دکتر محمد­حسین اهتمام

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(پایان نامه مقطع ارشد)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

گیاهان دارویی در ایران جزء ذخایر ژنتیکی ارزشمند محسوب می­شوند. از جمله این گیاهان، گیاه دارویی رازیانه با نام علمی (.Mill Foeniculum vulgare) از خانواده چتریان (Apiaceae)، چند ساله و از قدیمی­ترین گیاهان دارویی و ادویه­ای می‌باشدکه در مناطق مختلف کشور کشت می­شود. هدف از اجرای این پژوهش، بررسی تأثیر خویش­آمیزی و زمان برداشت روی میزان متابولیت­های ثانویه و بررسی تنوع ژنتیکی بین لاین­های خودگرده افشان و دگرگرده افشان جمعیت رازیانه­های ایرانی و خارجی با استفاده از نشانگر­های مولکولی، مورفولوژیک و آناتومیک بوده است. علاوه بر اهداف ذکر شده، ترکیبات اصلی اسانس بذر هم به وسیله طیف سنجی کرماتوگرافی گازی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. این مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در سال­های 93-1391 اجرا شد. در این مطالعه 15 ترکیب نشانگری ISSR در توده­های دگرگرده افشان در مجموع، 248 نوار چند شکل تولید نمودند که 32/88 درصد آن­ها چند شکل بودند و PIC در حدود 43/0 حاصل شد در حالی­که در توده­های خودگرده افشان در مجموع 217 نوار چند شکل تولید نمودند که 32/82 درصد آن­ها چند شکل بودند و PIC در حدود 42/0 حاصل شد. داده­های حاصل از تجزیه و تحلیل نرم افزار­های مولکولی با نشانگر ISSR، 23 توده دگرگرده افشان رازیانه را بر اساس مناطق جغرافیایی و اقلیم منطقه به پنج

 گروه و 23 توده خودگرده افشان را به چهار گروه تقسیم کردند. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی تعدیل شده (PCoA) در هر دو حالت خودگرده افشانی و دگرگرده افشانی نیز در اکثر موارد نتایج تجزیه خوشه‌ای را تایید نمود. نتایج حاصله از تجزیه واریانس داده­های مطالعات تشریحی بافت­های اندام­های رویشی (ساقه ودمبرگ) و زایشی (بذر) بیانگر وجود تنوع زیادی بین توده­های دگرگرده افشان و خودگرده افشان از نظر اکثر صفات مورد مطالعه بود. خویش­آمیزی سبب افزایش میانگین صفات فاصله غلاف­های آوندی کوچک تا اپیدرم شکمی ساقه، نسبت طول به عرض بذر و تعداد کانال ترشحی در ساختار بذر و ساقه شد. توده انگلستان با 46 و توده لهستان با 66/35 کانال ترشحی بیشترین میزان این صفت را به ترتیب در بین توده ­های دگرگرده افشان و خودگرده افشان نشان دادند. نتایج نشان داد که ضریب تغییرات ژنتیکی در توده­های دگرگرده افشان برای صفات تعداد انشعاب فرعی، نسبت قطر تاج پوش به ارتفاع، نسبت ارتفاع به تعداد انشعاب فرعی، وزن هزاردانه و تعداد بذر در چتر کمتر از توده_­های خودگرده افشان برآورد شد. در حالی­که ضریب تغییرات فنوتیپی در توده­های خودگرده افشان برای صفات درصد سبز شدن، ارتفاع، تعداد انشعاب فرعی ، نسبت قطر تاج پوش به ارتفاع ، نسبت ارتفاع به تعداد انشعاب فرعی و تعداد بذر در چتر بیشتر از توده­های دگرگرده افشان برآورد شد. بیشترین مقدار وراثت پذیری عمومی در توده­های دگرگرده افشان مربوط به نسبت قطر تاج پوش به ارتفاع (74/99درصد) و بیشترین این مقدار در توده­های خودگرده افشان مربوط به وزن هزاردانه (44/99درصد) بود. نتایج نشان می­دهد که خویش­آمیزی سبب افزایش میانگین درصد اسانس، عملکرد عصاره، فنول تام، فلاونوئید تام و افزایش فعالیت آنتی­اکسیدانی شده است. در توده­های دگرگردهافشان توده شیروان بیشترین مقدار فنول تام(29/76) میلی­گرم تانیک اسید بر گرم ماده خشک، عملکرد عصاره(33/17درصد)، فلاونوئید تام(49/14) میلی­گرم کوئرستین بر گرم ماده خشک و بیشترین فعالیت آنتی­اکسیدانی (29/76) میکروگرم بر میلی­لیتر حجم عصاره را نشان داد در حالی­که توده تبریز بیشترین عملکرد عصاره، فلاونوئید تام و فعالیت آنتی اکسیدانی را در توده­های خودگرده افشان داشت. ترکیب اصلی اسانس بذر رازیانه ترانس­آنتول است که بیشترین مقدار آن در توده اصفهان (38/90 %) و کم‌ترین آن در نمونه همدان (07/85 %) مشاهده شد. در توده­های دگرگرده افشان بیشترین و کمترین درصد اسانس به ترتیب به توده اصفهان (42/6 درصد) و توده­های اردبیل و بوشهر(4/2 درصد) اختصاص داشت. در حالی­که بیشترین و کمترین درصد اسانس در توده­های خودگرده افشان به ترتیب در توده­های همدان (50/6 درصد) و شیروان (5/3 درصد) مشاهده شد. مقایسه میانگین داده­های تجزیه متابولیت­های ثانویه در مراحل مختلف رشد نشان داد که میزان فنول کل و فعالیت آنتی­اکسیدانی در بذر و میوه بیشتر از گل، ساقه، برگ و دمبرگ بود. در حالی­که میزان فلاونوئید در بذر و برگ بیشتر از سایر بخش­های گیاه بود. به­ طوری­که بالاترین میزان فنول کل، میزان فلاونوئید و فعالیت آنتی­اکسیدانی در بذر در مرحله اواخر رسیدگی بدست آمد.

فصل اول: مقدمه و بررسی منابع

1-1- کلیات

 

یک مطلب دیگر :

گیاهان از ابتدای تمدن بشر تاكنون كاربردهای متنوعی داشته­اند، گروهی به عنوان ماده غذایی تأمین كننده نیازهای تغذیه­ای هستند، گروهی خاصیت دارویی داشته و آلام جسمی را تسكین می­دهند. گروهی نیز به صورت چند منظوره مورد استفاده قرار می­گیرند. گیاهان دارویی طی قرون متمادی تنها منبع قابل دسترس جهت درمان دردها و آلام بوده­اند. در عصر حاضر با وجود پیشرفت و توسعه چشمگیر کاربرد داروهای سنتزی، هنوز گیاهان دارویی و اشکال دارویی حاصل از آنها در مقیاس وسیعی مورد استفاده قرار می­گیرند، بطوری­که در برخی کشورها از اجزاء لاینفک سیستم دارودرمانی محسوب می­شوند و بازار تجارت آنها نیز در مقایسه با سایر داروهای شیمیایی رونق افزونتری دارد[1]. سازمان بهداشت جهانی[1] بعنوان مرکز سیاستگزاری و نظارت جهانی در امر بهداشت، برای اولین بار در سال 1978 با صدور اعلامیه آلماآتا خاطر نشان نمود که هنوز بخش عمده­ ای ازجامعه بشری به داروهای گیاهی اعتقاد دارند و جهت تأمین سلامت عمومی خود از آنها استفاده می­کنند [1].

