دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

 

پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، رشته تحقیق در ارتباطات

 

عنوان:

 

بررسی رابطه بین میزان تماشای برنامه­ های سیمای جمهوری اسلامی ایران با سرمایه اجتماعی خانواده ­های تهرانی

 

استاد راهنما:

 

دکتر محمدعلی هرمزی­زاده

 

استاد مشاور:

 

دکتر داوود نعمتی انارکی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب:

1- فصل اول : کلیات تحقیق

1-1- مقدمه………………………………….. 2

2-1- بیان مسئله………………………………….. 4

3-1-  اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………… 8

4-1-  اهداف تحقیق…………………………………… 10

5-1- فرضیات تحقیق…………………………………… 11

6-1- تعریف مفاهیم………………………………….. 12

2- فصل دوم: پیشینه و مبانی نظری تحقیق

1-2- پیشینه تحقیق………………………………….. 17

1-1-2-  تحقیقات داخلی…………………………………… 17

2-1-2-  تحقیقات خارجی…………………………………… 20

2-2- چارچوب نظری سرمایه اجتماعی…………………………………… 24

1-2-2- سرمایه در مفهوم کلاسیک و جدید………………………………….. 24

2-2-2- مفهوم سرمایه و ابعاد آن………………………………….. 27

3-2-2- تاریخچه مفهوم سرمایه اجتماعی…………………………………… 30

4-2-2- تعریف سرمایه اجتماعی…………………………………… 32

5-2-2 سطوح سرمایه اجتماعی…………………………………… 36

6-2-2-  اشکال سرمایه اجتماعی…………………………………… 38

7-2-2- اجزای سرمایه اجتماعی…………………………………… 43

8-2-2- اجزای اجتماعی سرمایه اجتماعی…………………………………… 43

9-2-2- روابط اجتماعی از دیدگاه جامعه­ شناسان کلاسیک……………….. 52

10-2-2- سرمایه اجتماعی از دیدگاه جامعه­ شناسان جدید……………… 56

11-2-2- جایگاه و اهمیت خانواده…………………………………. 74

12-2-2- سرمایه اجتماعی در خانواده…………………………………. 74

13-2-2- اهمیت و جایگاه تلویزیون………………………………….. 76

14-2-2- پیدایش تلویزیون در ایران و جهان………………………………….. 77

15-2-2- دو نگرش متضاد درباره تلویزیون………………………………….. 79

16-2-2- تلویزیون و خانواده…………………………………. 80

17-2-2- نظریه ­های ارتباطات…………………………………… 81

18-2-2- چهارچوب نظری تحقیق…………………………………… 85

19-2-2- مدل تحقیق…………………………………… 86

3-فصل سوم: روش تحقیق

1-3- مقدمه………………………………….. 88

2-3-  روش تحقیق…………………………………… 89

3-3-  جامعۀ آماری…………………………………… 90

4-3-  واحد مشاهده…………………………………. 90

5-3- واحد تحلیل…………………………………… 90

6-3- روش نمونه ­گیری…………………………………… 90

7-3-حجم نمونه و روش محاسبه آن…………………………………. 91

8-3-  روش گردآوری اطلاعات…………………………………… 92

9-3- تعریف عملیاتی متغیرها…………………………………. 92

10-3- پایایی تحقیق…………………………………… 97

11-3- اعتبار تحقیق…………………………………… 98

4-فصل چهارم: یافته های تحقیق

1-4- مقدمه………………………………….. 100

2-4- یافته ­های توصیفی…………………………………..101

3-4- یافته ­های تحلیلی…………………………………… 124

4-4- تحلیل چندمتغیره؛ رگرسیون خطی…………………………………… 143

5-فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادها

1-5-  جمع بندی یافته های توصیفی…………………………………. 148

2-5- جمع­بندی یافته ­های تحلیلی………………………………….. 150

3-5- تحلیل چند متغیره؛ رگرسیون………………………………….. 155

4-5- نتیجه­ گیری…………………………………… 156

5-5- بحث در نتایج…………………………………… 158

6-5- پیشنهادها ………………………………….159

7-5- محدودیت­های تحقیق…………………………………… 160

فهرست منابع………………………………….. 161

ضمایم………………………………….. 167

چکیده:

سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از مؤلفه ­های رشد و پیشرفت به طور عام و توسعه اجتماعی به طور خاص مورد توجه جدی حوزه­های پژوهش علوم­اجتماعی برای سنجش کیفیت تعاملات اجتماعی بوده است. به طور کلی میزان سرمایه­اجتماعی در هر گروه یا جامعه­ای نشان­دهنده میزان اعتماد افراد به یکدیگر است؛ همچنین وجود میزان قابل قبولی از سرمایه­اجتماعی موجب تسهیل کنش­های اجتماعی می­گردد. به طوری که در مواقع بحرانی می­توان برای حل مشکلات از سرمایه­اجتماعی به عنوان اصلی­ترین منبع حل مشکلات و اصلاح فرآیندهای موجود سود برد.

