2 – سابقه­­ی پژوهش

منشارف و وینتر[1] Mansharof and O. Winter)) در مقاله­ی «اتحاد استراتژیک بین ایران و سوریه: ابعاد نظامی و اقتصادی» به اظهارات مقامات بلندپایه­ی ایران درباره روابط با سوریه و همکاری نزدیک بین دوکشور در حوزه­های علمی، نظامی، امنیتی و اقتصادی اشاره کرده؛ دیدارهای مکرّر رؤسای جمهور و وزرای خارجه دو کشور را ازجمله شاخصه­های روابط گرم و صمیمی دو دولت برمی­شمرد. سپس ابعاد اقتصادی و نظامی اتحاد استراتژیک بین ایران و سوریه را بر مبنای اظهارات مقامات بلندپایه دو

 کشور، موافقت­نامه­ها، مقالات منتشر شده در رسانه­های عربی و فارسی مورد بررسی قرار می­دهد. فارار ولمان[2] (Farrar-Wellman) در مقاله­ی «روابط خارجی سوریه و ایران» همکاری­های ایران و سوریه در بخش­های اقتصادی، نظامی و هسته­ای را مورد بررسی قرار می­دهد. نویسنده مدعی است، برطبق مدارک ارائه شده از سوی کشورهای اروپایی ایران در برنامه­های هسته­ای سوریه مشارکت داشته است. همچنین در حوزه­ی اقتصادی به ادعای تلویزیون ایران دو کشور درصدد توسعه­ی ساخت پالایشگاههای مشترک هستند. قرارداد6/2 ملیارد دلاری که دربرگیرنده­ی مالزی و ونزوئلا نیز هست ظرفیت پالایش را به 147000 بشکه در روز می­رساند و به ایران انعطاف­پذیری بیشتری در واردات نفت تصفیه شده از همسایگانش می­بخشد. امضای پیمان دفاعی در برابر تهدیدات مشترک در سال 2006 میان تهران و دمشق و تقویت پیوندهای نظامی با وجود فشارهای بین­المللی بخشی از همکاری های رو به گسترش نظامی دو کشور را شکل می­دهد. درمجموع، باید اشاره کرد تعداد آثار منتشر شده در مورد روابط ایران و سوریه بسیار اندک است و تاکنون اثری تبیینی که به بررسی دلیل روابط گرم دو کشور بپردازد تألیف نشده است.

 

3 – فرضیه­ها

وجود دشمن مشترک یعنی اسرائیل و آمریکا، موجب گسترش و تعمیق روابط دو کشور شده است.

یک مطلب دیگر :

منافع مشترک اقتصادی و سیاسی، نقش تعیین­کننده در روابط دو کشور داشته است.

پیوندهای مذهبی و دینی، عامل نزدیکی دو دولت ایران و سوریه گشته است.

 

4– اهداف

1 – 4 . هدف کلی

بررسی علل گسترش و تعمیق روابط ایران و سوریه پس از انقلاب اسلامی ایران

 

2 – 4 . اهداف فرعی

شناخت پیشینه­ی روابط ایران و سوریه

بررسی وضع کنونی روابط دو کشور در حوزه­های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی

شناخت نقاط ضعف و چالش­های موجود در روابط دو کشور

بررسی سیر روابط دو کشور در سال­های گذشته

 

5 . نحوه­ی اجرا

فصل دوم: چارچوب نظری تحقیق

2-1- نظریه نو واقع‌گرایی (با تاکید بر اندیشه کنت والتز) 14

فصل سوم: عوامل تاثیرگذار در معادلات منطقه‌ای

3-1- تحولات عراق جدید. 19

3-2- طرح خاورمیانه بزرگ.. 24

3-3- تحولات عربی (بیداری اسلامی) 26

3-4- برنامه‌های هسته‌ای ایران. 30

3-5- لبنان. 36

3-6- تحولات افغانستان. 39

3-7- افراط‌گرایی در پاکستان. 42

3-8- امنیت خلیج فارس… 47

3-9- مسأله فلسطین.. 50

3-10- جمع‌بندی.. 56

فصل چهارم: بررسی موقعیت ایران و کشورهای رقیب در معادلات منطقه‌ای

4-1- ویژگی‌های استراتژیکی منطقه خاورمیانه. 59

4-2- تقابل ایران و عربستان در معادلات منطقه خاورمیانه. 64

4-3- اقدامات رقبای منطقه‌ای ایران برای تضعیف موقعیت و نفوذ این کشور در معادلات منطقه‌ای.. 67

