یک مطلب دیگر :

2 -5- ابعاد کمی بهره­برداری­های دهقانی در گیلان………………………………………………………………………………. 20

2-6- خلاصه­ای از قانون و آیین­نامه­ی اجرایی جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات

مناسب اقتصادی مصوب1385 …………………………………………………………………………………  23

2-7- طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری………………………………………………………………………………………. 25

2-7-1- مطالعات تفضیلی………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-7-1-1- (مطالعات فاز یک)…………………………………………………………………………………………………………… 25

2-7-1-2- مطالعات فاز دو……………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-7-1-2-1- انجام مطالعات پایه………………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-2- تهیه نقشه­های مورد نیاز………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-1-2-3- مرحله طراحی…………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-7-1-2-4- مرحله اجرا…………………………………………………………………………………………………………………. 27

2-8- تجربه­ی سایر کشورها در زمینه یکپارچه سازی اراضی…………………………………………………………………. 27

2-9- مروری بر تحقیقات صورت گرفته در ایران…………………………………………………………………………………. 30

2-10- چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 35

فصل سوم(مواد و روشها)……………………………………………………………………………………………………… 39

3-1 – موقعیت جغرافیای استان گیلان…………………………………………………………………………..40

3-2- روند اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری در غرب استان گیلان ……………………………………..41

آستارا …………………………………………………………………………………………………………………………. 42

تالش………………………………………………………………………………………………………………………………43

رضوانشهر………………………………………………………………………………………………………………………..45

ماسال……………………………………………………………………………………………………………………..46

صومعه سرا………………………………………………………………………………………………………………..46

فومن…………………………………………………………………………………………………………………………….47

شفت……………………………………………………………………………………………………………………………48

 

بندر انزلی…………………………………………………………………………………………………………………49

3-3- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 51

3-4- جامعه آماری و روش نمونه­گیری……………………………………………………………………………………………….. 51

3-5 – ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 51

3-6- روش­های آماری و تجزیه و تحلیل داده­ها …………………………………………………………………………………..52

فصل چهارم(تجزیه و تحلیل داده­ها ویافته­های تحقیق)……………………………………………… 54

4-1- یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 55

4-2- رتبه بندی عوامل پیش برنده در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان…………… 57

4-3- رتبه بندی عوامل بازدارنده طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب استان گیلان………………….. 59

4-4- ئتحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری………… 61

4-5- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری……………. 64

فصل پنجم(بحث، نتیجه­گیری و پیشنهادات)……………………………………………………. 67

5-1- خلاصه تحقیق…………………………………………………………………………………………. 68

5-2- یافته­های تحقیق……………………………………………………………………………………………… 70

5-3- نتایج توصیفی …………………………………………………………………………………………… 70

5-4- ویژگی­های فردی……………………………………………………………………………………….. 70

5-5- تحلیل عاملی……………………………………………………………………………………… 71

5-6- رتبه بندی عوامل پیش برنده……………………………………………………………………….. 71

5-7- رتبه بندی عوامل بازدارنده …………………………………………………………………………….. 71

5-8- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل پیش برنده در فرایند طرح تجهیز ونوسازی اراضی…………………………. 72

5-9- تحلیل عاملی مؤلفه های عوامل بازدارنده در فرایند طرح تجهیز و نوسازی اراضی………………………….. 72

5-10- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………….72

5-11- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………… 74

5-12- پیشنهادهای تحقیقات آتی…………………………………………………………………… 75

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………… 76

مقدمه

زمین از منابع محدود و تجدیدناپذیر مصرفی است که به­عنوان منبع امرار معاش و امنیت مالی منتقل شده بین نسل­ها و به­عنوان ثروت تلقی می­شود، به­خصوص در استان­های شمالی که منبع عمده­ی امرار معاش اکثر مردم است. رابطه بین زمین و مردم عمیق است و درک مردم از زندگی، ثروت، مقام اجتماعی و آرزو به­طور نزدیکی وابسته به زمین است. کوچک بودن و پراکنش قطعات زراعی به­عنوان یکی از مشکلات کشاورزی ایران باعث گردیده تا استفاده از ماشین­آلات در این اراضی مشکل بوده و

یک مطلب دیگر :

گول این ۸ ویژگی گوشی‌های هوشمند را نخورید!

 هزینه­ها را افزایش داده ودر نتیجه تولید و بهره وری مزرعه کاهش ­یابد. این خصوصیات در مزارع شالیکاری ایران نیز عمومیت دارد، طوری­که پراگندگی مزارع کوچک و شکل هندسی نامناسب آن­ها موجب عدم استفاده بهینه از منابع و نهاده­های تولید می­گردد و در نتیجه از یک طرف باعث افزایش هزینه تولید و از طرفی دیگر مانع رسیدن به حداکثر تولید می­شود و اعمال و روش­های پیشرفته در کشاورزی را با مشکل مواجه می­سازد. در این راستا تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری از گام­های مهم زیربنای لازم جهت تولید بیشتر و اقتصادی­تر محصول برنج محسوب می­شود. هدف از این عملیات مرتب کردن اراضی شالیزاری، افزایش راندمان آبیاری، افزایش راندمان کاربری ماشین­آلات و تسریع در تجمیع قطعات پراکنده، احداث جاده­های زارعی، فراهم کردن زمینه جلوگیری از تغییر کاربری اراضی، بالابردن قابلیت زهکشی اراضی در جهت توسعه کشت دوم بعد از برنج و در یک جمله استفاده بهینه از منابع آب و خاک و نهاده­ها می­باشد (یزدانی،1382).

