خرافه وطنز. 23

فصل چهارم

عوامل نمایش و طنز نویسی… 27

طنز نویسی و شخص بازی.. 28

شخصیت.. 28

شخصیت طنز در قالب بچه، حیوان، شئ. 29

نقش شخصیت سیاه در طنز. 31

تیپ سازی در طنز. 33

طنز نویسی و مکالمه. 34

واژه در طنز. 35

اسامی شخصیتها در طنز. 35

متلک گویی در طنز. 36

طنزپرانی. 38

عاطفه و طنز. 40

 

جناس… 41

تکرار. 43

نعل وارونه. 44

پکری، پکری زدن. 45

طنز نویسی و حرکت… 47

شیرین کاری.. 49

اعمال فیزیکی. 52

خرافات در طنز. 53

خرافه و حرکت.. 55

طنز نویسی و ساختار. 56

ساختار طنز در نمایش ها شادی آور ایرانی. 57

صندوق کابلی. 57

بقال بازی.. 58

کچلک بازی.. 60

رو حوضی. 60

چگونگی تفکر نویسنده وطنز نو. 62

خلاصه نمایشنامه. 66

مجلس تقلید، عروس حاکم ملایر با دختر شاه پریان. 66

خلاصه نمایشنامه. 69

حکایت مرده بی صاحب.. 69

فصل پنجم

نتیجه گیری.. 73

منابع. 75

 

مقدمه:

نمایش نامه نویسی طنز، به روز کردن آن و به عبارتی نو آوری در آن در کلیه عوامل نمایش اعم از مکالمه، حرکت، ساختار، شخص بازی، از یکدیگر تفکیک ناپذیر است و در صورت آفرینش متن طنز نمایشی بدون در نظر گرفتن مسائل روز، قدرت نمایشنامه در طرح لبخند ضعیف و لحظه ای می شود. مطمئناً با کسالت مخاطب همراه است. و از آنجائیکه طنز ارتباط تنگاتنگ با فرهنگ هر ملت دارد و هر ملتی به فکر پیشرفت خود و آینده است و هر پیشرفتی مستلزم تغییر افکار مردمان آن سرزمین است. بنابر این نیاز، تغییر افکار متفکرین به خصوص نویسندگان طنز در نمایش نامه می تواند به موفقیت این هدف مردمی نقش به سزایی داشته باشد.

یک مطلب دیگر :

و با شناخت اصول شناخته شده سنتی شیوه های طنز آوری علاوه بر شناخت فرهنگ و پس از آن شیوه های مشخص شده طنز با به روز آمد کردن آن می توان یک نمایشنامه طنز مردم پسند کامل به وجود آورد.

حرفهای دیروز که باعث خنده می شد امروزه خنده دار نیست. اگر یک لطیفه چند بارتوسط یک نفرشنیده شود.  میزان خنده آوری آن لطیفه کاهش می یابد. بنابر این نویسندگان طنز می بایست به فکر طنز نو باشند.

 

طرح موضوع:

ادبیات نمایشی یا دراماتیک از انواع مهم ادبیات است که به دو نوع کمدی و تراژدی تقسیم می شود. در نوع کمدی اثر نمایشی است که توجه بیننده را به خود جلب کرده و باعث سر گرمی می شود و هدف کمدی خنده و تفریح است اما در واقع مسائل جدی در پرده شوخی مطرح می شود.

معادل کمدی در ایران را در بخش نمایش های سنتی مثل بقال بازی، نمایش تخته حوضی و سیاه بازی داریم که برای ایجاد روحیه ایی شاد و خنده در بین مردم اجرا می شود. با تاکید بر اینکه خنده تعادل آدمی را حفظ می کند نیاز بشر به پرداخت طنز و شوخی بااهمیت است.

همه ما مایل هستیم در زندگی موفق باشیم. و موفقیت بیشتر از هر چیز به سلامت روح و جسم مرتبط است و نمی توان تاثیر خنده و شوخی را در این سلامت روان انکار کرد.

بنابر این خندیدن و شاد بودن رسیدن به موفقیت است و اگر نویسندگان طنز مردمان را شاد کنند علاوه بر آنکه در سلامت آنها نقش دارند در موفقیت آنها نیز تاثیر گذار می باشند.

کار خوب آن است که تبسمی از شادمانی بر چهره دیگری ظاهر کنیم محقق بر آن است که به طنز نویسی بهای بیشتری بدهد طنز پرداز بیش از هر چیز بیننده ایی دقیق است و باید بداند طنز پردازی با طنز پرانی متفاوت است او باید متوجه ویژگی های متغییر جامعه که برای مردم به عنوان مشکل مطرح است باشد. محقق در این تحقیق میخواهد با شیوه های طنز آوری و بسط این موضوع اثر گذاری در توجه بیشتر به طنز نویسی ادبیات نمایشی معاصر ایران داشته باشد و شیوه های جدید طنز آوری را به همراه خلاقیت و راهکارهای جدید طنز نویسی ارائه دهد.

پژوهش حاضر بر آن است پس از شناخت اصول سنتی نمایشنامه نویسی طنز ایران، که درطنز نویسی نمایش  کاربردزیادی دارد. به نویسنده توصیه می کند با شناخت این اصول وچگونگی استفاده ازقدرت تفکر وخلاقیت درنوشتن نمایشنامه طنز نوآوری داشته باشد.وباافزایش طنزپرانی به میزان کافی از کسالت نمایش  نامه برای مخاطب بکاهد.

