعهد……………………………………………………………………………………………………………….49

2-18-2 کنترل………………………………………………………………………………………………………………50

2-18-3 مبارزه جویی…………………………………………………………………………………………………….50

2-19 مدرسه و تاب آوری………………………………………………………………………………………………52

2-20 راهبرد های مدرسه محور در آفرینش و تقویت تاب آوری…………………………………………..53

2-21 سبک های فرزند پروری………………………………………………………………………………………..59

2-22 نظریه های سبک فرزندپروری…………………………………………………………………………………62

2-22-1 اریکسون و سبک های فرزند پروری…………………………………………………………………….62

2-22-2 آدلر و سبک های فرزند پروری……………………………………………………………………………63

2-22-3 شفر و سبک های فرزند پروری……………………………………………………………………………65

2-22-4 ماریا و نیتر بام و سبک های فرزند پروری……………………………………………………………..66

2-22-5 بامیرند و سبک های فرزند پروری………………………………………………………………………..67

2-23 سبک های فرزند پروری…………………………………………………………………………………………73

2-24 الگوی شفر…………………………………………………………………………………………………………..76

2-24-1 والدین با محبت و آزاد گذارنده………………………………………………………………………….76

1-24-2 والدین با محبت و محدود کننده………………………………………………………………………….77

2-24-3 والدین متخاصم و محدود کننده…………………………………………………………………………..77

2-24-4 والدین متخاصم و آزاد گذارنده…………………………………………………………………………..77

2-25 تغییرات تاریخی در مفهوم سبک های فرزند پروری…………………………………………………….80

2-26 هوش………………………………………………………………………………………………………………….82

2-27 انواع هوش………………………………………………………………………………………………………….87

2-28 هیجان…………………………………………………………………………………………………………………88

2-29 مناطق مغزی موثر در هیجان……………………………………………………………………………………92

2-30 تاریخچه هوش هیجانی………………………………………………………………………………………….94

2-31 تعاریف هوش هیجانی………………………………………………………………………………………….103

2-32 رویکردهای موجود در باب هوش هیجانی………………………………………………………………105

2-33 ابعاد هوش هیجانی……………………………………………………………………………………………..110

2-34 ویژگی های هوش هیجانی……………………………………………………………………………………110

2-35 ویژگیهای شخصیت افراد دارای هوش هیجانی بالا……………………………………………………113

2-36 اهمیت هوش هیجانی ………………………………………………………………………………………….114

2-37 سیر مطالعه هوش هیجانی ……………………………………………………………………………………117

2-38 آموزش و افزایش هوش هیجانی …………………………………………………………………………..119

2-39 اندازه گیری هوش هیجانی……………………………………………………………………………………122

2-40 تفاوت های جنسیتی در هوش هیجانی …………………………………………………………………..125

2-41 آیا افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند بیشتر موفق هستند………………………………………126

2-42 پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………..128

فصل سوم: روش پژوهش

3-1 نوع پژوهش…………………………………………………………………………………………………………133

3-2 جامعه آماری و نمونه پؤوهش…………………………………………………………………………………133

3-3 ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………..134

3-4 روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………….138

3-5 روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………….139

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1 آمار توصیفی ……………………………………………………………………………………………………….141

 

4-2 آمار استنباطی……………………………………………………………………………………………………….142

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1 بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………….148

5-2 محدودیت ها……………………………………………………………………………………………………….153

5-3 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………153

منابع و مآخذ

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………156

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………..164

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………..169

 

 

فهرست جداول

   عنوان                                                                                                         صفحه

جدول 2-1 ظهور مفهوم هوش هیجانی……………………………………………………………………………….102

جدول 2-2 مدل های هوش هیجانی و ویژگی های اختصاصی هر کدام…………………………………….108

جدول 4-1 میانگین و انحراف استاندارد نمره‌های شیوه‌های فرزند پروی، هوش هیجانی
تاب‌آوری………………………………………………………………………………………………………………………..142

جدول4-2 همبستگی بین سبک های فرزندپروری و هوش هیجانی…………………………………………..143

جدول 4-3 ضرایب رگرسیونی شیوه های فرزندپروری برای پیش بینی تاب آوری………………………144

جدول 4-5 تحلیل واریانس رگرسیون برای پیش بینی تاب آوری از طریق هوش هیجانی……………..145

 

پیش‌بینی تاب‌آوری بر اساس سبک‌های فرزندپروری و هوش هیجانی

دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر سیرجان

به وسیله: بهنام کشاورز

چکیده:

هدف پژوهش حاضر پیش بینی تاب آوری بر اساس سبکهای فرزند پروری و هوش هیجانی در دانش آموزان دبیرستانهای شهرستان سیرجان بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 300 نفر از دانش آموزان مقطع دبیرستان بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین دبیرستانهای شهرستان سیرجان انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش عبارت بودنداز پرسشنامه سبکهای فرزندپروری بامریند(1973)، پرسشنامه هوش هیجانی تراویس و برادبری و جین گریوز(2001) و  پرسشنامه تاب آوری کانر و

یک مطلب دیگر :

چند روز در سال کار می کنی؟

 دیویدسون(2003). و در نهایت داده ها از طریق شیوه آماری رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین سبکهای فرزند پروری و تاب آوری رابطه وجود دارد. همچنین بین سبکهای فرزند پروری و هوش هیجانی و تاب آوری رابطه چند متغیره وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که سبکهای فرزند پروری و هوش هیجانی پیش بینی کننده بخشی از واریانس تاب آوری است.