بررسی منابع علمی در این زمینه، بیانگر محدود بودن منابع تحقیقاتی در داخل کشور می­باشد، در عین­حال بررسی­های تحلیلی و مطالعات پرسشنامه­ای تا حدودی رواج داشته است، به طوری­که می­توان ادعا نمود که هیچ­گونه هماهنگی بین ارزش و اهمیت کار با میزان فعالیت­های علمی مربوطه مشاهده نمی­شود. با توجه به وسعت ابعاد اجتماعی و اقتصادی این طرح، و چند جانبه بودن تغییرات ایجاد شده در مزرعه، انجام فعالیت­های علمی با در نظر گرفتن امکانات موجود و روال اجرایی طرح­های تحقیقاتی در کشور چندان ساده نمی­باشد. از سوی دیگر، طرح­های توسعه و تجهیز اراضی شالیکاری در کشورهای برنج خیز،  از سال­ها پیش شروع شده و مسائل تحقیقاتی مربوطه، در آن سال­ها مورد بررسی قرار گرفته است. بدیعی است که نتایج و تجربیات اجرایی طرح­های مشابه تولید برنج در شرایط کشور ما کاملأ مطابقت نداشته و به راحتی قابل استفاده نیست بلکه با در نظر گرفتن تمام ملاحظاتی ضروری در عرصه انتقال تکنولوژی، لازم است مطابق شرایط ویژه­ی کشور و ملاحظات منطقه­ای با این امر اقدام نمود(یزدانی،1382).

بر اساس مطالعات صورت گرفته چهار عامل در موفقیت طرح تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی مؤثرند که عبارتند از: عوامل فرهنگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل فنی و اجرایی. از متغیرهای تأثیرگذاردرطرح تجهیز و نوسازی می­توان به قوانین، مالکیت، دانش فنی، تحویل به­موقع اراضی کشاورزی، ساخت راه­های بین مزارع، ساخت کانال­های مناسب، کاهش مصرف آب، باورها و اعتقادات سنتی و کاهش هزینه تولید اشاره کرد. مهم­ترین اولویت­های بازدارنده در مسیر توسعه طرح تجهیز و نوسازی، مسائل فرهنگی و اجتماعی است که ناشی از سواد پایین و به تبع آن، عدم برخورداری از دانش فنی لازم و برخی باورها و اعتقادات سنتی است  می­باشد و مهم­ترین هدف از اجرای این  طرح­ها، کاهش هزینه­های تولید و افزایش درآمد کشاورزان می­باشد (آشکار آهنگر کلای و همکاران، 1385).

در این تحقیق سعی گردیده تا عوامل پیش­برنده و بازدارنده تجهیز و نوسازی اراضی شالیکاری غرب گیلان موردتأکید قرار گیرد. و لذا با توجه به اینکه تجهیز و نوسازی در اراضی شالیزاری در آغاز تکامل و نیز تعالی علمی می­باشد، بی­شک کاستی­ها و معایب آن روز به روز آشکار گردیده و موجبات توجه بیشتر و ارائه راهکارهای علمی و عملی کارشناسان مرتبط، پیمانکاران، دانشجویان و تمامی اقشاری که به نوعی با این مسئله مرتبط می­باشند را فراهم می­سازد که خود مبنای تحقیقات علمی و پژوهش­های عملی در کلیه سطوح می­باشد.

با توجه به هزینه بالای اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، بررسی شناسایی عوامل پیش­برنده و بازدارنده و رفع نواقص کار باعث بهره­وری بیشتر خواهد گردید و وزارت جهاد کشاورزی با برنامه­ریزی منسجم­تر نسبت به اجرای طرح اقدام خواهد نمود و همچنین کشاورزان نیز با اجرای طرح از پیشرفت­های مکانیزاسیون بهره بیشتری را در فرآیند تولید خود کسب خواهند نمود.

1-2- بیان مسأل

استفاده بهینه از اراضی زراعی جهت خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک از اهم اهداف توسعه کشاورزی پایدار و یکی از مهم­ترین اهداف توسعه اقتصادی در کشورمان به شمار می­رود و افزایش تولیدات کشاورزی با توجه به محدودیت سطح زیر کشت در گرو افزایش تولید در واحد سطح با بکارگیری فناوریهای نوین می­باشد.

یکی از محورهای اصلی توسعه­ی اقتصادی کشور، توسعه­ی بخش کشاورزی و استفاده مطلوب از منابع آب و خاک با هدف ایجاد امنیت غذایی برای جمعیت رو به افزایش کشور است. بخش کشاورزی با توجه به تجربه توسعه­ی کشورهای صنعتی و به دلایل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و همچنین به­دلیل شاغل بودن بخش چشمگیری از جمعیت در این حوزه چه بطور مستقیم و چه غیر مستقیم مورد توجه قرار گرفته است. بررسی­ها تا آنجا که به ایران مربوط می­شود، نشان می­دهد به رغم اجرای برنامه­های مختلف توسعه کشاورزی و روستایی طی دهه­های گذشته توسط این بخش نسبت به سایر بخشها، رشد مناسبی نداشته و در مواردی نیز دارای سیر نزولی بوده است (شکوری، 1382). پراکندگی، نامنظمی و کوچکی پهنه وسیعی از گیری ماشین­آلات مرتبط با کشت بسیار دشوار و غیر ممکن به نظر رسد. دشواری کار زراعی در اراضی اراضی شالیزاری به گونه­ای طبیعی موجب گردیده است تا فرایند کشت شالی از ابتدا تا انتها نیازمند نیروی کار انسانی بوده و بکار پراکنده وکوچک در کنار میل به اشتغال به کار­های پر درآمد­تر و کم زحمت­تر به همراه توسعه فعالیت­های غیر­کشاورزی باعث شده است تا بخش قابل ملاحظه­ای از اراضی ارزشمند کشاورزی از رده تولید خارج و یا به شکلی بی­تناسب به فعالیت­های کشاورزی اختصاص یابند (یعقوبی و کبیری، 1997).