 

فرضیه پژوهش:

با مطالعه ای از آمار نمایشنامه های چاپ رسیده در دوره معاصر به فقر طنز در نمایش نامه های مکتوب پی برده می شود و این فقر با ساده انگاری طنز و بی توجهی به آن همراه است و چه بسیاری از نمایش نامه های مکتوب به جای طنز آفرینی و نو آوری در آن با مطالب کسل کننده تکراری خواننده را بی توجه تر به نمایش نامه طنز کرده است اگر قرار است نمایش نامه ای از شلیک خنده برای مخاطب دور باشد بهتر است نام خود را به عنوان طنز حذف کرده و به عنوان یک نمایش نامه بامزه و جالب معرفی شود.

1-چگونه می توان با شناخت شیوه های طنز نویسی سنتی در عوامل نمایش به شیوه های نو از طنز نویسی دست یافت؟

2-چگونه می توان با شناخت طنز پرانی میزان خنده آوری یک نمایش را می توان  افزایش داد؟

3-چگونه نویسنده می تواند با استفاده از تفکر واگرا خود به سوی یک طنز کامل برود؟

روش تحقیق

در این مطالعه با توجه به موضوع و ویژگی های آن، اساس کار، به روش کتابخانه ای نهاده شده است. و از منابع مکتوب کتاب، مقاله، پایان نامه استفاده شده است و بدنه اصلی تحقیق مبتنی بر شیوه ی توصیفی– تحلیلی می باشد.

پیشینه تحقیق

طنز در ایران

طنز در ایران بیشتر در شعر نمود پیدا کرد. و حافظ و عبید زاکانی در این راستا ظهور داشته اند. که بیشتر طنز زیر پوستی و رندانه را در بر می گرفت.

در دوره مشروطه طنز بیشتر سیاسی و اجتماعی بود و هجو روز به روز رشد می کرد و طنز از میان اشعار دربار به میان مردم راه پیدا کرد.

طنز از شعر به روزنامه ها آمد. روزنامه نسیم شمال که توسط اشرف الدین گیلانی با سروده های طنزش به چاپ می رسید و در میان مردم محبوبیت زیاد داشت.

سفر طنز در ادبیات نمایشی به صورت مکتوب، سفر تدریجی بود. زیرا نمایش نامه های طنز به خصوص نمایش نامه های سنتی به صورت بداهه انجام می گرفت.

طنز بازتابی از افکار درونی آگاهانه و ناآگاهانه طنز پرداز را شامل می شود که طی بازتاب شرایط فرهنگی و اجتماعی و سیاسی، دوران زندگی او را در بر می گیرد. و بازتابی اعتراض گونه  را به نمایش می گذارد.

2-1 جغرافیای ژاپن …………………………………………………………………………………………….9

2-2 تأثیر چین بر ژاپن……………………………………………………………………………………….10

2-3 فرهنگ ژاپن ……………………………………………………………………………………………………14

2-4 مذهب ژاپن …………………………………………………………………………………………..16

2-4-1 آیین شینتو……………………………………………………………………………………16

2-4-2 آیین بودا ……………………………………………………………………………………………17

2-4-3 ذن و مراسم چای (چانویو) …………………………………………………………….18

2-5 هنرهای بصری ژاپن ………………………………………………………………………………………..18

2-5-1 نقاشی یاماتو-ئه(طوماردستی)……………………………………………………………….19

2-5-2  اونا-ئه یا نقاشی زنانه……………………………………………………………………………….20

2-5-3 اوتوکو-ئه یا نقاشی مردانه …………………………………………………………..20

2-5-4  خوشنویسی کانا ……………………………………………………………………………….20

2-5-5  فن ماکی ئه( لاکینه ها) ……………………………………………………………………….22

2-5-6 سنت طومارروایی…………………………………………………………………………………………..22

2-5-7 چهره نگاری کاماکورا ……………………………………………………………………22

2-5-8 اوکیوئه…………………………………………………………………………………………….23

 

2-5-9 مکاتب نقاشی ژاپنی………………………………………………………………………….23

سوئی بکو……………………………………………………………………………….23

تسا……………………………………………………………………………………….23

کانو………………………………………………………………………….24

ریمپا ………………………………………………………………………………………………..25

کرین…………………………………………………………………………………………………..26

نانگا ………………………………………………………………………………………….26

دوره تایشو…………………………………………………………………………………….29

دوره شوا……………………………………………………………………………31

2-6 ژاپن در سده نوزدهم …………………………………………………………………………….32

2-7 ژاپن در سده بیستم………………………………………………………………………………………..32

2-8  ادامه بقای هنرهای سنتی در پوستر های گرافیکی معاصر ژاپن …………………………………………………33

فصل سوم : بسته بندی و خلاقیت………………………………………………………………………43

3-1 تعریف بسته بندی…………………………………………………………………………………….44

3-2 مشخصه بسته بندی مناسب محصولات صادراتی……………………………………………..44

3-2-1 رنگ………………………………………………………………………………………..47

3-2-2 فرم شناسی محصول………………………………………………………….47

– فرم…………………………………………………………………………………..48

– تصویر ذهنی……………………………………………………………………………………48

– نشانه……………………………………………………………………………………….48

3-2-3هنر و ارتباط…………………………………………………………………………………48

– ارتباط در طراحی صنعتی………………………………………………………………… 48

– تفکر تصویری ……………………………………………………………………………………….49

3-2-4 پیام یک محصول……………………………………………………………………………49

3-2-5 معنی شناسی یک محصول………………………………………………………………..49

3-3 بسته بندی ژاپن…………………………………………………………………………………….50

3-3-1 هنر اوریگامی و کاربرد آن در بسته بندی ژاپن………………………………………………………………..50

3-3-2 ایده دوست دار محیط زیست و طراحی سبز……………………………………………………………………51

3-3-3 سنت های تصویری ژاپن در ارتباط با طراحی گرافیک بسته بندی این کشور…………………52

یک مطلب دیگر :

