1-9. نقد و بررسی منابع و مآخذ تحقیق……………………………………………… 8

فصل دوم : شکل گیری و ظهور مانویت……………………………………………. 13

بخش اول : 2-1. سرگذشت مانی و مقام رسالت…………………………………… 14

2-1-1. سرگذشت مانی………………………………………………………………. 14

2-1-2. مانی و مقام رسالت………………………………………………………….. 14

2-1-3. مذهب مانی………………………………………………………………….. 16

2-1-4. کرتیر و مانی……………………………………………………………….. 18

2-1-5. بهرام پسر هرمز و مانی……………………………………………………. 18

2-1-6. آخرین نیایش مانی………………………………………………………….. 19

بخش دوم : 2-2. مانویت و گسترش آن در جهان…………………………………. 21

2-2-1. خاستگاه دین مانوی…………………………………………………………. 21

2-2-2. مانویان………………………………………………………………………. 23

2-2-3. مانویت در شرق…………………………………………………………….. 25

2-2-4. مانویت در غرب……………………………………………………………. 26

2-2-5. پیروان مانی…………………………………………………………………. 27

2-2-6. توسعه مانویت و بقایای آن………………………………………………….. 29

2-2-7. فرقه ها………………………………………………………………………. 30

بخش سوم : 2-3. آثار مانویان……………………………………………………… 32

2-3-1. خط و ادبیات کتب مانوی…………………………………………………… 32

2-3-2. داستانهای تمثیلی……………………………………………………………. 35

2-3-3. ادبیات موعظه ای…………………………………………………………… 36

2-3-4. نشر کتابهای مانی در جهان…………………………………………………. 37

2-3-5. آثار مانویان در حفاری تورفان……………………………………………… 38

2-3-6. خط مانی…………………………………………………………………….. 39

فصل سوم : شکل گیری و ظهور مانویت…………………………………………… 41

بخش اول : 3-1. سرگذشت عیسی (ع)…………………………………………….. 42

3-1-1. ناصری……………………………………………………………………… 42

3-1-2. ولادت عیسی در انجیل و قرآن (کتب مقدس)………………………………. 42

3-1-3. اخبار انبیاء به ظهور مسیح (ع)……………………………………………. 43

3-1-4. ذکر نبوت عیسی بن مریم (ع)……………………………………………… 44

3-1-5. بعثت عیسی (ع)…………………………………………………………….. 45

3-1-6. رسالت حضرت عیسی (ع)…………………………………………………. 46

3-1-7. بروز شرک در زمان حضرت عیسی (ع)………………………………….. 47

3-1-8. دیدگاه قرآن کریم در مورد عیسی مسیح (ع)……………………………….. 48

بخش دوم : 3-2. مسیحیت بعد از مسیح (ع)………………………………………. 48

3-2-1. مسیحیت پس از عیسی (ع)…………………………………………………. 48

3-2-2. مسیحیت در نخستین سده های میلادی………………………………………. 50

3-2-3. شاگردان عیسی مسیح (ع)………………………………………………….. 52

3-2-4. انتشار و رسمیت مسیحیت………………………………………………….. 52

3-2-5. محیط رومی و ریشه های یهودی مسیحیت…………………………………. 53

بخش سوم : 3-3. شوراهای مسیحیت……………………………………………… 54

3-3-1. شورای داد شیوع……………………………………………………………. 54

3-3-2. شورای مدائن……………………………………………………………….. 56

3-3-3. شوراهای سال 484-485-486 (جدایی عقیدتی از غرب)………………… 57

3-3-4. مدرسه نصیبین……………………………………………………………… 60

بخش چهارم : 3-4. کلیساهای مسیحیت……………………………………………. 62

3-4-1. وجه تسمیه کلیسا……………………………………………………………. 62

3-4-2. کلیسای اورشلیم نخستین تشکل رسمی مسیحیت……………………………. 62

3-4-3. پیامدهای تأسیس قسطنطنیه : تشکیل امپراتوری مسیحی…………………… 63

3-4-4. تقسیمات مسیحیت…………………………………………………………… 64

3-4-5. پیروان راه…………………………………………………………………… 64