تغییر شرایط اقتصادی طی سال­های اخیر گرایش زیادی را برای استفاده از ماشین­آلات کشاورزی در مراحل مختلف تولید ایجاد کرده است که به علت دشواری عبور ماشین­های کشاورزی از بین قطعات و عدم استفاده صحیح از آن­ها فرآیند مدرنیزاسیون کشاورزی را به تعویق انداخته است، به­علاوه هزینه­های تولید را در صورت عدم استفاده ازماشین­های کشاورزی به میزان زیادی افزایش داده و درآمد کشاورزان را کاهش می­دهد، ازاین­رو برای رفع این مشکل که در بخش کشاورزی بخصوص در امر تولید برنج هدف­های زیر بخش آب و خاک و به تبعیت آن پروژه­ی تجهیز و نوسازی اراضی شالیزار به­عنوان عامل مؤثر در ایجاد بستر مناسب برای تحقق سایر طرح­های زراعی امری الزامی است. از طرفی ناهمواری اراضی زراعی موجب کاهش قابل ملاحظه راندمان کاربری آب و بازده توزیع یکنواختی آب در داخل مزرعه می­شود. لذا با توجه به اهمیت اجرای طرح، دستیابی به نقاط قوت و ضعف طرح­های اجرا شده و فراهم آوردن توصیه­های اجرایی برای بهبود روش­ها و بالا بردن ضریب موفقیت آنها امری ضروری می­باشد.

بیش از یک دهه است که ضرورت تغییر اساسی در شالیزارهای شمال کشور با هدف کاهش هزینه­های تولید، کاهش سختی­کاری، گسترش مکانیزاسیون، مدیریت صحیح توزیع واستفاده از آب آبیاری، جلوگیری از تبدیل اراضی کشاورزی، امکان توسعه کشت دوم و ارتقاء اقتصاد خانوارهای کشاورزان برنجکار و کارآفرینی مورد اقبال تمام دست­اندرکاران تولید برنج شامل کشاورزان، کارشناسان و پیمانکاران قرار گرفته است. امروزه زمان آن فرا رسیده، که با نگاهی به آنچه انجام گرفته و توجه به نقاط قوت و ضعف، به ارزیابی آن پرداخته و با اصلاح روش­ها، راه آینده را با جدیت و توان بیشتر دنبال نماییم.

مهم­ترین نکته در این مسیر این است که خاک، بستر اصلی عملیات تجهیز و نوسازی و به طور یقین کشاورزان صاحبان اصلی این طرح­ها می­باشند. بنابراین هر فعالیتی که در این بستر انجام می­شود، باید منافع و نظریات کشاورزان را تامین نماید، به همین دلیل مسایل و استانداردهای فنی و هم­ارز آن نظرات کشاورزان، شاخص­های مهم ارزیابی محسوب می­شوند ( یزدانی،1383).

2-2-3- شاخص تنوع شانون کل برای هر کدام از گیاهان میزبان   33

2-2-4- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا- هورن در بین گیاهان میزبان   33

2-3- تراکم جمعیت L. affinis در مراحل مختلف رشدی گیاه E. aucheri 33

2-3-1- تعیین تعداد نمونه   33

2-3-2- مطالعه­ی تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis  34

2-4- ویژگی­های چرخه زندگی سرخرطومی  L. affinisروی گیاه میزبان E. aucheri 35

2-5- شناسایی پارازیتوییدهای سرخرطومی‌ L. affinis  38

2-6- تجزیه آماری   39

فصل سوم   40

3- نتایج   41

3-1- شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنس Larinus از مراتع و مزارع استان کرمان   41

3- 2- کلید شناسایی برای گونه­های جنس Larinus در منطقه کرمان   41

3-3- توصیف مختصر ویژگی‌های ریخت‌شناسی و پراكنش گونه‌های جمع‌آوری شده   42

 

3-4- درصد فراوانی گونه‌های جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   52

3-5- شاخص تنوع و یکنواختی شانون برای گونه­های Larinus در مراحل مختلف رشدی گیاهان میزبان   56

3-6- شاخص تنوع شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-7- شاخص یکنواختی شانون کل برای گونه­های Larinus روی شش گونه گیاه میزبان   60

3-8- شاخص شباهت تنوع گونه­ای موریسیتا-هورن برای گونه­های Larinus در بین گیاهان میزبان   61

3-9- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی گونه گیاهی E. aucheri در منطقه كرمان   63

3-10- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی گیاه میزبان E. aucheri 67

3-11- شکارگرها و پارازیتوییدهای سرخرطومی L. affinis  70

4- بحث   71

4-1- گونه­های سرخرطومی جنس Larinus در منطقه کرمان   71

4-2- فراوانی نسبی و تنوع گونه­ای جنس Larinus روی گیاهان میزبان مختلف   72

4-3- پارامترهای زیستی سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri در منطقه كرمان   77

