2-2- طراحی و نوآوری در آثار صنایع دستی………………………………………………………………………………………. 16

3-2- ضرورت و اهمیت بسته بندی در رونق صنایع دستی……………………………………………………………….. 23

4-2- هویت و اصالت در صنایع دستی……………………………………………………………………………………………….. 26

فصل سوم: آسیب شناسی وضعیت تولید شیشه های هنری در کارگاههای تهران

معاصر……………………………………………………………………………………….. 30

1-3- استقرار کارگاه های شیشه و تجهیزات کاری آنها……………………………………………………………………. 31

2-3- مواد اولیه……………………………………………………………………………………. 36

3-3- طراحی، نوآوری در تولید محصولات شیشه ای……………………………………………………………………….. 39

4-3- عوامل تاثیر گذار در فروش محصولات شیشه ………………………………………………………………………… 44

5­-3- بسته بندی محصولات …………………………………………………………………………………………….. 49

6-3- هویت و اصالت محصولات شیشه گری ………………………………………………………………………………… 55

7-3- وضعیت تولید محصولات همجوشی شیشه در ایران …………………………………………………………… 58

فصل چهارم : نگاهی به شیشه گری دستی در برخی کشورهای اروپایی …………………………. 67

 

1-4- شیشه گری دستی در جمهوری چک …………………………………………………………………………………. 68

2-4- شیشه گری دستی در لهستان …………………………………………………………………………………………….. 71

3-4- شیشه گری دستی درمورانوی ایتالیا …………………………………………………………………………………… 73

1-3-4- پیدایش شیشه گری در ایتالیا…………………………………………………………………………………………. 74

2-3-4- خاستگاه‌ها …………………………………………………………………………………………………….. 76

3-3-4- قرن های پانزدهم و شانزدهم میلادی،اوج شکوفایی شیشه گری مورانو ……………………….. 79

4-3-4- سقوط جمهوری و افول تدریجی …………………………………………………………………………………….. 81

5-3-4- نابودی توسط آیین نامه ها ……………………………………………………………………………………………… 81

6-3-4- زندگی دوباره …………………………………………………………………………………………………….. 83

7-3-4- رهبری جدید ………………………………………………………………………………………………………. 84

8-3-4-معرفی تکنیک های مهم و رایج در شیشه گری مورانو…………………………………………………….. 85

فصل پنجم: تحلیل یافته ها و استنتاج نهایی ……………………………………………………………………….. 93

1-5-  تحلیل یافته ها …………………………………………………………………………………………………… 94

2-5- راهکارهای پیشنهادی ………………………………………………………………………………………….. 97

3-5- نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………. 99

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………………… 100

مقدمه :

شناخت بشر از شیشه به بیش از 3000 سال قبل از میلاد بر می گردد، هنر شیشه گری یکی از قدیمی ترین صنایعی است که انسان به آن اشتغال داشته است. در ایران نیز شیشه گری دارای سابقه طولانی می باشد و در طی قرن ها آثار قابل توجهی از این هنر به جای مانده است. ویژگی های حایز اهمیت این عنصر و همچنین جذابیت های خاص آن باعث گردید همواره به عنوان یکی از کاربردی ترین محصولات هنری مورد توجه هنرمندان و صنعتگران قرار گیرد.  این هنر کهن تا به امروز موقعیت خود را به عنوان یکی از رشته های ارزشمند صنایع دستی در کشور حفظ کرده اما متاسفانه در چند سال گذشته دچار رکود شده و مشکلاتی در روند تولید محصولات شیشه ای بوجود آمده است.

رساله حاضر برای پاسخگویی به سؤالات، و اثبات یا رد فرضیات، در پنج فصل به نگارش در خواهد آمد : پس از فصل اول که ” کلیات پژوهش ” نام دارد، فصل دوم با نام ” تعاریف و مبانی نظری پژوهش ” به موضوعاتی از قبیل تاثیر گذار بودن صنایع دستی در اقتصاد کشور، اهمیت بسته بندی در رونق صنایع دستی و همچنین هویت و اصالت آثار تولید شده اشاره خواهد کرد. فصل سوم از رساله ” آسب شناسی وضعیت تولید شیشه های هنری در کارگاه های تهران معاصر ” با نگاهی به موفق ترین نمونه های مشابه در اروپا، نام دارد. در این بخش با تحقیق در کارگاه های شیشه گری فعال تهران به عنوان مهمترین نمونه جامعه آماری، وضعیت تولید و مشکلات بوجود آمده برای تولید کنندگان مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و برای هرکدام از مشکلات امکان پذیر ترین راهکارها ارایه می شود. فصل چهارم از این رساله ” نگاهی به شیشه گری چند کشور موفق و مطرح اروپا با تمرکز بر شیشه گری مورانوی ایتالیا” نام دارد.