گیاهان دارویی در ایران جزء ذخایر ژنتیکی ارزشمندی محسوب می­شوند. امروزه بسیاری از تحقیقات علوم گیاهی به جنبه­های مختلف کاربردی این گیاهان معطوف شده است. از این رو محققان کشورهای مختلف تحقیقات ارزشمندی را روی گیاهان دارویی به انجام رسانده­اند. متأسفانه با توسعه شهرها و عدم توجه به منابع طبیعی این ذخایر ژنتیکی با ارزش روز به روز در معرض خطر انقراض قرار گرفته­اند. در کشور ایران اکثر تحقیقات بر روی شناسایی و استخراج اسانس این گیاهان اختصاص داشته و مطالعه محدودی روی آناتومی، خود ناسازگاری و فعالیت آنتی اکسیدانی آن­ها صورت گرفته است. اصلاح­گران می­توانند از طریق مطالعه ژنوم این گیاهان، پیشرفت­های چشمگیری در بهبود و افزایش کمی و کیفی این محصولات حاصل کنند [27].

نظر به اینکه مطالعات اندکی در گیاه رازیانه در زمینه اصلاح و به­نژادی در ایران و جهان گزارش شده است و اغلب مطالعات در زمینه ترکیبات سیتوژنتیکی، بررسی تنوع ژنتیکی و مطالعات مربوط به اسانس گیاه رازیانه انجام شده است. با توجه به اینکه تاکنون مطالعه­ای در رابطه با بررسی آثار خویش­آمیزی در توده­های مختلف رازیانه، تنوع صفات آناتومیک و فیتوشیمیایی و تاثیر مراحل فنولوژیک بر میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی انجام نشده است و هیچگونه اطلاعاتی مبنی بر بررسی تنوع ژنتیکی بین لاین­های خودگرده افشان و آزاد گرده افشان در رازیانه با استفاده از نشانگر مولکولی وجود ندارد از این رو در تحقیق حاضر تلاش گردید تا آثار خویش­آمیزی و زمان برداشت را روی میزان متابولیت­های ثانویه تعیین گردیده و همچنین تنوع ژنتیکی بین توده­های خودگرده افشان و آزاد گرده افشان جمعیت رازیانه­های ایرانی و خارجی با استفاده از نشانگر­های مولکولی، مورفولوژیک و آناتومیک مورد بررسی قرار گیرد.

2-1- مقدمه

برپا شدن نهضت جهانی «موج سبز» و بازگشت انسان به طبیعت و اعلام ممنوعیت سازمان بهداشت جهانی مبنی بر استفاده از رنگ­ها و اسانس­های مصنوعی و عوارض جانبی دارو­های شیمیایی در سال­های اخیر، سبب رونق کشت و کار گیاهان دارویی شده است. گیاهان دارویی دارای اهمیت اقتصادی فراوان بوده و به عنوان محصولات سود­آور تجاری شناخت شده­اند [14].

سرزمین ایران از نظر تنوع گیاهی، به خصوص از منظر گیاهان دارویی، جایگاه منحصر به فردی در جغرافیای گیاهی جهان دارد. بر اساس نظر گیاه‌شناسان و پژوهشگران علوم مرتبط منابع طبیعی، تعداد گونه‌های گیاهی ایران حدود 8000 گونه است و تحقیقات دانش‌پژوهان كشور نشان داده است كه از این تعداد بیش از 2500 گونه دارای خواص دارویی، عطری، ادویه‌ای، آرایشی و بهداشتی، رنگ دهنده، طعم دهنده، مكمل غذایی، كنترل كننده حشرات و علف هرز و سایر موارد هستند. به‌علاوه، از تعداد كل گونه‌های شناخته شده، نزدیك 1730 گونه به عنوان گیاهان بومی ایران (اندمیك) می‌باشند كه تنها در سرزمین ایران رویش كرده و به عنوان یك ظرفیت انحصاری در كشور محسوب می‌شوند [6،21،22].

با توجه به این که از نیمه دوم قرن گذشته در بیشتر کشورهای جهان تحقیقات فارماکودینامیک[1] وسیع روی گیاهان دارویی انجام گرفته و در ادامه دارو­های گیاهی فراوانی تهیه و به بازار عرضه گردیده است، مطالعه روی مواد مؤثره گیاهان دارویی فلور غنی ایران حائز اهمیت است [4].

رازیانه یا بادیان سبز گیاهی از خانواده چتریان (Apiaceae) با نام علمی (.Mill Foeniculum vulgare)، دیپلوئید، علفی، پایا، دو یا چند ساله، روز بلند، معطر، به ارتفاع یک تا دو متر که دارای برگ­هایی با بریدگی­های زیاد است [4]. تعداد کروموزوم­های پایه در این گیاه 22=x2=n2 می‌باشد [35]. ریشه­ها در رازیانه، غده­ای، دوکی شکل، مستقیم و به رنگ سفید مات است. ساقه­ها استوانه­ای قائم، سبز روشن، منشعب و به ارتفاع 150 تا 200 سانتیمتر است. برگ­ها به رنگ سبز تیره، متناوب، ظریف و دارای بریدگی­های کم و بیش عمیق هستند. گل­های کوچک و زرد رنگ گیاه در انتهای ساقه­های اصلی و فرعی و به صورت مجتمع در چتر مرکب قرار می­گیرد. میوه­ها دو فندوقه به طول 10-6 و عرض 3-2 میلی­متر، دوکی شکل با دو انتهای باریک به رنگ سبز یا قهوه­ای روشن می‌باشد. چترها حاوی 25-18 گل نامساوی به طول 40-10میلی­متر و دم گل‌ها 7-1 میلی­متر طول دارد. [4، 44،54]. این گیاه در مناطق زیادی از اروپا، مدیترانه و آسیا می­روید و از گیاهان بومی این مناطق به شمار می­آید [9،19، 22]. ظاهر کلی گیاه رازیانه مخصوصاً برگ­های آن بی­شباهت به شوید و زیره نیست ولی بوی مطبوع، معطر، ساقه مرتفع و ریشه ضخیم گیاه رازیانه به سهولت آن را از شوید و زیره متمایز می­سازد. گل­های آن زرد رنگ و مجتمع به صورت چتر مرکب است. همه قسمت‌های گیاه معطر بوده و قسمت­های مورد استفاده آن ریشه، برگ و بذر آن است ولی معمولاً کلیه قسمت­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. میوه رازیانه علاوه بر داشتن 10 تا 12 درصد ماده روغنی، کمی هم ماده قندی موسیلاژ و اسانس داشته و دارای اِترهای فنولی است که عامل اصلی خاصیت دارویی آن محسوب می­شود. میوه‌ها یا همان دانه­ی رازیانه حاوی دو تا شش درصد اسانس بوده و مهم‌ترین تركیبات آن شامل ترانس­آنتول[2]، لیمونن[3]، و فنچون[4] می­باشد که بر حسب مرحله نمونه­برداری و شرایط محیطی و اقلیمی موجود در هر اقلیم و منطقه­ای متفاوت است [8]. اسانس رازیانه حاوی آنتول، استراگول، متیل اوژنول، فلاندرن، آلفاپینن، فنچون و … می‌باشد. [43،58، 82].