– طبیعت گرایی ……………………………………………………………………………………………………………………52

– نقوش سنتی……………………………………………………………………………………………………………………….52

الف.  اژدها………………………………………………………………………………………………………………..52

ب. خورشید و ابر……………………………………………………………………………………………………..54

ج. اوریگامی……………………………………………………………………………………………………………..54

چ. رنگ…………………………………………………………………………………………………………………….55

– چیدمان……………………………………………………………………………………………………………………………..57

-کاربرد تصویر سازی………………………………………………………………………………………………………….. 57

-ترکیب مدرن …………………………………………………………………………………………………………………….58

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………60

پروژه عملی…………………………………………………………………………………………………………………61

شرح پروژه عملی…………………………………………………………………………………………………….62

اشکال و معانی آنها در هندسه اسلامی………………………………………………………………………………………….63

نمونه طرح های پروژه عملی ………………………………………………………………………….68

فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………79

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………81

 

مقدمه

در قرن اخیر بخشی از تمدن غرب وارد فرهنگ ژاپن شد. با این حال، خصوصیاتی درفرهنگ ژاپنی می توان یافت که نتیجة واکنش آگاهانه در برابر تأثیرات خارجی و بهره گیری از سنت های بومی است. هنر ژاپنی تقریباً در تمامی مراحل تحول خود از هنر چینی مایه گرفت. چینیان طرز ساخت ابریشم و کاغذ و ظروف چینی اصل را ابداع کردند و در باسمه کاری با لوحة چوبین پیشگام بودند. ژاپن و جزایر مجاورش منشأ آتشفشانی دارند، به همین علت سنگ مناسب برای کنده کاری یا ساختمان سازی در آنها بسیار اندک است. درعرصة معماری، این کمبود به ساخته شدن ساختمان های چوبی مناسب و مقاوم در برابر زلزله ها و توفان های مکرر انجامید. ژاپنی ها با وجود اینکه از شیوه های هنر چینی مایه می گرفتند، از سده نهم تا دوازدهم کوشیدند خود را از وابستگی کامل برهانند. در ژاپن، مواد و اسلوب های مورد استفاده هنرمندان غالباً چینی بودند و حتی مضمون ها نیز عمدتاً ریشه چینی داشتند. کاربرد نقشمایه های بومی (چون اژدها، پرنده، چهارپایان، ابرهای پیچان و غیره)، با تأثیر از چین، همچنین آیین بودایی عاملی نیرومند در مذهب و هنر ژاپنی بود. به خصوص، وجه عارفانه و متفکرانه این آیین، در عقاید فرقه های چان (ذن) بازتاب یافت. این اعتقادات، پایه های شکل گیری یک هنر نوین را تشکیل دادند. اندیشة ذن بر اخلاق و فرهنگ طبقه جنگاور نیز بر هنر ژاپنی تأثیری قوی گذاشت. معماری بومی و سبک زندگی ژاپنی ها، تیغه های کاغذی کشویی(sliding paperpaners) به جای دیوارهای داخلی، طاقچه های مخصوص برای اشیای هنری، منقل های گرمازای زغال سوز، کاربرد تاتامی که همان کف پوش های سنتی ژاپنی هستند که از ساقه های برنج کنار هم فشرده ساخته شده – حصیر تاتامی در تابستان خنک و در زمستان گرم است- همه اینها و بسیاری از دیگر خصوصیات ساده اما اساسی وضع خانه و زندگی روزمره، کاملاً منحصر به ژاپن است. آنها در نحوه نگارش، هم به صورت عمودی می نویسند و هم به صورت افقی. نوشتار آنها علاوه بر علائم مخصوص زبان چینی، از هیراگانا یعنی حروف صوتی خاص ژاپن، و نیز از کاتاکانا که عمدتاً برای نگارش کلمات بیگانه به کار می رود استفاده می کنند.