هدف از ایجاد فصل چهارم و معرفی روند شیشه گری مورانوی ایتالیا ، دستیابی به ویژگیهای هنری و ساختاری و قوانین موثر در اعتلای این هنر می باشد که می تواند در

یک مطلب دیگر :

راهنمای پایان نامه درباره : پایان نامه با موضوع قانون مدنی : ادله و شرایط اعتبار اقرار در حقوق کیفری

 نتیجه گیری رساله و ارایه راهکارهای ممکن به عنوان الگوی پیشرفته در بهبود وضعیت شیشه گری کشورمان موثر و مفید واقع شود. و در نهایت فصل پنجم ” تحلیل یافته ها و استنتاج نهایی ” نام دارد. در این فصل با کمک یافته ها و نتایج بدست آمده به سوالات تحقیق پاسخ داده می شود بنابراین تایید شدن و یا رد شدن فرضیات این رساله مشخص خواهد شد.

 

   فصل اول:

 کلیات پژوهش

• بیان مسئله
• منطق اجرایی ، روش تحقیق و جامعه آماری
• ابزار تحقیق
• اهداف تحقیق
• سوالات تحقیق
• فرضیات تحقیق
• محدودیتهای تحقیق
• پیشینه تحقیق

 

1-1- بیان مساله

هنرهای سنتی و صنایع دستی مجموعه هنرهای اصیل، بومی و مردمی هر كشوری است كه ریشه های عمیق و استوار در اعتقادات، باورها، آداب، عادات، رسوم و سنن و در مجموع فرهنگ معنوی هر جامعه دارد. كشور ایران با توجه به تاریخ و تمدن كهنی كه دارد به نوبه خود یكی از متنوع ترین صنایع دستی را در دنیا داراست و امروزه در جایگاه خود شهرتی جهانی كسب كرده است.

هنر –  صنعت شیشه گری دستی در طول تاریخ کهن ایران ریشه ای عمیق دارد و همچون اکثر هنرهای دیگر ادواری موفق را پشت سر گذاشته است. هنرمندان ایرانی از دوران باستان تا دوران اسلامی با ساخت محصولاتی چون ظروف، ابریق، عطردان و غیره که همگی با شیوه شیشه گری فوتی انجام شده اند، معرف این هنر اصیل به جوامع دیگر بوده است. همچنین در عصر حاضر هنر شیشه گری با تکیه بر پشتوانه ای قوی روند کاری خود را ادامه داده است. اما در چند سال گذشته وضعیت تولید صنایع شیشه دچار رکود شده و دوران افول را طی می کند. در گذشته کارگاه های شیشه گری فوتی محصولات متنوعی را به کشور های اروپایی صادر می کردند و همچنین بازار داخلی مناسبی داشتند. اما اکنون بسیاری از کارگاه ها تعطیل شده اند و مشکلات تولیداتشان روز به روز بیشتر شده است. با توجه به تحقیقات و فعالیتهای نگارنده در زمینه هنر شیشه در محیط دانشگاهی و کارگاهی به عنوان عضوی نو پا در این عرصه و همچنین بی مهری و بی توجهی متولیان امر نسبت به هنر شیشه گری به عنوان دغدغه ی ذهنی چند ساله و با توجه به حساسیت موضوع هنر شیشه گری به عنوان یکی از رشته های مهم صنایع دستی کشورمان، سعی بر آن شد که محوریت این تحقیق بر روی آسیب شناسی وضعیت تولید شیشه های هنری قرار بگیرد.

یکی دیگر از شیوه های تولید شیشه، همجوشی شیشه است که در دو دهه گذشته در ایران رایج شده و بیشتر در دانشگاه ها به عنوان واحد درسی در قالب کارگاه های تخصصی ارایه می شود. به دلیل اینکه تعداد کارگاه های همجوشی شیشه روز به روز در کشور زیاد می شود و اکثر هنرمندان آن از فارغ التحصیلان رشته ی صنایع دستی هستند، پرداختن به وضعیت تولید این شیوه، جامه ضرورت به خود پوشاند. بنابراین با تحقیق بر دو تکنیک دمی (فوتی) و همجوشی شیشه (فیوزینگ) در کارگاه های در حال فعالیت، وضعیت تولید و عوامل رکود آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.

از آنجا که آگاهی از روند تولید شیشه های هنری در کشورهای مطرح می تواند برای دستیابی به یک نتیجه گیری مطلوب و مفید موثر واقع شود، در بخشی از این رساله به معرفی موفق ترین نمونه های مشابه در اروپا می پردازیم.

