1-6- تعریف عملیاتی متغیرها………………………………………………………………………….. 10

فصل دوم: مروری برادبیات تحقیق وپیشینه تحقیق

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 12

2-2- بخش اول: نیازهای بنیادی روانی…………………………………………………….. 12

2-2-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………… 12

2-2-2- نیازهای روانشناختی…………………………………………………………………………… 13

2-2-3- ساختار نیاز………………………………………………………………………………………. 13

2-2-4- نیاز از دیدگاه آبراهام مازلو………………………………………………………………….. 13

2-2-5- سلسله مراتب نیازهای مازلو ……………………………………………………………….. 14

2-2-6- نیاز از دیدگاه کارن هورنای ………………………………………………………………… 15

2-2-7- نیازهای روانی از دیدگاه هنری موری …………………………………………………… 16

2-2-8- نیازهای روانشناختی از دیدگاه جولین راتر …………………………………………….. 17

2-2-9- طبقات نیاز ……………………………………………………………………………………… 17

عنوان                            فهرست مطالب                               شماره صفحه

 

2-2-10- نیازهای روانشناختی از دیدگاه اریک فروم …………………………………………… 18

2-2-11- نیازهای روانشناختی ارگانیزمی  …………………………………………………………. 20

2-2-12- ارتباط نیازهای بنیادی روانی و طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………… 23

2-3- بخش دوم: طرحواره­های ناسازگار اولیه ……………………………………………… 23

2-3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………… 23

2-3-2- طرحواره…………………………………………………………………………………………. 24

2-3-3- طرحواره­های ناسازگار اولیه (SME)………………………………………………………. 25

2-3-4- انواع طرحواره­های ناسازگار اولیه…………………………………………………………. 27

2-3-5- خصوصیات طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………………………………….. 30

2-3-6- عملکردهای طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………………………………….. 31

2-3-7- سبک­های مقابله­ای ناسازگار………………………………………………………………… 31

2-3-8- پاسخ­های مقابله­ای…………………………………………………………………………….. 31

2-3-9- ارتباط طرحواره­های ناسازگار اولیه با اختلال تنظیم هیجانی…………………………… 32

2-4- بخش سوم: اختلال تنظیم هیجانی……………………………………………………. 32

2-4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………… 32

2-4-2- تعریف هیجان …………………………………………………………………………………. 33

2-4-3- ویژگی هیجان­ها……………………………………………………………………………….. 34

2-4-4- عوامل ایجاد هیجان…………………………………………………………………………… 34

2-4-5- تنظیم هیجان…………………………………………………………………………………….. 35

2-4-6- مهارتهایی که در تنظیم هیجانی آموخته می­شوند……………………………………… 37

2-4-7- راهبردهای مقابله با هیجان­ها……………………………………………………………….. 38

2-4-8 دیدگاههای زیر بنای هیجانها…………………………………………………………………. 42

2-4-9- اختلال تنظیم هیجانی ………………………………………………………………………… 44

2-5- تاریخچه و پیشینه پژوهش ……………………………………………………………………… 45

عنوان                            فهرست مطالب                               شماره صفحه

 

2-5-1- تحقیقات داخلی ……………………………………………………………………… 45

2-5-2- تحقیقات خارجی ……………………………………………………………………. 46

2-6- نتیجه­گیری ………………………………………………………………………………………….. 48

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه  ……………………………………………………………………………………………….. 50

3-2 طرح پژوهشی………………………………………………………………………………………… 50

3-3 جامعه مورد بررسی پژوهش …………………………………………………………………….. 50

3-4- نمونه آماری و روش نمونه­گیری …………………………………………………………….. 50

3-5- ابزار گردآوری داده­ها ……………………………………………………………………………. 51

3-5-1- پرسشنامه ارضاء نیازهای بنیادی روانی………………………………………….. 51

3-5-2- فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره های ناساز گار اولیه …………………………. 51