4-3-1- ایران هراسی.. 67

4-3-2- تلاش آمریکا برای حداقل‌سازی نقش ایران. 68

4-3-3- موقعیت آمریکا در قبال تحولات منطقه‌ای.. 69

4-3-4- تشدید تعارضات مذهبی در قالب رقابت شیعه و سنی.. 72

4-3-4-1- شرایط گذشته. 72

4-3-4-2- فعال شدن عنصر شیعی در منطقه. 73

 

4-3-4-3- رویكرد و منافع دولت‌های عربی.. 74

4-3-4-4- سطح داخلی.. 75

4-3-4-5- سطح منطقه‌ای.. 77

4-3-4-6- سطح بین‌المللی.. 78

4-4- عوامل زمینه‌ساز قدرت‌گیری ایران در منطقه. 79

4-5- عراق نمونه برجسته تاثیرگذار در موقعیت ایران و کشورهای رقیب.. 81

4-5-1- تأثیر رقبای منطقه‌ای و بین‌المللی بر شكل‌گیری تنش در عراق. 81

4-6- تقسیم بندی تحولات جهان عرب از لحاط تأثیرگذاری بر منافع و ارزش‌های ایران و رویکرد کشورهای رقیب.. 92

4-6-1- مصر، لیبی، تونس و یمن.. 93

4-6-2- سوریه و اردن. 94

4-6-3- بحرین.. 95

4-6-4- رویکرد ایران در قبال تحولات بحرین.. 96

4-7- جمع‌بندی.. 103

فصل پنجم: نتیجه‌گیری

5-1- نتیجه‌گیری.. 105

فهرست منابع. 109

 

فهرست جدول‌ها

عنوان…………………………………………………………………………………………………………………..   صفحه

جدول 3-1- سطوح بازدارندگی.. 31

جدول 3-2- مقایسه توانایی قانونمند و توانایی كامل در تأمین اهداف پنج‌گانه‌ی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران. 33

 

فهرست شکل‌ها

عنوان…………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

شكل 3-1- چشم‌انداز ستیزه‌گری در پاكستان پس از سال 2000. 43

فهرست جدول‌ها

عنوان…………………………………………………………………………………………………………………..   صفحه

جدول 3-1- سطوح بازدارندگی.. 31

جدول 3-2- مقایسه توانایی قانونمند و توانایی كامل در تأمین اهداف پنج‌گانه‌ی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران. 33

فهرست شکل‌ها

 

یک مطلب دیگر :

عنوان…………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

شكل 3-1- چشم‌انداز ستیزه‌گری در پاكستان پس از سال 2000  43

چکیده

نوشتار حاضر به بررسی موقعیت ایران و کشورهای رقیب در معادلات منطقه‌ای می‌پردازد. در این راستا، سوال اصلی این گونه مطرح شده است که معادلات منطقه‌ای چه تاثیری بر موقعیت ایران و کشورهای رقیب داشته است؟ در پاسخ این فرضیه مطرح شده است که معادلات منطقه‌ای زمینه‌ساز ارتقای موقعیت ایران و تضعیف کشورهای رقیب شده است. نوع روش تحقیق نیر توصیفی – تحلیلی می‌باشد. همچنین در جهت حمایت نظری از موضوع از نظریات واقع گرایی، نو واقع‌گرایی، واقع‌گرایی تدافعی و تهاجمی بهره گرفته‌ایم. به طور کلی، منطقه‌ی خاورمیانه به واسطه‌ی تحولاتی همچون بیداری اسلامی، مساله فلسطین، تحولات داخلی لبنان، بحران‌های عراق، سوریه و افغانستان دستخوش بحران‌های بسیاری شده است. این مساله، تنش‌ها و واگرایی موجود میان ایران و سایر قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای رقیب را بالا برده است. در نتیجه، بحران‌های موجود پیچیده‌تر شده و راه برای ناامنی‌های گسترده باز می‌شود.