2-1- منطق اجرایی ، روش تحقیق و جامعه آماری

نوع تحقیق در این پایان نامه، به لحاظ هدف کاربردی، از نظر ماهیت تحلیلی – توصیفی و از نظر شیوه اجرا به صورت میدانی و کتابخانه ای بوده است. لازم به ذکر است در مورد هنر شیشه گری منابع تالیفی و ترجمه شده بسیار محدود بوده و بخشهایی از مطالب این رساله از سایت های معتبر و کتاب های لاتین استفاده شده است.

به دلیل اینکه موضوع تحقیق، وضعیت تولید شیشه های هنری در کارگاه های شیشه گری تهران معاصر است بهترین نمونه جامعه آماری کارگاه های در حال فعالیت می باشند و در بین آنها 6 واحد فعال آقای علی بختیاری، آقای سعید گلکار، خانم فرزانه خانلرخانی، آقای وفایی، رضا اسماعیلی و وحید زارع پور که از لحاظ کیفیت و سابقه کاری مطرح تر هستند مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته اند.

 

3-1- ابزار تحقیق

برای انجام تحقیق و گردآوری اطلاعات این رساله که به صورت کتابخانه ای و بخش عمده آن میدانی بوده است، ابزار های مورد استفاده به شرح زیر می باشد :

1- کتابهای دسته اول فارسی و لاتین. لازم به ذکر است کتابهای تالیفی و ترجمه شده در زمینه شیشه گری دستی بسیار محدود می باشد. بنابراین بخشی از اطلاعات با استفاده از کتابها و سایتهای معتبر لاتین و ترجمه آنها، به دست آمده است.

2- مصاحبه های تخصصی و موضوعی. برای بررسی وضعیت تولید شیشه های هنری با تولیید کنندگان و استاد کارها در قالب مصاحبه باز انجام شده و همچنین از برگه های فیش نویسی برای برخی از توضیحات استفاده شده است.

3- دوربین عکاسی، برای مستند نگاری از مراحل مختلف تحقیق استفاده شده است.

4- دستگاه ضبط صدا برا ضبط صدای مصاحبه شونده ها مورد استفاده قرار گرفته است.

5- رایانه، اسکنر و چاپگر ابزار نهایی مورد استفاده در این تحقیق می باشد.

اصلاح سطح، عملی است که برای ایجاد مشخصه‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی مختلف بر روی سطح مواد انجام می‌شود. اصلاح سطح معمولاً در مواد جامد و معمولاً با اهداف کنترل شکست و سایش (مانند ایجاد سختی، شکست، خستگی، مقاومت به سایش و غیره)، افزایش مقاومت در برابر خوردگی، تغییر خواص فیزیکی مانند رسانایی، مقاومت الکتریکی، انعکاس نور و غیره، تغییر زبری سطح، ایجاد قابلیت آبدوستی، ایجاد سطوحی با قابلیت ابرآبگریزی [4]، رنگبری سطحی، ایجاد خواص چسبندگی و اتصال بر روی سطح [5]، استریلیزه کردن [3]، پاک‌کنندگی سطحی [6]، خود تمیز شوندگی، ضد مه شدن و ضد برف شدن، خواص شفاف شدن یا پشت‌نما شدن [7]، ایجاد خواص

 حرارتی و قابلیت تأخیر در مشتعل شدن [8]، کنترل تحرک یا چسبیدن مواد زیستی [9]، افزایش قابلیت نفوذ، فیلتراسیون یا تصفیه کردن [10]، سازگاری بیولوژیکی یا عکس آن و قابلیت واکنش پذیری [6،11]، افزایش خواص رنگ پذیری، رنگرزی و چاپ [12] و افزایش قابلیت پایداری و ثبات ابعادی [5] انجام می‌شود.

اصلاح سطح پلیمر یک مبحث قدیمی است که منجر به کاربرد بیشتر مواد پلیمری مصنوعی در جوامع انسانی شده و در زمینه‌های مختلف از قبیل چسب‌ها، فیلتراسیون غشایی، پوشش‌دهی، اصطکاک و خوردگی، کامپوزیت‌ها، ابزارهای میکرو‌الکترونیکی، فناوری لایه‌ها و فیلم‌های نازک، بیومواد و غیره به کار گرفته شده است. به علت این مسائل، بهینه‌سازی و اصلاح سطح برای یک پلیمر بدون تغییر خواص تودۀ آن، موضوع تحقیقات کلاسیک سال‌ها قبل بوده است، و حتی هنوز هم تحقیقات عالی بر روی کاربرد‌های جدید مواد پلیمری به ویژه در زمینۀ بیوتکنولوژی و مهندسی پزشکی انجام می‌شود [13].
1-2 روش‌های اصلاح سطحی مواد
روش‌های موجود برای اصلاح سطح و ایجاد نانو یا میکروساختار‌ها، با طبقه‌بندی ماهیت تغییر و اصلاح به دو گروه فیزیکی و شیمیایی و به طور کلی به گروه‌های لایه‌برداری یا ایجاد فرسایش، رسوب‌دهی یا پوشش‌دهی، تغییر شکل از طریق کشش مکانیکی، قالب‌دهی، مخلوط کردن و خود ساخت[1] تقسیم‌بندی می‌شوند، که هرکدام از این

یک مطلب دیگر :

پایان نامه مدیریت با موضوع : سیستم های اطلاعات

 سیستم‌ها دارای روش‌های متفاوتی هستند [4].