بخش پنجم : 3-5. وضعیت مسیحیت در امپراتوری ساسانی «ایران»…………….. 65

3-5-1. کیش ترسایی در ایران………………………………………………………. 65

3-5-2. یزدگرد و مسیحیان………………………………………………………….. 66

3-5-3. شروع آزارها در اواخر حکومت یزدگرد اول……………………………… 68

3-5-4. وضعیت مسیحیان در زمان پادشاهی بهرام پنجم…………………………… 69

3-5-5. کرتیر و مسیحیان…………………………………………………………… 71

3-5-6. گسترش کلیسا و مراکز مهم کلیسایی……………………………………….. 72

3-5-7. زمینه های نسطوری شدن کلیسای ایران و ایجاد شورای مذهبی…………… 73

3-5-8. نقش بارصوما در نسطوری کردن کلیسای ایران و استقلال نسطوریان از کلیسا روم شرقی      74

3-5-9. مسجد سنگی داراب آتشکده آذرخش………………………………………… 76

3-5-10. کلیسای نسطوری خارک………………………………………………….. 76

بخش هفتم :3-7. منابع و خط مسیحی……………………………………………… 78

3-7-1. اسناد منابع سریانی………………………………………………………….. 78

3-7-2. فارسی میانه مسیحی………………………………………………………… 78

فصل چهارم : بررسی آموزه های مانوی…………………………………………… 79

بخش اول : 4-1. آموزشهای مانی…………………………………………………. 80

4-1-1. مانستان……………………………………………………………………… 80

4-1-2. آموزش های مانی…………………………………………………………… 80

4-1-3. شایست ناشایست های مانوی……………………………………………….. 83

4-1-4. روزه های مانوی به قلم و.ب. هنینگ………………………………………. 85

بخش دوم: 4-2. اعتقادات مانوی…………………………………………………… 87

 

4-2-1. سرنوشت انسان پس از مرگ……………………………………………….. 87

4-2-2. نور و ظلمت………………………………………………………………… 88

4-2-3. آگاهی، راه رستگاری……………………………………………………….. 93

4-2-4. معاد و قیامت از نظر مانی…………………………………………………. 94

4-2-5. بهشت و جهنم از نظر مانی…………………………………………………. 95

بخش سوم : 4-3. آفرینش جهان و ماه و خورشید در مذهب مانی……………….. 96

4-3-1. آفرینش جهان……………………………………………………………….. 96

4-3-2. دولاب کیهانی……………………………………………………………….. 96

4-3-3. خلقت ماه و خورشید بر اساس متون مانوی………………………………… 97

4-3-4. صفت زمین و آسمان نورانی……………………………………………….. 97

4-3-5. ایزدان اسطوره آفرینش و خویش کاری آنان……………………………….. 98

بخش چهارم : 4-4. تأثیرات مذهب مانی بر شعر شاعران…………………………. 100

4-4-1. تجلی عرفان مانوی در غزلی از حافظ……………………………………… 100

4-4-2. ذکر مانی در شاهنامه فردوسی……………………………………………… 100

بخش پنجم : 4-5. عوامل گسترش دین مانی……………………………………….. 102

4-5-1. معجزۀ مانی…………………………………………………………………. 102

4-5-2. سلسله مراتب مانویان……………………………………………………….. 103

4-5-3. حکمت علمی مانویه………………………………………………………… 105

بخش ششم : 4-6. تأثیر اندیشه های مانی بر دیگر ادیان و بالعکس………………. 105

4-6-1. مانویت و اسلام……………………………………………………………… 105

4-6-2. شعوبیه و زندقه……………………………………………………………… 106

4-6-3. جامه سپید……………………………………………………………………. 108

4-6-4. آئین گنوسی و تأثیر آن در آیین مانی……………………………………….. 109

فصل پنجم : بررسی آموزه های مسیحیت…………………………………………… 111

بخش اول : 5-1. تعالیم مسیح (ع)…………………………………………………. 112

5-1-1. کتاب مقدس…………………………………………………………………. 112

5-1-2. تعالیم عیسی مسیح (ع)……………………………………………………… 112

5-1-3. مختصری از وظایف اخلاقی……………………………………………….. 114

یک مطلب دیگر :

