1-2-5- جایگاه هوش هیجانی……………………………….. 14

1-2-6- رابطه بحث مهارت های زندگی و هوش هیجانی…………………. 15

1-2-7- هوش هیجانی و اهمیت آن در زندگی بهتر…………………… 17

1-2-8-نگاهی تاریخی به کاربرد واژه هوش هیجانی…………………….. 22

فصل سوم:هوش هیجانی از نگاه اندیشمندان…………………………. 25

1-3-1-هوش هیجانی از نگاه اندیشمندان………………………………. 26

1-3-2-1-دانیل گلمن……………………………….. 26

1-3-2-2-برادبری و گریوز………………………………. 26

1-3-2-3- سید محسن فاطمی……………………………….. 27

1-3-2-4- روون بارون………………………………. 27

1-3-2-5- مایر و سالوی……………………………….. 28

بخش دوم: مؤلفه های هوش هیجانی از نگاه قرآن و حدیث و راه های افزایش آن…… 29

2-1-فصل اول: مؤلفه های هوش هیجانی از نگاه قرآن و روایات……………. 30

2-1-1- مؤلفه های درونی……………………………….. 30

2-1-1-1- خودآگاهی……………………………….. 30

2-1-1-1-1- تعریف خودآگاهی……………………………….. 30

2-1-1-1-2- خودآگاهی در قرآن و روایات………………… 31

2-1-1-1-3- محورهای خودآگاهی…………………………… 33

2-1-1-1-3-1- حقوق شناسی……………………………….. 33

2-1-1-1-3-2- ظرفیت شناسی……………………………….. 33

2-1-1-1-3-3- کاستی شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-4- رغبت شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-5- زیبایی شناسی……………………………….. 34