در این پژوهش در پی بررسی رابطه بین میزان تماشای برنامه ­های سیمای جمهوری اسلامی ایران و سرمایه اجتماعی خانواده ­های تهرانی می­باشیم. به همین منظور از نظریه کاشت گربنر استفاده شده است. بر اساس این نظریه، با افزایش میزان تماشای تلویزیون، سرمایه­اجتماعی نیز می­بایست افزایش یابد. نمرة سرمایه ­اجتماعی خانواده­ها از مجموع سه شاخصه اعتماد اجتماعی، شبکه­ های اجتماعی و انسجام اجتماعی تشکیل می­شود. این پژوهش با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری آن تمام خانواده ­های ساکن در شهر تهران می­باشد. بازه زمانی انجام تحقیق اواخر سال 1391 و اوایل سال 1392 است. روش نمونه­ گیری خوشه­ای چندمرحله­ای و از مناطق شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تهران صورت گرفته است. حجم نمونه 400 خانواده بوده که با سرپرستان خانواده مصاحبه شده است.

بر اساس یافته ­های تحقیق 8/15 درصد از خانواده ­های تهرانی سرمایه اجتماعی کمی دارند؛ 4/42 درصد خانواده ­ها دارای سرمایه اجتماعی متوسطی هستند و 9/41 درصد خانواده ­ها نیز از سرمایه اجتماعی زیادی برخوردار هستند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که ارتباط مثبتی بین میزان تماشای برنامه ­های سیمای جمهوری اسلامی ایران و سرمایه اجتماعی وجود دارد، به گونه ­ای که میانگین سرمایه اجتماعی در خانواده ­هایی که کم تلویزیون نگاه می­کنند 90/161 و در خانواده­هایی که تلویزیون زیاد تماشا می­کنند 83/175 می­ باشد. هر چقدر تماشای تلویزیون افزایش یابد به همان نسبت نیز سرمایه اجتماعی افزایش می­یابد. لذا سیمای جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی در افزایش سرمایه اجتماعی خانواده ­های تهرانی دارد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

مفهوم سرمایه اجتماعی اگر چه پیشینه­ای به قدمت جامعه­شناسی کلاسیک در اروپا دارد، اما معنا و مفهوم بسیط خود را در دوران معاصر با مطرح شدن مباحثی چون جامعه­مدنی، توسعه، مشارکت همگانی و نهادهای مدنی به دست آورده است. اگر چه این مباحث چندی است که در جامعه ما به صورت نظری از سوی صاحب­نظران و اندیشمندان مطرح شده است؛ اما رکن اساسی این مباحث که همان سرمایه اجتماعی است، چندان مورد بحث قرار نگرفته است.

سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از مؤلفه­های رشد و پیشرفت به طور عام و توسعه اجتماعی به طور خاص مورد توجه جدی حوزه ­های پژوهش علوم اجتماعی برای سنجش کیفیت تعاملات اجتماعی بوده است.اعتماد، هنجارها، شبکه­ها و منابع، سازنده عناصر سرمایه اجتماعی هستند که در نهایت به ساختاری از روابط کنشگران می­انجامد که باعث همبستگی و همکاری برای منافع متقابل، تسهیل روابط افراد و در نهایت دستیابی گروه به اهداف می­شود. هر چه سرمایه اجتماعی در گروهی از افراد به لحاظ کمی و

یک مطلب دیگر :

 

۲ روش کاربردی برای تبلیغات در اینستاگرام + معرفی ابزار

 کیفی از سطح مطلوبی برخوردار باشد، کنشگران برای سازماندهی اجتماع خویش بر حسب آرمان­های جمعی تواناتر خواهند بود. گستردگی سرمایه اجتماعی در لایه­های مختلف جامعه و در انحصار قرار نگرفتن آن در دست اقلیتی از افراد، نشان از روند مطلوب سرمایه­های ارتباطی است که افراد بدون توجه به شاخص­های تمایز بخش می­توانند از آن در جهت رسیدن به اهداف فردی و جمعی بهره برند.

بی ­هیچ شبهه خانواده مهم­ترین نهاد اجتماعی و میراث ملی و اسلامی ماست که وظیفه داریم آن را سالم و توانمند به نسل­های بعد منتقل سازیم. دین، دولت و خانواده ارکان سه­گانه حیات تاریخ ایرانیان بوده­اند و همواره خواهند بود. با وجود همه حوادث، هنوز هم خانواده در تشکیل شخصیت نسل بعد تأثیری عمیق و بی­رقیب دارد. بنابراین، شناخت اهمیت و جایگاه خانواده، می­تواند برای ارتقاء و تعالی بخشیدن به آرمان­های فرهنگی- اجتماعی یک ملت بسیار مفید واقع گردد.

