• بررسی شاخص­های کیفی آب و شاخص­های تنوع بی­مهرگان کفزی در رودخانه زاینده رود و همبستگی بین آن­ها

فصل دوم

بررسی و مرور منابع

 رودخانه­ها سیستم­های دینامیکی هستند که اگرچه وسعت بسیار کمی از سطح کره زمین را به خود اختصاص داده­اند، اما زیستگاه تعداد زیادی از گونه­های گیاهی و جانوری می­باشند. اهمیت رودخانه­ها و سیستم­های زیستی آن­ها به ویژه برای کشور ایران که در اقلیمی خشک واقع شده بسیار حائز اهمیت است. افزایش جمعیت و رشد روز افزون مصرف آب از یک سو و محدودیت منابع آب به خصوص در اقلیم­های خشک از سوی دیگر بشر را با چالشی بزرگ مواجه ساخته است [59].

از یک قرن قبل، انسان به فکر احداث سد به منظور ذخیره آب افتاد و پس از جنگ جهانی دوم با پیدایش علوم مهندسی و پیشرفت تکنولوژی، سدهای زیادی در کشورهای مختلف جهان ساخته شد. پیشرو این حرکت کشور آمریکا بود که با تکیه بر سرمایه و تکنولوژی پیشرفته به این کار مبادرت ورزید. مهندسان به توجیه سدسازی و پیدا نمودن محل مناسب و اجرای سدهای بزرگ پرداخته و با تصاحب اراضی منابع طبیعی و ایجاد مزارع بزرگ اراضی پایین دست رودها را از آب محروم کردند. کشاورزان مزارع خود را رها کرده و بیابان­های وسیعی به وجود آمد. در ایران نیز توسعه اقتصادی، سدسازی را از بهترین گزینه­های خود دانسته و سالیانه مبالغ هنگفت و درصد قابل توجهی از بودجه عمرانی کشور را برای سدسازی به مصرف می­رساند [22].

اجرای پروژه­های سدسازی از گذشته­های دور به عنوان شیوه­ای برای تنظیم و به هنگام سازی جریان آب در جهت بهره برداری­های زراعی، صنعتی، شرب و … مورد توجه قرارگرفته است. این روند در کشور ما بدون توجه کافی به عواقب ناگوار محیط زیستی و خسارات غیر قابل جبران بر تنوع زیستی در سال­های اخیر با شتابی روز افزون در حال افزایش بوده است [59].

یک مطلب دیگر :

تجربه احداث سدها در ایران و جهان نشان داده که منافع حاصل از احداث سدها که بیشتر منابع اقتصادی و حل مشکلات اجتماعی، ذکر شده پیامدی جز مرگ تدریجی سیستم­های حیاتی رودخانه­ها به دنبال نخواهد داشت. تغییر رژیم رودخانه و حجم آب در فصول مختلف از اثرات مستقیم احداث سد می­باشد. این تغییر در رژیم هیدرولیک طبیعی، تأثیری چشمگیر بر اکوسیستم رودخانه حتی در نقاط دور نظیر مصب رودخانه خواهد داشت [48]. سازمان حفاظت محیط زیست ساختن سدها را با توجه به اثرات گسترده­ای که بر محیط زیست دارند مستلزم انجام ارزیابی محیط زیستی دانسته که تجربه­های گذشته نشان می­دهد این شرط نیز نتوانسته واقعیات موجود درباره پیامدهای ناگوار و مسلم سدسازی بر محیط زیست را محدود کند [22].