3-5-3- پرسشنامه اختلالات تنظیم هیجانی ……………………………………………… 52

3-6-  شیوه ی گرد آوری داده ها…………………………………………………………………….. 53

3-7- روش تجزیه و تحلیل آماری………………………………………………………………………….53

3-8- شاخص های برازندگی و معیارهای قابل قبول آن…………………………………………………….53

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………… 56

4-2- یافته­های توصیفی………………………………………………………………………………….. 56

4-3- یافته­های اصلی پژوهش……………………………………………………………………………….61

4-4- ضرایب مسیر روابط مستقیم مدل پیشنهادی…………………………………………………….61

4-5- ضرایب مسیر روابط مستقیم مدل تائید شده……………………………………………………63

4-6- ارزیابی مدل تأییدشده…………………………………………………………………………………..63

4-7- بررسی فرضیه دوم………………………………………………………………………………………64

4-8- بررسی فرضیه­ی سوم………………………………………………………………………………….64

عنوان                            فهرست مطالب                               شماره صفحه

 

 

4-8- بررسی فرضیه­ی چهارم……………………………………………………………………………….65

 

فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 67

5-2- بررسی برازش مدل پیشنهادی و تأیید شده…………………………………………………. 67

5-3- بررسی یافته­های مربوط به فرضیه­های پژوهش ………………………………………… ..67

5-4- محدودیت­های پژوهش………………………………………………………………………………..71

5-5- پیشنهادات پژوهشی…………………………………………………………………………………….71

5-6- پیشنهادات کاربردی……………………………………………………………………………………..71

فهرست منابع فارسی……………………………………………………………………………………….. 73

فهرست منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………….. 76

پیوست ها

چکیده انگلیسی

 

 

عنوان                              فهرست جداول                              شماره صفحه

 

4-1- شاخص­های توصیفی خرده مقیاس نیازهای بنیادی روانی………………………………. 56

4-2- شاخص­های توصیفی خرده مقیاس طرحواره­های ناسازگار اولیه……………………… 57

4-3- شاخص­های توصیفی خرده مقیاس اختلال تنظیم هیجانی………………………………….58

4-4- معرفی خرده مقیاس­های متغیر­های پژوهش…………………………………………………….59

4-5- ماتریس ضرایب همبستگی بین خرده مقیاس­های پژوهش…………………………………60

4-6- پارامتر­های اندازه­گیری روابط مستقیم در مدل پیشنهادی……………………………………62

4-7- پارامتر­های اندازه گیری در مدل تأیید شده………………………………………………………..63

4-8- ویژگی­های نیکویی برازش مدل تأیید شده………………………………………………………63

4-9- آزمون t مستقل برای مقایسه­ی خرده­مقیاس­های نیازهای بنیادی روانی………………. 64

4-10- آزمون t مستقل برای مقایسه­ی خرده­مقیاس­های طرحواره­های ناسازگار اولیه……..64

4-11- آزمون t مستقل برای مقایسه خرده­مقیاس­های اختلال تنظیم هیجانی…………………65

 

یک مطلب دیگر :

 

عنوان                            فهرست نمودار ها                               شماره صفحه

 

نمودار 4-1 مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………………. 61

نمودار 4-2 مدل تأیید شده……………………………………………………………………………………. 62

 

فصل ا ول

كلیات تحقیق

 

1-1 مقدمه :

امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه­ی زندگی و تجدد گرایی،بسیاری از افراد، در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی­های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مشکلات و مسائل روزمره­ی زندگی ناتوان و آسیب پذیر ساخته است. پژوهش­های بیشماری نشان داده­اند، که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی- هیجانی، ریشه­های روانی- اجتماعی دارند. بسیاری از آسیب­های اجتماعی ریشه در، عزت نفس پایین، ناتوانی در بیان احساس و فقدان مهارت­های ارتباطی دارد. انسان­ها برای مقابله­ی سازگارانه با موقعیت­های تنش­زا و کشمکش­های زندگی نیاز به آموختن برخی مهارت­ها دارند. هدف از این مهارتها کمک به افراد جهت شناخت هر چه بهتر نیازهای خود، برقراری روابط بین فردی مناسب و موثر، کنترل هیجانات، مدیریت داشتن بر شرایط تنش­زا و حل کردن هر چه بهتر مسائل و مشکلات افراد است. هیجان یک پدیده اساسی کارکرد انسان است که بصورت بهنجار دارای ارزش سازگارانه­ای برای افزایش اثربخشی ما در پیگیری اهداف می­باشد همه ما هیجان­های مختلفی را تجربه می­کنیم و تلاش می­کنیم از طریق روشهای اثر بخش با آنها مقابله کنیم (امامی نائینی، 1385).