تا کنون روش‌ها و فرآیندهای مختلفی برای ایجاد زبری و اصلاح سطح گزارش شده است که از روش‌های متداول تغییر و اصلاح خواص سطحی با ایجاد زبری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1-2-1 اصلاح سطح توسط فرآوری و عملکرد پلاسما[2]
فرآیند‌های تكمیل و رنگرزی در صنعت نساجی همواره با محدودیت‌های مختلفی روبرو بوده است. از روش‌های بهبود رنگ‌پذیری می‌توان به استفاده از پلاسما و كرونا[3] اشاره كرد. این روش‌ها قادر به اصلاح سطح منسوجات، بدون تغییر در خواص درونی پلیمر در یك محیط خشك، بدون آب و مواد شیمیایی هستند [5]. در عملیات واکنش پلاسما با افزایش پلاریته، آبدوستی و بار الکتریکی سطح پلیمر می‌توان کاربرد‌های مفید مانند افزایش ترشوندگی سطحی، چسبندگی، رنگ پذیری، خون سازگاری و غیره را کسب نمود [3،13،14].
1-2-2 روش‌های عملیات شیمیایی‌تر و محلول‌ها[4]
تغییر و اصلاح شیمیایی شامل اثر یک یا چند نوع ماده بر یک سطح، جهت ایجاد سطحی با خواص فیزیکی و شیمیایی مطلوب‌تر می‌باشد. بعضی مولکول‌های پلیمر شامل گروه‌های جانبی شبیه به هیدروکسیل، کربوکسیل، آمینو، استر و غیره هستند که این نوع از پلیمر‌ها می‌توانند مستقیماً با واکنش شیمیایی دگرگون شوند. در این روش پلیمر تحت تأثیر یکسری از حلال‌های شیمیایی قرار می‌گیرد تا با ایجاد یکسری از گروه‌های خاص شیمیایی مانند آلدئید‌ها، اسیدهای کربوکسیلیک، هیدروکسیل‌ها و آمین‌های اولیه بتوان خواص عملکردی خاصی را در سطح پلیمر ایجاد کرد [13].
1-2-3 روش تجزیه حرارتی به کمک افشاندن[5]

2-2- تاریخچه آیرونی ……………………………………………………………………………… 26

2- 3- عناصر ساختاری آیرونی ……………………………………………………………….. 31

2 – 4 – انواع آیرونی

2 – 4 – 1 – آیرونی کلامی …………………………………………………………. 37

2 – 4 – 2 – آیرونی سقراطی ……………………………………………………… 38

2 – 4 – 3 – آیرونی رادیکال ……………………………………………………….. 38

2 – 4 – 4 -آیرونی غیر شخصی …………………………………………………. 39

2 – 4 – 5 – آیرونی ساختاری  …………………………………………………… 39

2 – 4 – 6 – آیرونی رمانتیک ………………………………………………………. 41

2 – 4 -7 – آیرونی موقعیت ………………………………………………………… 43

2 – 4 – 8 – آیرونی خودکاهی ……………………………………………………. 44

2 – 4 – 9 – آیرونی نقش ساده لوح …………………………………………..  45

2 – 4 – 10 – آیرونی خودزنی ……………………………………………………  45

2 – 4 – 11 – آیرونی ناهمخوانی ساده ………………………………………. 45

2 – 4 – 12 – آیرونی عمومی نمایش ………………………………………… 46

2 –3– 13 – آیرونی  نمایشی …………………………………………………… 46

2 – 4 – 14 – آیرونی تقدیر (سرنوشت) …………………………………….. 47

 