4-4- تراکم جمعیت سرخرطومی L. affinis روی علف هرز E. aucheri 80

5- پیشنهادات   83

منابع مورد استفاده   84

مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه

گیاهان متعلق به تیره آفتاب‌گردان‌ها[1]، دارای گونه‌های متنوعی هستند که تعدادی از آن­هابه عنوان علف‌های هرز مزارع و مراتع، تعدادی به عنوان گیاهان دارویی و تعدادی نیز جزو محصولات زراعی هستند (نصیرزاده و همکاران، 1384). یکی از جنس­های مهم این تیره که به عنوان علف هرز مطرح
می­باشد، جنس Onopordun یا خارپنبه است که حدود 50 گونه از گیاهان این تیره را دربرمی­گیرد (برایس و همکاران[2]، 1990). گونه‌های

یک مطلب دیگر :

دانلود پایان نامه ارشد درباره مشتری مداری و اهمیت آن

 جنسOnopordun  و Centaurea (سوبحین و فورناصری[3]، 1994) فقط توسط بذر تکثیر می­یابند. از جنس Centaurea گونه Centaurea solstitialis L. یا گل ستاره­ای زرد از علف­های هرز مهم در مزارع و مراتع می‌باشد (گروپ و همکاران[4]، 1990؛ شلی و همکاران[5]، 1998؛ دی توماسو[6]، 2005). گونه‌های مختلف علف‌های هرز از جنس Onopordun مثل خارپنبه اغلب در اراضی بایر، حاشیه نهرها و رودخانه‌ها، کنار جاده‌ها، مراتع، چراگاه‌ها و اراضی کشاورزی مختلف به ویژه مزارع غلات می‌رویند (دوی[7]، 1991). رشد این علف‌های هرز در مراتع سبب کاهش تولید علوفه در این اراضی شده و نیز بهره‌برداری از آنها را جهت پرورش دام محدود می‌کند. تراکم زیاد علف‌های هرز خاردار در مراتع مانند یک سد طبیعی مانع از جابجایی احشام شده و دسترسی آنها به منابع غذایی جدید و آب را با مشکل مواجه می‌كند. همچنین كشاورزان به دلیل خاردار بودن برگ و ساقه‌های این گیاهان با مشکلات زیادی در کشاورزی و دامپروری مواجه می‌شوند (سیندل[8]، 1991).

جنس‌های دیگری از گیاهان تیره Asteraceae مانندEchinops  دارای گونه‌هایی هستند كه به عنوان گیاه دارویی مطرح بوده و در درمان بسیاری از بیماری‌های تنفسی و تشنج‌ها كاربرد دارند (زرگری، 1370).

برخی از گونه­های این جنس به عنوان گیاه تزئینی در باغبانی نیز كاربرد دارند اما، بیشتر به جنبه‌های دارویی آنها توجه می‌شود (دالیا و همکاران[9]، 2006).

به طور کلی علف‌های هرز گیاهان ناخواسته و نامطلوبی هستند که با رقابت در بهره‌برداری انسان از منابع آب و خاک تاثیر منفی روی رفاه و آسایش انسان می‌گذارند. اگرچه علف‌کش‌ها نقش مهم و موثری در كاهش تراكم علف‌های هرز و جلوگیری از خسارت آنها در کشاورزی و مرتعداری دارند، با این حال كاربرد علف‌کش‌ها نگرانی‌ها در مورد ایمن بودن مواد غذایی تولید شده و آلودگی محیط زیست را افزایش داده است و همچنین سبب شده است که کارشناسان کنترل علف‌های هرز به کاربرد روش‌های جایگزین برای كنترل علف‌های هرز روی آورند. به عنوان مثال علف‌هرزC. solstitialis  با تراكم بالا در چراگاه‌ها و مراتع، تاکستان‌ها و سایر زیستگاه‌ها بخصوص در غرب ایالت متحده آمریکا مشاهده می‌شود؛ به طوری‌که در کالیفرنیا سطح آلودگی به این علف هرز از 48/0 میلیون هکتار در سال 1958 به 2/3 میلیون هکتار در سال 1985 رسید (مدوکس و همکاران[10]، 1985). از آنجا که کنترل شیمیایی در سطوح وسیع باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، لذا برای کنترل این علف هرز در سطح وسیع از عوامل بیوكنترل استفاده می‌شود (سوبحین و فورناصری، 1994). با توجه به اینكه این علف هرز فقط توسط بذر تکثیر می‌شود، لذا حشرات بذرخوار از عوامل بیوكنترل مطلوب این علف هرز هستند (سوبحین و فورناصری، 1994).

استفاده از عوامل بیوكنترل برای کنترل علف‌های هرز به عنوان یک روش جایگزین و مطلوب در مدیریت علف‌های هرز نقش بسیار مهمی دارد. حشرات تک‌خواری[11] که از گونه‌های خاصی از علف‌های هرز به عنوان منبع غذایی تغذیه می‌کنند جزو عوامل بیوكنترل مناسب برای کنترل علف‌های هرز محسوب می‌شوند. شدت تاثیر عوامل بیوکنترل روی علف­های هرز به شرایط اقلیمی منطقه، زادآوری، اندازه و نحوه‌ی تغذیه حشره بستگی دارد (راوو[12]، 2000). گونه­های سرخرطومی‌ متعلق به جنس Larinus Dejean, 1821 در کنترل اغلب علف‌های هرز تیره Asteraceae نقش مهمی دارند (زولفر[13] و همکاران، 1971 و کومبس[14] و همکاران، 2004). این سرخرطومی‌ها با تغذیه از بذر علف‌های هرز متعلق به جنسOnopordun  باعث کنترل آنها می‌شوند (کریم­پور، 1387). این سرخرطومی‌ها از نواحی شرقی حوضه‌ی مدیترانه تا نواحی مرکزی آسیا انتشار دارند (کریم­پور، 1387). تعدادی از گونه‌های این سرخرطومی روی گونه‌های جنسEchinops  فعالیت تغذیه‌ای داشته و باعث تولید مان[15] روی آنها می‌شوند (نصیرزاده و همکاران، 1384). مان­ها فرآورده‌های دارویی هستند که در اثر فعالیت این سرخرطومی‌ها روی ساقه گیاه میزبان تولید می‌شوند و از روزگاران قدیم استفاده دارویی دارند (نصیرزاده و همکاران، 1384).

