فقه و مبانی حقوق اسلامی بررسی آرای فقهی شهید صدر و ... |
1-1-7- جنبهی نوآوری تحقیق 16
1-1-8- روش تحقیق 16
1-1-9- محدودیتها و مشكلات 16
1-2- مفاهیم 17
1-2-1- اقتصاد 17
1-2-2- نظام 17
1-2-3- نظام اقتصادی 17
1-2-4- نظام اقتصادی اسلامی 18
فصل دوم: دیدگاههای اقتصادی اسلام
2- نظام اقتصادی اسلام 20
2-1- الگو در تعریف نظام اقتصادی اسلام 21
2-2- ویژگیهای نظام اقتصادی اسلام 22
2-3- عناصر نظام اقتصادی اسلام 24
2-4- روش استنباط مبانی بینشی 25
فصل سوم: دیدگاه های اقتصادی آیتا… صدر
3- دیدگاه های اقتصادی آیتا… صدر 27
3-1- توصیف علمی نبودن مبحث اقتصاد اسلامی 28
3-1-1-زمینهیهای اولیه 28
3-1-2-علم و مکتب از دیدگاه آیت ا.. صدر 29
3-1-3-اسلام و اقتصاد اسلامی 30
3-1-4- نقش علم و دین در حل مشکلات 31
3-1-5-شرط تحقق اصول علمی در اقتصاد اسلامی 32
3-2- فضای علمی زمان آیتا… صدر 33
3-2-1- علمی شدن اقتصاد در زمان کلاسیک و نئوکلاسیک 33
3-2-2- تأثیر اثباتگرایان منطقی و ابزار گرایان 34
3-2-3- جمعبندی تحولات حاکم براندیشهی علمی دوره مورد بحث 35
3-3- تحلیل و بررسیاندیشههای اقتصادی آیتا… صدر 36
3-4- نگاه شهید صدر به راههای گریز از ربا 41
فصل چهارم: دیدگاههای اقتصادی شهید مطهری
4- دیدگاههای اقتصادی شهید مطهری 51
4-1- تفیکیک میان روابط طبیعی و روابط اعتباری 52
4-2- واقعگرایی در نظام اقتصادی اسلام 54
4-3- نگاه آرمانی به انسان دراندیشهی توحیدی 57
4-4- توسعهی انسانی 59
4-5- توسعهی اقتصادی 59
4-6- اهداف نظام اقتصادی از منظر شهید مطهری 61
4-7- نقش و جایگاه حکومت در فرآیند نظام اقتصادی 62
4-8- مبانی نظام اقتصادی اسلام از نظر شهید مطهری 63
4-8-1- اصالت داشتن فرد و جامعه 63
4-8-2- مالکیت مختلط 65
4-8-3- تفسیر دیدگاههای گوناگون دربارهی آزادی اقتصادی 67
4-8-4- رعایت مصالح در فعالیتهای اقتصادی 69
4-8-5- همیاری 69
4-9- اهداف نظام اقتصادی از نظر شهید مطهری 70
4-9-1- تربیت و هدایت جامعه 71
یک مطلب دیگر :
4-9-2- برقراری امنیت 71
4-9-3- استقلال اقتصادی 72
4-9-4- اقتدار اقتصادی 73
4-9-5- رشد اقتصادی 74
4-9-6- عدالت اجتماعی- اقتصادی 75
4-9-7- اختیارات دولت 78
4-9-7-1- سیاستگذاری در جهت اهداف نظام 79
4-9-7-2- وضع مالیات 80
4-9-7-3- بهرهبرداری از زمینهای عمومی 81
4-9-7-4- ادارهی انفال 81
فصل پنجم: مقایسه دیدگاه های شهید صدر و شهید مطهری
5- مقایسه دیدگاه های شهید صدر و شهید مطهری 84
نتیجه گیری 92
پیشنهادات 94
فهرست منابع 96
چكیده
جوامع بشری برای تأمین نیازها و توسعهی نهادهای خود در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تدابیر و برنامههایی دارند. صاحب نظران مکاتب گوناگون مادی (مارکیسم و سرمایهداری) از دیدگاه خاص خود به موضوع اقتصاد نگریسته و برنامههایی را برای تنظیم امور جامعه خویش ارایه دادهاند. به مرور زمان و با ایجاد شکافهای اقتصادی، بحرانهای اقتصادی، تأسیس و متعاقب آن بایگانی شدن پی در پی مکاتب اقتصادی به دلیل ناهمسانی با فطرت و سرشت انسان، جایگاه دین واندیشههای دینی در قلمرو اقتصاد برای تنظیم روابط اقتصادی بیشتر نمودار شد. آراء واندیشههای فقهی صاحب نظران دینی در عرصههای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، که متضمن سعادت دنیوی و اخروی افراد در جامعه است با شدّت و ضعف مورد نقد و بررسی قرار میگیرد. این نوشتار تلاش میکند تا با پرداختن به نظرات واندیشههای دو تن از فقهاء و صاحب نظران دینی در حوزهی اقتصاد اسلامی (شهید آیت ا…. محمد باقر صدر و شهید آیتا… مرتضی مطهری) به تبیین مباحث عمدهی آنها در این رابطه به پردازد. این بررسی درپی آن است تا نشان دهد که: توسعهی اقتصادی پایدار، سلامت اقتصادی، امنیت روانی و… بدون تأثیرپذیری از یک نظام اقتصادی مبتنی بر آموزههای دینی دست نیافتنی است و بنابراین: میکوشد با ارایه همهی اقشار در جامعه بینالمللی باز شناسد تا در آینده بتوان از این مسیر نقبی به سوی اقتصاد اسلامی باز کرد.