2 – 4 – 15 – آیرونی حادثه ……………………………………………………….. 48

2 – 4 – 16 – آیرونی کلی (عام، فلسفی) …………………………………… 48

2 – 4 – 17 – انواع آیرونی از نظر ناکس ……………………………………. 50

2 –5– آیرونی و  تئاتر و تشخیص آیرونی ……………………………………………… 51

2 – 6 – نظریات پیرامون آیرونی

2 – 6 – 1 – متیو آرنولد،تی. اس. الیوت …………………………………….. 53

2 – 6 – 2 – ریچاردز …………………………………………………………………….. 54

2 – 6 – 3 – پیروان نقد نو …………………………………………………………..  55

2 – 6 – 4 – کیرکه گور ……………………………………………………………….  59

2 – 6 -5 – نورتروپ فرای ……………………………………………………………  65

2 – 6 – 6 – دی. سی. ماک ………………………………………………………….. 68

2 – 6 – 7 – فروید ……………………………………………………………………….. 70

2 – 6 -8 – باختین ……………………………………………………………………… 71

2 – 6 – 9 – پست مدرنیسم  ………………………………………………………. 71

2-7- پیشینه آیرونی در ادبیات کلاسیک ایران ……………………………………… 73

2 – 7 – 1 – آیرونی در شاهنامه …………………………………………………. 74

2 – 7 – 2 – آیرونی در آثار عبید زاکانی ……………………………………. 77

2 – 7 – 3 – آیرونی در مثنوی مولوی ………………………………………… 78

ب) ادبیات نمایشی، نمایش ایرانی

2-8 –  ادبیات  نمایشی ……………………………………………………………………………. 82

• 9- نمایش درایران …………………………………………………………………………….. 83
• 10– پیدایش تئاتر معاصر درایران …………………………………………………… 9

ج) آیرونی در نمایشهای ایرانی

2 – 11 – آیرونی در خیمه شب بازی …………………………………………. 94

2 – 12 –  آیرونی در شعبده بازی ………………………………………………. 95

2- 13 –  آیرونی در دلقک بازی (مسخره بازی) ……………………….  96

2 – 14 – آیرونی در نمایشهای شبیه مضحک (تقلید)……………….. 97

2 – 15 -آیرونی در لال  بازی …………………………………………………… 101

یک مطلب دیگر :

2 – 16 –  آیرونی در بقال بازی ………………………………………………… 101

2 – 17 –  آیرونی درکچلک  بازی ……………………………………………. 103

2 – 18 – آیرونی در سیاه بازی ………………………………………………..  105

2 – 19 –  آیرونی در نقالی ……………………………………………………….. 110

2 – 20 – آیرونی در تعزیه و تعزیه مضحک …………………………….. 111

فصل سوم: بررسی  انواع آیرونی در آثار نمایشنامه نویسان متقدم ایران … 116

الف) زندگینامه و معرفی آثارمیرزافتحعلی آخوندزاده

3 – 1 – خلاصه ای از شرایط سیاسی اجتماعی برهه زمانی نگارش نمایشنامه های متقدم …………………………………………………………………………………………………….. 118