کلمات کلیدی:

ایران، کشورهای رقیب، خاورمیانه، بحران، معادلات منطقه‌ای

-1- بیان مسأله

ماهیت نظام بین‌الملل در دنیای امروز به گونه­ای است که به همان اندازه که دامنه­های نقش و نفوذ و منافع ملی قدرت‌ها در دنیا افزایش می‌یابد، به همان اندازه نیز ضرورت گسترش تعامل و همکاری و نیاز به ائتلاف‌ها و تمرکز بر منطقه‌گرایی نیز گسترش می‌یابد. منطقه‌ی خاورمیانه از جمله مهم‌ترین عرصه‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای رقیبش از جمله عربستان، ترکیه، آمریکا، اسرائیل و… است که همواره برای دولت مردان این کشورها از اهمیت فراوانی برخوردار بوده است. در این راستا، تحولات مربوط به عراق و افغانستان، مساله فلسطین و لبنان، امنیت خلیج فارس، مباحث مربوط به بیداری اسلامی باعث شده است تا کشورهای قدرتمند منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خاورمیانه را به عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌های سیاست خارجی خود قرار دهند تا موقعیت و جایگاه خود را در نظام بین‌الملل و همچنین سطوح منزقه‌ای ارتقا بخشند.

منطقه خاورمیانه بعد از سال 2001 در حال انتقال به نظام سیاسی و امنیتی جدیدی است که در آن تمامی بازیگران مهم منطقه‌ای در حال رقابت برای تثبیت نقش‌های جدید خود در منطقه هستند. ایران نیز به عنوان یک قدرت مهم منطقه‌ای برای تثبیت نقش خود، سیاست خارجی خود را در راستای تقویت همکاری‌ها و گسترش تبادلات در سطح منطقه‌ای، تعامل با ملت‌ها، ایجاد ائتلاف‌های جدید در سطح دولت‌ها، حمایت از جنبش‌های و گروه‌های شیعی، مقابله با قدرت‌های فرامنطقه‌ای و… قرار داده است. به عبارت دیگر، حضور فعال ایران در مسائل منطقه‌ای پس از سال 2003، ضمن تثبیت نقش‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی ایران در منطقه، اهمیت استراتژیک ایران را صحنه نظام بین‌الملل نیز افزایش داده است. از سوی دیگر باید اشاره داشت که اتخاذ این سیاست‌ها از سوی جمهوری اسلامی ایران زمینه ساز ایجاد حساسیت‌ها و تقابلات بعضاً گسترده‌ای از سوی ایران در یک سمت و کشورهای رقیبش در سوی دیگر شده است. در این میان ایران که مقامات و رسانه‌های غربی از آن با عنوان سرچشمه هلال شیعی و به تعبیر دیگر هلال مقاومت یاد می‌کنند به‌نظر می‌رسد براساس شاخص‌های رفتاری بازیگر مستقل منطقه‌ای است که به معماری تحولات خاورمیانه منطبق با خواست قدرت‌های فرامنطقه‌ای اعتقادی ندارد و بر این باور است که سیر تحولات خاورمیانه درپی فراگیری بیداری اسلامی در مسیری متناسب با خواست مردم خاورمیانه پیش می‌رود، اما صرف‌نظر از این قدرت‌های منطقه‌ای برخی بازیگران نظیر کشور کوچک قطر نیز به‌ دنبال سمت ‌و سو دادن به روند تحولات خاورمیانه هستند که جای تحلیل دارد.