کلیدواژه: تاب آوری، سبکهای فرزندپروری، هوش هیجانی، دانش آموزان

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1مقدمه

كودكان و نوجوانان قشر عظیمی از جمعیت هر كشور، خصوصاً جامعة ما را تشكیل می دهند. آنان سرمایه های پر ارزش جامعه و امیدهای درخشان مملكت تلقی می شوند وعامل مهمی در توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور به شمار می روند و از آنها انتظار می رود كه در آینده ای نه چندان دور مسئولیت عظیم و سنگین ادارة مملكت خود را عهده دار گردند. اغلب اختلال ها و ناسازگار ی های رفتاری بعد از دوران كودكی،ناشی از كمبود توجه به دوران مهم و حساس كودكی و عدم هدایت صحیح به سوی رشد و تكامل است، این بی توجهی منجر به عدم سازش و انطباق با محیط و بروز انحرافات گوناگون در ابعاد مختلف برای كودك می شود( رضوی، 1387).

خانواده اولین نظامی است که کودک در آن چشم باز می کند واز آن تاثیر می پذیرد و آموزش می بیند. مطالعه خانواده نه تنها شناخت بهتر این نظام را میسر می سازد بلکه شناخت ما از افرادی که در آن پرورش می یابد را فراهم می کند.به این علت که تمامی افراد از خانوادهایشان حتی در بزرگسالی نیز تاثیر می پذیرند و تعاملات و ارتباطات نوع و شیوه ی تربیت خانواده بر توانایی و رفتار افراد اثر می گذارد(کشتکاران،1389).

استرس و فشارهای روانی ازجمله عوامل لاینفک زندگی در قرن 21 است و چگونگی رویارویی و کنارآمدن با این عوامل به ویژه در سنین اولیۀ و جوانی در سلامت روانی افراد بسیار مهم است. دوره نوجوانی^[1] با تغییرات گسترده ای در زمینه های شناختی، عصبی زیستی و اجتماعی همراه است. نوجوان از مرز کودکی گذشته و وارد مرحله نوینی شده است. ورود به دوره نوجوانی، فرد را با مشکلات فراوانی دست به گریبان می سازد(خباز و دیگران،1390)

بنابراین توجه به ظرفیت های فردی و روانی که فرد به کمک آنها بتواند در شرایط دشوار مقاومت نماید و دچار آسیب دیدگی نگرد و حتی در تجربه چنین شرایط مشکل آفرین یا بحرانی خود را از لحاظ شخصیتی ارتقا بخشد اخیرا مورد توجه روانشناسان مثبت نگر قرار گرفته است( مومنی و همکاران، 1388). بنابراین هدف این پژوهش پیش بینی تاب آوری بر اساس سبکهای فرزند پروری و هوش هیجانی در دانش آموزان پسر دوره دبیرستان می باشد.

 

1-2بیان مسئله

دانش آموزان در طول دوران زندگی،خصوصا دوران تحصیل با مشکلات زیادی مواجه می شوند.ما نمی توانیم مشکلات اساسی زندگی را از زندگی آنها کسر کنیم،اما می توانیم کاری کنیم که دانش آموزان پای مشکلات خود بایستند و آنها را به عنوان منبعی لایزال بدانند که می توانند برای پیشگیری زندگی بر آنها تکیه زنند.

یکی از مهمترین توانایی های انسان که باعث سازگاری موثر با عوامل خطر می شود،تاب آوری^[2] است.تاب آوری عاملی است که باعث انعطاف پذیری و مقابله موثر با عوامل و موقعیت های استرس زا می شود(سبزعلی سنجانی،1389).

منظور از تاب آوری آن است که فرد علی رغم مواجهه با عوامل خطر دچار عارضه این مواجهه نشده و حتی قوی تر هم بشود. تاب آوری خصوصیتی است خاص کودکانی که با وجود مواجهه با استرس و شرایط ناگوار در زندگی شان، تسلیم افت تحصیلی، مشکلات جسمی و روحی، و مشکلات مربوط به بزهکاری دوران نوجوانی که آنها را با تجارب خطرناک بیشتری روبه رو می کند، نمی شوند (کیانی دهکردی، 1384).