2-1-1-1-3-6- آرمان شناسی……………………………….. 35

2-1-1-2- قاطعیت«ابراز وجود»………………………………. 35

2-1-1-2-1- تعریف قاطعیت……………………………….. 35

2-1-1-2-2-  قاطعیت در قرآن و روایات……………………………… 36

2-1-1-2-3- اهمیت مهارت ابراز وجود………………………………. 37

2-1-1-2-4- محدوده شدت عمل و قاطعیت……………………….. 38

2-1-1-2-4-1- حفظ اصول و ارزش ها ………………………………38

2-1-1-2-4-2- مقابله با دشمنان………………………………. 39

2-1-1-2-4-3- برخورد با توطئه گران منافق……………………. 39

2-1-1-2-4-4- اجرای حدود الهی……………………………….. 39

2-1-1-2-4-5- در برابر ستم………………………………. 40

2-1-1-3- اعتماد به نفس………………………………… 41

2-1-1-3-1- تعریف اعتماد به نفس………………………………… 41

2-1-1-3-2- اعتماد به نفس در قرآن و روایات………………………. 41

-3-3-1-1-2مولفه های اعتماد به نفس……………………………….. 44

-1-3-3-1-1-2اطاعت و بندگی خدا ………………………………44

2-3-3-1-1-2-کرامت انسانی واحساس ارزشمندی……………………. 44

-3-3-3-1-1-2بی نیازی از دیگران………………………………. 45

-4-3-3-1-1-2تغافل و چشم پوشی……………………………….. 45

1-1-2-3-3-5-توکل به خدا……………………………… 45

-6-3-3-1-1-2مثبت اندیشی……………………………….. 45

-7-3-3-1-1-2مسئولیت پذیری……………………………….. 46

-8-3-3-1-1-2روحیه ی مقاومت و شکست ناپذیری……………… 46

-4-1-1-2خودشکوفایی……………………………….. 46

-1-4-1-1-2تعریف خود شکوفایی………………………………. 46

-2-4-1-1-2خودشکوفایی در قرآن و روایات……………………………….. 47

-1-5-1-1-2تعریف استقلال………………………………. 49

2-5-1-1-2-استقلال در قرآن و روایات……………………………….. 50

3-5-1-1-2-راهکارهای به دست آوردن استقلال شخصیتی…………….. 51

3-5-1-1-2-حفظ آرامش و درونی کردن آن………………………………. 51

4-3-5-1-1-2-بینش صحیح به دنیا……………………………… 51

5-3-5-1-1-2-توجه به آرامش های موقتی……………………………….. 51

2-1-2-مؤلفه های بین فردی……………………………… 52

1-2-1-2-همدلی……………………………….. 52

1-1-2-1-2-تعریف همدلی……………………………….. 52

2-1-2-1-2-همدلی در قرآن و روایات……………………………….. 54

3-1-2-1-2-آثار همدلی……………………………….. 55

-1-3-1-2-1-2پیوند دهنده مردم………………………………. 55

2-3-1-2-1-2- التیام بخش………………………………… 55

-1-22-1-3-3- اعتماد آفرین……………………………… 55

4-3-3-1-2-1-2-پایان دادن به مشکلات زندگی…………………………… 55

4-1-2-1-2-مهارت های همدلی در سیره ی رضوی……………………………….. 55

2-2-1-2 -مسئولیت پذیری اجتماعی……………………………….. 56

1-2-2-1-2-تعریف مسئولیت پذیری اجتماعی……………………………….. 56

2-2-2-1-2- مسئولیت پذیری اجتماعی در قرآن و روایات…………………. 56

3-2-2-1-2-مؤلفه های مسئولیت پذیری……………………………….. 57

1-3-2-2-1-2-توجه به اصلاح رفتار……………………………… 57

2-3-2-2-1-2-کنترل خشم………………………………. 57

3-3-2-2-1-2-خاموشی آتش دشمنی و کینه………………………………. 57

4-3-2-2-1-2-حسن معاشرت و ارتباط موثر با مردم………………………. 58

4-2-2-1-2-روش شناسی واکنش در برابر افراد مسئولیت گریز……………. 58

3-1-2-سازگاری……………………………….. 60

1-3-1-2-حل مسئله………………………………. 62

2-1-3-1-2-تعریف حل مسئله………………………………. 62

3-1-3-1-2-حل مسأله در قرآن و روایات………………… 63

2-1-3-1-4-سه نکته مهم در مورد فرایند مسئله گشایی………………….. 64

2-1-3-1-5-مراحل رسیدن به حل مسئله………………………………. 66

2-1-3-2-انعطاف پذیری……………………………….. 67

2-1-3-2-1-تعریف انعطاف پذیری……………………………….. 67

2-1-3-2-2-انعطاف پذیری در قرآن و روایات………………………….. 69

2-1-4-مدیریت استرس………………………………… 670

2-1-4-1-تعریف مدیریت استرس………………………………… 70

2-1-4-1-1-مدیریت استرس در قرآن و روایات……………………………….. 71

2-1-4-1-2-انواع محرک های تنش زا ………………………………72

2-1-4-1-2-1-عوامل طبیعی ومافوق قدرت بشری……………………….. 72

2-1-4-1-2-2-عوامل اجتماعی……………………………….. 73

2-1-4-1-2-3-عوامل فردی یا درونی……………………………….. 73

2-1-4-1-3-شخصیت های مستعد استرس………………………………… 74

2-1-4-1-4-شخصیت های مقاوم در برابر استرس………………………… 74

2-1-4-1-5-مهم ترین عوامل ایجاد کننده استرس………………………… 75

2-1-4-1-5-1-عدم ارتباط با خدا………………………………………… 75

-1-4-1-5-2 -خودبینی و ظلم به خویشتن……………………………….. 75

2-1-4-1-5-3-ترس و اضطراب……………………………….. 75

2-1-4-1-6-راهکارها……………………………… 76

2-1-4-1-6-1- روش های شناختی……………………………….. 77

2-1-4-1-6-2- روش های عاطفی – معنوی……………………………….. 77

2-1-4-1-6-3- روش های رفتاری……………………………….. 77

2-1-5- خلق عمومی……………………………….. 77

2-1-5-1-شادکامی……………………………….. 77

2-1-5-1-1- تعریف شادکامی……………………………….. 77

2-1-5-1-2- شادکامی در قرآن و روایات……………………………… 78

2-1-5-1-3-عوامل شادی و نشاط در زندگی……………………………….. 81

2-1-5-1-3-1-داشتن جهان بینی صحیح……………………………….81

2-1-5-1-3-2-استفاده از امور شادی آفرین……………………………….. 81

2-1-5-1-3-3-خوش بینی……………………………….. 81

یک مطلب دیگر :

2-1-5-1-3-4-سلامت و لذت……………………………….. 82

2-1-5-1-3-5-شوخ طبعی……………………………….. 82

2-1-5-1-4-رابطه هوش هیجانی با شادکامی……………………………….. 82

2-1-5-2- خوش بینی……………………………….. 83

2-1-5-2-1- تعریف خوش بینی……………………………….. 83

2-1-5-2-2-خوش بینی در قرآن و روایات……………………………….. 84

2-1-5-2-3-آثار خوش بینى به دیگران………………………………. 85

2-1-5-2-4-اهمیت مثبت اندیشی……………………………….. 85

2-1-5-2-5-تقسیم بندی خوش بینی……………………………….. 86

2-1-5-2-5-1-خوش بینی به خدا……………………………… 86

2-1-5-2-5-2- خوش بینی به خود………………………………. 86

2-1-5-2-5-3- خوش بینی به دیگران………………………………. 86

2-1-5-2-6-مؤلفه های خوش بینی در منابع اسلامی……………….. 87

2-1-5-2-6-1-توجه به جنبه های مثبت زندگی……………………….. 87

2-1-5-2-6-2-تفسیر مثبت رویدادها و مؤلفه………………………. 87

2-1-5-2-6-3-انتظار مثبت نسبت به آینده………………………………. 87

فصل دوم:راه های افزایش هوش هیجانی…………………………… 89

2-2-راه های افزایش هوش هیجانی……………………………….. 90

2-2-1-تعامل والدین با کودک……………………………….. 90

2-2-2-آگاهی از هیجان ها ………………………………91

2-2-3-نحوه ی رفتار والدین با فرزندان………………………………. 91

2-2-4-ایجاد محیط امن عاطفی……………………………92

2-2-5-آموزش مهارت های اجتماعی……………………………….. 92

2-2-6-تقویت ایمان………………………………. 93

نتیجه گیری……………………………….. 94

فهرست منابع و مأخذ…………………………………….95

چکیده:

