الخطاب القرآنی ازاء الاتجاهات الفکریة |
چکیده
هدف قرآن، هدایت تمام انسانها به سوی کمال و سعادت است. و لازمهی این هدایت، رساندن پیام کتاب آسمانی فراخور سلیقههای فکری مخاطبان و قدرت اندیشه آنان است. این پژوهش سعی دارد چگونگی و نحوهی بیان و گفتار خداوند در برابر این گرایشهای فکری (مؤمنان، کافران، منافقان و اهل کتاب)، و خصوصیات و ویژهگیهایی که خطاب هر گروه را از گروه دیگر متمایز میسازد، بیان نماید و در پی آن یک جمع بندی مشخص از اسلوب بیانی و نحوه خطاب قرآن کریم در اختیار خواننده قرار دهد. از جمله دستاوردهای پژوهش حاضر آن است که قرآن, گروههای مختلف مردم را با هدف هدایت ایشان به سوی کمال، مورد خطاب قرار داده است وکیفیت خطاب هر گروه متناسب با شرایط روحی، فرهنگی، شناختی و اجتماعی آنان متفاوت میباشد. خداوند سبحان مؤمنان را با خطاب تشریف و تعظیم گرامی داشته و با کلماتی لطیف، نرم و به دور از هر گونه شدت و خشونت آنان را مورد ندا قرار داده است و این در حالی است که خطاب خداوند به کفار غیر مستقیم ، زجرآور، تهدید کننده ، تهکمی و همراه با کلماتی خشن و کوبنده است که نشان از دوری جستن و برائت از ایشان دارد. شایان ذکر است که بیشترین خطاب قرآن نسبت به منافقان در بیان ویژگیهای شخصیتی آنان است؛ چرا که این گروه برای مؤمنان چهرهای جدید و ناشناختهاند و نیاز به شرح و توضیح بیشتری دارند و از خصوصیات این خطاب میتوان به زجر آور بودن، سرزنش کننده و بشارت دهنده به عذاب اشاره کرد که با بیانی تند و کوبنده و الفاظی قوی و خشن مخاطبان خود را مورد خطاب قرار میدهد. خطاب متعدد و متنوع قرآن نسبت به اهل کتاب در مواردی مستقیم است و در مواردی غیر مستقیم (به واسطه پیامبر). شایان ذکر است که این تعدد خطاب و تنوع آن, متناسب با حال مخاطب و غرض خطاب است و مطابق با سیاق کلام گاهی برای ستایش وگاهی برای سرزنش مخاطب و یا هر دو به کار میرود.
بنابراین قرآن کریم سلیقههای مختلف فکری را متناسب با افکار و عقایدشان ، مورد خطاب قرار داده است و به عبارت دیگر این افکار و عقائد آنهاست که سبب اختلاف خطاب میشود نه شخصیت و قومیت آنان.
واژگان کلیدی: خطاب قرآنی ، مؤمنان، منافقان، کافران، اهل کتاب.
الفهرس
العنوان الصفحه
التمهید…………………………………………………………………………د |
الفصل الأول: المقدمة
1-1-بیان المسألة……………………………………………………………….1
1-2- الأبحاث السابقة…………………………………………………………..2
1-3- أهداف البحث……………………………………………………………3
1-4-دوافع البحث وأهمیته……………………………………………………….3
1-5-فوائد البحث………………………………………………………………3
1-6- أسئلة البحث …………………………………………………………….4
الفصل الثانی: فی الإطار النظری للدراسة
2-1- تعریف المصطلحات………………………………………………………..5
2-1-1- الخطاب……………………………………………………………5
2-1-1-1- الخطاب فی اللغة………………………………………………5
2-1-1-2- الخطاب فی الاصطلاح…………………………………………6
2-1-1-3- الخطاب فی القرآن…………………………………………….8
یک مطلب دیگر : درس هایی برای زندگی مفیدتر |
2-1-2- السیاق…………………………………………………………….9
2-1-2-1- السیاق فی اللغة……………………………………………….9
2-1-2-2- السیاق فی الاصطلاح…………………………………………10
2-1-2-3- أهمیة السیاق………………………………………………..17
2-1-3- البلاغة…………………………………………………………..21
2-1-3-1- البلاغة فی اللغة………………………………………………21
2-1-3-2- البلاغة فی الاصطلاح…………………………………………22
2-2- البلاغة والخطاب…………………………………………………………26
2-2-1- أهمیة علم البلاغة فی فهم الخطاب والوقوف علی أغراضه………………….26
2-2-2- البلاغة فی الخطاب…………………………………………………28
العنوان الصفحة 2-2-2-1- جمل الخطاب بین الخبر والإنشاء…………………………………..29
2-2-2-2- التقدیم والتأخیر وعلاقته بالخطاب………………………………34
2-2-2-3- التعریف والتنکیر وعلاقته بالخطاب……………………………..38
2-2-2-4- الفصل والوصل وعلاقته بالخطاب………………………………40
2-2-2-5- الحذف والذکر وعلاقته بالخطاب………………………………44
2-3- دور المخاطب فی صیاغة الخطاب……………………………………………46
الفصل الثالث: مستوى الخطاب القرآنی
3-1- تمهید………………………………………………………………….54
3-2- خطاب المؤمنین………………………………………………………….55
3-2-1- النتیجة…………………………………………………………..78
3-3- خطاب الکافرین…………………………………………………………79
3-3-1- النتیجة…………………………………………………………..99
3-4- خطاب المنافقین………………………………………………………..100
3-4-1- النتیجة…………………………………………………………119
3-5- خطاب أهل الکتاب…………………………………………………….119
3-5-1- الدعوة إلى المشترکات…………………………………………….128
3-5-2- الدعوة إلى تصحیح عقیدة التوحید…………………………………..130
3-5-2-1-الیهود…………………………………………………….130
3-5-2-2- النصارى………………………………………………….137
3-5-3- الدعوة إلى نبوة محمد (صلى الله علیه وآله)…………………………..142
3-5-4- تذکیرهم بالنعم………………………………………………….146
3-5-5- تقسیم أهل الکتاب بالمشرک والمؤمن والمنافق…………………………149
3-5-6- الصفات الشخصیة……………………………………………….151
3-5-7- النتیجة…………………………………………………………153
الخاتمة……………………………………………………………………….154
فهرس المصادر والمراجع………………………………………………………..157
1-المراجع باللغة العربیة…………………………………………………….157
فرم در حال بارگذاری ...
[پنجشنبه 1399-08-08] [ 04:11:00 ق.ظ ]
|