3-1- انتشار جغرافیایی و اهمیت اقتصادی رازیانه

1-7-2- برآورد پارامترهای ژنتیکی مؤثر بر زنده­مانی…………………………. 20

1-8- اهمیت برآورد پارامترهای ژنتیکی در اصلاح دام ……………………….. 23

1-8-1- مدل تجزیه…………………………………………………………………24

1-8-2- صفات آستانه­ای یا دسته بندی شده …………………………………24

1-8-3- مدل آستانه­ای………………………………………………………….. 26

1-8-4- روش بیزی………………………………………………………………. 28

1-8-5- برآورد اجزای واریانس…………………………………………………….29

1-9- استنتاجات بیزی………………………………………………………….. 30

1-9-1- استنباط آماری………………………………………………………….. 30

1-9-2- استنباط بیزی…………………………………………………………… 30

1-9- 3- اجرای استنباط بیزی…………………………………………………… 32

1-9-4- نمونه ­گیری گیبس……………………………………………………… 33

1-9-4-1- اجرای نمونه ­گیری گیبس……………………………………………  33

1-9-5- کاربرد آنالیز بیزی در اصلاح دام ………………………………………….35

1-10- روش حداکثر درست نمایی (REML) …………………………………..  35

فصل دوم: مواد و روش­ها

2-1- داده­ها و اطلاعات مورد استفاده…………………………………………… 37

2-2- نحوه انتقال اطلاعات به رایانه ……………………………………………… 37

2-3- آماده­سازی داده ­ها…………………………………………………………. 37

2-4- تشكیل فایل شجره برای تجزیه …………………………………………… 38

2-4-1- فایل شجره برای تجزیه وتحلیل یک صفته و دوصفته …………………. 38

2-4-2- فایل مشاهدات برای تجزیه و تحلیل یک متغیره………………………..39

2-4-3- تجزیه تحلیل دو متغیره…………………………………………………… 39

2-4-4- فایل مشاهدات برای تجزیه و تحلیل دوصفته…………………………..39

2-5- نرم افزاهای انجام تجزیه ژنتیكی و غیر ژنتیکی…………………………..39

2-6- مدل­های مورد استفاده برای تجزیه ژنتیکی طول عمر و اوزان بدن………40

 

2-7- فرمول اطلاعات آکایک………………………………………………………. 41

2-8- تجزیه با استفاده از مدل تجزیه زنده­مانی………………………………. 41

2-9- اجرای روش بیزی با استفاده از نمونه­ گیری گیبس…………………….. 43

فصل سوم: بحث و نتایج

3-1- دلایل حذف بره ­ها………………………………………………………….. 45

3-2- بررسی عوامل ثابت مؤثر بر صفات طول عمر و زنده ­مانی……………. 48

3-2-1- سن مادر زمان زایش……………………………………………………. 50

3-2-2- نوع تولد…………………………………………………………………… 50

3-2- 3- سال تولد…………………………………………………………………..51

3-2-4- ماه تولد ………………………………………………………………….. 52

3-2-5- جنس بره ………………………………………………………………… 53

3-2-6- اوزان بدن…………………………………………………………………. 53

3-3- بررسی عوامل ثابت مؤثر بر اوزان بدن…………………………………….57

3-4- برآورد پارامتر­های ژنتیکی تک صفتی …………………………………… 62

3-4-1- برآورد پارامتر­های ژنتیکی تک صفتی طول عمر……………………… 62

3-4-2- برآورد پارامترهای ژنتیکی تک صفتی اوزان بدن……………………… 64

3-5- تجزیه به روش بیزی………………………………………………………. 67

3-5-1- تجزیه تک صفتی زنده­مانی با استفاده از مدل آستانه­ای و روش بیزی…67

3-5-2- تجزیه دو صفتی میان صفات زنده­مانی در سنین مختلف با استفاده از مدل آستانه­ای و روش بیزی..75

3-5-3- تجزیه دو صفتی میان صفات زنده­مانی در سنین مختلف و وزن تولد با استفاده از مدل خطی- آستانه ­ای و روش بیزی….77

3-6- برآورد وراثت پذیری زنده­مانی با استفاده از مدل حیوانی ویبول….. 79

3-7- نتیجه گیری کلی…………………………………………………………81

3-8- پیشنهادات……………………………………………………………… 82

منابع ……………………………………………………………………………84

چکیده:

هدف از این پژوهش برآورد پارامترهای ژنتیکی و غیرژنتیکی مرتبط با زنده­مانی و تجزیه و تحلیل زنده­مانی در بره­های استان گیلان بود. در این پژوهش از رکوردهای طول عمر و  زنده­مانی 41037­ راس بره حاصل از 496 راس قوچ و 10256 راس میش گوسفندان گیلان که طی سال­های 1369 تا 1392 به­وسیله سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان جمع­آوری شده بود، استفاده شد. اطلاعات مورد استفاده شامل اطلاعات کامل شجره، جنس بره، سال، ماه و روز حذف، سن میش در زمان زایش، سال، ماه و روز تولد و نوع تولد بره، وزن تولد و وزن سه و شش ماهگی بودند. داده­های مربوط به طول عمر با استفاده از مدل­های خطی و داده­های مربوط به زنده­مانی در سنین مختلف از

یک مطلب دیگر :

پایان نامه مقایسه عوامل آموزشی درس تربیت بدنی از دیدگاه مدیران

 تولد تا یک­سالگی به­وسیله مدل­های آستانه­ای در قالب روش بیزی و مدل تجزیه بقا با استفاده از تابع ویبول آنالیز شدند. هم­چنین به منظور بررسی ارتباط ژنتیکی میان طول عمر و اوزان بدن از مدل دوصفته خطی-خطی و جهت بررسی ارتباط ژنتیکی میان زنده­مانی و اوزان بدن از مدل دوصفته خطی-آستانه­ای استفاده شد. این مدل­ها شامل اثر عوامل ثابت از قبیل سال و ماه تولد بره، جنس بره، نوع تولد، سن مادر و متغیر کمکی وزن تولد بره­ها به­صورت خطی بودند. وراثت پذیری مستقیم طول عمر بره­ها در مدل­ خطی در حد پایین و برابر با 03/0 برآورد شد. وراثت پذیری مستقیم زنده­مانی با مدل آستانه­ای و روش بیزی از تولد تا 60، 90، 180، 270 و 365 روزگی در حد پایین و به­ترتیب برابر با 17/0، 16/0، 08/0، 04/0 و 04/0 و وراثت پذیری مادری آن­ها 21/0، 18/0، 15/0، 08/0 و 08/0 برآورد شد. وراثت­پذیری­های مستقیم زنده­مانی در سنین مختلف از تولد تا یکسالگی، در مقیاس لگاریتمی و وراثت­ پذیری مؤثر حاصل از مدل حیوانی تجزیه بقا دارای تابع ویبول در حد پایین و نزدیک به صفر بدست آمد. بنابراین تجزیه زنده­مانی با استفاده از مدل­ های غیر­خطی آستانه­ای و مدل تجزیه بقا با استفاده از تابع ویبول منجر به برآورد غیر­یکسانی از پارامترهای ژنتیکی شد. با توجه به وراثت­پذیری پایین زنده­مانی به منظور بهبود زنده­مانی در بره­ها از تولد تا یک­سالگی می­توان با بهبود شرایط محیطی و مدیریتی و با انتخاب غیرمستقیم از طریق صفات هم­بسته با این صفت که وراثت پذیری بالایی دارند از میزان حذف بره­ها کاست تا میزان زنده­مانی بره­های گیلان در گله افزایش یابد.