3 – 2 – زندگینامه میرزا فتحعلی آخوند زاده …………………………………….. 127

3 – 3 – دیدگاه آخوند زاده نسبت به آیرونی ……………………………………… 130

3-4- آیرونیهای موجود در نمایشنامه های میرزا فتحعلی آخوندزاده

3-4-1-  حکایت وزیر خان لنکران یا سراب ……………………………. 135

3-4-2- حکایت خرس قولدورباسان یا دزدافکن ……………………… 138

3-4-3- حکایت مرد خسیس یا حاجی قره …………………………….. 142

3-4-4- حکایت وکلای مرافعه تبریز ……………………………………….. 143

3-4-5- حکایت موسیو ژوردان حکیم نباتات ………………………….. 145

3-4-6- حکایت ملا ابراهیم خلیل کیمیاگر ……………………………. 149

ب)زندگینامه و معرفی آثار میرزا آقا  تبریزی

3 – 5 – زندگینامه میرزا آقا تبریزی ……………………………………………………. 151

3–6- دیدگاه میرزا آقا تبریزی به آیرونی …………………………………………….. 155

3 – 7 – آیرونیهای موجود در نمایشنامه های میرزا آقا تبریزی

3-7-1- حکایت سرگذشت اشرف خان حاکم عربستان …………. 157

3-7-2- حکومت زمان خان ………………………………………………………. 158

3-7-3- حکایت کربلا رفتن شاه قلی میرزا …………………………….. 160

3-7-4- حکایت عاشق شدن آقاهاشم خلخالی ……………………….. 162

نتیجه گیری

نقش  آیرونی در شکل گیری ادبیات نمایشی در ایران ……………………….. 164

منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………. 169

بخش  عملی: نمایشنامه بن بست اعتماد ……………………………………………. 173

مقدمه

آیرونی irony، ‌ تکنیک و صناعتی ادبی  است  که  نوعی دوپهلویی  و تناقض مفهومی را در خود مستتر دارد که باعث می شود نویسنده آیرونیست بتواند مفاهیم مورد  نظر  خود را در لفافه و در پوشش مفاهیمی دیگر به مخاطبش  عرضه کرده و مخاطب از کشف منظور اصلی او از  پس کلام ظاهری،  غرق لذت شود. آیرونی غالباً  خنده آور است و این خنده،  گاه زهر خندی است  بر حماقت کاراکتری  که فکر  می کند همه چیز مطابق خواست او پیش خواهد رفت اما خبر ندارد که تقدیر چیزِ دیگری برایش در  نظر گرفته است.  مخاطب با آگاهی  از این تناقض در جایگاه آگاهی  بالاتری  نسبت به قربانی آیرونی قرار می  گیرد و این جایگاه آگاهی  برتر نسبت به  حقایق  و رخدادهای  پیش  رو،  همان جایگاهی است که بشر  از ابتدای  خلقتش  در پی  دست  یابی  به  آن بوده و هنوز موفق به تکیه زدن به آن نشده  است.

آنچه که قبل از هر چیز در پیچ و خم درک و بررسی آیرونی به دست می آید،  این است که آیرونی علاوه بر اینکه یک صناعت و فن بی نظیر،  قدرتمند و کارآمد در هنر نمایشنامه و داستان نویسی است،  به نوعی با تفکر و ایدئولوژی هم سر و کار دارد و از جمله مفاهیمی است که در هر زمان،  با توجه به ویژگی ها و خصلتهای انسان آن برهه و شرایط کلی او تعریف می شود و همواره با مسمّا و معنادار است. آیرونی که در یونان باستان با تجاهل و خود حقیر نمایی یک شخصیت نمونه ای کمیک شکل گرفت،  در  “اودیپ شهریار  ” همان عصر،  حامل واقعیتی تلخ و تاثر برانگیز درباره یکی شدن شکار و شکارچی (اودیپ و خودش)  و دخالت بی چون و چرای تقدیر و دست بستگی انسان در برابر آن بود.   همین آیرونی که تا قرن بیستم با تعاریف و چارچوبی مشخص و با عنوان آیرونی ابزاری شناخته می شد،  در قرن جدید توانست پارادوکس حیات انسان مدرن را توضیح دهد و اتفاقاً این قابلیت را داشته باشد که دو سوی این معادله بزرگ را تفسیرکند،  یعنی هم تفکر دین مدارانه و هم دیدگاه پوچ گرایانه.

چنان که امثال کیرکه گارد[1] در رساله دکتری خود با همین عنوان،  آیرونی را مبتنی بر تفکر مذهبی تعریف و تاویل می کند و دیگرانی چون پیروان مکتب مارکسیسم جز پوچی و جبر دنیا و زندگی چیزی در آن نمی بینند. و یا همانگونه که موقعیت آیرونیک موجود در “کمدی اشتباهات” شکسپیر،  قهقهه تماشاگر را به اوج می رساند،  این درک آیرونی موجود در نمایشنامه ” درانتظارگودو” بکت است که خنده ای در نهایت تلخی و نا کامی را موجب می شود.

بنابراین آیرونی از جمله شگردهایی است که کاربرد ساده آن در ساختار یک نمایشنامه لذت بخش و موجب قوت است و هم به وسیله آن در دل آثار پیچیده تر میتوان به حقایق زندگی بشری در هر زمان اشاره کرد و یا آن را به باد انتقاد و حتی سخره گرفت.

در این  تحقیق در پی  آنیم تا پس از تعریف واژه آیرونی و بررسی سابقه و انواع  آن،  حضور  این تکنیک را  در ادبیات فارسی و  نمایش  های ایرانی –  که  زمینه شکل گیری ادبیات نمایشی ایران هستند – بررسی  کرده و در انتها، ‌آیرونی های نمایشنامه های متقدم ایرانی – آثار  میرزا فتحعلی آخوندزاده و میرزا آقا تبریزی – را ذکر و کارکرد هر کدام از  آنها را بررسی خواهیم نمود.

1-6- سوالات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-7- فرضیه­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 8

