2-1-5-1-چرخه ی هورمونی دوره ماهیانه………………………………………………………………………. 12

2-1-5-2- زمان شروع قاعدگی طبیعی…………………………………………………………………………… 12

2-1-5-3- نظم دوره ی ماهیانه…………………………………………………………………………………….. 13

2-1-5-4- طول مدت یك قاعدگی طبیعی………………………………………………………………………. 13

2-1-5-5- مقدار و طول خونریزی قاعدگی طبیعی…………………………………………………………….. 13

2-1-5-6- چگونگی قطع شدن عادت ماهیانه…………………………………………………………………… 14

بخش دوم : عده و اقسام آن……………………………………………………………………………………………. 14

2-2- مفهوم عده………………………………………………………………………………………………………… 14

2-3- اقسام عده………………………………………………………………………………………………………… 15

2-3-1- عده ی وفات………………………………………………………………………………………………… 16

2-3-2- عده ی طلاق…………………………………………………………………………………………………. 16

2-3-2-1- عده ی زن آبستن……………………………………………………………………………………….. 16

2-3-2-2- عده ی زن غیر آبستن………………………………………………………………………………….. 17

2-3-3- زنانی كه عده طلاق ندارند………………………………………………………………………………… 17

2-4- عده بذل یا انقضاء مدت………………………………………………………………………………………. 18

2-5- نكاح یا زنا با زنی كه در عده است…………………………………………………………………………. 18

فصل سوم : بیان ماهیت و مستندات احکام زنان فاقد رحم……………………………………………. 20

بخش اول:  ماهیت فاقد رحم……………………………………………………………………………………………. 21

بخش دوم : مستندات…………………………………………………………………………………………………….. 21

3-1- آیات قرآن……………………………………………………………………………………………………….. 21

3-1-1- آیه 1 سوره طلاق…………………………………………………………………………………………… 21

3-1-2- آیه 4 سوره طلاق…………………………………………………………………………………………… 23

3-1-3- آیه 228 سوره بقره………………………………………………………………………………………… 24

3-1-4- آیه 49 سوره احزاب……………………………………………………………………………………….. 25

سنت،اجماع و عقل……………………………………………………………………………………………………… 25

3-2- احادیث عام……………………………………………………………………………………………………… 25

3-2-1- روایت معتبر داود بن سرحان از امام صادق (ع)…………………………………………………….. 25

3-2-2- روایت صحیحه ی حلبی از امام صادق (ع)…………………………………………………………… 26

3-3- احادیث خاص………………………………………………………………………………………………….. 27

3-3-1- دسته ی نخست احادیث………………………………………………………………………………….. 27

3-3-2- دسته ی دوم احادیث………………………………………………………………………………………. 33

3-3-2-1-پاسخ به تعارض روایات……………………………………………………………………………….. 39

3-3-3- دسته ی سوم احادیث………………………………………………………………………………………. 43

بخش سوم : نظرات فقیهان در مورد عده زنان……………………………………………………………………….. 49

3-3-1- قول اول نظر صاحب الانتصار و صاحب الغنیه……………………………………………………….. 49

3-3-2- قول دوم: نظر اكثریت………………………………………………………………………………………. 51

3-4- ارزیابی گفتار فقیهان و قول مختار………………………………………………………………………….. 64

بخش چهارم : مسائل و احکام…………………………………………………………………………………………… 65

3-4- احکام حقوقی عده……………………………………………………………………………………………… 65

3-4-1- انحلال نكاح………………………………………………………………………………………………….. 65

3-4-2- فسخ نكاح……………………………………………………………………………………………………. 67

3-4-2-1-عیوب……………………………………………………………………………………………………….. 68

3-4-2-2- تدلیس…………………………………………………………………………………………………….. 69

3-6-2-3- تخلف از شرط صفت………………………………………………………………………………….. 70

3-4-3- طلاق…………………………………………………………………………………………………………… 70

3-4-3-1-تعریف طلاق……………………………………………………………………………………………… 71

3-4-3-2- موجبات طلاق…………………………………………………………………………………………… 71

3-4-3-3- شرایط اساسی طلاق……………………………………………………………………………………. 75

یک مطلب دیگر :