از آنجا که اکثر گونه­های سرخرطومی‌ جنس Larinus در کنترل علف‌های هرز و نیز تولید مان (به عنوان فرآورده دارویی) نقش دارند، لذا این تحقیق با هدف شناسایی گونه‌های سرخرطومی جنسLarinus  و مطالعه‌ی برخی از ویژگی‌های زیستی گونه غالب در منطقه کرمان انجام گرفت.

1-2- جایگاه سرخرطومی‌های جنس Larinus Dejean, 1821 در رده‌بندی حشرات

جایگاه سرخرطومی‌های جنسLarinus  در رده‌بندی حشرات به ترتیب زیر می‌باشد (تریپل­هورن و جانسون[16]، 2007):

Class: Insecta

Order: Coleoptera

Suborder: Polyphaga

2-6-1-1-3-رنگ­های شیمیایی یا سنتیک(مصنوعی)…………………………….24

2-6-1-2- پانسیو 4-آر………………………………………………………………………25

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1- مقدمه  …………………………………………..27

3-2- تجهیزات آزمایشگاهی………………………………………………………………27

3-2-1- مخزن بالا­دست  ………………………………………………………..27

3-2-2- مخزن پایین­دست……………………………………………………..28

3-2-3- ستون خاک…………………………………………………………28

3-2-4- تابلو پیزومتری  …………………………………………………………29

3-2-5- تجهیزات اسپکتروفتومتری………………………………………………………29

3-3- نمونه خاک­های مورد آزمایش……………………………………………………………….30

3-3-1- آزمایش دانه بندی مصالح…………………………………………………31

3-3-2- مشخصات فیزیکی خاک­های مورد استفاده………………………………………………32

3-3-3- تعیین قطر متوسط ذرات   ……………………………………………………………32

3-3-4- تعیین تخلخل ذرات خاک  …………………………………………………….32

3-3-5- تعیین هدایت هیدرولیکی خاک  …………………………………………………………..33

 

3-4- ردیاب­های رنگی مورد استفاده در این پژوهش……………………………………..33

3-4-1- رنگ پانسیو 4-آر……………………………………………………………..33

3-4-1-1- طیف مربوط به رنگ پانسیو 4-آر…………………………………………….33

3-4-1-2- رسم منحنی کالیبراسیون رنگ پانسیو 4-آر…………………………………………..33

3-4-2- رنگ ویولت کوواسول……………………………………………………34

3-4-2-1-طیف مربوط به رنگ ویولت کوواسول……………………………………….. 34

3-4-2-2- رسم منحنی کالیبراسیون رنگ ویولت کوواسول…………………………..34

3-5- اجرای آزمایش­ها   ………………………………………………………………36

3-5-1- آزمایش جذب ماده رنگی در نمونه خاک…………………………….36

3-5-2- اجرای آزمایش ردیابی……………………………………………………………36

3-6- بازیابی جرم ردیاب­ها……………………………………………………..37

3-7- مدل­سازی عددی جریان و ردیاب  ………………………………………37

3-7-1- معرفی مدل Seep/w…………………………………………………………………37

3-7-1-1- مراحل مدل­سازی در Seep/w  ………………………………….38

3-7-2- معرفی مدل Ctran/w…………………………………………………….38

3-7-3- معادله حاکم و شرایط مرزی……………………………………………….38

3-7-3-1-نحوه محاسبه ضریب انتشار طولی…………………………………….39

3-7-4- اجرای مدل عددی………………………………………………………………………..39

فصل چهارم: بحث و نتایج

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………40

4-2- نتایج آزمایش جذب ماده رنگی در نمونه خاک……………………………………40

4-3- نتایج آزمایش­های ردیابی……………………………………………………………………….40

4-3-1- نتایج بازیابی ماده ردیاب پانسیو4-آر …………………………………………….40

4-3-1-1- نتایج بازیابی پانسیو 4-آر برای خاک ریز دانه(FS)………………………………41

4-3-1-2- نتایج بازیابی پانسیو 4-آر برای خاک درشت دانه(CS)………………………41

4-3-1-3- نتایج بازیابی پانسیو 4-آر برای خاک ترکیبی (MS)……………………………42

4-3-2- منحنی­های رخنه برداشت شده پانسیو4-آر………………………42

4-3-2-1- منحنی­های رخنه برداشت شده در خاک ریزدانه با ماده رنگی پانسیو 4-آر………………………………………..42

4-3-2-2- منحنی های رخنه برداشت شده در خاک درشت دانه با ماده رنگی پانسیو 4-آر………………………………..46

یک مطلب دیگر :

4-3-2-3- منحنی­های رخنه برداشت شده در خاک ترکیبی با ماده رنگی پانسیو 4-آر……………………………………….49