مقدمه:

بسیاری از محققین اولین قدم در طراحی برنامه­های اصلاح نژاد را تصمیم­گیری در مورد انتخاب اهداف اصلاح نژادی مناسب عنوان نموده­اند. اهداف اصلاح نژاد تابعی از مجموعه صفاتی هستند که مطابق با هدف تولید، دارای یک اثر مستقیم بر درآمد و هزینه بوده (ارزش اقتصادی) و هم­چنین دارای تنوع ژنتیکی (ارزش اصلاحی) می­باشند [نعمتی و همکاران، 1389].

در بیش­تر بررسی­های انجام شده و برنامه­های اصلاح نژادی به منظور رشد اقتصادی واحد­های دامپروری به صفات تولیدی از قبیل وزن تولد، وزن از شیرگیری، وزن یک­سالگی و پشم تولیدی تاکید شده است و به این منظور معمولاً برنامه­های مدون رکورد برداری و ارزیابی­های ژنتیکی و هم­چنین برنامه­های انتخاب، طراحی و مورد استفاده قرار می­گیرد. این در حالی است که تعداد دام­هایی که قابلیت ماندگاری تا زمان عرضه به بازار را دارند یکی از فاکتورهای مهم و تاثیرگذار بر اقتصاد دامپروری می­باشد، که کم­تر مورد توجه بوده و برای رکورد برداری و ارزیابی ژنتیکی آن هیچ برنامه­ای طراحی نشده است. متوسط نرخ مرگ و میر در اغلب کشورهای تولید کننده گوسفند 9 تا 20 درصد گزارش شده است که بیانگر اهمیت آن در کاهش درآمد دامدار می­باشد .

نشخوارکنندگان کوچک از جمله گوسفند و بز می­توانند کمک کنننده درآمد اضافی برای بسیاری از کشاورزان در مناطق استوایی و نیمه استوایی باشند. یکی از ویژگی مهم گوسفند توانایی زندگی کردن بر روی زمین­های نامطلوب و تولید سایر اشکال کشاورزی و هم­چنین توانایی زنده ماندن در مناطقی که حتی گاوها در آن عملکرد ضعیفی دارند می­باشد. گوسفندان محلی و بومی برای امرار معاش و اقتصاد اجتماعی و معیشت جوامع روستایی مهم هستند که سهم ویژه­ای در اقتصاد و تولید گوشت دارند .

در حال حاضر بیش از 42 درصد از کل گوشت قرمز تولیدی که نزدیک به 293 هزار تن در سال است توسط بیش از 50 میلیون راس گوسفند در قالب 27 نژاد سازگار با شرایط اقلیمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مناطق مختلف تولید می­گردد [وطن خواه و همکاران، 1383 Ghavi Hossein- Zadeh and Ardalan, 2010:]. گوشت قرمز چه از جنبه تامین پروتئین مورد نیاز و امنیت غذایی جمعیت رو به رشد کشور و چه از جنبه سهم آن در ارزش افزوده بخش کشاورزی، جایگاه ویژه­­ای دارد [طالبی و همکاران، 1389].

سودآوری یک گله گوسفند به­وسیله تعداد بره­های تحت آمیزش تعیین می­گردد که خود تحت تاثیر میزان آبستنی، تعداد بره متولد شده در هر زایمان و زنده­مانی بره­ها تا حین فروش (به صورت پروار یا جایگزین) می­باشد. زنده­مانی بره­ها یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر بر سودآوری به­شمار می­رود به طوری که ضرایب اقتصادی نسبی میزان زنده­مانی در برخی نژاد­ها در سنین مختلف بعد از صفات تولید مثلی و بالاتر از صفات مربوط به رشد، پشم و ترکیب لاشه برآورد شده است و این به مفهوم اهمیت بالای میزان زنده­مانی می­باشد. به رغم اینکه تلاش­های فراوانی در جهت مواظبت از میش­ها در خلال آبستنی و بره­های آن­ها در حین و بعد از تولد صورت می­گیرد، دامنه میزان مرگ و میر بره­ها از تولد تا یک­سالگی در نژادهای مختلف گوسفند، پرورش یافته تحت شرایط آب و هوائی متفاوت است که عمدتاً در اوایل زندگی بره­ها به ­وقوع  می­پیوندد [وطن خواه، 1391].

ماندگاری بره­ها تا زمان عرضه به بازار یکی از فاکتورهای مهم و تاٌثیرگذار بر اقتصاد دامپروری می­باشد، عوامل محیطی و سایر عوامل ژنتیکی دخیل در آن اثر بسیار مهمی بر زنده­مانی بره­ها دارد. مطالعات زیادی برای شناسائی فاکتورهای کلیدی مربوط به آسیب پذیری بره­ها قبل از شیرگیری انجام شده که نتایج به دست آمده متفاوت و شدیداً تحت تاثیر نژاد و سیستم پرورش گزارش شده است. مرگ و میر در اوایل زندگی حیوان عامل حذف غیر ارادی از گله می­باشد و بیش­تر بره­ها در 10 روز اول زندگی، زمانی که تغییرات محیطی برای مادر و بره شدید است می­میرند. هر گونه عملیات مدیریتی که موجب حفاظت و جلوگیری از گسترش بیماری در بین آن­ها شود باعث افزایش نرخ زنده­مانی بین تولد تا از شیرگیری می­شود [اسلمی نژاد و همکاران، 1390].

مرگ و میر بره­ها واقعه پیچیده­ای است که عوامل محیطی مانند شرایط آب و هوائی، تغذیه، مدیریت، بیماری­ها و عوامل عفونت زا، عوامل غیر ژنتیکی از جمله سال تولد، سن و وضعیت بدنی میش در زمان بره­زایی، نوع تولد، جنس تولد، وزن تولد بره و بالاخره ژنتیک خود بره بر آن تاٌثیر دارند [بحری بینا باج و همکاران، 1391]. در دهه اخیر کوشش­های زیادی جهت شناسائی عوامل مؤثر بر تلفات بره­ها انجام شده است، اما نتایج گزارش شده تحت تاٌثیر نژاد، سیستم تولید و مدل­های مورد استفاده جهت تجزیه متفاوت بوده است. زنده­مانی بره­ها می­تواند به عنوان یک صفت با توزیع دوجمله­ای (مرده یا زنده) مورد تجزیه قرار گیرد [وطن خواه و همکاران، 1391].

