1-5-4- خاک مناسب برای کاشت برنج.. 12

1-5-5- روش کاشت برنج.. 13

1-5-6- عملیات آماده سازی بذر جهت کاشت… 14

1-5-7- خزانه. 14

1-5-8- کاشت نشاء در زمین اصلی.. 15

1-5-9- واریته های برنج.. 16

1-6- عملیات داشت برنج.. 17

1-6-1- دوره رشد برنج.. 17

1-6-2- دوره آبیاری.. 17

1-6-3- مبارزه با علف های هرز 17

1-6-4- مبارزه با آفات و بیماری ها 19

1-7- برداشت… 20

1-7-1- خشک کردن محصول.. 20

1-8- عناصر غذایی ضروری گیاه 21

1-9-تکنیک های تشخیص احتیاج به عناصر غذایی.. 22

1-10-رابطه بین جذب عنصر غذایی و عملکردهای گیاهان زراعی.. 24

1-11-عوامل موثر بر دسترسی به عناصر غذایی.. 24

1-12-عناصر پرمصرف.. 25

1-12-1 نیتروژن.. 25

1-12-2- فسفر. 27

1-12-3- پتاسیم. 28

1-12-4- کلسیم. 29

1-12-5- منیزیم. 30

1-12-6- گوگرد. 31

1-13- عناصر کم مصرف.. 31

1-13-1- نقش آهن در سلامتی انسان.. 33

1-13-2- آهن در خاک… 34

1-13-3- نقش آهن در گیاه 35

1-13-4- نقش روی در سلامتی انسان.. 36

1-13-5- روی در خاک… 37

1-13-6- نقش روی در گیاه 37

فصل دوم: بررسی منابع

2- بررسی منابع.. 41

فصل سوم: مواد و روش ها

3- مواد و روش ها. 51

3-1- تعیین بافت خاک… 52

3-2- تهیه عصاره اشباع. 53

3-3- اندازه گیری کربن آلی.. 54

3-4- اندازه گیری ازت کل به روش کجلدال.. 55

3-5- اندازه گیری فسفر قابل جذب.. 55

3-6- اندازه گیری عناصر کم مصرف آهن و روی.. 56

فصل چهارم:  نتایج و بحث

4-1- تجزیه خاک… 63

4-1-1- مقدار نیتروژن و کربن آلی.. 64

4-1-2- مقدار فسفر قابل جذب.. 67

4-1-3- مقدار پتاسیم قابل جذب.. 67

4-1-4- مقدار آهن قابل جذب.. 68

4-1-5-مقدار روی قابل جذب.. 69

4-2- تأثیر تیمارها در عملکرد و برخی شاخص های رشد. 70

4-2-1- تأثیر تیمارهای بر عملکرد بیولوژیک… 70

4-2-2- تأثیر تیمارها بر وزن خشک دانه. 79

4-2-3- تأثیر تیمارها در وزن خشک کاه و کلش…. 82

یک مطلب دیگر :

4-2-4- تأثیر تیمارها بر وزن هزار دانه. 88

4-2-5- تأثیر تیمارها بر شاخص برداشت… 93

نتیجه گیری.. 95

4-4- پیشنهادات.. 96

منابع. 97

چکیده

به منظور بررسی اثر عوامل فیزیکی و شیمیایی خاک بر عملکرد و برخی شاخص های رشد برنج (oryza sativa.L)  رقم چمپا، آزمایشی در سال 1391 در خاک‌ های شالیزاری استان کهگیلویه و بویراحمد در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. این آزمایش شامل هشت تیمار بود که خاک هر مزرعه به عنوان یک تیمار مدنظر قرار گرفت. تیمارها بر عملکرد بیولوژیک، وزن کاه و کلش و وزن هزار دانه در سطح احتمال 5% تأثیر معنی داری داشتند. تیمارها بر وزن خشک دانه تأثیر معنی داری در سطح احتمال 5% نداشتند. بالاترین عملکرد بیولوژیک در تیمار دوم (مزرعه شماره 2) به مقدار 89/1 کیلوگرم در متر مربع به دست آمد. تیمارهای اول، دوم، سوم، ششم و هفتم از نظر عملکرد بیولوژیک اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند. تجزیه رگرسیونی نشان داد که PH و آهن قابل جذب به ترتیب تأثیر 46 و 24 درصدی بر تغییرات عملکرد بیولوژیک داشتند. همبستگی PH با عملکرد مثبت ولی همبستگی آهن قابل جذب به صورت منفی بود. تغییرات وزن کاه و کلش بالاترین همبستگی را با PH، آهن و روی قابل جذب داشت. تغییرات وزن هزار دانه بیشترین همبستگی را با عوامل آهن و فسفر قابل جذب نیتروزن کل و کربن آلی داشت.

کلمات کلیدی: برنج ، عملکرد، PH، فسفر، آهن و روی قابل جذب خاک، کربن آلی.