با این حال، وجود چند عامل بر ابهامات و پیچیدگی‌های موقعیت ایران و کشورهای رقیبش در معادلات منطقه‌ای افزوده است. یکی از مهم‌ترین این عوامل، وجود گروه‌های افراطی مذهبی است. این گروه‌ها ضمن پیچیده‌تر کردن تحولات امنیتی منطقه، بر راهبردهای سیاست خارجی کشورهای منطقه نیز اثرگذار بوده است. همچنین می‌توان به نقش متفاوت و متعارض کشورهای فرامنطقه‌ای و به طور مشخص آمریکا اشاره داشت. اتخاذ سیاست‌های متضاد در قبال مسائل منطقه از جمله در بحث بیداری اسلامی، از مهم‌ترین ابهاماتی است که کشورهای منطقه با آن روبرو هستند. از سوی دیگر، نبود ثبات در تصمیم‌گیری قدرت‌های منطقه‌ای نظیر ایران، عربستان، ترکیه و… در قبال مهم‌ترین تحولات منطقه‌ای، از دیگر مسائل و مجهولات بحث پژوهش حاضر است. در این تحقیق با بررسی و تحلیل موضوع، سعی می‌شود به ابهامات فوق پاسخ داده شود.

 

1-2- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

خاورمیانه همان گونه که بین‌المللی‌ترین منطقه جهان می‌باشد، یکی از بحران خیزترین و بی‌ثبات‌ترین نقاط جهان نیز محسوب می‌گردد. زندگی سیاسی اغلب کشورهای منطقه با بحران‌ها و ناهنجاری‌های سیاسی دیگر کشورهای منطقه‌ای رقم می‌خورد. در واقع سیاست خارجی منطقه‌ای کشورها به جای آن که به دنبال پیشبرد منافع ملی در بیرون از مرزها باشد، باید بیشتر از هر چیز با اتخاذ یک رویکرد کنترلی، مواظب ورود عوامل ناامن کننده از بیرون به درون مرزهای ملی باشد. تصادم منافع ملی کشورهای منطقه با یکدیگر از یک طرف و پیوستگی منافع قدرت‌های بزرگ با مسائل منطقه‌ای از طرف دیگر باعث شده است تا بی‌ثباتی و تنش در بطن تحولات منطقه‌ای نهادینه گردد. همچنین باید اشاره داشت که وضعیت خاورمیانه، حاوی‌گذار و تحول در سلسله مراتب قدرت‌ها و تلاش هر یك از قدرت‌ها جهت شكل دهی به نظم جدید می‌باشد. از سوی دیگر، درك نوین ژئوپلیتیك معتقد است خاورمیانه در وضعیت جدید دچار مسائل و مشكلاتی است كه محور اصلی آن امنیت می‌باشد. برخلاف رویكرد سنتی، ژئوپلیتیك جدید این بصیرت را به ما می‌دهد كه در كنار رقابت طبیعی بازیگران برای احراز جایگاهی بالاتر در نظم سلسله مراتبی جدید، مسائل بی‌شماری آن‌ها را به یكدیگر پیوند می‌دهد كه بازی آن‌ها را از حالت منازعه خارج و به حالت همكاری و مشاركت در شكل دهی به یك نظم باثبات در عین رقابت در می‌آورد. با توجه به این مهم، باید اشاره داشت که تحولات مهم منطقه‌ای از جمله عراق، افغانستان، فلسطین، لبنان و… زمینه ساز افزایش تلاش برای ارتقای موقعیت از سوی کشورهای قدرتمند منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در معادلات خاورمیانه شده است که شناخت زوایا و جنبه‌های گوناگون آن نگارش تحقیق حاضر را چند برابر می‌کند.

-3- مرور ادبیات و سوابق مربوطه

درباره تحقیق حاضر منابع زیادی نوشته نشده است ولی با این حال، برخی منابع که در لابلای مباحث خود به موضوع این پژوهش نیز اشارهاتی داشته‌اند، بررسی می‌شود.

یوسفی، محسن. 1390. انقلاب‌های عربی: مسأله اجتماعی یا مسأله سیاسی. مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی. سال بیست و پنجم، شماره 284.