ابزار عقل برای اندیشیدن به شیوه منطقی و هوش برای اندیشیدن به شکل انتزاعی ،از مواهب خدادای است . مکاتب مختلف بشری از شناخت و تبیین همه جانبه در مورد انسان ناتوان بوده اند . اما دین اسلام به انسان به عنوان موجودی چند بعدی و دارای کارکردهای اخلاقی، توجه ویژه ای دارد. اسلام برای مدیریت رفتار انسانی، مومنان را به خودآگاهی، خودسازی و تهذیب و شناخت فضیلت ها و زیبایی ها ی اخلاقی تشویق می کند که مقدمه ای برای خداشناسی است. این کنترل رفتارهای درونی و بیرونی ،همان مدیریت هوش هیجانی است. هوش هیجانی یکی از مسائلی است که مدتی است بشر امروزی به آن توجه کرده ،ولی اسلام از قرن ها پیش به زندگی بشر در ابعاد مختلف نگریسته است . قرآن کریم، نهج البلاغه ،احادیث و روایات به عنوان مهم ترین منابع علمی –اخلاقی و تربیتی اسلام، در کنار دیگر امور زندگی، قابلیت ها و کارکرد هوش هیجانی را برای انسان ها به ویژه مؤمنان یادآور شده اند تا از طریق مدیریت عواطف و هیجانات در فعالیت های روزمره و رفتارهای انسانی –به خصوص در تعامل با انسان ها – به هدف غایی خلقت خود نزدیک شوند .

در دنیای کنونی که تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و هر لحظه بر اطلاعات انسان ها افزوده می شود، این دانش افزایی در پاره ای از موارد باعث تنیدگی هایی در زندگی بشر می گردد. نمی توان به طور کلی از این تنیدگی ها دور شد و باید راه های مقابله با آن ها را آموخت. باید کودکان را در برابر مشکلات و مسایل روانی واکسینه نماییم. در نتیجه آن ها می آموزند که در دنیای پیشرفته کنونی، چگونه زندگی نمایند تا از آسیب کمتری برخوردار باشند.

مقدمه:

ساختار مغز انسان با وجود رشد سرسام آوری که در علوم ریاضیات و منطق داشته است، از نظر عواطف با انسان های اولیه تفاوت چندانی نکرده است. هنوز واکنش انسان در هنگام خشم، جریان یافتن خون به دست ها و افزایش ضربان قلب را در پی دارد. در واقع با وجود رشد بسیار بالای خردورزی انسان که فاصله ی زیادی با اجدادش پیدا کرده است، عواطف و احساسات او تغییر زیادی نکرده و انسان در این زمینه رشد چشمگیری نداشته است. با وجود این خیلی پیش از آن که مغز متفکر و منطقی پدید آید، مغز هیجانی وجود داشته است. در واقع بادامه ی مغز که در مسایل هیجانی تخصص دارد و مخزن خاطرات هیجانی است، در جریان تکامل نوع بشر، موجب پیدایش قشر مخ شده است. مغز انسان در قرن 21 زندگی می کند در صورتی که قلب او در درون پارینه سنگی است .

ویژگی های زندگی اجتماعی و لزوم تعامل با دیگران، کاربرد بسیاری از هیجان ها را که روزگاری از بهترین و در دسترس ترین ابزارهای بشری بودند، تحت الشعاع خود قرار داده است. در جامعه ی متمدن امروزی ماهیت مشکلاتی که برای بشر به وجود می آید، متفاوت از نوع مشکلاتی است که انسان های اولیه با آن ها رو به رو بوده اند. مشکلات امروزی ما بیشتر در قالب ارتباط های انسانی رخ می نماید که استفاده از راهکار جنگ و گریز، یعنی برخوردهای هیجانی و انفعالی شدید، در مقابله با آن ها نا کارآمد است .

سؤال این است پس باید چه کرد؟ این گونه استدلال می کند که در حال حاضر حفظ انسجام گروهی انسان ها، مقابله کارآمد با مسایل و مشکلات و در نهایت بقای آن ها، مستلزم تحولی بر مبنای هوش اجتماعی در راستای تمایز و تعدیل هیجان ها است .

واژه هوش هیجانی نخستین بار درسال 1990توسط دکتر پیتر سالودی از دانشگاه یل ودکتر جان مایر از دانشگاه نیو همیشایر مطرح شده است.