 مقدمه

 برنج از غلاتی است که از زمان های قدیم به عنوان یکی از مهمترین مواد غذایی بشر مورد توجه بوده است و این گیاه پس از گندم ذرت از مهم ترین منابع تأمین انرژی محسوب می‌شود وغذای اصلی حدود نیمی از جمعیت جهان را تأمین می کند. این محصول در بیش از صد کشور دنیا کشت می‌گرددو در مقیاس جهانی 21 درصد انرژی و 15 درصد پروتئین مورد نیاز بشر از برنج تأمین می‌شود.(دیپار و همکاران، 2011). تقریباً 90 درصد برنج جهان در آسیا تولید و مصرف می‌شود به نحوی که 35 تا 59 درصد کالری مورد نیاز ساکنین کشورهای آسیایی از برنج تأمین می‌شود.

با روند افزایش جمعیت جهان به ویژه در کشورهای آسیایی ضرورت افزایش مواد غذایی به منظور تأمین نیازهای غذایی این جمعیت اجتناب ناپذیر است. براساس آمار فائو، سرانه مصرف برنج در کشورهای مختلف بین2/4 تا 102 کیلو گرم متغیر است و در کشورهای آسیایی چون بخش عمده انرژی و پروتئین مصرفی مردم از برنج به دست می آید و همچنان به عنوان غذای اصلی و غیر قابل جایگزین در سبد غذایی خانوار قرار گرفته است، ایجاد هر گونه کاهش و یا کمبود در تولید و عرضه آن ، امنیت غذایی بخش عمده ای از جمعیت را مورد تهدید جدی قرار می دهد. لذا با توجه به اینکه کشور ایران یکی از بزرگ ترین وارد گنندگان برنج در جهان به شمار می‌رود و تعادلی بین تولید و مصرف این محصول در کشور وجود ندارد، تلاش در جهت استفاده علمی و منطقی تر از اراضی مستعد برنج کاری ضروری می باشد و این در حالی است که در حال حاضر زمین و آب بیشتری برای توسعه سطح زیر کاشت برنج در کشور نیست و باید به دنیال افزایش تولید از طریق بالا بردن راندمان تولید در واحد سطح باشیم.

به منظور دستیابی به تولید غذا در یک سطح مطلوب، استفاده از کودهای شیمیایی و بهبود حاصلخیزی خاک از راهبردهای ضروری به شمار می‌روند. تخمین زده شده که 60 درصد زمین های زیر کشت دچار کمبود عناصر غذایی و مشکل سمیت عناصر هستند و در حدود 50 درصد جمعیت دنیا اکنون از کمبود عناصر ریز مغذی رنج می برند (کاکمک،2001). علاوه بر این تخمین زده شده که برای رفع نیاز غذایی آینده کل مصرف کودها از 133 میلیون تن در سال 1993 به حدود 200 میلیون تن در سال 2030 افزایش یابد(سازمان خوار بار کشاورز،2000). این خط مشی سبب شده که تحقیق روی تغذیه گیاهی در بالاترین اولویت در علوم کشاورزی قرار گیرد تا نیاز غذایی با کیفیت را در هزاره اخیر برطرف سازد.

نگرانی عمومی در رابطه کیفیت محیط وبهره وری طولانی مدت از اکوسیستم های کشاورزی نیاز به توسعه و استفاده ازراهبردهای مدیریتی برای حفظ حاصلخیزی خاک در یک سطح مناسب و بدون زوال منابع خاک و آب را مورد تأکید قرار داده است. (فاجریا و همکاران، 1997).

یکی از راه های افزایش راندمان تولید در واحد سطح، مدیریت حاصلخیزی خاک و تقویت آن از طریق مصرف متعادل و متناسب کودهای شیمیایی و آلی در کشور ما به دلیل آهکی بودن اراضی، میزان کم مواد آلی خاک، حلالیت کم عناصر غذایی در PH بالا، وجود یون های کربنات و بی کربنات درآب های آبیاری ومصرف زیاد فسفر در طی بیست سال گذشته کمبود عناصر به ویژه آهن،روی، منگنز و بر در اغلب مزارع و باغ ها عمومیت دارد.

به دلیل وجود همین کمبودها، عملکرد محصولات کشاورزی کم بوده ولطمات زیادی از لحاظ اقتصادی متوجه کشاورزان و بهره برداران بخش نموده است و از طرف دیگر مصرف کنندگان این محصولات نیز به لحاظ کیفیت پایین آن ها، دچار سوء تغذیه هستند و براساس اظهارات ملکوتی و طهرانی (1384)کم خونی ایرانی از نوعی کم خونی است که در اثر کمبود آهن همراه با کمبود روی ایجاد می‌شود و در کشور گسترش زیادی دارد. حال یکی از راه های افزایش محصولات کشاورزی و نیز افزایش کیفیت آنها، استفاده از عناصر ریز مغذی به ویژه آهن و روی می باشد. بعد از نیتروژن ، فسفر و پتاسیم کمبود روی عامل اصلی کاهش تولید و عملکرد برنج می باشد. (فاجریا و همکاران، 2002).