2-3 بحران.. 5

2-4 ویژگی های عمومی بحران ها 5

2-4-1 انواع بحران.. 5

2-4-2 نظریه های مختلف در مورد بحران : 5

2-4-3 ژئوپلتیک و بحران.. 5

2-4-4 اقلیت ها و بحران.. 5

2-5 ژئوپولیتیک…. 5

2-5-1 نظریه های جهانی ژئوپولیتیک : 5

2-5-2 اسپایکمن و تئوری ریملند : 5

2-5-3 ماینگ و معیارهای انسانی : 5

2-5-4 تحولات ژئوپولیتیکی در قرن بیست و یکم : 5

 

2-5-5 عوامل موثر در ژئوپولیتیک : 5

2-5-6 ژئواکونومی.. 5

2-5-7 قرن بیست و یکم و پدیده ژئو اکونومی : 5

2-5-8 قدرتهای سیاسی و ژئواکونومی : 5

2-5-9 حدود و وسعت ژئواکونومی : 5

2-5-10 ژئواکونومی و ژئوپولیتیک : 5

2-6 ژئوکالچر. 5

2-6-1 روند تكوین و شكل گیری جغرافیای فرهنگی.. 5

2-6-2 منشاء و پراكندگی فرهنگ ها و تمدنها 5

2-6-3 اهداف ژئوکالچر. 5

2-6-4 شکل نوین قدرت و روابط بین الملل در قرن بیست و یکم : 5

2-6-5 مفهوم قدرت… 5

2-6-6 تعریف ابر قدرت… 5

2-6-7 تعریف قدرت منطقه ای.. 5

2-6-8 انواع قدرت منطقه ای.. 5

2-6-9 متغیرهای قدرت منطقه ای: 5

2-6-10 سرحدات… 5

2-6-11 ادعای رهبری منطقه ای.. 5

2-6-12 منابع.. 5

2-6-13 ارتباط متقابل.. 5

2-6-14 تاثیرگذاری منطقه ای.. 5

2-6-15 پذیرش قدرت منطقه ای.. 5

2-6-16 نمایندگی منافع منطقه ای در اجلاس های بین المللی.. 5

2-6-17 علل تطویل اختلافات منطقه ای.. 5

3 فصل سوم  ساختار جغرافیایی قره باغ. 5

3-1 موقعیت جغرافیایی.. 5

3-2 پیشینه قره باغ. 5

3-2-1 تحولات منطقه ی قره باغ از انقلاب اکتبر تا روی کار آمدن گورباچف… 5

3-2-2 بحران قره باغ در دوران پروستریکا 5

یک مطلب دیگر :

3-3 عوامل مؤثر بر روند شکل گیری و تداوم بحران قره باغ. 5

3-3-1 عامل ژئوپلیتیک…. 5

3-3-2 عامل ذهنیت تاریخی.. 5

3-4 احزاب و گروه های افراطی.. 5

3-5 مواضع طرف‌های درگیردرمناقشه قره باغ. 5

3-5-1 موا ضع جمهوری آذربایجان.. 5

3-5-2 مواضع جمهوری ارمنستان.. 5

3-5-3 مواضع ارامنه قره باغ. 5

3-5-4 اهمیت قره باغ از نگاه دو کشور 5

3-6 نقش قدرتهای منطقه ایی.. 5

3-6-1 روسیه و بحران قره باغ. 5

3-6-2 آمریکا و بحران قره باغ. 5

3-6-3 رویکرد ترکیه به قفقاز 5

3-6-4 رویکرد ناتو به قفقاز 5

4 فصل چهارم  یافته های تحقیق.. 5

4-1 روابط روسیه با کشورهای منطقه قفقاز 5

4-1-1 روسیه و جمهوری ارمنستان.. 5

4-1-2 روسیه و جمهوری آذربایجان.. 5

4-2 روابط آمریکا با کشورهای منطقه قفقاز 5

4-2-1 روابط آمریکا و جمهوری آذربایجان.. 5

4-3 اهمیت راهبردی و ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی برای روسیه وامریکا 5

4-4 اهمیت راهبردی و ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی برای روسیه. 5

4-5 آمریکا و روسیه در قفقاز جنوبی:رقابت یا همکاری؟. 5

4-5-1 رقابت روسیه و آمریکا بر سر مسائل امنیتی در قفقاز جنوبی.. 5

4-5-2 رقابت در انرژی و شکل انتقال آن به بازار مصرف… 5

5 فصل پنجم  جمع بندی و نتیجه گیری.. 5

5-1 جمع بندی.. 5

5-2 اثبات فرضییات… 5

5-2-1 نتیجه گیری.. 5

5-2-2 پیشنها دات… 5

6 منابع و ماخذ. 5

 