خانواده به مثابه مهم­ترین نهاد اجتماعی، همواره در نظم، صلح، آرامش، تغییر و تحول قدرت­های سیاسی در جامعه ایران اثرگذار بوده است؛ به عبارتی هر آنچه در جامعه روی می­نماید؛ عقبه­اش در تأثیرات خانواده بر تحولات عصر خود بوده و گاه خلوت­گاه سیاسیون به حاشیه رانده، هنرمندان و انسان­های بزرگی است که به گونه­ای از اجتماع خود و قدرت حاکم سیلی خورده­اند. بیش از دو دهه است که این میراث به جا مانده از نیاکان ما بر اساس نتایج تحقیق و اسناد اعلام شده از سوی مسئولان دچار بحران­هایی شده است، طلاق به بالاترین حد خود در سال­های اخیر رسیده، تنش­ها و ستیزه­ها در روابط خانوادگی اوج گرفته، بی اعتمادی در بین اعضای خانواده افزایش یافته، مشارکت و انسجام تنزل یافته و … .  این در حالی است که خانواده تنها مکان مملو از عاطفه و محبتی است که در آن، امکان رشد و شکوفایی شخصیت افراد بزرگسال و در عین حال آشنایی کودکان با قواعد و هنجارها و ارزش­های اجتماعی صورت می­گیرد. در این واحد، افراد می­توانند به یکدیگر متکی باشند و از حمایت یکدیگر بهره ببرند. خانواده مهم­ترین عامل انتقال هنجارها و ارزش­ها محسوب می­شود. پرداختن به این نهاد مهم، تقویت بنیان­های عاطفی و اجتماعی آن و تثبیت روابط مبتنی بر اعتماد، همدلی و تعاون در میان اعضای آن کاری است بس سترگ و حایز اهمیت.

رسانه ­ها جزء لاینفک زندگی بشر امروزی به شمار می­آیند. هر روز جوامع مدرن شاهد عرضة ابزار تکنولوژیک ارتباطی جدیدی به بازار مصرف می­باشند. اما در این میان تلویزیون همچنان حاکمیت رسانه­ های خانگی را در اختیار دارد و چون عضوی از خانواده پذیرفته شده است.

دو نگرش کاملاً متضاد با یکدیگر، در بین اندیشمندان و پژوهشگران این رسانه به چشم می­خورد. نگاهی خوش­بینانه که تلویزیون را در دانش ­اندوزی، افزایش خزانه لغات کودکان، افزایش مهارت گفت و شنود، آشنایی با سرزمین­های دور، هدایت افکار به سمت­ وسوی برنامه ­ریزی شده و ایجاد جریانات فکری مثبت در بین مخاطبین، ایجاد سرگرمی و رهایی از خستگی روزمره و … مفید و موثر می­داند، و نگاهی بدبینانه که معتقد به خاموش کردن تلویزیون به طور دائم است و تلویزیون را دشمن خلاقیت، مطالعه و … می­داند و آن را آموزش­دهندة خشونت، از بین برنده دوران کودکی، بازیچه دست منفعت­طلبان برای سود­جویی، دزد وقت، از بین برنده زبان و ادبیات و شعر و نابود کننده مهارت­های خواندن و نوشتن و اعتیادآور معرفی می­کند. ( پوپر و کندری، 1374، ص29) دو نگرش فوق، بصورت افراطی به این رسانه نافذ می­نگرند. نگاه ترکیبی و تلفیقی به جعبه جادویی برداشت واقع­گرایانه­تری ارائه می­دهد. به عبارت دیگر، برخی برنامه­های تلویزیون خشونت، نابسامانی و عدم خلاقیت و … را رواج می­دهند ولی برخی دیگر مروج مهارت، آموزش، جامعه­ پذیری و … می­باشد.