ترکیب عواملی باعث شکل گیری تاب آوری می شود. یکی از این عوامل نوع رابطه و تعاملات در خانواده است. به عنوان مثال خباز، بهجتی و ناصری(1390) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که بین حمایت اجتماعی و روابط خانوادگی و تاب آوری رابطه وجود دارد. مطالعات خانواده امروزه بیشتر در جهت این موضوع است که چطور افرادی در برخورد با عوامل استرس زا توان مقابله و مقاومت را دارا هستند و چطور خانواده بر این توانایی اثر می گذارد (کشتکاران،1389).

هندرسون^[3](2003) نیز معتقد است که عواملی که تاب آوری را به وجود می آورند به دوقسمت محیطی و فردی تقسیم می شوند. از عوامل محیطی که تاب آوری را ایجاد می کنند، می توان به خانواده ها، مدارس، اجتماع و گروههای همسالان اشاره کرد. و از عوامل فردی که در ایجاد تاب آوری نقش دارند می توان به اعتماد به نفس، انعطاف پذیری، خود انگیزشی( داشتن هوش هیجانی)، خود ارزشی و خلاقیت اشاره کرد.

یکی از عواملی که در خانواده بر تاب آوری تاثیر می گذارد، سبک های فرزندپروری^[4] والدین است. فرزندپروری شامل روش ها و رفتارهایی است که والدین برای تربیت فرزندان بکار می برند. روش های متفاوتی برای فرزندپروری مطرح شده اند؛ از یک دیدگاه فرزندپروری به چهار روش تقسیم شده است که عبارتند از: 1. شیوه مقتدرانه 2. شیوه سهل گیرانه  3. شیوه مستبدانه  4. شیوه مسامحه کارانه

روش فرزندپروری و روش تربیتی والدین بر جنبه های مختلف رشد فرزندان آنان تاثیر می گذارد. در واقع پایه و اساس فرزند پروری مبین تلاش های والدین برای کنترل و اجتماعی کردن کودکانشان است . اگر چه والدین ممکن است در چگونگی کنترل و اجتماعی کردن فرزندان خود با یکدیگر تفاوت داشته باشند ولی به نظر می رسد که همه والدین در تعلیم و تربیت و نظارت بر فرزندان نقش اولیه را به عهده دارند (پرند، 1389).

خانواده و مدرسه می توانند راهکارهایی را پدید آورند که فاکتورهای محافظ را بیشتر کنند و تاب آوری را افزایش دهند. با فراهم آوردن محیطی که به اندازه کافی تسهیل کننده است، دانش آموزان می توانند خصوصیات تاب آوری را در زندگی خود کسب کنند.

از نظر هندرسون(2003) یکی از عوامل فردی که می تواند در ایجاد تاب آوری نقش داشته باشد، هوش هیجانی^[5]است. هوش هیجانی جدیدترین تحول در زمینه تفکر و هیجان است. سلیگمن^[6] (2004، به نقل از کرد میرزا، 1388) نیز معتقد است که تاب آوری با متغیرهای خلاقیت، هوش هیجانی، خود گردانی، احتیاط، سرزندگی و شوخ طبعی در ارتباط است.

هوش هیجانی اولین بار توسط مایر^[7] و سالووی^[8] (1990) مطرح شد از دیدگاه بار – اُن^[9]هوش هیجانی دسته ای از مهارت ها، استعدادها و توانایی های غیرشناختی است که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و محدودیت های محیطی افزایش می دهد. بنابراین هوش هیجانی از عوامل مهم در موفقیت زندگی فردی می باشد. بار – آن معتقد است که تفکر هیجانی قسمتی از تفکر منطقی و هوش کلی است و هوش دارای ابعاد شناختی و هیجانی است. بعد هیجانی هوش دو جزء کلی را شامل می شود به عنوان مهارت های درون فردی و برون فردی. هوش درون فردی هوشی است که به ما کمک می کند تا به افکار و احساسات خود معنا ببخشیم. هوش بین فردی به ما کمک می کند تا روابط خود با دیگران، همدلی با آنها، برانگیختن بین آنها و فهم ارتباط بین آن ها را تنظیم کنیم. بنابراین هوش هیجانی از مجموعه ای از مهارت ها، توانایی ها و تسهیل کننده های گوناگونی ساخته شده است که بیشتر آنها را می توان از طریق یادگیری در دیگران ایجاد کرد یا پرورش داد . هوش شناختی عمدتاٌ به صورت ارثی تثبیت شده است و قابل تغییر نیست ولی هوش هیجانی قابل یادگیری است و سبک های فرزندپروری والدین می تواند بر چگونگی شکل گیری آن تاثیر بسزایی داشته باشد( بشارت ، 1384).

با توجه به مطالب بالا و پژوهش های انجام شده در این زمینه، چنین بر می آید که بین سبک های فرزند پروری، هوش هیجانی و تاب آوری رابطه وجود دارد. ولی با این حال نمیتوان به این نتیجه رسید که سبک های فرزند پروری و هوش هیجانی می توانند تاب آوری را پیش بینی کنند.