خسارت و هزینه های غیرقابل تامین

بیمه نامه آتش سوزی مانند سایر بیمه نامه ها، دارای استثنائاتی است که چنانچه منشا و مبدا خطر یکی از این استثنائات باشد بیمه گر تعهدی در جبران خسارت ندارد. بعضی از این خطرات که به عنوان استثنائات ذکر شده اند با توافق بین، بیمه گر و بیمه گذار و پرداخت حق بیمه اضافی مربوطه می تواند تحت پوشش بیمه ای قرار گیرد. خطرات استثناء شده عبارتند از:

۱ - خسارات ناشی از جنگ، جنگ داخلی، شورش، آشوب، بلوا، قیام، انقلاب، کودتا، اغتشاشات داخلی و یا اقدامات احتیاطی و انتظامی.

۲ - خسارت ناشی از زلزله، ریزش زمین، سیل، آتشفشان، طغیان آب رودخانه و بلایای آسمانی.

۳ - خسارات ناشی از انفجار مواد منفجره(دینامیت، تی ان تی و باروت).

۴ - خسارات ناشی از انفجار اتمی، اشعه رادیواکتیویته.

۵ - خسارات وارد به مسکوکات، پول، اوراق بهادار، فلزات قیمتی، جواهرات و سنگهای گرانبها.

۶ - خسارات وارد به اسناد، نسخ خطی، جمع آوری مجدد اطلاعات و یا تنظیم دفاتر بازرگانی.

۷ – در پوشش ترکیدگی لوله های آب که یکی از خطرات تبعی بیمه نامه آتش سوزی می باشد، خسارت وارده به خود لوله تحت پوشش نمی باشد و معمولا خسارت و ضایعات ناشی از ترکیدن لوله های آب بر اساس ضوابط و استثنائات تعیین شده با اعمال فرانشیز قابل پرداخت می باشد.

۸ - خسارت وارده به موتورها و ماشین های برقی در نتیجه اتفاقاتی که در داخل موتورها و ماشینهای مذکور به وقوع بپیوندد مانند اتصالات و اثرات ناشی از جریان برق، پاره شدن عایق، جرقه زدن، بار زیاد. لکن خساراتی که در نتیجه اتفاقات مذکور در سایر قسمت های مورد بیمه بروز نماید تحت پوشش خواهد بود.

۹ – خسارت وارده به مورد بیمه در محدوده آتش کنترول شده تحت پوشش این بیمه نامه نخواهد بود (نظری ماتک، ۱۳۹۱).

۲ – ۱ - ۱۵ - تعاریف کلی در بیمه نامه ها

۱ - قاعده نسبی سرمایه

در صورتی که مالی به کمتر از قیمت واقعی بیمه شده باشد، بیمه گر به تناسب مبلغی که بیمه کرده است با قیمت واقعی مال مسئول جبران خسارت خواهد بود.

۲ - تعرفه کوتاه مدت

به طور معمول بیمه نامه آتش سوزی برای مدت یکسال صادر می شود. در صورتی که به هر دلیلی بیمه نامه برای کمتر از مدت یکسال صادر شود محاسبه حق بیمه به شرح جدول تعرفه کوتاه مدت خواهد شد.

۳ - بیمه گذار

بیمه گذار شخص حقیقی یا حقوقی در بیمه نامه است که بیمه را خریداری نموده و متعهد پرداخت حق بیمه آن می باشد(علی آبادی، ۱۳۷۱).

۴ - موسسه بیمه

بیمه، موسسه ای است حقوقی که طبق قانون و مقررات کشور و ضوابط فنی تاسیس گردیده و به عملیات بیمه گری یعنی ارزیابی، قبول یا رد ریسک، پرداخت خسارت و یا پرداخت غرامت مطابق با قراردادهای بیمه عمل می نماید.

در ماده ۳۱ قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران چنین آمده است: عملیات بیمه در ایران بوسیله شرکت های سهامی عام ایرانی که کلیه سهام آنها با نام بوده و با رعایت قانون تجارت، به ثبت رسیده باشند انجام خواهد گرفت.

۵ - ذینفع یا استفاده کننده

شخص یا اشخاصی که بیمه نامه به نام آنها منعقد شده و مشخصات آنان در بیمه نامه ذکر گردیده است(علی آبادی، ۱۳۷۱).