3-4-3-4- تشریفات طلاق………………………………………………………………………………………….. 81

3-4-3-5- اقسام طلاق………………………………………………………………………………………………. 83

فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………… 88

نتیجه گیری بحث………………………………………………………………………………………………………… 89

پیشنهاد اصلاح قانون مدنی……………………………………………………………………………………………. 90

منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………………… 91

الف-منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………… 91

ب-منابع عربی……………………………………………………………………………………………………………. 93

چكیده

یکی از احکام مختص به زنان در فقه اسلام و امامیه “عده” است. عده در واقع مدت زمانی است که زن درنگ نموده و پس از آن می تواند ازدواج مجدد نماید. البته حکم مذکور شامل همه زنان نشده و زنانی که غیر مدخوله هستند و یا زنانی که یائسه شده و عادت نمی بینند و زنانی که صغیر بوده و به سن بلوغ جنسی نرسیده اند از این حکم عام مستثنی می باشند. با تامل در آیات و روایات می توان فلسفه عده را دریافت و البته تاجایی که لسان و منطوق روایات ناظر و دال بر آن است و آن اینکه عده در واقع درنگ در مدت زمانی است از سوی زوجه جهت حصول اطمینان از عدم حمل و برائت رحم وی.البته عده وفات که پس از فوت زوج؛ زوجه نگه می دارد استثنا از این موضوع بوده و از طرفی همه اصناف زنان را در بر می گیرد. حال بر این مبنا از پرسشهایی که می توان طرح نمود اینکه حکم عده نگه داشتن زنانی که رحم آنان برداشته شده و اصطلاحا زنان فاقد رحم اطلاق می شوند چیست؟ آیا می توان زنان فاقد رحم را داخل در حکم زنان مستثنی از عده مانند زنان صغیره، یائسه و یا غیر مدخوله فرض کرد؟ به نظر می رسد مطابق نظراتی که برخی از فقهای متقدم و متاخر داده اند، زنان فاقد رحم را می توان جزو زنان مستثنی از عده فرض کرد و این مصداق را جزو احکام مصادیق نوظهور(چراکه در عصر ظهور برداشتن رحم وجود نداشت) و تحت شمول زنان مذکور دانست.

واژگان كلیدی: عده زن، فقه امامیه،حقوق ایران، زنان بدون رحم

مقدمه

احکام فقهی مبتنی بر مصالح ملزمه و مفاسد محرمه ای است که مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است. این احکام برخی مختص به زنان است و برخی مختص مردان و پاره ای از احکام نیز احکام مشترک اند مانند صوم و صلاه،حج و ذکوه و… از طرفی فلسفه و دلیل حلیت و حرمت برخی از افعال به صراحت در لسان شرع بازگو شده و برخی نیز مسکوت مانده اند. یکی از راههای حصول علم به احکام اجتهاد است و مجتهد تلاش دارد حکم شرعی را از منابع فقهی استخراج نماید. مع الوصف در بررسی برخی از مصادیق نوپیدای عصر حاضر و لزوم تقریر و تأیید شارع مقدس ، مجتهد ناچار است در مواجهه با مستحدثات، حكم شرعی موضوع را بازگو و پیرو آن، قانون گذار هم قوانین آن را بیان و ابلاغ نماید. از جمله این موضوعات نوپدید، تحول در علم پزشكی و حدوث اموری است كه سابقه ای در فقه نداشته و مكلف مسلمان را در مواجهه با آن دچار تحیر و سرگردانی میکند، اینجاست كه مجتهد حقوق دان براساس مبانی فقهی و مصادیق سنتی عصر ظهور و تقابل آن با نیازها و مشكلات صنعتی عصر حاضر باید بكوشد تا مشكل مكلف مسلمان را مرتفع نماید اما در این كوشش و تلاش گاهی نظرات معارض و متضاد هم ظهور می كننند، که عده زنان بدون رحم نیز از این جمله است. زنانی كه در اثر جراحی رحمشان از بدن خارج شده و بر اثر آن عادت ماهیانه شان نیز قطع می گردد كه موضوعی نوپیدا و بحث انگیز در فقه و قانون مدنی به شمار می آید.عادت ماهیانه زنان، یعنی اینكه هر زنی كه به سن بلوغ برسد و حیض ببیند بنابر خصوصیت فیزیولوژیكی خود غالباً هر 26 تا 28 روز، عادت ماهیانه او یعنی دفع خون (قاعدگی) از مجاری مقاربتی او صورت بگیرد كه ممکن است از سه تا ده روز نیز به طول انجامد و در این دوره تخمك زن آزاد شده و در محیط رحم قرار می گیرد و در زمان ورود اسپرم مرد در اثر مقاربت با زن، نطفه تشكیل می گردد و دوران بارداری آغاز می شود. در زمان حمل تا زایمان عادت ماهیانه قطع می گردد و در نتیجه زنانی كه به طور مستمر عادت ماهیانه می بینند پس از انجام آزمایشی ساده یقین حاصل می كنند كه حامله شده اند، این یقین در گذشته معمولاً پس از سپری شدن زمان سه عادت ماهیانه و عدم دیدن حیض حاصل می شد. بنابراین ندیدن عادت ماهیانه در زنان مدخوله كه همسانشان قاعده می شوند، مهم ترین نشانه حاملگی بود. در واقع عده نگه داشتن زنان مطلقه در گذشته مهم ترین شیوه اطمینان از حمل و یا عدم حمل در رحم بوده است كه معمولاً با 3 تربص این امر ثابت می شد. با بررسی كه در اقوال فقها و آیات و روایات صورت پذیرفته حصول از حمل یا عدم حمل در زنان مدخوله ی غیر صغیره ی غیر یائسه مهم ترین فلسفه عده نگه داشتن ذكر شده است، چنانچه در سخنان آنان می بینیم كه سه دسته از زنان مانند كودكان و زنان یائسه و زنان غیرمدخوله از حكم عده نگه داشتن مستثنی گردیده اند. با این مقدمه حكم زنانی که فاقد رحم بوده و عدم حمل آنان نیز ثابت شده، آیا باز هم ضرورتی در عده نگه داشتن آنها وجود دارد یا نه؟ قانون مدنی در مواد 1150 تا 1154 موضوع عده زنان را بازگو كرده اما سخنی از زنان فاقد رحم به میان نیاورده است. این تحقیق به موضوع عده زنان فاقد رحم پرداخته و می کوشد تا در وصول قول صواب از خطای احتمالی مصون باشد.