اگرچه وزن تولد به تنهایی بزرگ­ترین عامل تعیین کننده مرگ و میر بره­هاست، توجه مادر به بره می­تواند فشار ناشی از عوامل محیطی را به حداقل برساند. هر چند بروز بسنده رفتار مادرانه در سیستم جدید پرورش دام مشکل است، زیرا افزایش تعداد بره­ها در هر زایش مستلزم توان بیش­تر مادر در نگه­داری از نوزادان است. فهم بهتر شرایط محیطی و مدیریتی در دوران آبستنی و هنگام زایش می­تواند به کاهش از دست رفتن بره­ها در میش­های با باروری زیاد منجر شود. در کشورهایی که پرورش گوسفند بیش­تر به صورت سنتی و نیمه صنعتی صورت می­گیرد و برنامه­ی اصلاح نژاد مشخصی در مورد نژادهای بومی اتخاذ نشده است، تصور می­شود در صورت پیشرفت در زمینه­ انتخاب ژنتیکی و اجرای برنامه­های منجر به افزایش دوقلو یا چند قلوزایی و مطالعه­ی تجربیات کشورهای پیشرو در این زمینه و سیستم­های پیاده شده در این کشور­ها و سپس مطالعه روی رفتار مادرانه­ی نژادهای بومی و پیاده کردن سیستم متناسب با کشور، می­توان به بهبود زنده­مانی بره­ها دست یافت [Dwyer, 2008].

وراثت پذیری مستقیم میزان زنده­مانی بره­ها پایین و از صفر تا 11/0 در نژادهای مختلف گزارش شده است. به رغم اهمیت اقتصادی آن، میزان صفت زنده­مانی بره­ها در نژادهای مختلف گوسفند کم­تر مورد توجه بوده و در برنامه­های اصلاحی هم کم­تر وارد شده است. به منظور وارد نمودن این صفت در برنامه­های اصلاحی و بهبود ژنتیکی آن، شناسایی عوامل محیطی مؤثر بر زنده­مانی و  برآورد پارامتر­های ژنتیکی آن نیاز می­باشد [سی سختی و همکاران، 1388].

گوسفند بومی استان گیلان نژادی با گرایش تولید گوشت است و هم­چنین دارای جثه ای ریز با دنبه ای کوچک می­باشد. رنگ بدن آن نخودی تا سفید یا قسمتی از سر و صورت و انتهای دست­ و پاها دارای لکه­های قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره وبه ندرت سیاه می­باشد. به دلیل عدم مطالعه­ در خصوص بررسی زنده­مانی گوسفندان گیلان و اهمیت صفت زنده­مانی، برآورد پارامترهای ژنتیکی مرتبط با زنده­مانی و نیز تعیین اثر برخی از عوامل محیطی بر میزان زنده ­مانی در بره­ های گیلان هدف از انجام این تحقیق می­باشد.

اهداف تحقیق:

1- برآورد پارامترهای ژنتیکی مرتبط با زنده ­مانی در بره­ های استان گیلان.

2- تعیین اثر برخی از عوامل محیطی بر میزان زنده­ مانی در بره­ های بومی استان گیلان.

فصل اول: کلیات و مرور منابع

1-7-2- اثرات زیست محیطی……………………………………….. 16

1-7-3- اثرات اقتصادی……………………………………………….. 17

1-7-4- اثرات اجتماعی………………………………………………. 18

1-8- اهداف تحقیق…………………………………………………… 18

1-9- فرضیه‌های تحقیق………………………………………………. 19

1-10- ساختار پایان نامه…………………………………………….. 19

فصل دوم- بررسی منابع

2-1- مقدمه…………………………………………………………….. 22

2-2- خشكسالی………………………………………………………. 23

2-3- روش تحلیل داده­ های بارندگی………………………………… 24

2-4- معیارهای تعیین خشکی………………………………………. 26

2-5- آزمون­های تعیین همگنی……………………………………….. 27

2-6- تحلیل فراوانی منطقه ­ای……………………………………….. 28

2-6-1- تعیین مناطق همگن اولیه با استفاده از نمودار گشتاور خطی…28

2-6-2- گشتاورهای وزنی احتمال (گشتاورهای خطی) ……………29

 

2-6-3- تعیین تابع توزیع منطقه­ای………………………………….. 29

فصل سوم- ­مواد و روش­ها

3-1- مقدمه……………………………………………………………. 32

3-2- منطقه مورد مطالعه……………………………………………. 32

3-3- آزمون‌های همگنی…………………………………………….. 33

3-3-1- آزمون توالی………………………………………………….. 33

3-3-2- آزمون من- ویتنی……………………………………………. 34

3-4- آزمون تصادفی بودن……………………………………………. 34

3-5- آزمون روند……………………………………………………….. 36

3-6- شاخص­های خشکسالی هواشناسی و دوره بدون بارندگی…37

3-7- تحلیل فراوانی نقطه­ای روزهای بدون بارندگی و تحلیل ریسک خشکسالی…37

3-8- تحلیل فراوانی منطقه­ای………………………………………. 39

3-8-1- تعیین مناطق همگن اولیه با استفاده از نمودار گشتاورهای خطی…39

3-8-2- گشتاورهای وزنی احتمال………………………………….. 40

3-8-3- تعیین همگنی و ایستگاه‌های پرت با استفاده از ضریب ناجوری و همگنی….41

3-8-4- تعیین تابع توزیع منطقه ­ای………………………………… 42

فصل چهارم- نتایج و بحث

4-1- تحلیل آمار کیفی………………………………………………. 44

4-2- تحلیل همگنی و روند………………………………………….. 51

4-3- آزمون استقلال………………………………………………….. 60

4-4- تحلیل فراوانی منطقه ­ای………………………………………. 61

4-4-1- بررسی همگنی گروه­های استخراجی از آنالیز خوشه­ بندی…64

4-4-2- انتخاب بهترین تابع توزیع منطقه­ ای…………………………67

4-4-3- تحلیل فراوانی نقطه ­ای……………………………………… 69

4-5- تحلیل مکانی ویژگی­های حداکثر روزهای بدون بارش…………..83

4-5-1- تحلیل مکانی گشتاورهای خطی حداکثر روزهای بدون بارش…..83

4-5-2- تحلیل مکانی حداکثر روزهای بدون بارش در دوره بازگشت‌های مختلف….85

فصل پنجم- نتیجه­گیری و پیشنهادات

5-1- نتیجه ­گیری………………………………………………………. 92

یک مطلب دیگر :

5-2- پیشنهادات……………………………………………………….. 94

منابع……………………………………………………………………… 97

چکیده:

در این تحقیق، تحلیل خشکسالی بر اساس روز­های بدون بارندگی صورت می­گیرد. تعداد 67 ایستگاه سینوپتیک دارای طول دوره آماری مناسب، با پراکنش یکنواخت در سطح کشور، انتخاب شدند. حداقل دوره آماری بارندگی روزانه در این تحقیق 17 سال و مربوط به ایستگاه سمنان و حداکثر طول دوره آماری 56 سال و مربوط به ایستگاه تبریز (و تعدادی از ایستگاه­های دیگر) می‌باشد. پس از مرتب کردن بارندگی روزانه در محیط EXCEL، دوره­های بدون بارش تعیین و تعداد روزهای بدون بارش در هر ایستگاه مشخص شد. در این مطالعه از برنامه FREQ در محیط MATLAB به منظور تحلیل فراوانی استفاده گردید. كشور در 8 منطقه همگن دسته­بندی و تحلیل منطقه­ای روزهای بدون باران انجام گرفت. نتایج نشان می­دهد که تغییرات و بزرگی دوره­های خشک در مناطق مختلف تغییر می­کند. به نحوی که دوره­های خشک، از سالی به سال دیگر در شمال غرب و جنوب شرق کشور ناپایدار و متغییر می­باشند. مناطق جنوبی (به خصوص استان­های حاشیه خلیج فارس و دریای عمان) و مناطق مرکزی نیز به عنوان حساس­ترین مناطق به لحاظ کاهش روزهای بارندگی و افزایش دوره­های بدون بارش در دوره بازگشت­های مختلف شناخته می­شوند.