ژاپنی ها درون بینانه می اندیشند و همچون چینیان شیفته طبیعت اند، ولی رویکرد هنری شان به طبیعت با احساسات آمیخته است. آنچه در هنر چینی متفکرانه، فراخ و آرام به نظر می آید، در ژاپن خصلتی صوری، تزیینی و تصنعی به خود می گیرد. روزگاری، مدتی بیش از 250 سال- از سال 1603 تا 1860 میلادی- مرزهای کشور را به روی ممالک بیگانه بست و نخستین بار در سده هجدهم از طریق ورود گروهی از هلندیان که دولت ژاپن به منظور دست یابی به دانش اروپایی در شهر ناگازکی به آنها اسکان داده بود با هنر غرب آشنا شد. در ابتدا، اثرپذیری از هنر اروپایی اندک بود ولی از میانة سده نوزدهم و پس از توسعه روابط ژاپن با کشور های غربی، هنرمندان ژاپنی تحت تأثیر این جنبش اروپایی قرار گرفتند. با این حال، هنرهای تزیینی و سنت هایی چون نمایش کابوکی در قالب نوعی هنر قومی به زیست خود ادامه دادند. در سدة بیستم بسیاری از هنرمندان ژاپنی به جنبش های جدید جلب شده اند و حتی مستقیماً در این جنبش ها شرکت کرده اند. تأثیر فرهنگ و هنر ژاپن در مصور سازی، با استفاده از تکنیک های مختلف رؤیت می شود، همچنین کاربرد نقشمایه های سنتی و بومی در بسیاری موارد از قبیل طراحی گرافیک پوسترها، بسته بندی محصولات و غیره دیده می شود. همچنین مردم ژاپن از هنرهایی با تکنیک های مشخص و دقیق، بسته بندی هدایا، گل آرایی و غیره به نحوی گویا و کاربردی بهره برده اند. احساس همبستگی طایفه ای و اعتقاد به اهمیت حقوق و قدرت، بدون شک، در میان مردم ژاپن فوق العاده قوی بوده است، زیرا این نیروها در سراسر تاریخ ژاپن عاملی غالب به شمار آمده و اکنون نیز در ژاپن نوین زنده و پا برجاست. شایان ذکر است که این پژوهش با یاری اساتید بزرگوار، جناب آقای دکتر فریسی و سرکار خانم باقری صورت گرفته و به تأیید ایشان رسیده است، با تشکر از زحمات بی دریغشان که در طول دوران تحصیل مرا یاری رساندند.

 

 

1-1  تعریف مسئله

ژاپن کشوریست که در زمینة استفاده درست و کاربردی از سنت ها و هنر بومی شهرتی جهانی دارد. عناصر هویت بخش در طراحی بسته بندی ژاپن چیست؟ تأثیرات جغرافیایی و محیطی، سنت های دیرینه ژاپنی، فرهنگ، مذهب، هنر بر عناصر تصویری (نقشمایه، فرم، رنگ، ترکیب بندی) بسته بندی محصولات ژاپن چه تأثیراتی داشته است؟ از آنجا که طراحی بسته بندی یکی از زیر شاخه های بسیار مهم در طراحی گرافیک می باشد و طراحان ژاپنی با حفظ اصالت و سنت های بومی در این حوزه بسیار مؤفق هستند، و با توجه به اینکه در ایران آن چنان پژوهشی درباره بسته بندی ژاپن صورت نگرفته است. از این روی در صدد آنیم تا با بررسی عناصر شاخص و هویت بخش به بسته بندی ژاپنی بتوانیم مجموعه ای از اطلاعات علمی در ارتباط با موضوع را جمع آوری نمائیم.

1-2 ضرورت و اهمیت تحقیق

2-10 ایزدان………………………………………………………………………………………………………….20

2-10-1 مهر……………………………………………………………………………………………………….21

2-10- 2 اپام نپات یا برز ایزد…………………………………………………………………………………………….21

2-10-3 اردوی سورآناهیتا………………………………………………………………………………………….21

2-10-4 تیشتر……………………………………………………………………………………………………….22

2-11 جشن های آیینی مربوط به آب در فرهنگ آریایی………………………………………………….23

2-11-1 جشن آبریزگان…………………………………………………………………………………………….24

2-11-2 خردادگان……………………………………………………………………………………………………….24

2-11-3 جشن تیرگان………………………………………………………………………………………………..24

2-11-4 جشن آبانگان……………………………………………………………………………………………..25

2-12 فرهنگ ماد……………………………………………………………………………………….26

2-12-1 دین مادها…………………………………………………………………………………………..…26

2-13 فرهنگ پارس………………………………………………………………………………………….27

2-13-1 دین و باورهای هخامنشی…………………………………………………………………………………27

2-14رمزهای آب و ارتباط نوروز  و آب در تخت جمشید………………………………………………………28

2-15 نقوش برجسته تخت جمشید………………………………………………………………………………. 28

2-16 آب و پالایش در تخت جمشید……………………………………………………………………………33

2-17 فرهنگ اشکانی…………………………………………………………………………………….35

2-17-1 دین خاندان اشکانی…………………………………………………………………………………36

2-17-2 معبد آناهیتا کنگاور………………………………………………………………………………. 37

2-18 فرهنگ ساسانی ………………………………………………………………………………… 38

2-18-1 دین ساسانی……………………………………………………………………………………………38

2-18-2 اصول دین زرتشتی در دوران ساسانی……………………………………………………………38

2-19 نیایشگاه آناهیتای بیشاپور………………………………………………………………………………….41

2-19-1 رمزهای نیایشگاه………………………………………………………………………………………….43

 