۶ - حق بیمه

حق بیمه وجهی است که بیمه گذار می بایست در مقابل تعهدات بیمه گر بپردازد و انجام تعهدات بیمه گر موکول به پرداخت حق بیمه است، به عبارت دیگر حق بیمه وجهی است که بیمه گذار به بیمه گر می‌پردازد و بیمه گر در صورت وقوع حادثه و ایجاد خسارت، زیان وارده را جبران کند. حق بیمه را بهای خطر می‌نامند و مبلغ آن بستگی به شدت و ضعف احتمال وقوع خطر دارد.

۷ – بیمه نامه

بیمه ‌نامه سندی است که با توجه به قانون و مقررات بیمه و با توجه به پیشنهاد بیمه گذار و موافقت بیمه گر تنظیم شده و از طرف بیمه گر در اختیار بیمه گذار قرار می‌گیرد. در بیمه نامه حدود وظایف، تکالیف و تعهدات طرفین تحت عناوین شرایط عمومی، شرایط پیوست و شرایط خصوصی تعیین می‌گردد(فرهادی، ۱۳۵۴).

۸ - مورد بیمه

مورد بیمه می‌تواند شخص، شئ یا مسئولیت باشد. چنانچه مورد بیمه شخص باشد بیمه گر در مقابل فوت، حیات، بیماری، از کارافتادگی و نقص عضو بیمه شده متعهد خواهد بود. این نوع بیمه را بیمه اشخاص می‌نامند. در صورتی که مورد بیمه شئ باشد بیمه گر در مقابل خسارت وارد به آن شئ متعهد خواهد بود. مثل آتش سوزی اموال منقول و غیرمنقول، بیمه حمل و نقل کالا، هواپیما، کشتی، بیمه اتومبیل، بیمه مرگ و میر حیوانات، این نوع بیمه را بیمه اشیاء می‌نامند.مورد بیمه ممکن است شخص و یا شئ نباشد، بلکه مسئولیت بیمه گذار در مقابل دیگران باشد. که در این صورت بیمه گر متعهد است چنانچه در نتیجه‌ حادثه‌ای که بیمه گذار مسئول آن بوده و به دیگران آسیب وارد گردیده است را جبران نماید. مانند بیمه مسئولیت اتومبیل، بیمه مسئولیت کارفرما در مقابل کارگران، بیمه مسئولیت حرفه‌ای پزشکان و داروسازان، بیمه مسئولیت مالک در مقابل مستاجر و غیره، این نوع بیمه را بیمه مسئولیت می‌نامند.

 ۹ - مبلغ بیمه شده

در بیمه اموال مبلغ بیمه شده ارزش واقعی شئ مورد بیمه یا مبلغی که بیمه گر تعهد می کند در صورت وقوع حادثه تا آن میزان به بیمه گذار یا ذینفع او، خسارت بپردازد می باشد. در بیمه اشخاص، از آنجائیکه جان انسان قابل تبدیل به پول نیست، هر مبلغی را که بیمه گذار تعیین نماید درصورتی که مورد موافقت بیمه‌گر قرار گیرد و در هنگام وقوع خطر مورد تعهد، بیمه گر ملزم به پرداخت آن به ذینفع یا بیمه‌ شده خواهد بود.

۱۰ - خسارت یا غرامت

خسارت یعنی زیان وارده به مورد بیمه که در اثر وقوع حادثه ایجاد ‌شود و جبران آن در تعهد بیمه گر ‌باشد.

۱۱ - مدت بیمه

مدت بیمه فاصله زمانی بین ابتدا و انتهای تعهد بیمه گر است که در طول این زمان بیمه گر متعهد به جبران خسارت های مورد تعهد می باشد مدت بیمه در بیمه های اموال معمولا” یک سال است.

۱۲ – فرانشیز

درصد معینی از هزینه های مورد تعهد است که تأمین آن به عهده بیمه شده یا بیمه گذار است و میزان آن در شرایط خصوصی بیمه نامه تعیین می شود. به عبارت دیگر به مبلغی از خسارت گفته می‌شود که جبران آن به عهده بیمه گذار بوده و بیمه گر نسبت به جبران آن تعهدی ندارد.