فصل اول: مقدمه

1-1- مقدمه

خشکسالی پدیده­ای اقلیمی است که به لحاظ آماری یک پدیده تصادفی محسوب می­شود و توسط شاخص­های متعددی مورد مطالعه قرار می­گیرد (نصری، 1387). خشکسالی معمولاً به عنوان دوره­ای از زمان که بارندگی به زیر آستانه متوسط می­رسد شناخته می­شود و معمولاً تعیین زمان شروع آن و تعاریف آن بسیار سخت و پیچیده است(امکی و همکاران، 1993). در اغلب منابع خشکسالی پدیده­ای طولانی مدت است که گاهی در دوره­های مرطوب نیز کشیده می­شود (ویلهایت و گلانتز، 1985).

تعاریف خشكی و خشكسالی با یكدیگر متفاوت هستند. برخلاف خشكی كه پدیدة دائمی اقلیمی است، خشكسالی در مناطق خشك و مرطوب رخ می‌دهد و حالتی طبیعی و نرمال از اقلیم می­باشد (چو و کارلیوتیس، 1970). قبل از پرداختن به بحث خشكسالی لازم است در مورد خشكی مطالبی بیان شود.

2-1- معیارهای تعیین خشكی

ضرایب تجربی و فرمول­های متفاوتی برای تعیین معیارهای خشكی ابداع شده است كه بر اساس پارامترهایی كه هر كدام از این روابط برای تعیین شاخص خشكی در نظر گرفته است، می­توان آن­ها را به 5 گروه تقسیم نمود (کاویانی، 1380):

– روابطی كه معرف رابطه بین بارش سالانه و مجموع دما برای یك سال و یا دوره­های مختلف در طول فصل گرم می­باشند.

– روابطی كه بر اساس رابطه بین بارش و تبخیر استوار هستند.

– روابطی كه به وابستگی بین بارش، دما و رطوبت نسبی اهمیت بیشتری داده‌اند.

– روابطی كه كسری اشباع( كمبود رطوبت) و كسری تبخیر را مد نظر قرار داده­اند.

– روابطی‌كه رابطه بین میزان آب و مجموع دما را‌ به عنوان ضریب خشكی در نظر می‌گیرند.

انتخاب صحیح یك ضریب اقلیمی برای مناطق مختلف جهان آسان نیست، زیرا كاربرد هر رابطه اقلیمی در منطقه­ای بهترین جواب را می­دهد كه با اقلیم محل ابداع روش، شباهت و نزدیكی بیشتری داشته باشد.

از طرف دیگر محدودیت عناصر اقلیمی قابل سنجش عاملی است كه كارائی برخی روابط را تحت تأثیر قرار می­هد.

براساس روش ارائه شده توسط یونسكو كه به شاخص بیوكلیماتیك خشكی معروف است و در آن P بارندگی سالانه و ET تبخیر و تعرق بالقوه است، مناطق خشك به چهار گروه تقسیم می‌شوند (کاویانی، 1380):

1- منطقه فرا خشك:

2- منطقه خشك :

3- منطقه نیمه خشك:

4- منطقه نیمه مرطوب :

3-1- علل خشکی

به طور كلی 5 عامل مهم باعث ایجاد خشكی می­شوند (کوک و همکاران، 1993).

– دور بودن از منبع رطوبتی (بری بودن)

– فرو رانش آنتی سیكلون­های جنب حاره‌ای دینامیك

– تأثیرات ارتفاعی

– جریان­های حاصل از آب سرد

– آلبیدو

4-1- علل خشکسالی

به‌طوركلی امروزه پذیرفته شده است كه خشكسالی­های شدید، حاصل تغییرات چرخش اتمسفری و بی‌نظمی­های آن است (کاویانی، 1364). جابجائی رودبادها (جت استریم­ها) از مكان خود، رگبارهای باران‌زا را از برخی مناطق دور و به برخی دیگر نزدیك می­كند. به این معنی كه بی‌نظمی‌های اقلیمی در فواصل بسیار دور بر هم تأثیر می­گذارند.

تحقیقات مختلف، تأثیر متقابل اتمسفر و اقیانوس­ها در مقیاس وسیع را ثابت كرده است (کاویانی، 1364 و چنگنان، 2000). این موضوع اهمیت بی نظمی دمای سطح دریا را ثابت می­كند، چرا كه مشخص شده است این مسئله جریان گرما و رطوبت را در سطح تماس اتمسفر و اقیانوس تحت تأثیر قرار می­دهد. این تغییر در جریان گرما و رطوبت دارای الگوئی است كه به چرخه نوسان جنوبی النینو معروف است. واژه­های النینو و لانینا دو حد این چرخه هستند و شرایط كاملاً متفاوتی را در نقاط مختلف زمین بوجود می­آورند.

5-1- تعاریف انواع خشكسالی

8-6-1- مفهوم مدیریت تغییرات استراتژی……………………………………………………… 23

9-6-1- مفاهیم استراتژی های مدیریت تغییر تحول آفرین……………………………………. 24

7-1- مفهوم تفکر استراتژیک…………………………………………………………………… 25

1-7-1- مفهوم جدید استراتژی…………………………………………………………………. 25

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

1-2- مقدمه……………………………………………………………………………………….. 28

2-2- مدیریت استراتژیک………………………………………………………………………….. 29

1-2-2- اهداف مدیریت ارشد در مدیریت استراتژیک………………………………………….. 29

2-2-2- مدیریت خوب ……………………………………………………………………………. 30

3-2-2- مزایای مدیریت استراتژیک………………………………………………………………. 32

4-2-2- الگوی مدیریت عملکرد در سازمانهای تحقیق و توسعه ……………………………… 34

3-2- برنامه ریزی استراتژیک ……………………………………………………………………. 35

 

1-3-2- تفاوت تفکر و برنامه ریزی استراتژیک ………………………………………………….. 35

2-3-2- تفاوت برنامه ریزی استراتژیک بین سازمانهای بزرگ و کوچک ……………………….. 36

3-3-2- مدل برنامه ریزی استراتژیک پایه ای …………………………………………………….. 27

4-3-2- برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان های کوچک ………………………………………. 38