2-20 طاق بستان ……………………………………………………………………………………………..44

2-20-1 جایگاه ایزدان ……………………………………………………………………………………………44

2-20-2 نقوش برجسته طاق بستان……………………………………………………………………………..45

2-21 دوران اسلامی………………………………………………………………………………………………47

2-22 عنصر آب در معماری اسلامی……………………………………………………………………………….49

2-22-1 مساجد ………………………………………………………………………………………………..49

2-22-2 عنصر آب در کاشی کاری مساجد ………………………………………………………………….51

2-23 باغ ایرانی……………………………………………………………………………………………………………53

2-24 قالی ایرانی……………………………………………………………………………………………………..55

2-25عنصر نور……………………………………………………………………………………………………57

2-25-1 تعریف نور و ظلمت…………………………………………………………………………………………57

2-26 نمادهای خورشید وآتش و جایگاه آن ها…………………………………………………………………..58

2-27 هاله،تعریف هاله و انواع آن………………………………………………………………………………58

2-28 تعریف واژه خوره،خورنه و مفهوم آن ها …………………………………………………………………..59

2-29 نماد دایره و معانی آن……………………………………………………………………………………61

2-30 آتش و نور در ایران باستان……………………………………………………………………………62

2-31 سه مرحله پیشرفت سفال ……………………………………………………………………………………………..63

2-31-1 رمز چهار آخشیک………………………………………………………………………………………………..64

2-31-2 رمزهای نور بر سفال ایران………………………………………………………………………………………65

2-32 فرهنگ عیلامی و باورهای مقدس عیلامی در رابطه با عنصر نور…………………………………………..67

2-33 گاهشماری و اختر بینی در ایران…………………………………………………………………………………..68

2-34 گاهشماری درعیلام…………………………………………………………………………………….69

2-35 خدایان خورشید و ماه و مراسم آیینی آن ها……………………………………………………….69

2-35-1 مراسم آیینی طلوع خورشید…………………………………………………………………….70

2-36 رمزهای نور در چغازنبیل ……………………………………………………………………………71

2-37 امشاسپندان مربوط به نور و آتش………………………………………………………………………72

2-37-1 اردیبهشت …………………………………………………………………………………………..72

2-37-2 بهرام،وهرام(ورترغنه) …………………………………………………………………………………….73

2-37-3 سروش(سرئوشه) ……………………………………………………………………………………………………..73

2-37-4 آذر،آتش،آتر ……………………………………………………………………………………………………73

2-37-5 نئیریوسنگهه …………………………………………………………………………………………………..73

2-38 آئین میترا(مهر) …………………………………………………………………………………………74

2-39 نور و هنر………………………………………………………………………………………… .76

2-40 جشن های زمستان و بهار………………………………………………………………………. 77

2-40-1 جشن سده………………………………………………………………………………………………….77

2-40-2 چهارشنبه سوری…………………………………………………………………………………………….77

2-40-3 جشن فروردگان…………………………………………………………………………………………..78

2-41 دوران پارس ها ………………………………………………………………………………………79

یک مطلب دیگر :

2-42 گاهشماری،اوستایی کهنه و نو………………………………………………………………………………..79

2-43 کعبه زرتشت……………………………………………………………………………………………………..80

2-43-1 بنای کعبه زرتشت…………………………………………………………………………………….80

2-44 دوران ساسانی…………………………………………………………………………………………….82

2-45 چهارتاقی نیاسر…………………………………………………………………………………………83

2-46 اهمیت نور در اسلام……………………………………………………………………………………….84

2-46-1 معنای نور………………………………………………………………………………………………………84

2-47سهروردی،فلسفه اشراق و دیدگاه شیخ در رابطه با نور………………………………………………………..85

2-47-1 اهمیت خورشید و آتش در اندیشه سهروردی………………………………………………………85

2-47-2 حکمت اشراق……………………………………………………………………………………………………85

2-47-3 اشراق و معنا آن ………………………………………………………………………………………86

2-47-4عقیده سهروردی در رابطه با نور …………………………………………………………………………86

2-48 نور در نگارگری………………………………………………………………………………………88

2-48-2 فر و خورنه در نگارگری اسلامی صفحه …………………………………………………………..89

2-48-3 تجلی نور الانوار در نگارگری اسلامی…………………………………………………………………………….91

2-49 نور در معماری اسلامی……………………………………………………………………93

2-50 عناصر و اجزای مساجد اسلامی……………………………………………………………………………93

2-50-1 محراب و ارتباط آن با نور………………………………………………………………………………93

2-50-2 مقرنس………………………………………………………………………………………………..95

2-50-3 اسلیمی………………………………………………………………………………………………………….96

2-51 باغ ایرانی …………………………………………………………………………………………………….97

2-52 فلسفه نور در عرفان و هنر اسلامی…………………………………………………………………98

2-53 تحلیل و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………….99

2-54 تحلیل نشانه شناسی وفرهنگی…………………………………………………………………….101

2-55 بررسی نشانه شناسی نماد نور………………………………………………………………………………………101

2-56 بررسی نشانه شناسی هنر اسلامی در مساجد………………………………………………………………….103

2-56-1 نشانه های شمایلی…………………………………………………………………………………………………104

2-56-2 نشانه های شمایلی نمادین شده………………………………………………………………………………104.

2-56-3 نشانه های نمایه ای……………………………………………………………………………………………….105

2-56-4 نشانه های نمادین………………………………………………………………………………………………….106

2-57 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………107

2-58 نشانه شناسی نماد آب……………………………………………………………………………………………….108

2-59 نتیجه گیری کلی………………………………………………………………………………………………………111

2-60 استخراج شاخصه های فرهنگی و کد های طراحی………………………………………113

2-61 اولویت بندی شاخص ها…………………………………………………………………………………………..115

فصل سوم

3-1 آنالیز اجتماعی………………………………………………………………………………………………………119

3-1-1 استفاده کنندگان………………………………………………………………………………………………………119

3-2 آنالیز فرهنگی……………………………………………………………………………………………………….121

3-3 بررسی عوامل انسانی…………………………………………………………………………………………..124

3-3-1 ارگونومی رنگ……………………………………………………………………………………………………………………124

3-3-2 عناصر منظر سازی………………………………………………………………………………………………………………125

3-3-3 تامین روشنایی محوطه…………………………………………………………………………………………………………126

3-3-4 چشم زدگی و روش جلوگیری از آن ها…………………………………………………………………………………126

3-3-5 کنترل انعکاس نور های مزاحم……………………………………………………………………………………………..127

3-3-6 اصول مهم در طراحی روشنایی پارک ها………………………………………………………………………………..128

3-3-7 مقادیر پیشنهادی در استاندارد برای روشنایی پارک هاCIE 136 …………………………………………….129