4-3-2-4- ضریب انتشار طولی پانسیو 4-آر…………………………………………………53

4-3-3- نتایج بازیابی ماده ردیاب ویولت کوواسول………………..53

4-3-3-1- نتایج بازیابی ویولت کوواسول برای خاک ریزدانه………………………………………….53

4-3-3-2- نتایج بازیابی ویولت کوواسول برای خاک درشت دانه…………………………….53

4-3-3-3- نتایج بازیابی ویولت کوواسول برای خاک ترکیبی……………………………………….54

4-3-4- منحنی­های رخنه برداشت شده برای ویولت کوواسول…………………………..54

4-3-4-1- منحنی­های رخنه برای خاک ریزدانه با ماده رنگی ویولت کوواسول…………………………………………………….54

4-3-4-2- منحنی­های رخنه برای خاک درشت دانه با ماده رنگی ویولت کوواسول……………………………………………..58

4-3-4-3- منحنی­های رخنه برای خاک ترکیبی با ماده رنگی ویولت کوواسول……………………………………………………61

4-3-4-4- ضریب انتشار طولی ویولت کوواسول…………………………………………………………….64

4-4- نتایج مدل­سازی با Ctran/w…………………………………………………………64

4-4-1- نتایج مدل­سازی ردیاب پانسیو 4-آر……………………………………………………….64

4-4-1-1- نتایج مدل­سازی ردیاب پانسیو 4-آر در خاک ریزدانه…………………………………….64

4-4-1-2- نتایج مدل­سازی ردیاب پانسیو 4-آر در خاک درشت دانه……………………………………………………………………67

4-4-1-3- نتایج مدل­سازی ردیاب پونسیو 4-آر در خاک ترکیبی…………………………………………………………………………70

4-4-2- نتایج مدلسازی ردیاب ویولت کوواسول……………………………………………..73

4-4-2-1- نتایج مدل­سازی ردیاب ویولت کوواسول در خاک ریزدانه…………………………………………………………………….73

4-4-2-2- نتایج مدل­سازی ردیاب ویولت کوواسول در خاک درشت دانه……………………………………………………………..76

4-4-2-3- نتایج مدل­سازی ردیاب ویولت کوواسول در خاک ترکیبی……………………………………………………………………79

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد ها

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………..82

5-2- نتایج کلی…………………………………………………………………………………..82

5-3- پیشنهادها……………………………………………………………………………………….83

فهرست منابع…………………………………………………………………………84

– مقدمه

امروزه ردیابی در مسائل آب و خاک در مقایسه با گذشته كاربردی بسیار گسترده­تر یافته است. بررسی ارتباط هیدرولیكی و ویژگی­های هیدرودینامیكی سفره­های آب زیرزمینی، ارزیابی منشاء و گسترش آلودگی از مهم­ترین كاربردهای این روش هستند. در كشور ما نیز همگام با فرآیند توسعه و با رشد فزآینده صنعت سدسازی و مطالعات منابع آب و خاک در حوضه­های گوناگون، روش ردیابی در  آب­های سطحی و زیر سطحی نیز افزایش یافته است.

در گذشته كاربرد عمده ردیاب­ها در آب­های زیرزمینی در پی بردن به مواردی همچون جهت، مسیر، سرعت و زمان عبور آب بوده است. امروزه با توجه به روند رو به افزایش آلودگی منابع آب­های سطحی و زیرزمینی، افزون بر موارد فوق مواردی همچون پخشیدگی و انتقال آلاینده­ها نیز مورد توجه می­باشد. به منظور شناخت و حفاظت كیفی منابع آب داشتن اطلاعات دقیق از رفتار مواد آلاینده در درون این سیستم ضروری است كه به كمك روش­های ردیابی می توان این رفتار را تا حدود زیادی شبیه سازی نمود.

1-2- کلیات پژوهش

آزمایش­های ردیابی از جمله روش­های تكمیلی است كه در مراحل پایانی مطالعات سیستماتیك منابع آب و خاک و ژئوتكنیك به كار می­رود. در این مطالعات با توجه به گسترش منطقه مورد مطالعه ممکن است از ایزوتوپ­های محیطی و ردیاب­های مصنوعی (شیمیایی، رنگی) استفاده شود. باید توجه داشت اگر عملیات ردیابی مطابق دستورالعمل و با رعایت احتیاط­های لازم انجام نگیرد،  نه تنها مفید نبوده، بلكه نتایج گمراه­كننده­ای را نیز بدنبال خواهد داشت (بی­نام، 1388).

مطالعات ردیابی آب­های زیرزمینی همیشه بعد از انجام مطالعات كلاسیك هیدروژئولوژی و انجام بررسی­های ژئوفیزیكی و ژئوتكنیكی معمول انجام می­پذیرد، همچنین به كارگیری ردیاب­ها در منابع آب و خاک براساس ویژگی‌های محیط و خصوصیات ردیاب صورت می­گیرد. گاهی اوقات خصوصیات هیدرولوژیکی مکان مورد استفاده محدودیت­هایی را برای استفاده از برخی ردیاب­ها به وجود می­آورد. افزون بر ویژگی­های فوق عوامل دیگری مانند اثرات فیزیكی، شیمیایی و بیولوژیكی نیز ممكن است بر نتایج ردیابی تأثیرگذار باشد.