5-3-2- معمول ترین برنامه ریزی استراتژیک……………………………………………………. 38

4-2- تفکر استراتژیک…………………………………………………………………………………. 39

1-4-2- تجزیه و تحلیل محیطی ………………………………………………………………….. 41

2-4-2- پایه گذاری و جهت گیری سازمانی……………………………………………………. 42

3-4-2- هدف گذاری ……………………………………………………………………………….. 42

5-2- تعیین و تدوین استراتژی ………………………………………………………………….. 44

1-5-2- عوامل موثر در مرحله تدوین استراتژی…………………………………………………… 45

2-5-2- الگوی مدیریت تغییرات استراتژی……………………………………………………….. 46

3-5-2- الگوی مدیریت تحول کاریزماتیک………………………………………………………….. 46

4-5-2- الگوی مدیریت تغییرات تحول آرانه………………………………………………………… 46

5-5-2- الگوی رهبری تعغییرات استراتژیک………………………………………………………… 47

6-5-2- استراتژی های مدیریت تغییر تحول آفرین………………………………………………. 47

6-2- سیاست گذاری استراتژیک…………………………………………………………………. 48

1-6-2- انحصار چند جانبه و سیاست استراتژیک……………………………………………….. 48

7-2- بستر سازی و اجرای استراتژی ها………………………………………………………….. 50

1-7-2- مهارت تعامل………………………………………………………………………………… 50

2-7-2- مهارت تخصیص……………………………………………………………………………. 51

3-7-2- مهارت نظارت…………………………………………………………………………….. 51

4-7-2- مهارت های سازمانده…………………………………………………………………….. 51

8-2- کنترل استراتژی………………………………………………………………………………. 52

1-8-2- بخش های ساختار تحلیلی استراتژی ……………………………………………….. 53

2-8-2- تحلیل گلوگاه …………………………………………………………………………….. 53

فصل سوم: مواد و روشها

1-3- منطقه مورد مطالعه …………………………………………………………………………. 55

2-3- جامعه آماری…………………………………………………………………………………… 55

یک مطلب دیگر :

1-2-3- دهکده دامداران زاهدان…………………………………………………………………… 56

2-2-3- دهکده دامداران خاش ……………………………………………………………………. 56

3-2-3- دهکده دامداران سیستان……………………………………………………………….. 57

3-3- چگونگی جمع آوری اطلاعات  ………………………………………………………………. 57

1-3-3- جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه ……………………………………………… 57

4-3- روش انجام تحقیق…………………………………………………………………………… 58

1-4-3- بررسی عوامل داخلی………………………………………………………………….. 59

2-4-3- ماتریس اولویت عوامل داخلی …………………………………………………………… 59

3-4-3- بررسی عوامل خارجی……………………………………………………………………. 60

4-4-3- ماتریس اولویت عوامل خارجی ………………………………………………………….. 60

5-3- اراِئه راهبردها و راهکارهای توسعه دامداریها………………………………………………. 61

1-5-3- استراتژیهای so………………………………………………………………………….

2-5-3– استراتژیهای wo………………………………………………………………………..

3-5-3- استراتژیهای st…………………………………………………………………………

4-5-3- استراتژیهای wt…………………………………………………………………………

فصل چهارم: نتایج و بحث

1-4- تجزیه و تحلیل ………………………………………………………………………………. 54

1-1-4- عوامل داخلی موثر بر دامداری ها در ناحیه مطالعه شده …………………………… 54

2-1-4- عوامل خارجی موثر بر دامداری ها در ناحیه مطالعه …………………………………. 56

2-4- تحلیل نقاط قوت،ضعف،فرصت ها و تهدید ها …………………………………………….. 57

1-2-4- تحلیل نقاط قوت از دیدگاه مسئولان ………………………………………………….. 61

2-2-4- تحلیل نقاط ضعف از دیدگاه مسئولان …………………………………………………. 63

3-2-4- تحلیل نقاط فرصت از دیدگاه مسئولان ……………………………………………….. 64

4-2-4- تحلیل نقاط تهدید از دیدگاه مسئولان ……………………………………………….. 65

5-2-4- تحلیل نقاط قوت از دیدگاه دامداران ……………………………………………………. 66

6-2-4- تحلیل نقاط ضعف از دیدگاه دامداران ………………………………………………….. 68

7-2-4- تحلیل نقاط فرصت از دیدگاه دامداران …………………………………………………. 68

8-2-4- تحلیل نقاط تهدید از دیدگاه دامداران …………………………………………………. 70

9-2-4- تحلیل نقاط قوت از دیدگاه فارغ التحصیلان …………………………………………… 71

10-2-4- تحلیل نقاط ضعف از دیدگاه فارغ التحصیلان………………………………………… 72

11-2-4- تحلیل نقاط فرصت از دیدگاه فارغ التحصیلان……………………………………….. 73

12-2-4- تحلیل نقاط تهدید از دیدگاه فارغ التحصیلان………………………………………… 74

3-4- اولویت بندی نهایی…………………………………………………………………………. 74

4-4- ارائه راهبردهای و راهکارهای توسعه دامداری ها ………………………………………. 76

1-3-4- راهبرد های رقابتی/تهاجمی SO……………………………………………………..

2-3-4- راهبرد های تنوع ST……………………………………………………………………

3-3-4- راهبرد های بازنگری WO………………………………………………………………

4-3-4- راهبرد های تدافعی WT……………………………………………………………….

5-4- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………. 81

6-4- پیشنهادات………………………………………………………………………………….. 83

7-4- فهرست منابع………………………………………………………………………………. 85

تکرار انجام گردید. چهار ژنوتیپ خیار شامل امیران، رشید، سوپر unbeat و سوپر N3 به‌عنوان فاکتور اول و شش سطح شوری شامل سطح شاهد )بدون نمک( و محلول‌های 25 ، 50 ، 75 ، 100 و 125 میلی مول کلرید سدیم به‌عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. اثر شوری بر خیار در دو مرحله جوانه‌زنی و رشد رویشی به‌طور مجزا موردبررسی قرار گرفت. در مرحله جوانه‌زنی، شوری درصد و سرعت جوانه‌زنی را به‌طور معنی‌داری کاهش داد. همچنین در این مرحله طول ساقه چه، قطر ساقه چه و تعداد ریشه جانبی با افزایش شوری به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. کمترین کاهش در سرعت جوانه‌زنی در تمام سطوح شوری در رقم امیران مشاهده گردید. همچنین اثر متقابل شوری و رقم بر روی طول ساقه چه، قطر ساقه چه و تعداد ریشه جانبی معنی‌دار بود، به‌طوری‌که کمترین کاهش در سطح شوری 125 میلی مول نسبت به شاهد در رقم امیران مشاهده شد. در مرحله رشد رویشی نیز شوری باعث کاهش ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد ریشه جانبی، تعداد برگ، تعداد گل، تعداد روز تا شروع گلدهی، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، کلروفیل نسبی، کلروفیل فلورسانس و همچنین محتوای عنصر پتاسیم در اندام هوایی و ریشه شد. از طرف دیگر

 شوری باعث افزایش میزان پرولین، درصد نشت یون از غشاء، محتوای سدیم، نسبت سدیم به پتاسیم در اندام هوایی گیاه شد. در مرحله رشد رویشی رقم سوپر N3 نسبت به سایر ارقام مقاومت بیشتری به شوری از خود نشان داد. اثر متقابل شوری و رقم در مرحله رشد رویشی برای صفات ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد ریشه جانبی، تعداد برگ در موقع برداشت، تعداد گل در موقع برداشت، وزن خشک ریشه، وزن تر اندام هوایی، سدیم اندام هوایی، سدیم و پتاسیم ریشه و همچنین محتوای کلروفیل نسبی در اواسط تنش و کلروفیل فلورسانس در اواخر تنش معنی‌دار بود. به‌طورکلی نتایج این آزمایش نشان داد که شوری به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای رشد گیاه خیار را تحت تأثیر قرار داده و واکنش واریته های خیار به شوری یکسان نیست و همچنین ارقام خیار در مراحل مختلف رشدی حساسیت‌های متفاوتی به شوری نشان می­دهند.