3-3-8 روشنایی پارک ها ……………………………………………………………………………………………………………..129

3-3-9 نور پردازی آبشارها……………………………………………………………………………………………………………131

3-4 آنالیز عوامل محیطی……………………………………………………………………………………………192

3-4-1 محیط استفاده از محصول…………………………………………………………………………………………………….134

3-4-2 رطوبت……………………………………………………………………………………………………………………………..134

3-4-3 دمای محیط……………………………………………………………………………………………………………………….134

3-4-4 صوت……………………………………………………………………………………………………………………………….134

3-4-5 نور…………………………………………………………………………………………………………………………………..135

3-4-6 گرد و غبار………………………………………………………………………………………………………………………..135

3-4-7 وندالیزم…………………………………………………………………………………………………………………………….136

3-4-8 وندالیزم در مقایسه با زمان…………………………………………………………………………………………………..136

3-4-9 وندالیزم در مقایسه بامکان…………………………………………………………………………………………………..136

2-2- ریشه‌های ایرانی نوشتار…………………………………………………………………………….. 19

2-3- خوشنویسی نوشتار فارسی……………………………………………………………………. 23

2-4- اهمیت و قواعد خوشنویسی در نوشتار فارسی…………………………………………. 25

2-5- نقش بصری و تزئینی نوشتار…………………………………………………………………….. 32

2-6- نگاهی به اعتقادات فرقه حروفیه………………………………………………………………… 33

2-7- شیوه‌های حروف‌نگاری در دوران گذشته ……………………………………………………. 35

2-8- حکومت و تحولات جامعه قاجاری…………………………………………………………………… 43

2-9- هنرمندان قاجاریه……………………………………………………………………………………….. 44

2-10- دوران پهلوی………………………………………………………………………………………… 47

2-11- جنبش سقاخانه و آغاز نوگرایی در ایران……………………………………………………… 60

2-12- دوران انقلاب اسلامی………………………………………………………………………… 73

2-13- خط-نقاشی………………………………………………………………………………………………. 74

 

2-14- نوگرایی در تعامل بین هنرها……………………………………………………………. 86

فصل سوم: مبانی بصری و قابلیت‌های تصویری نوشتار فارسی در خط-نقاشی ایران

3-1- مبادی سواد بصری……………………………………………………………………. 90

3-2- عناصر اولیه و کیفیات بصری در ارتباط تصویری…………………………………… 91

3-3- مقایسه بصری آثار تایپوگرافیک و خط-نقاشی………………………………………. 105

3-4- شیوه‌های حساسیت بخشیدن…………………………………………………………….. 109

3-5- نقش ابـزار………………………………………………………………………………….. 109

نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………. 112

واژه‌نامه ……………………………………………………………………………………………. 116

مراجع………………………………………………………………………………………………. 120

پروژه عملی………………………………………………………………………………… 128

پروژه دوم عملی……………………………………………………………………….. 134

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1 – تعریف مسئله

هیچ تعریف درستی جز در سایه بررسی و شناخت جامع از گذشته و تطبیق آن با دنیای معاصر میسر نیست. در دهه‌های اخیر، تجددخواهی در هنر ایران نمی‌توانسته سنت‌های فرهنگی را به خاطر نوستالژی آنها بپذیرد. در این بین نقاشان و خطاطان از جریان پیدایش جنبش سقاخانه و نوگرایی تا دوران معاصر، همواره به دنبال هویت و تاریخ خود بوده‌اند تا بتوانند با ارائه زیرساخت‌های شرقی خط-نقاشی، قابلیت‌های تصویری و توصیفی-تشریحی نوشتار را بیان کنند که امروزه به یكی از مهم‌ترین شگردهای ارتباط بصری تبدیل شده است. اما تاکنون پژوهشی درباره قابلیت‌های تصویری نوشتار در بستر خط-نقاشی و بیان گستره فعالیت آن صورت نگرفته است. از این روی در این پژوهش درصدد آنیم که این قابلیت‌ها را با بیان تعاریف نظری و تجربی و ارائه راهکارهای عملی مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

یک مطلب دیگر :

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

یکی از مقوله‌های بسیار مهم در گرافیک، قابلیت پیام‌رسانی نوشتار در کار گرافیکی است. با توجه به اینکه در فرهنگ بومی ایرانی، خط-نقاشی از زمره جریانات مهم تاریخی بوده که سال‌هاست شکل گرفته، در حال تکوین می‌باشد و پذیرش این جریان از جانب بزرگان هنر صورت می‌پذیرد، چنین طلب می‌شود که در این باب پژوهش‌های دقیقی انجام گیرد. معرفی و شناسایی قابلیت‌های تصویری و بصری نوشتار به عنوان یک واژه کلی و گسترده که همه فعالیت‌های مربوط به خط-نقاشی با توجه به فرهنگ، تاریخ، مهارت، تکنیک و هنر را در بر می‌گیرد، از واجبات انجام این پژوهش می‌باشد زیرا با وجود آنکه این جریان در دهه‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته اما تنها به بیان مسائل کلی و پیشینه این جریان پرداخته شده و کمتر مورد پژوهش تخصصی و علمی قرار گرفته است. از این رو عدم وجود منابع جامع و گسترده پیرامون خط-نقاشی و قابلیت‌های نهفته در آن از الزامات این پژوهش لحاظ شده است.