1-8- اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………… 9

1-9- کاربرد نتایج و کاربران پژوهش…………………………………………………………………………………………… 9

1- 10- محدودیّت­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 9

فصل دوم: مبانی نظری……………………………………………………………………………….10

2-1- فرهنگ……………………………………………………………………………………………………… 10

1-2-1-تغییر فرهنگ و سبک­های هنری……………………………………………………………………………. 10

2-2 – مفهوم و کارکرد آیین………………………………………………………………………… 12

2-3-آیین دینی…………………………………………………………………………………… 16

2-4- آیینی کردن………………………………………………………………………………………… 18

2-5-هنر و جامعه………………………………………………………………………………………………… 18

2-6-هنر و نوآوری………………………………………………………………………………………………. 19

2-7-سبک……………………………………………………………………………………………………………. 20

2-7-1-مهارت فنی……………………………………………………………………………………………. 21

2-7-2-نظم……………………………………………………………………………………………. 22

2-7-3-عناصر نقش­ها……………………………………………………………………….. 22

2-8-نمایش و معنای نمادین……………………………………………………………………………………….. 24

2-9-معنا و تفسیر……………………………………………………………………………………………. 26

2-10-جذابیت احساسی در مضمون جلوه­های هنری……………………………………………………….. 26

فصل سوم: معرفی بندرعبّاس و تاریخ حنا ……………………………………………………….29

3-1- معرفی شهر بندرعباس……………………………………………………………………………….. 29

3-1-1-موقعیت جغرافیایی……………………………………………………………………………………………………… 29

3-1-2-نام‌ و تاریخ شهر بندرعبّاس………………………………………………………………………………………….. 30

 

3-1-3-جمعیت……………………………………………………………………………………………………………………… 32

3-1-4-ویژگی­های فرهنگی……………………………………………………………………………………………………. 33

3-1-5-مذهب و زبان……………………………………………………………………………………………………………… 34

3-1-6-آب و هوا…………………………………………………………………………………………………………………… 35

3 -1-7- پیشینه تاریخی حنا در بندرعبّاس و پیرامون آن………………………………………………………………. 36

3-1-7-1-کشت حنا در بندرعبّاس……………………………………………………………………………………… 37

3-1-7-2-تجارت حنا در بندرعبّاس………………………………………………………………………………..40…..

3 -2- تاریخ حنا و حنابندان……………………………………………………………………………………….. 41

3-2-1- سیر تاریخ حنا در جهان……………………………………………………………………………………………….. 41

3-2-2- حنا در اسلام……………………………………………………………………………………………………………….. 44

3-2-3- حنا و حنابندان درایران………………………………………………………………………………………………. . 46

فصل چهارم: آیین­های حنابندان در بندرعبّاس…………………………………………………..54

4-1- آیین­های مذهبی……………………………………………………………………………………………………………………54

4-1-1- حنابندان در شب عاشورا…………………………………………………………………………………………….54

4-1-1-1-محرم در استان هرمزگان…………………………………………………………………………… 54

4-1-1-2-تعزیه حضرت قاسم………………………………………………………………………………….. 54

4-1-1-3-حنابندان در تعزیه حضرت قاسم……………………………………………………………….. 55

4-1-2-حنابندان در اعیاد………………………………………………………………………………… 59

4-1-2-1-واژه عید………………………………………………………………………………………………….. 59

4-1-2-2- همراهی قربانی کردن و حنا در تاریخ……………………………………………………….. 59

4-1-2-3-عید قربان در میان مسلمانان……………………………………………………………………….. 61

4-1-2-3-1-حنابندان عید قربان در بندرعبّاس……………………………………………. 62

4-1-2-4- عید فطر…………………………………………………………………………………………………. 64

4-1-2-4-1-حنابندان عید فطر در بندرعبّاس……………………………………………… 65

4-2- آیین­های نیمه مذهبی……………………………………………………………………………………. 66

4-2-1-حنابندان عروسی………………………………………………………………………………………………………… 66

4-2-1-1-حنابندان ازدواج در بندرعبّاس………………………………………………………………….. 68

4-2-2-حنا، باروری و زایمان…………………………………………………………………………… 75

4-2-2-1-کاربرد حنا در جنبه­های بهداشت و سلامت باروری……………………………………. 75

یک مطلب دیگر :

4-2-2-2-عملکرد سنت­های حنا هنگام وضع حمل و پس از زایمان……………………………. 75

4-2-2-2-1- حنا، سلامت باروری و زایمان در بندرعبّاس…………………………… 79

4-3- تکنیک­ها و الگوهای حناریزی……………………………………………………………………….. 81

4-3-1- تکنیک­ها و الگوهای حناریزی در بندرعبّاس……………………………………………. 83

4-3-1-1- نقوش…………………………………………………………………………….. 84

4-3-1-1-1- نقوش سنتی بندری…………………………………………….. 84

4-3-1-1-2-نقوش هندی……………………………………………………… 87

4-3-1-1-3-اصول زیبایی شناسی در نقوش حنا بندرعبّاسی……………. 90

4-3-1-2- تکنیک……………………………………………………………………………. 91

4-3-1-2-1- تکنیک­های تیرگی لکه رنگ حنا…………………………… 91

4-3-1-2-2- تکنیک­های حناریزی………………………………………….. 94

فصل پنجم: نتیجه­گیری………………………………………………………………………………….96

5-1 – خلاصه پژوهش و نتیجه­گیری……………………………………………………………………… 96

5-2-پیشنهادات……………………………………………………………………………………….. ..101

منابع…………………………………………………………………………………………………….102

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………..  109

مقدمه

در حال حاضر بسیاری از رسم‌ها و سنت‌های دیرپا و در واقع هویت­های ملّی ایرانیان به خاطر بی‌توجهی مردم و شوق “پیشرفت” و “امروزی شدن” یا “نوین شدگی” در حال فراموشی و نابودی است. اکنون که این هویت­های ملّی خود به خود و ناخواسته در حال تضعیف هستند، حفظ هویت بسیار الزامی است.