۱۳ - خطر یا موضوع بیمه شده

خطر به امری گفته می‌شود که در صورت وقوع آن، بیمه گر موظف به انجام تعهد خود می‌گردد مثل آتش‌سوزی، سیل، سرقت، سقوط هواپیما، تصادف اتومبیل، فوت انسان و نظایر آن.

۱۴ - الحاقی یا الحاقیه

نوشته ای است که به بیمه نامه ضمیمه می شود و جزء جدایی ناپذیر آن به حساب می آید. در واقع، تغییراتی که بعدا” در بیمه نامه به وجود می آید، از طریق صدور الحاقیه انجام می پذیرد. به عبارت دیگر الحاقیه ورقه‌ای است که بعد از صدور بیمه نامه ممکن است توسط بیمه گر صادر گردد. چنانچه بعد از صدور بیمه نامه بیمه گذار درخواست تغییراتی در بیمه نامه بنماید این تغییرات توسط اوراق الحاقی انجام می‌گیرد. صدور الحاقیه بجز مواردی که طبق شرایط بیمه نامه برای بیمه گر پیش بینی شده بدون موافقت کتبی بیمه گذار انجام نمی‌شود مگر در مندرجات بیمه نامه اشتباهی رخ داده باشد که بیمه گر شخصا” نسبت به تصحیح آن با صدور الحاقیه اقدام خواهد نمود(آقا زاده و رزمجوی، ۱۳۸۶).

۱۵ - شرایط بیمه نامه

مجموعه شرایط بیمه نامه که درباره اساس قرارداد، وظایف و تعهدات طرفین قرارداد، استثنائات و سایر شرایط بین بیمه گر و بیمه گذار به موجب قانون و مقررات بیمه ای تنظیم می‌گردد، شرایط بیمه نامه نامیده می‌شود که دارای دو قسمت به شرح زیر است.

الف) شرایط عمومی بیمه نامه

شرایط عمومی بیمه نامه مقرراتی است که کاربردی عام دارد و غالبا” در متن بیمه نامه ها درج می گردد و ناظر به مقررات آمره قانون بیمه بوده و طرفین قرارداد ملزم به رعایت مفاد آن می‌باشند.

ب)‌ شرایط خصوصی بیمه نامه

شرایط خصوصی بیمه نامه توافق های خاصی است که بین بیمه گر و بیمه گذار انجام می شود و در صورت مغایرت با شرایط عمومی بیمه نامه شرایط خصوصی ارجحیت دارد.

۱۶ - فرم‌ پیشنهاد

در اغلب رشته های بیمه ای معمولا” بیمه گر ورقه مخصوص چاپی که پیشنهاد بیمه نامه نامیده می‌شود را در اختیار بیمه گذار قرار می‌دهد و او با تکمیل برگ پیشنهاد شرایط و خصوصیات آنچه را که می‌خواهد بیمه نماید، در اختیار بیمه گر می‌گذارد. لازم به ذکر است که بیمه گر نیز حق دارد اطلاعاتی را که برای ارزیابی خطر بیمه شدنی ضروری تشخیص می‌دهد به دست آورد. ضمنا” بعضی از اطلاعات مندرج در برگ پیشنهاد را منحصرا” بیمه گذار دارد و بیمه گر به راحتی نمی‌تواند به آنها دست یابد(صحت و نصراله زاده،۱۳۸۷).

۱۷ - کم بیمه گی

حالتی است که مورد بیمه، کمتر از قیمت واقعی بیمه شده باشد.

۱۸ - علت اصلی خسارت

از میان مجموعه عواملی که سبب بروز خسارت می شود عاملی که بیشترین نقش را در بروز خسارت دارد علت اصلی خسارت نامیده می شود.

۱۹ - تشدید خطر

شرایطی است که احتمال وقوع خطر مورد بیمه افزایش می یابد.

۲۰ - ضریب نفوذ بیمه

اصطلاحی است که برای تعیین نسبت حق بیمه های عاید شده به تولید ناخالص داخلی کشورها به کار می‌رود.

نسبت حق بیمه تولیدی به تولید ناخالص داخلی کشور: این شاخص در ادبیات اقتصادی جهان، معیاری برای تعیین میزان رشد و توسعه اقتصادی محسوب می‌شود(وجدانی، ۱۳۷۱).