از دیگر اهمیت‌های این پژوهش می‌توان به بحث هویت گرافیک ملی ایران اشاره کرد که می‌توان ریشه‌های آن را با پژوهش و تحلیل در این جریان تاریخی (خط-نقاشی) پیدا کرد و برخی اشتراکات میان فعالیت‌های غیر کاربردی (بیشتر هنرهای زیبا) و کاربردی (بیشتر طراحی گرافیک) را به تصویر کشید.

1-3- سؤال­های اصلی تحقیق

مهم‌ترین دلایل طرح عنوان این پژوهش، پرسش­هایی هستند که تحقیق مذکور را بر آن داشته‌اند تا به پاسخ­هایی قانع­کننده دست یابد. این پرسش‌ها در دو مقوله “قابلیت‌های تصویری نوشتار” و “خط-نقاشی” به طور مجزا مطرح شد، سپس با طرح سؤالاتی به بیان فصل مشترک و کارکردهای آنها بر یکدیگر پرداخته شده است. اگرچه سؤالات بسیاری در رونـد پژوهش مطرح شده اما به اختصـار به ذکر برخی از مهم‌تریـن آنها می‌پردازیم:

1. خاستگاه و علت اصلی پیدایش خط-نقاشی چیست؟
2. آیا سقاخانه می‌تواند با استناد به تعاریف سبک‌ها و مکاتب بومی و جهانی به عنوان یک مکتب هنری مطرح شود؟
3. ریشه‌های ایرانی نوشتار فارسی در کدام خطوط وجود دارد؟
4. آیا می‌توان در خوشنویسی هم صحبت از خطوط مدرن و پست‌مدرن کرد؟
5. جنبش مدرنیسم چه تأثیراتی بر نقاشی و خط‌نگاری داشته است؟
6. چه عواملی باعث تلفیق نقاشی و خوشنویسی و سوق‌دادن آنها به ­خط-نقاشی شد؟
7. نقش و خاستگاه پیشگامان نوگرا و هنرمندان چند دهه اخیر که به خط-نقاشی پرداخته‌اند، به چه صورت می‌باشد؟
8. آیا رسالت خط در خط-نقاشی با خوانایی کلام هم‌سو است؟ و آیا با کم‌شدن خوانایی ارزش‌های کلام نوشتار از بین می‌رود؟
9. آیا حد و مرزی بین کارکردهای تصویری حروف و نوشتار در پیام‌رسانی وجود دارد؟

2-5-1- طوبی……………………………………………………………………………………………………………………. 18

2-5-2- سدره المنتهی…………………………………………………………………………………………………….. 18

2-6- نقش درخت در قالی ایران……………………………………………………………………………………… 19

2-6-1- طرح درختی…………………………………………………………………………………….. 20

فصل سوم- معرفی قالی‌های درختی موزه آستان قدس رضوی…………………………………….. 28

3-1- قالی سجاده‌ای محرابی درختی قندیل دار…………………………………………………………….. 31

3-2- قالی پرده‌ای دو رو، محرابی درختی………………………………………………………………………. 38

3-3- قالی محرابی درخت طوبی……………………………………………………………………………………… 47

3-4- قالیچه گلدانی درختی…………………………………………………………………………………………….. 52

3-5- قالیچه سروی طاووسی……………………………………………………………………………………………. 56

3-6- قالی گلدانی درختی سوف باف (برجسته باف)……………………………………………………… 62

 

3-7- قالیچه محرابی درختی جانوری……………………………………………………………………………… 67

3-8- قالیچه محرابی درختی……………………………………………………………………………………………. 74

3-9- قالیچه درختی…………………………………………………………………………………………………………. 78

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………….. 81

منابع…………………………………………………………………………………………………………. 83

مقدمه

طبیعت با همه زیبایی­اش همواره الهام بخش هنرمندان در عرصه­های مختلف هنری بوده و طبیعی است طراحان با ذوق قالی ایرانی با طبع لطیف و ژرف­نگری هنرمندانه­شان این همه زیبایی را که خالق بخشنده و مهربان در اختیار آنها نهاده و اطرافشان پراکنده است به دیده دل بنگرند و در آثار خویش از آنها بهره گیرند. نماد درخت یکی از قدیمی ترین نقوشی است که مورد توجه بشر قرار گرفته و آن را در آثار هنری خویش به کار برده است. این نماد که بیشتر آن را به عنوان درخت مقدس و یا درخت زندگی می­ستودند، از 3500 سال قبل از میلاد در نواحی بین النهرین و پس از آن ایران مورد توجه بوده است. حضور این نماد که با اشکال مختلف به کار گرفته می­شده است، تا پس از ظهور اسلام نیز همچنین در آثار هنری به چشم می­خورد، اما این باور نه به عنوان درخت زندگی و از دیدگاه اساطیری، بلکه در نقش آفریده با برکت خداوند، تسبیح کننده ذات اقدس الهی و نشانی از بهشت موعود است.