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………

 

عنوان                                                                                      صفحه

 

موقعیت جغرافیایی………………………………………………………………………………………………….65

قره باغ قدیم………………………………………………………………………………………………………….69

ژئوپلیتیک قره باغ…………………………………………………………………………………………………..72

نقشه قومیت ها………………………………………………………………………………………………………76

مواضع جمهوری آذربایجان……………………………………………………………………………………..84

2-2-1معنای ساختار. 21

2-2-2معنای کارگزار(کنش) 24

2-3دیدگاه‏هاى مختلف جامعه شناختى درباره مساله كارگزار و ساختار. 25

2-3-1 اراده‏گرایى.. 26

2-3-2 ساختارگرایى.. 27

2-3-3 نظریه ساخت‏یابى (ساختار بندى ) 31

2-3-4 واقع گرایى انتقادى.. 34

2-4آنتونی گیدنز. 37

2-4-1دوگانگی ساختار. 41

2-4-2کنش و تأثیر آن بر وقوع رخدادها 43

2-4-3عاملیت وپیوستگی آن با قدرت… 44

2-4-4پیامد های غیر عمدی کنش…. 47

2-4-5نظارت تأملی بر کنش…. 48

 

2-5 تطبیق مورد مطالعاتی با تئوری ساختار کارگزار. 50

2-5-1 ساختارها 51

2-5-2 کارگزاران. 52

2-6جمع بندی فصل دوم. 54

فصل سوم: پیشینه ی تاریخی فعالیت های زنان در مصر. 55

3-1مقدمه. 56

3-2جایگاه تاریخی زنان در مصر. 56

3-3مراحل قانون‌گذاری در حوزه‌ی زنان. 59

3-4زنان فعال مصری.. 61

3-4-1هدا شعراوی.. 61

3-4-2نوال سعداوی.. 62

یک مطلب دیگر :

3-5تاریخ جنبش زنان در مصر. 63

3-6زنان در انقلاب مصر. 74

3-7 جمع بندی فصل سوم. 77

فصل  چهارم:نقش و موقعیت زنان در انقلاب مصر. 79

4-1مقدمه. 80

4-2نقش زنان در جامعه اسلامی.. 81

4-3فعالیت های زنان در طول انقلاب… 83

4-3-1رهبران. 83

4-3-2توده ی مردم. 84

4-4ابعاد حضور زنان در طول انقلاب مصر. 86

4-4-1زنان به مثابه شهروند. 87

4-4-2زن به مثابه زن. 88

4-4-3زنان به مثابه مصری.. 89

4-4-4دختران و مادران مصر. 92

4-4-5حذف زنان. 94

4-5زنان پس از انقلاب… 96

4-6 جمع بندی فصل چهارم. 99

فصل پنجم:نتیجه گیری.. 100

منابع و مآخذ. 101

-1-بیان مساله

فعالیت سیاسی زنان در منطقه خاورمیانه از دو سده پیش وجود داشته‌است و هر کشور یا قوم به فراخور شرایط اجتماعی و سیاسی خود شاهد جنبش‌های اجتماعی برای به دست آوردن حقوق زنان و از بین بردن موقعیت فرودست زنان بوده‌است.

1-9.  قلمرو تحقیق. 15

1-10.  محدودیت ها و مشکلات تحقیق. 15

1-11. نوع تحقیق. 15

1-12. روش تحقیق. 16

1-13. پیشینه پژوهش… 17

1-14. سازماندهی پژوهش… 20

2. فصل دوم: مکتب انگلیسی، سازه انگاری و قدرت هنجاری.. 22

2-1. مکتب انگلیسی. 22

2-1-1. آنارشی و نظم. 23

2-1-2. نهادهای بین المللی و همکاری از دید مکتب انگلیسی. 24

2-1-3. مفهوم قدرت از نگاه مکتب انگلیسی. 24

2-2. نظریه سازه انگاری.. 26

2-2-1. روند شکل گیری.. 26

 