۲۱ - اصل حد اعلای حسن نیت

اصل حسن نیت، اصلی اخلاقی است که وارد حقوق بیمه شده و به صورت یک قاعده حقوقی در آمده است. حسن نیت اصلی دو جانبه بوده که رعایت آن از طرف بیمه‌گر(ارائه کلیه اطلاعاتی که بیمه گر را قادر به ارزیابی و تعیین حق بیمه و یا تصمیم گیری در مورد رد یا قبول ریسک می کند) و بیمه گذار(تعیین نرخ حق بیمه متناسب با خطر، تنظیم متن بیمه نامه، شرایط قرارداد و حدود تعهدات بیمه‌گر به طور واضح و شفاف به نحوی که منافع قانونی و عادلانه بیمه گذار به بهترین نحوه حفظ گردد) الزامی می‌باشد.

۲۲ - اصل نفع بیمه پذیر یا نفع بیمه‌ای

طبق ماده ۴ قانون بیمه، موضوع بیمه ممکن است مالی یا جانی و یا هر نوع مسئولیت حقوقی باشد، مشروط برآنکه بیمه گذار نسبت به بقای آنچه بیمه می‌کند، ذینفع باشد.

۲۳ - اصل جبران خسارت یا غرامت

این اصل در بیمه های غیر زندگی و درمان حاکم بوده و به موجب آن بیمه نباید منشاء سود و ایجاد منفعت برای بیمه گذار شود.

۲۴ - اصل جانشینی

در بیمه ‌های اموال ممکن است مواردی پیش آید که خسارت وارده بر اثر تقصیر اشخاص دیگری به غیر از بیمه گذار به وجود می آید. در این صورت برای بیمه گر این امکان وجود دارد که به منظور دریافت خسارت به مقصر حادثه رجوع نماید.

۲۵ - اصل تعدد بیمه

تعدد بیمه یعنی برای یک شی چند قرارداد بیمه وجود داشته باشد و جمع مبالغ بیمه شده از ارزش واقعی شی بیمه شده تجاوز نکند.

۲۶ - اصل داوری

هرگونه اختلاف بین بیمه گر و بیمه گذار علی الخصوص از نظر فنی، ترجیحا” در مرحله نخست از طریق توافق و سازش انجام می گیرد.

۲۷ - اصل علت نزدیک

بیمه گذار که در اندیشه دریافت خسارت از بیمه گر است باید نشان دهد که بین وقوع حادثه و خسارت وارد شده رابطه علت و معلولی نزدیک و مستقیم وجود دارد.

۲۸ - اصل اتکائی

از اصول اولیه بیمه در کلیه رشته ها این است که ریسک بیمه شده تا جایی که ممکن است در سطح وسیعی پخش شود(سایت آفتاب، ۱۳۹۲).

۲۹ - خطر

موضوع تمام عملیات بیمه را خطر تشکیل می‌دهد. و خطر اتفاقی محتمل و قریب‌ الوقوع است. و از ویژگی خطر می‌توان به احتمالی بودن، نامعین بودن زمان اتفاق و ایجاد خسارت در صورت بروز اتفاق را نام برد.

۳۰ - تلف کلی واقعی

به حالتی اطلاق می شود که شئ بیمه شده، به علت وقوع حادثه کاملا” منهدم شده و یا آسیب وارد به آن به نحوی باشد که آن شئ خاصیت خود را از دست بدهد و یا به طور کامل و قطعی از تصرف بیمه گذار خارج گردد.

۳۱ - تلف کلی فرضی

به حالتی اطلاق می شود که شیء بیمه شده کاملا” از بین نمی رود و یا به طور قطع از دسترس بیمه گذار خارج نمی شود، لکن در حالت اول هزینه نجات و تعمیر آن از ارزش آن شیء تجاوز می کند و در حالت دوم نیز بازیابی آن قطعی نیست.

۳۲ - قاعده نسبی حق بیمه

بر اساس این قاعده، خسارت به نسبت حق بیمه ای که با توجه به اظهارات بیمه گذار تعیین گردیده و حق بیمه ای که اگر بیمه گر در ابتدا بر اوضاع و احوال واقعی خطر واقف بود تعیین می شد پرداخت خواهد گردید.