فصل اول: مقدمه و بررسی منابع

1-1- مقدمه

شوری یکی از مهم‌ترین تنش­های محیطی است که تولید محصولات زراعی را تحت تأثیر قرار می­دهد [29]. حدود نیمی از زمین­های آبی در جهان تحت تأثیر شوری قرار می­گیرند، ازاین‌رو شور شدن خاک یک عامل بزرگ محدودکننده در تولید محصولات کشاورزی است [34]. یکی از مشکلات عمده‌ای که اغلب مناطق خشک و نیمه‌خشک با آن مواجه هستند، شور و قلیا بودن خاک این مناطق است [33]. در ایران با توجه به اینکه بخش زیادی از مساحت کشور در مناطق خشک و نیمه‌خشک واقع‌شده است، مشکل شوری یک معضل بزرگ در کشاورزی است. در ایران حدود 7/14 درصد از مساحت کل کشور را اراضی شور تشکیل داده‌اند و نزدیک به 50 درصد از زمین‌های مورداستفاده کشاورزی به درجات مختلف با مشکل شوری یا قلیایی و غرقابی بودن روبرو می‌باشند [10].

خسارت شوری بر گیاه به دلیل کاهش پتانسیل آب خاک در اثر تجمع املاح، ایجاد خشکی فیزیولوژیک در محیط ریشه و سمیت و عدم تعادل یون‌ها است. شوری در مراحل مختلف رشد اثرات متفاوتی می­تواند داشته باشد وگیاهان مختلف حساسیت‌های متفاوتی به شوری نشان می­دهند [14]. یکی از مراحل حساس گیاهان به تنش شوری مرحله جوانه‌زنی است [60]. جوانه­زنی بذرها در محیط شور تحت تأثیر فشار اسمزی و سمیت نمک قرار می­گیرد. با منفی­تر شدن پتانسیل آب، سرعت جذب آب به‌وسیله بذر تحت تأثیر قرار می­گیرد، ولی برای کاهش درصد جوانه­زنی باید پتانسیل آب از حد معینی که برای هرگونه خاص متفاوت است منفی­تر گردد. تنش شوری عموماً باعث تأخیر در جوانه­زنی، کاهش درصد جوانه­زنی، کاهش سرعت جوانه­زنی و کاهش رشد گیاهچه می­شود [14]. رشد گیاهان نیز به‌طورکلی تحت شرایط شوری کاهش می­یابد [46]. تجمع بیش‌ازاندازه سدیم موجب سمیت و بازدارندگی رشد در گیاه خواهد شد [34]. افزایش جذب نمک و سمیت یونی، سبب اختلال در کارکرد سلولی و آسیب رساندن به فرایندهای فیزیولوژیک، از قبیل فتوسنتز و تنفس می­شود که کاهش فرایندهای رشد و نموی گیاه نظیر جوانه‌زنی، رشد گیاهچه و درنهایت، کاهش میزان تولید محصول در گیاه را در پی دارد [44].

یک مطلب دیگر :

گیاهان مختلف توانایی‌های متفاوتی در محیط‌های شور از خود نشان می‌دهند. تفاوت در قدرت مقاومت به شوری، نه‌تنها در میان جنس‌ها و گونه‌ها، بلکه حتی در داخل یک‌گونه نیز مشاهده می­شود. این نکته سبب شده که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه مکانیزم های تحمل به شوری در گیاهان صورت پذیرد. [14] بهترین روش برای به دست آوردن عملکرد مناسب در خاک‌های شور استفاده از گیاهان مقاوم به شوری است [2]. سبزی‌ها نسبت به شوری خاک بسیار حساس می­باشند و هر چه خاک شورتر باشد ریشه گیاهان آب موردنیاز خود را با سختی بیشتری جذب می­کند. اهمیت این موضوع در شرایط آب و هوایی گرم و خشک نسبت به شرایط مرطوب به‌مراتب بیشتر است. درجه حساست سبزی‌ها نسبت به شوری خاک بسیار متفاوت است. حساس‌ترین سبزی‌ها به شوری خاک کرفس و تربچه و مقاوم‌ترین آن‌ها اسفناج و چغندر می­باشند. گیاه خیار جزو سبزی‌های نیمه حساس به شوری است [8]. سبزی­ها با داشتن موادی از قبیل ویتامین، املاح معدنی، مواد سلولزی، اسیدهای آلی، روغن‌های فرار و مواد ضد باکتریایی جایگاه ویژه­ای ازنظر ارزش غذایی دارند [3]. خیار به‌عنوان یکی از سبزهای پرمصرف، حدود 96 تا 97 درصد آن آب است که به علت وفور ویتامین، املاح معدنی و اسیدهای آلی در تغذیه از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. ازنظر اقتصادی خیار در بین سبزی­های مهم، مقام چهارم را بعد از گوجه‌فرنگی، کلم پیچ و پیاز دارا است [3].

با گسترش روزافزون اراضی شور و هزینه‌های سنگین اصلاح این اراضی و نهایتاً غیرقابل کشت شدن آن‌ها و با توجه به حساسیت خیار به شوری، شناسایی ارقام متحمل به شوری در خیار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود.

2-1- تاریخچه

خیار یکی از سبزی‌های معروف دنیاست. منشأ اصلی خیار کاملاً مشخص و معلوم نیست، ولی به‌احتمال‌زیاد بومی مناطق گرمسیری آسیا و آفریقا است، زیرا بیش از 3000 هزار سال است به‌عنوان غذا در آن مناطق کشت می­گردد. نوشته‌ها نشان می‌دهند که در 100 سال قبل از میلاد مسیح خیار به‌وسیله سفیر چین از ایران به کشور چین برده شده است. یونانیان و رومی‌ها آن را می­شناختند. این گیاه در قرن نهم به فرانسه معرفی شد و ازآن‌پس در آنجا کشت گردید، سپس در قرن چهاردهم کشت خیار در انگلستان متداول گشت [8].

3-1- خصوصیات گیاهی

خیار گیاهی است یک‌ساله از جنس Cucumis که حدود 30 گونه آن در آسیا و آفریقا به تثبیت رسیده است. ریشه خیار سطحی و گسترده است. فقط تعداد معدودی از ریشه‌ها می­توانند بیش از عمق 5/0 متری نفوذ کنند. ساقه خیار مانند سایر گیاهان خانواده کدوییان خزنده و کرک دار بوده که در مقطع زاویه‌دار است. با ادامه رشد گیاه، زاویه‌ها کوچک‌تر می­شوند. ساقه می­تواند به ارتفاع بیش از 10 متر نیز برسد. برگ‌ها نسبتاً پهن و هر یک از 3 تا 5 قسمت تشکیل‌شده و هر قسمت آن دارای کناره‌های مضرسی شکل است و یکی از لوب‌ها به‌صورت نوک‌تیز درمی­آید. از مشخصات بارز برگ‌ها وجود رگبرگ‌ها در پشت برگ است. در محور برگ‌ها پیچک‌هایی بدون انشعاب، ساقه‌های فرعی و همچنین گل‌های نر و ماده به وجود می­آیند. اغلب ارقام خیار یک‌پایه با گل های نر و ماده جدا از هم در یک بوته هستند [3].

4-1- مسئله شوری خاک