2-2-2. تقسیم بندی سازه انگاری.. 27

2-2-3. اصول و مفروضات اساسی. 28

2-2-4. هویت دولت.. 30

2-2-5. مفهوم قدرت از نگاه سازه انگاران. 31

2-3. قدرت هنجاری.. 32

2-3-1. قدرت مدنی. 33

2-3-2. قدرت نظامی. 34

2-3-3.  قدرت هنجاری اتحادیه اروپا 35

2-3-4. تفاوت قدرت مدنی و قدرت هنجاری.. 39

2-4 مدلهای شیمل فنینگ 40

2-4-1. مدل مشوقهای خارجی. 42

2-4-2. مدل یادگیری اجتماعی. 46

2-4-3. مدل طرح درس… 46

3. فصل سوم: سیاست ها و روند های اتحادیه اروپا و بالکان. 48

3-1. روند شکل گیری اتحادیه اروپا 48

3-2. اهداف اتحادیه اروپا 52

3-3. اتحادیه اروپا و نظام بین الملل. 54

3-3-1. جایگاه اقتصادی اتحادیه اروپا 56

3-3-2 جایگاه سیاسی و امنیتی اتحادیه اروپا 57

3-4. شبه جزیره بالکان. 61

3-4-1. موقعیت جغرافیایی. 61

3-4-2. پیشینه تاریخی بالکان. 67

3-4-3. بحران دهه 90 بالکان. 69

3-5. سیاست اتحادیه اروپا نسبت به بالکان غربی. 71

3-6. جمهوری صربستان. 75

4. فصل چهارم: بررسی تاثیر هنجاری اتحادیه اروپا بر بالکان غربی با تاکید بر صربستان. 79

4-1. قدرت هنجاری اتحادیه اروپا در بالکان غربی. 80

4-1-1. هنجارهای اتحادیه اروپا برای بالکان غربی. 80

یک مطلب دیگر :

4-1-2. قدرت هنجاری اتحادیه اروپا از منظر سازه انگاری.. 83

4-1-3. بررسی روش های مانرز در بالکان غربی. 84

4-1-4. مدل شیمل فنینگ و بالکان غربی. 85

4-1-5. ابزارهای اتحادیه اروپا برای تاثیرگذاری هنجاری.. 87

4-1-6. چالش های فراروی قدرت هنجاری اتحادیه اروپا در بالکان غربی   89

4-2. جایگاه هنجاری اتحادیه اروپا در صربستان. 96

4-2-1. بررسی نقش هنجاری اتحادیه اروپا در صربستان. 96

4-2-2. صربستان و کوزوو. 100

4-2-3. گزارش پیشرفت کمیسیون اروپا درباره صربستان. 101

4-2-4 چالش های فراروی صربستان در مسیر الحاق. 104

فصل پنجم: نتیجه گیری.. 106

منابع. 123

مقدمه

بررسی معاهدات اتحادیه اروپا نشان می دهد که این اتحادیه همواره بر ارزش هایی نظیر صلح، آزادی، دموکراسی، حکومت قانون و احترام به حقوق بشر، همبستگی اجتماعی، توسعه پایدار، حکمرانی خوب و عدم تبعیض تاکید داشته و این ارزش ها را به عنوان اصول مسلم در ارتباطات درون اتحادیه و همچنین تعامل با سایر بازیگران مدنظر داشته است.

همچنین در درون حاکمیت و نهادهای اتحادیه‌ی اروپا رویکردی وجود دارد که معتقد است نظم آینده‌ی بین المللی تأکید بیشتری به ساختارهای غیرمادی قدرت خواهد داشت. به همین علت، اتحادیه‌ی اروپا باید پیشرو در این زمینه باشد. در حالی که قدرت اقتصادی اروپا در نوع خود قابل توجه می نماید، این اتحادیه در خصوص قدرت نظامی تا کنون به نتایج قابل قبول دست نیافته است. لذا تکیه بر هنجارهای این اتحادیه بخشی از تأملات نظریه‌پردازان این حوزه را دربر می گیرد. درواقع اتحادیه اروپا با ترویج هنجارهای خود در صدد استفاده از پتانسیل های غیرمادی قدرت به عنوان بازیگر جهانی (نه قدرت نظامی) برای پیشبرد اهداف خود در عرصه‌ی بین المللی است.