2-6-4-  مدل خود بازگشت تجمعی میانگین متحرک کسری (FARIMA) 15

2-7-   مدل‌های غیرخطی… 15

2-7-1-  مدل خودهمبستگی آستانه یا حدی(TAR) 16

2-7-2-  مدل واریانس شرطی ناهمسان خوهمبسته ARCH.. 16

2-7-3-  مدل دوخطی یا بی لینیر (Bilinear). 17

3-        فصل سوم مروری بر مطالعات پیشین… 19

3-1-   مقدمه.. 19

3-2-   بارندگی… 19

3-3-   درجه حرارت… 20

3-4-   دبی و جریان.. 21

3-5-   تبخیر. 22

3-6-   بررسی مطالعات پیشین در مورد مشخصات مهم سری‌های زمانی تبخیر نظیر روند.. 26

4-        فصل چهارم مواد و روشها 33

4-1-   منطقه مورد مطالعه.. 33

4-1-1-  ایستگاه های تبخیر سنجی مورد استفاده (غرب دریاچه ارومیه). 34

4-1-2-  داده های مورد استفاده برای تحلیل روند.. 35

4-2-   تحلیل روند.. 38

 

4-2-1-  آزمون من – كندال (MK) 39

4-2-2-  ضریب همبستگی اسپیرمن… 40

4-2-3-  روش كندال فصلی… 41

4-3-   آزمون ایستایی… 41

4-3-1-  آزمون ریشه واحد دیكی-فولر (ADF). 42

4-3-2-  آزمون KPSS. 43

4-4-  آزمون غیر خطی BDS. 44

4-5-   مدل سازی خطی… 45

4-6-   نرمال سازی و استاندارد کردن داده ها 46

4-6-1-  نرمال سازی متغیرهای سری زمانی… 46

4-7-   شناسایی مدل.. 47

4-8-   تخمین پارامترها 49

4-8-1-  محاسبه توابع خود همبستگی و خود همبستگی جزیی… 50

4-8-2-  تعیین رسته یا مرتبه مدل.. 50

4-9-   تست بهترین برازش….. 51

4-10-                                                                                                       تجزیه و تحلیل باقی مانده ها 51

4-10-1 استفاده از تابع خود همبستگی نمونه.. 51

4-10-2 آزمون پورت مانتئو (Portmanteau) 52

4-11-     ارزیابی مدل.. 52

4-12-     پیش بینی… 53

5-        فصل پنجم نتایج و بحث                           55

5-1-   مقدمه.. 56

5-2-   نتایج خصوصیات اساسی سری های زمانی… 56

5-2-1-  نتایج نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون چولگی… 56

5-2-2-  نتایج آزمون روند.. 57

5-3-   نتایج آزمون ایستایی… 61

5-4-   نتایج آزمون BDS. 62

5-5-   نتایج مدل سازی خطی سری های زمانی… 64

5-5-1-  نتایج آزمون بهترین برازش….. 64

یک مطلب دیگر :

5-6-   نتایج پیش بینی… 75

6-        فصل ششم  خلاصه نتایج و پیشنهادات… 80

6-1-  خلاصه نتایج… 80

6-2 –     پیشنهادات… 82

منابع      83

1-1  مقدمه

لاپلاس در سال 1776 بیان کرد که اگر بتوانیم شرایط اولیه هر پدیده را شناسایی کنیم، می‌توان آینده آن را نیز به طور دقیق پیش بینی نماییم. این تفکر مدت‌ها مورد قبول اندیشمندان عرصه علوم تجربی بود. اما پوآنکاره در سال 1903 بیان کرد خطاهای کوچک امروز به خطاهای بزرگ در پیش بینی فردا منجر می شود و از آنجا که اغلب شناخت دقیق وضعیت موجود امکان پذیر نیست و توأم با خطاست، پیش بینی نیز امری غیرممکن می نماید. به هر حال با آنکه نظر غالب امروزی بسیار نزدیک به نظر پوآنکاره است، اندیشمندان علوم مختلف بخش عظیمی از مطالعات خود را بر پیش بینی متغیرها و پدیده‌های مورد بررسی علوم خود متمرکز ساخته اند. از این میان، علوم هیدرولوژی و اقلیمی را نیز می‌توان نام برد (سلامی،1380).

پیش بینی فرآیند‌های اتفاقی یك عنصر كلیدی در تصمیم گیری است. كارآیی نهایی هر تصمیمی ‌بستگی به قانون یك مجموعه از حوادث دارد، كه متعاقب آن تصمیم می‌آید. اساس بسیاری از تصمیم گیری‌ها در فرآیند‌های هیدرولوژیکی و اقلیمی تصمیمات بهره برداری از منابع آب بر پایه پیش بینی و تحلیل سری‌های زمانی می‌باشد. در واقع یکی دیگر از کاربردهای مهم فرآیندهای سری زمانی در هیدرولوژی، پیش بینی متغیر هیدرولوژیکی مدل سازی شده برای یک یا چند گام زمانی جلوتر است (مالمیر، 1385)

در عصر كنونی، محدودیت منابع آبی جهت تأمین آب مورد نیاز كشاورزی و غیركشاورزی موجب بروز مشكلات عمده ای شده است. سالانه هزاران میلیارد مترمکعب آب شیرین از مخازن سدها که با هزینه‌ی زیادی جمع آوری شده، تبخیر می‌شود و املاح و نمک به جای مانده از آب تبخیر شده، کیفیت آب را کاهش می‌دهد.

تبخیر از تشت یكی از مؤلفه های مهم و تأثیر گذار در سیکل هیدرولوژی و برنامه ریزی و مدیریت منابع آب می باشد و برآورد آن در مقیاس‌های زمانی مختلف، به عنوان یكی از مهمترین پارامترهای جوی، از اهمیت ویژه‌ای در برنامه ریزی آبیاری دركشاورزی برخوردار است. از طرفی ایران كشوری خشك و نیمه خشك محسوب شده و مدیریت استفاده صحیح از منابع آبی ضروری است (قهرمان 1390). لذا این پدیده هیدرولوژیکی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

در تعریفی دیگر می‌توان گفت که تبخیر یک فرآیند فیزیکی است که طی آن از یک سطح مرطوب و یا سطح آزاد آب‌ها و یا یخ به صورت گازها به جو انتقال می‌یابد و این انتقال به فرم بخار آب و در دمایی پایین‌تر از نقطه جوش آب صورت می‌گیرد (چاخرلو، 1391).