تنظیم روابط هیجانی با دیگران موضوعی لایه­دار و پیچیده و از دغدغــه­های درونی افراد است؛ چرا که احساس و عاطفه­ی انسانها، درگیر و دخیل در عملکرد آنان خواهدبود. به عبارت دیگر تنظیم هیجان، شامل به کارگیری تجربه ذهنی و فیزیولوژیگی هیجان­ها برای رسیدن به یک هدف می‌باشد (گراس[1]، 2002؛ تومسپون[2]، 1994). تفاوت قائل شدن بین تلفیق و اجتناب از هیجانها امری ذاتی است، که این شامل تغییر در شدت یا طول مدت تجربه هیجان، به جای تلاش برای جلوگیری یا به طور کامل خاموش کردن هیجان­های منفی است. اختلالات تنظیم هیجانی[3]، به عنوان یک عامل مشترک در سراسر طیفی از مشکلات هیجانی اشاره می­کند (برکینگ، اورت، وپرمن، مایر و کاسپر[4]، 2008).

از جمله سازه­های مهم و جدید که به بررسی سبک پردازش شناختی و نحوه­ی اثر گذاری آن بر پردازش هیجانی در انسان می­پردازد سازه­ی طرحواره­های ناسازگاراولیه[5] می­باشد. طرحواره­های ناسازگار اولیه، الگوی هیجانی و شناختی خود آسیب رسان در فرد هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته و در مسیر زندگی تکرار می­شوند (یانگ، کلوسکو و ویشار[6]، 2003، ترجمه­ی حمید­پور و اندوز، 1392). آشفتگی­های فکری و شناخت­های ناکارآمد از ویژگی­های اختلالات هیجانی می­باشد. به همین دلیل در سالهای اخیر ارتباط بین شناخت و هیجان موضوع تحقیقات و پژوهش­های گوناگون در روانشناسی بوده است. محققین بسیاری این دو زمینه را در ارتباط با هم مورد مطالعه قرارداده و به این ترتیب شناخت و هیجان به عنوان یک زمینه­ مطالعاتی به رسمیت شناخته شده، گسترش پیدا کرده است (دوسیلوا[7]،1991).

اما طرحواره­های اولیه باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند و به طور معمول از ارضاء نشدن نیازهای اولیه به خصوص نیازهای هیجانی در دوران کودکی سرچشمه می­گیرد (ژانگ و هه[8]، 2010).

 

1-2 بیان مسئله :

هیجان­ها بسیار پیچیده­تر آز آن هستند که ابتدا به چشم می­خورند. در نگاه اول، همگی، هیجان­ها را به عنوان احساس، می­شناسیم زیرا جنبه­ی احساسی آنها، طبق تجربه­ی ما خیلی بارز هستند. وقتی با تهدیدی مواجه می­شویم یا به سمت هدفی پیشرفت می­کنیم، تقریباً غیر ممکن است که متوجه جنبه­ی احساسی هیجان نشویم. اما به همان صورتی که بینی، بخشی از صورت است، احساس­ها نیز فقط جزئی از هیجان­ها هستند (ریو[9]، 2005، ترجمه­ی سید محمدی، 1390). زمانی که شخص دست به کاری می­زند و متوجه می­شود که این کار در راستای اهداف خویش بوده است هیجانها بوجود می­آیند (لازاروس[10]، 1991). انسانها پس از تجربه وقایع تنش زا، از طریق افکار و دستگاه شناخت، هیجان­هایشان را تنظیم می­نمایند و این موضوع به طور تفکیک ناپذیری با زندگی در هم آمیخته است (گارنفسکی، کریج و ون اتن[11]، 2005) .با این وجود توانایی فرد در کنترل هیجان­هایش یکی از مهمترین قابلیت­ها است که باید آموخته شود. تنظیم هیجانی بعنوان فرآیند آغاز، حفظ، تعدیل و یا تغییر در بروز شدت یا استمرار احساس درونی و هیجان مرتبط با فرآیند­های اجتماعی-روانی، فیزیکی در به انجام رساندن اهداف فرد تعریف می­شود (ویمز و پینا[12]، 2010).