از دیگر سوی منطقه بالکان غربی و یا به نوعی کشورهای یوگسلاوی سابق به لحاظ نزدیکی جغرافیایی، فرهنگی، تاریخی و مرزی از اهمیت ویژه ای برای اتحادیه اروپا برخوردار است. در نتیجه اتحادیه اروپا خصوصا از سال 1990 سیاست پیچیده ای را در جهت سرعت بخشیدن به توسعه پایدار و برقراری صلح و ثبات در این منطقه تدوین کرده است.

به نظر می رسد اقدامات اتحادیه اروپا در این منطقه بیش از وجهه نظامی و غیر نظامی از منظر  هنجاری قابل ارزیابی باشد و اتحادیه اروپا با وعده الحاق این کشور ها به اتحادیه، امضاء قرارداد ثبات و همبستگی، اعطا، مشوق های اقتصادی و دیگر برنامه ها در صدد برقرای ثبات در منطقه و همسویی کشورهای بالکان غربی با اتحادیه است.

-1. بیان مسئله

اتحادیه اروپا به عنوان بزرگترین بلوک اقتصادی و یک بازیگر تاثیر گذار در عرصه بین الملل مطرح است. در حال حاضر این اتحادیه با 28 عضو وبیش از 505 میلیون جمعیت یک الگوی بی نظیر از همگرایی منطقه ای را ارائه داده است. اما بعد از تشکیل اتحادیه اروپا مباحث بسیاری در خصوص جایگاه این اتحادیه در نظام بین الملل در محافل سیاسی و دانشگاهی شکل گرفت. اینکه اتحادیه اروپا به عنوان یک کل 28 کشوری با منافع متفاوت و گاهی متضاد کشور های عضو می تواند به عنوان یک ابر قدرت و یا یک قدرت نظامی در جهان مطرح شود و یا آنکه می بایست آنرا در چارچوب یک قدرت مدنی و یا غیر نظامی ارزیابی کرد.

دانشمندان بسیاری از دیدگاه های متفاوت منبعث از مکاتب فکری گوناگون به این بحث پرداخته اند. یکی از چالش بر انگیزترین مباحث مطرح شده در این زمینه مفهوم “توانایی هنجاری”، “سیاست خارجه هنجاری” و یا به عبارت بهتر “قدرت هنجاری”[1] برای اتحادیه اروپا است.

این مفهوم اولین بار توسط آقای مانرز[2] استاد فعلی دانشکده روابط بین الملل دانشگاه کپنهاگ در سال 2002 مطرح گردید. مانرز در نوشته های خود اتحادیه اروپا را به عنوان یک بازیگر هنجاری معرفی کرده و عبارت “قدرت هجاری” را برای توصیف اثر گذاری این بازیگر در عرصه بین الملل به کار برده است.  وی این اتحادیه را به عنوان بازیگری متمایل به شکل دهی، القاء، نشر و هنجاری نمودن قواعد و ارزش ها در امور بین المللی از طریق ابزارهای مسالمت آمیز توصیف می نماید (Manners, 2002,  135).

برای این منظور اتحادیه اروپا از پنج معیار اصلی صلح، آزادی، دموکراسی، حکومت قانون و احترام به حقوق بشر و چهار معیار فرعی همبستگی اجتماعی[3]، توسعه‌ی پایدار[4]، حکمرانی خوب[5] و عدم تبعیض[6] پیروی می کند (همان،244-242).

به بیان دیگر اتحادیه اروپا با به کار گیری اصول فوق در سیاست خارجی خود در صدد تاثیر گذاری هنجاری در عرصه بین الملل و به تبع آن تامین منافع خود بر می آید. برای درک بهتر این مفهوم لازم است تاثیر قدرت هنجاری اتحادیه اروپا در یک منطقه خاص مورد ارزیابی قرار گیرد.