تلویزیون باید نگاه خود را متوجه خانواده در جامعه امروزی سازد، خصوصیات، مشکلات، نکات مثبت و منفی آن را مدنظر قرار دهد و الگویی مناسب جامعه ارائه دهد. تلویزیون می­تواند با ارائه الگوهای صحیح، رفتار مناسب را به افراد بیاموزد، وگرنه گفتارها، پندها و نصایح اخلاقی در مورد روابط خانوادگی اثر چندانی نخواهد داشت. اگر تلویزیون الگوی خانواده را به صورت پدر مقتدر و بدون توجه به افکار دیگران، رفتار تعارضی میان زن و شوهر و رفتار خشن والدین و فرزندان به یکدیگر ارائه دهد، چگونه می­توان از کودکی  که در بیست سال آینده خود تشکیل خانواده خواهد داد، انتظار ارائه رفتاری جز آن داشت؟ ( اعزازی، 1373، صص13-12)

2-1- بیان مسئله

محصول تو امروز می­رسد و محصول من فردا. پس به نفع هر دوی ماست که امروز من به توکمک کنم و تو هم فردا به کمک من بشتابی. ولی به تو لطفی ندارم و می­دانم تو نیز چنین هستی پس به خاطر تورنجی بر خود هموار نمی­کنم و می­دانم اگر به امید اینکه تو نیز زحمت مرا پاسخ دهی در کنارت رنج کار را بر خود هموار کنم، نومید خواهم شد و بیهوده دل به قدردانی تو بسته­ام. پس تو را وا می­گذارم با کار خود و تو نیز با من چنین کنی. فصل­ها می­گذرند و مابی بهره از اعتماد متقابل و امنیت هر دو خرمن خود را از دست می­دهیم. مشکل جوانان داستان هیوم[1] در جوامع و کشورهای سرتاسر جهان پدیده بسیار آشنایی است:

* والدین در جهان خواستار فرصت­های تحصیلی بهتر برای فرزندان خود هستند ، ولی همکاری­هایی که برای بهبود شرایط مدارس دولتی انجام گرفته به شکست انجامیده­اند.

* ساکنان محله­های محروم خواهان خیابان­های امن­تر هستن ، ولی امکانات جمعی برای کنترل جنایات ناکام مانده است.

* کشاورزان فقیر کشورهای جهان سوم نیازمند برنامه­های آبیاری و بازاریابی کارآمدتر هستند، ولی همکاری برای نیل به ابن هدف بسیار سست و شکننده است .

* افزایش گرمای کره زمین زندگی مردم جهان را تهدید می­کند ، ولی اقدام مشترک برای پیشگیری از این خطر مشترک شکست خورده است.

همان­طور که فلاسفه از هابز[2] به بعد تأکید کرده­اند،  شکست در همکاری برای کسب منافع متقابل الزاماً نشانه نادانی یا عدم عقلانیت یا حتی شرارت و بدنهادی نیست.  کشاورزان داستان هیوم، ابله و دیوانه یا شرور نبودند بلکه در تنگناهایی گرفتار آمده بودند. دانشمندان علوم اجتماعی اخیراً این معضل بنیادین را که در شکل­های مختلف جلوه­گر است تحلیل کرده­اند، در همه این موقعیت­ها نیز همچون داستان روستایی هیوم، همکاری همگانی به نفع همه خواهد بود ولی در غیاب اعتماد، مشارکت و ضمانت اجرایی همیاری، همکاری و تعهد متقابل، همه خود را از همکاری کنار می­کشند و با رفتار خود انتظارات بدبینانه یکدیگر را تحقق می­بخشند. (تاجبخش، 1384، صص 94-93)

در جامعه­شناسی و علوم­سیاسی برای بررسی کمیت و کیفیت هنجارها و روابط اجتماعی از مفهوم سرمایه اجتماعی استفاده می­شود. سرمایه اجتماعی، مفهوم نسبتاً جدیدی در علوم اجتماعی است که به طور خلاصه به معنای مجموعه­ای از قوانین، هنجارها، تعهدات، روابط متقابل و اعتماد نهفته شده در روابط اجتماعی، ساختارهای اجتماعی و سلسله مراتب نهادی جامعه می­باشد که اعضای آن را قادر به دستیابی به اهداف جمعی و فردیشان می­سازد.

این مفهوم با وجود عمر کوتاه خود(از دهه 1970) توانسته است جایگاه ویژه­ای در مجامع علمی و در نزد پژوهشگران حوزه­های مختلف باز کند و نقش خود را به عنوان یک مفهوم بین­رشته­ای که خلأ آن پیش از این کاملاً احساس می­شد، ایفا کند. سرمایه اجتماعی که مقوله­ای نسبتاً تازه و ناشناخته در کنش­های اجتماعی محسوب می­شود، به طور خلاصه مجموعه­ای از منابع و ذخایر ارزشمندی است که به صورت ذاتی و نهفته در ذات گروه­های نخستین، ثانوی و در سازمانهای اجتماعی جامعه (نهادهای رسمی و غیررسمی) وجود دارد. برخی از ذخایر ارزشمند که گاه از آن به عنوان ارزشهای اجتماعی نیز یاد می­شود عبارتند ار: صداقت، حس­تفاهم، سلامتی نفس، همدردی، دوستی، فداکاری و… .