طبق نظریه بک[13] (1967) اختلال تنظیم هیجانی[14]با فعال شدن طرحواره­های بد کنش رابطه دارد. ریشه­های تحولی طرحواره­ها­ی ناسازگار اولیه[15] ازعدم ارضاء نیازهای هیجانی اساسی، تجارب اولیه زندگی و خلق و خوی هیجانی نشأت می­گیرند. طرحواره­ها به دلیل ارضاء نشدن نیازهای هیجانی اساسی دوران کودکی به وجود می­آیند. فردی که از سلامت روان برخوردار است، می­تواند این نیازها­ی هیجانی اساسی را به طور سازگارانه­ای ارضاء کند. علاوه بر محیط زندگی اولیه عوامل دیگری نیز در شکل گیری طرحواره­ها نقش بازی می­کنند که در این میان خلق و خوی هیجانی کودک از اهمیت بسزایی برخوردار است (یانگ و همکاران، 2003، ترجمه­ی حمید پور و اندوز، 1392). افرادی که تنظیم هیجانی پایینی دارند، در پیش بینی خواسته­های دیگران توانایی کمتری دارند. آنها فشارهای محیط را درک نمی­کنند و هیجانهای خود را به خوبی مهار نمی­کنند و در نتیجه در مقابل وقایع مقاومت کمتری نشان می­دهند (ترینداد و جانسون[16]، 2000).

طرحواره­های ناسازگار اولیه به عنوان زیر ساخت­های شناختی منجر به تشکیل باورهای غیر منطقی و ادراک بد از دنیا می­شود. هنگامی که این طرحواره­ها فعال می­شوند، سطوحی از هیجان منتشر می‌شود و مستقیم و غیر مستقیم منجر به آسیب­های فیزیکی و روانی می­شوند (هالجین و ویتبورن[17]، 2003، ترجمه­ی سید محمدی، 1391). این طرحواره­ها زمانی بوجود می­آیند که نیازهای اساسی و روانشناختی جهان شمول (دلبستگی ایمن، خودگردانی، آزادی در بیان نیازها و هیجان­های سالم، خود انگیختگی، محدودیت­های واقع بینانه) ارضاء نمی­شوند (تیم[18]، 2010). در صورتی که نیازهای روانشناختی بنیادی[19] ارضاء شوند، احساس اعتماد به نفس و خود ارزشمندی در افراد شکل می­گیرد، اما در صورت ممانعت و برآورده نشدن این نیاز­ها، فرد درکی شکننده، منفی، بیگانه و انتقاد آمیز از خود خواهد داشت (چن و چانگ[20]، 2010).

در پژوهشی که بیابانگرد (1381) با عنوان تحلیلی بر فراشناخت و شناخت انجام داد، نشان داد که بین طرحواره­های ناسازگار اولیه و اختلالات هیجانی و نقش فعال شدن طرحواره­های بد کنش در پردازش و تفسیر سوگیرانه اطلاعات رابطه وجود دارد.

در تحقیقی که شهامت (1389) با عنوان پیش­بینی نشانه­های سلامت عمومی بر اساس طرحواره­های ناسازگار اولیه انجام داد، نشان داد که این پژوهش به نقش واسطه­ای طرحواره­ها در آسیب شناسی روانی صحه می­گذارد.

در تحقیقی که کربی (2007) با عنوان تأثیر درمان اختلال تنظیم هیجانی بر رضایت زناشویی انجام داد، نشان داد که درمان اختلال تنظیم هیجانی تأثیر قابل ملاحظه­ای در افزایش رضایت زناشویی و افزایش اعتماد در توانایی تنظیم هیجانی زوجین داشت.

با توجه به اینکه شناخت­های ناکارآمد از ویژگی­های اختلالهای هیجانی است و عدم ارضاء نیازهای بنیادی روانی به طور صحیح سبب تشکیل طرحواره­های ناکارآمد می­شود، می­توان استنباط کرد که یکی از دلایل ایجاد اختلالات در تنظیم هیجان عدم ارضاء نیازهای بنیادی روانی وشکل گیری طرحواره­های ناسازگار اولیه می­باشد.

از این رو با توجه به مطالب ذکر شده، پژوهش حاضر بدنبال پاسخگویی به این مسئله است که آیا ارضاء نیازهای بنیادی روانی و طرحوارهای ناسازگار اولیه با اختلالات تنظیم هیجانی رابطه دارد؟