با توجه به اینکه در پدیده تبخیر عوامل متعددی دخالت دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دمای هوا، سرعت باد، رطوبت نسبی، تابش خورشیدی، عرض جغرافیایی محل و مقدار مواد محلول در آب اشاره کرد.  هرگونه تغییر در پارامترهای هواشناسی یاد شده موجب ایجاد تغییراتی در میزان تبخیر از سطوح آزاد آب می شود (McHenney and Rosenberg 1993). به همین دلیل تغییر در میزان تبخیر باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

بنابراین سنجش همه این عوامل و مدل‌سازی آن‌ها، کاری مهم و بزرگ تلقی می شود و پیش بینی تبخیر از سطح آزاد دریاچه ارومیه به ویژه در زمان کنونی که رو به خشک شدن می باشد امری ضروری و لازم در جهت مدیریت بهره برداری از منابع آبی است.

1-2  بیان مسئله

با توجه به روند نزولی روز افزون تراز سطح آب دریاچه ارومیه و اهمیت ویژه ای که این دریاچه به عنوان یکی از مهم ترین اکوسیستم‌های آبی ایران و یکی از منابع بیوفسفریک برنامه انسان و بیوفسفر سازمان یونسکو دارد و نظر به اینکه تبخیر اصلی‌ترین عامل خارج شدن آب از منابع آبی موجود است (شیر غلامی، 1383)، لذا بررسی تبخیر و عوامل تأثیر‌گذار بر آن‌ها در مسائل مدیریتی منابع آب حوزه دریاچه ارومیه، لازم و ضروری می‌باشد.

تبخیر از سطح تشتک تبخیر می تواند به عنوان شاخصی از ترکیب اثرات تابش، دما، رطوبت و باد  بر روی تبخیر در نظر گرفته شود. تشتک تبخیر مقدار واقعی تبخیر را نشان داده و به کمک مشاهده مقدار افت سطح آب در آن و استفاده از ضرایب تجربی می تواند در برآورد تبخیر از سطوح آزاد آب به کار گرفته شود  .(Fernandes 2007) ضریب تشت با توجه به رطوبت و مقدار باد روزانه بین 65/0 تا 75/0 تغییر می کند.

تبخیر به عنوان یکی از پارامترهای مهم چرخه هیدرولوژیکی، تأثیر مهمی در دبی رودخانه، کاهش مقدار آب در طول دوره های کم آبی و در نهایت پایین رفتن سطح آب دریاچه خواهد داشت. بیشترین تأثیر این عامل در اوایل تابستان و در شرایطی است که حجم زیادی آب از سطح بدنه های آبی و خاک به جو باز می گردد (مالمیر، 1385). اولین گام در مدیریت یكپارچه منابع آب، ارزیابی منابع آب موجود، تعیین میزان دبی و تراز سطح آب و تغییرات آن از روی میزان تبخیر و پیش بینی متغیرهای هیدرولوژیكی است. ویژگی تصادفی بودن پدیده های هیدرولوژیكی سبب شده هیدرولوژیستها از مفاهیم متغیرهای تصادفی و سری زمانی در پیش بینی متغیرهای هیدرولوژیكی كمك گیرند. برای مدل سازی تبخیر می‌توان از مدل‌های استوکاستیكی، خصوصاً آنالیز سری زمانی كه ابزار مدیریتی مناسب برای پیش بینی مقادیر آتی فرآیندهای هیدرولوژیكی می باشد استفاده كرد. اغلب مدل‌های مختلفی برای شرح این فرآیند پیشنهاد شده‌اند كه از قابلیت‌ها و پیچیدگی‌های متفاوتی برخوردارند. از جمله این مدل‌ها، مدل های استوكاستیكی هستند (حمیدی، 1389).

این مدل های استوکاستیکی شامل مدل های خطی رایج سری زمانی که عبارتند از مدل خود همبسته AR، مدل های میانگین متحرک خود همبستهARMA ، با پارامترهای ثابت و مشتقات آن شامل AR و MA می باشد. مدل میانگین متحرک خود همبسته تجمعی ARIMA و همچنین مدل های پریودیک خود همبسته PAR و پریودیک میانگین متحرک خود همبسته PARMA)) و مدل های غیر خطی آن (مدل دو خطی یا بی لینیر BL، مدل خود همبستگی آستانه یا حدی TAR و مدل واریانس شرطی ناهمسان خود همبسته ARCH بوده که به ندرت در منابع آب مورد استفاده قرار گرفته اند. پرکاربردترین آن‌ها MA،AR  و ARMA می‌باشد. ارائه روشی که بتواند پیش بینی مناسب و نسبتاً دقیقی از میزان تبخیر از تشت را بدهد می تواند در شناسایی نیاز برای تحولات آینده از جمله مدیریت و حفاظت از منابع آب حائز اهمیت باشد. سری های زمانی به عنوان یك ابزار مناسب به منظور پیش بینی تبخیر از تشت و مدیریت منابع آب از اولویت برخوردار هستند. استفاده از سری‌های زمانی امروزه به عنوان ابزاری مناسب برای پیش بینی‌های مختلف به کار می‌رود. بنابراین می‌توان با استفاده از سری‌های زمانی، تبخیر را پیش بینی نمود تا بتوان پیش بینی مناسبی برای منابع آب مورد نیاز درآینده انجام داد.

1-3  اهداف