5-1-4. اعتقاد به تثلیث در نظر قرآن……………………………………………….. 115

بخش دوم : 5-2. شعائر هفت گانه مسیحیت……………………………………….. 115

5-2-1. متعه (یا ازداواج موقت)…………………………………………………….. 115

5-2-2. تعمید………………………………………………………………………… 116

5-2-3. عشاءِ ربانی…………………………………………………………………. 118

5-2-4. تأیید………………………………………………………………………….. 120

5-2-5. . دست گذاری (یا درجات مقدس روحانیت)………………………………… 120

5-2-6 . تدهین نهایی………………………………………………………………… 122

5-2-7. توبه………………………………………………………………………….. 123

5-2-8. ازدواج مسیحی……………………………………………………………… 125

5-2-9. تصویب اصول مسیحیت……………………………………………………. 126

بخش سوم : 5-3. اعتقادات مسیحیت………………………………………………. 127

5-3-1. عبادات و نیایش در مسیحیت……………………………………………….. 127

5-3-2. روزه گرفتن…………………………………………………………………. 129

5-3-3. گناه در آئین مسیحیت……………………………………………………….. 129

5-3-4. ماهیت مرگ………………………………………………………………… 131

5-3-5. مراسم سبت نزد مسیحیان…………………………………………………… 131

5-3-6. ذکر نشانه های قیامت……………………………………………………….. 133

5-3-7. تدفین در مسیحیت و مقابر عیسویان………………………………………… 134

بخش چهارم : 5-4. انجیل و اعیاد مسیحیت……………………………………….. 134

5-4-1. انجیل های چهارگانه………………………………………………………… 134

5-4-2. احترام به زن در انجیل و حجاب در انجیل…………………………………. 135

5-4-3. مفهوم خدا نزد مسیحیان…………………………………………………….. 136

5-4-4. اعیاد مسیحیت………………………………………………………………. 137

بخش پنجم : 5-5. موعظه ها و پیام ها عیسی……………………………………… 139

5-5-1. موعظه های عیسی به دوازده شاگردش…………………………………….. 139

5-5-2. درخت طوبی………………………………………………………………… 141

5-5-3. پیام عیسی (ع) و مسئله اسطوره شناسی……………………………………. 141

5-5-4. عرفان مسیحی خدای گرای انسان نگار…………………………………….. 143

5-5-5. مبارزه با انحراف و تعریف………………………………………………… 144

5-5-6. چهار امری که موجب آرامش می شوند……………………………………. 144

بخش ششم : 5-6. آموزشهای اجتماعی عیسی (ع) و پیروان عیسی (ع) و بعضی

از فرقه ها مسیحیت…………………………………………………………………. 145

5-6-1. آموزشهای اجتماعی عیسی (ع)…………………………………………….. 145

5-6-2. وضع اجتماعی و خرافی مسیحیان………………………………………….. 145

5-6-3. گفتگوها و مشاجرات مذهبی………………………………………………… 147

5-6-4. شریعت و آزادی روح القدس……………………………………………….. 149

5-6-5. رسولان و اعتقاد نامه رسولان………………………………………………. 150

5-6-6. اعتقادات مسیحیان و مسیحیت نسطوری در ایران…………………………. 153

بخش هفتم : 5-7. تأثیر آموزه های مسیحی بر دیگر ادیان و بالعکس……………. 154

5-7-1. مسیحیت و ویژگی های پسندیده آن…………………………………………. 154

5-7-2. ظهور اندیشه های گنوسی و مارکیونی…………………………………….. 155

5-7-3. مهر پرستی و مسیحیت……………………………………………………… 156

5-7-4. هزاره سلطنت عیسی مسیح (ع)……………………………………………. 160

5-7-5. دعای اوزیریس برای خدای آفتاب (مقایسه با دین مسیح)………………….. 161

فصل ششم : بررسی تطبیقی آموزه های مانوی و مسیحیت در عصر ساسانی……. 162

بخش اول : 6-1. سرگذشت مانی و عیسی (ع)……………………………………. 163

6-1-1. خانواده مانی و عیسی (ع)………………………………………………….. 163

6-1-2. دوازده سالگی مانی و عیسی (ع)…………………………………………… 163

6-1-3. محتوای سخنان مانی و عیسی (ع) و پیروزی در میان مردم………………. 164