از این نقش به کرات در تمام شاخه­های هنری از جمله قالی استفاده شده است. در هنر قالی­بافی طرح­های درختی از جمله مهمترین و متنوع­ترین شاخه­های طراحی قالی است که در اشکال مختلف از جمله طرح محرابی درختی، طراحی شده است. اما به کارگیری نقش درخت در جایگاه محراب، مطمئناً از فلسفه­ای برخوردار بوده است که می­توان بعضی از اشکال آن را تمثیلی از بهشت دانست و بعضی دیگر را تمثیلی از موجودی تسبیح­گر یعنی انسان، چرا که  شكل  درخت علاوه بر آنکه برخلاف  شكل  انسان، مشمول ممنوعیت نقاشی در مکان نماز نمی­باشد، در عین حال با توجه به آیات قرآنی، موجودی تسبیح­گر و مبارک است که می­تواند جانشین خوبی برای نقش انسان در مکان محراب باشد.

این نوشتار در پی آن است که به این سوالات پاسخ دهد که نقش درخت از چه جایگاهی در فرهنگ و هنر ایرانی برخوردار است؟ آیا طرح درختی در قالی­های موزه­ی آستان قدس از قداست خاصی برخوردار است و ارتباطی با مسائل مذهبی و فرهنگی حاکم بر آستان قدس دارد؟ و در نهایت آثار موجود در آستان قدس با سایر قالی­های همزمان خارج از آستان قدس تفاوتی دارد؟

یک مطلب دیگر :

1-2- تعریف، بیان ضرورت و اهمیت مسئله­ی پژوهش:

طرح درختی، تاریخی به گستردگی بهره برداری از این نقش از دوره­ی پیش از تاریخ تا کنون دارد و هر دوره و هر طرحی نیز برآمده از برداشت­های ذهنی و فرهنگی صاحبان چنین طرح­هایی است که در جای خود قابل بررسی است. تمایل به جاودانه کردن سرسبزی و ایجاد فضاهای خرم و پوشیده از درخت نزدیکی انسان به طبیعت را مهیا ساخت و میل به بهره مندی از این نعمت طبیعی رو به فزونی نهاد. به تدریج بلوغ فکر و اندیشه این فرصت را به بشر بخشید که فضاهای مورد نظر خود را با تسلط بر طبیعت در هر مکانی فراهم آورد و به دلخواه خود زینت بخشد. از آنجا که طرح­های درختی مضامینی چون شجره­نامه، خانواده، ارتباطات قدسی و معنوی و امثال آنها را در بر می­گیرد، این موضوع قابل طرح است که آیا طرح­های درختی موجود روی قالی­های آستان قدس ارتباط ماهوی، معنوی، خانوادگی و قدسی با این فضای روحانی دارد؟ و یا اینکه حداقل این امر ملحوظ نظر قرار گیرد که طرح­های درختی قالی­های موجود در آستان قدس دارای چه ویژگی­هایی است و آیا این ویژگی، قابل مقایسه با نمونه­های همانند و همزمان خود است؟

قالی­های طرح درختی مورد مطالعه در این پژوهش با انتخاب کارشناسان موزه­ی فرش آستان قدس رضوی صورت گرفته است. مجموع آثاری که با این عنوان در موزه فرش نگهداری می­شود 9 اثر است و همه­ی آنها در این پژوهش مورد توصیف و تحلیل قرار گرفته است. دوره­ی زمانی این قالی­ها مربوط به دوره­ی صفوی تا دوره­ی معاصر می­باشد. برای مطالعه­ی تطبیقی قالی­های موزه­های آستان قدس، آثاری با مضمون و نقش مشابه از  موزه­های تهران انتخاب شده است.

1-3- سابقه، پیشینه و ادبیات نظری پژوهش:

در زمینه طرح درختی می توان مطالب زیادی را بدست آورد از جمله این منابع می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- عابددوست، حسین و زیبا کاظم پور (1388)، «صورت­های متنوع درخت زندگی بر روی ­فرش­های ایرانی»، گلجام، تهران: فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن علمی فرش ایران، شماره 12. این مقاله به بررسی صورت­های مختلف درخت و گیاه مقدس (درخت زندگی) بر روی قالی­های ایرانی ­پرداخته است. علاوه بر این با مقایسه مفاهیم باستانی­تر این صورت­ها، اصل تداوم حیات مفاهیم این نماد را بر روی قالی­ها مورد توجه قرار داده است.  همچنین ابتدا به بررسی ارتباط درخت زندگی با نمادهای محراب و نور، سبو، حیوانات محافظ، نیلوفر و سیمرغ پرداخته و نمونه­های موجود در هنر باستانی ایران و اسطوره­های زرتشتی را معرفی کرده و سپس طرح درخت زندگی را همراه با این نمادها بر روی قالی­های ایرانی  معرفی می­کند. مضمون و محتوای این مقاله بر مبنای درخت زندگی بر روی فرش­های ایرانی است و اگرچه به نقش طرح درختی در قالی­های موزه­ی آستان قدس که موضوع این پژوهش است، اشاره­ای نکرده است،  اما برای مطالعه­ی طرح­های درختی و شناخت جایگاه طرح­های موجود می­توان از مقاله استفاده کرد.

2- مریم قائمی، هلینا (1384)، اسطوره درخت زندگی، پایان نامه کارشناسی، تهران، دانشگاه سوره. این پایان نامه پس از ارائه­ی مقدمه­ای در خصوص مفهوم درخت و درخت زندگی، فصل اول آن به نمادگرایی درخت می پردازد. در فصل دوم اسطوره­ی درخت زندگی و مضامین آن را به تفصیل بررسی کرده است. فصل سوم، به نمادهای درخت زندگی در قالی طرح درختی اختصاص داده است.