واژههای كلیدی: اقتصاد، نظام اقتصادی اسلامی، صدر، مطهری.
مقدمه
تحقیقات و بررسیهای معاصر در حوزهی عرصههای گوناگون اجتماعی، اقتصادی حاکی از آن است که در نظام اجتماعی به طور بالقوه سه عنصر متخاصم وجود دارد که شرط سلامت این نظام برقراری تعادل میان آن عناصر است. دولت، اجتماع و بازار سه عنصر اصلی و حیاتی جامعهاند. دولت بسیار قدرتمند منجر به ظهور نظامهایی نظیر استالینیسم میگردد. بازاری که کاملاً به حال خود رها شده و فاقد تنظیم باشد شرایطی نظیر، خیار به وجود آورده و در موقعیتی که اجتماع از قدرت بلامنازع، و مسلط برخوردار باشد میتواند به ظهور جنگهای داخلی منجر گردد. نوع ارتباط آن سه حوزه با یکدیگر در جوامع متخلف متفاوت است. به طور کلی، در طی قرن بیستم نیروهای اقتصادی رونق یافته و حجم دولت رشد قابل توجهی یافته ولی در مقابل شبکههای اجتماعی تا حدودی تضعیف شدهاند. این در حالی است که به تعبیر ولف (wolf، 1989) هم بازار و هم دولت به انسانها به عنوان پیروان قواعد مینگرند نه به عنوان قاعدهسازان، در عرصهی سیاستگزاریهای عمومی، گروهی بر اقتصاد بازار تأکید دارند و گروه دیگر به رابطه دولت و شهروندان توجه دارند. هر دو گروه نقش عنصر سوم که همانا روابط حاکم و مناسبات و مسایل اعتقادی رایج در میان کنشگران در عرصههای مختلف میباشد را فراموش کردهاند. حاکمیت نگرش اعتقادی و باور مذهبی بر رفتارهای اقتصادی به عنوان متغیر کنترل کننده، تعیین کننده و پیشبینی کننده میتواند به تداوم انسجام اجتماعی، نظم اجتماعی و تقویت امور عامالمنفعه در جامعه بیانجامد.
به طور کلی در حوزهی دخالت دین در امور دنیا دیدگاهها متعدد و متفاوتاند. یک نگرش ناظر به اعتقاد ما نسبت به پیامبران در بعد تربیت و پرورش ابعاد روحی انسان بوده و بر این باورند: که تنظیم و ساماندهی امور دنیایی انسانها به خود آنها واگذار شده است و به تعبیر برخی از این افراد، ابلاغ پیامها و انجام کارهای اصلاحی و تکمیل دنیا در سطح مردم دور از شأن خدای انسان و جهان است و تنزل دادن پیامبران به حدود مارکسها، پاستورها و گاندیها یا جمشید و بزرگمهر و همورابی است. برخی نیز با این بیان که دین اصلاً در تدبیر دنیا دخالت نکرده و آن را به عقلا وانهاده است، به تبیین این دیدگاه میپردازند. هرچند در این دیدگاه نیز توسعه و رفاه، امری مطلوب به شمار میآید، دین در این امر دخالت نمیکند و چاره کار به خود مردم واگذار شده است. عدهای دیگر معتقدند که شریعت در برابر دنیای انسانهای بیتفاوت نبوده و قایل به پاسخگویی دین به نیازهای حیاتی بشر هم هستند.
فرم در حال بارگذاری ...
[پنجشنبه 1399-08-08] [ 06:39:00 ب.ظ ]
|