«جلوه­های هویت هنری ما تا حدّی زیاد و گسترده است که اگر امروزه قدری به خود آییم و به ریشه­های اصیل خود باز گردیم و در جستجوی خویشتن خویش باشیم، مسلما می­توانیم در آینده­ای نه چندان دور، هویت اصیل و بومی خود را غرورآفرینانه بازیابیم.» (رادفر1388، 38)

هنوز آن‌قدرها از سن و سال‎مان نگذشته که انگشت‌ها و دست‌های حنا‎‎گذاشته مادربزرگ و ریش‌های حنایی‌رنگ پدربزرگ‌ها را فراموش کنیم؛ هرچند حالا دیگر به سر نوزاد تازه به دنیا آمده حنا نمی‌گذارند؛ اما هنوز هم در شب حنابندان عروسی عروس و داماد کف دست همدیگر حنا می‌گذارند، و هنوز هم وقتی کسی نه راه پیش داشته باشد و نه راه پس، می‌گوییم دستش را توی حنا گذاشته‌اند.

«حنا ماده رنگی خرمایی یا نارنجی حاصل از برگ­های پودر شده گیاه حنا»،(حدادعادل1389، 248) و یکی از قدیمی‌ترین مواد رنگی دنیا است، و در دوره دوم عصر حجر از آن برای نقاشی­کشیدن روی دیوار غارها استفاده­می‌شد؛ اما بیشترین کاربرد آن آرایشی و بهداشتی بوده­است. بزرگان دین اسلام این گیاه را برای درمان بیماری­ها بسیار توصیه کرده­اند[1]، و در قرون وسطی، اطبای‎ایرانی ‎و عرب‎ از تأثیرات ‎دارویی‎ حنا ‎‎زیاد ­بهره­ برده‌اند[2].

در بخش ابتدایی کتاب Henna’s secret history، نویسنده به وجه شباهت کلمه حنا در زبان­های مختلف پرداخته و چنین بیان می‏کند: باورها بر این است که نام Hinna بوسیله ایرانیان عربی زبان به “لاوسونیا اینرمی[3]” داده شده‏است. به نظر، نام هیروگلیف مصری باستان  henna،و یا Henu است و بسیاری چیزها شباهت‏های این دو را نشان­می‏دهد. به نظر می‏رسد ریشه کلمه ایرانی- عربی hinna ، HNN به معنی لطافت و نرمی باشد. […]، به عقیده پرفسور ادبیات عرب، سمر عطار از دانشگاه هاروارد ریشه درست این است: H(A)N(A)A با وقف حنجره­ای در پایان یعنی HNA . Hannaa’، Tahni’a ، Tahni’ah: به معنای رنگ کردن با حنا است.” […]، دکتر الخفیفی از دانشگاه اوتاه آمریکا، […]، هم بیان­کرد که حنا به معنی سرخ رنگ­کردن ­است […].Hinna ، همان نام “حنا” در فارسی است، […] و احتمالاً ایرانیان نام حنا را از نام مصری Henu گرفته­باشند. (Miczak2001,1-23)

«حنا گیاهی وابسته به خانواده «لیتراسه آ[4]» است، كه با نام علمی”لاوسونیا اینرمیس” خوانده می­شود. بلندی درختچه حنا از 5/1 تا5/2 متر می­رسد، و برگ­هایی مانند برگ­های درخت انار و گل­هایی سفید، خوشبو و خوشه­ای دارد.  این درخت می­تواند بیست­سال بار دهد.»(عباسی دمشهری 1386، 134)

مطالب بسیاری درباره نخستین خاستگاه درخت حنا گفته شده است، و مراجع دینی بسیاری برای حنا در سراسر جهان وجود دارد، در واقع، هر جایی که یک دوره آب و هوای گرم و خشک و تاریخچه­ای از پرستش الهه حنا رواج داشته، کاربرد گیاه حنا مشاهده شده­است. این کاربرد گسترده، تشخیص یک تاریخ و یا کشور مبدأ را برای کاربرد ابتدایی حنا مشکل می­سازد. (McQueen 2013, 6)

حنا بومی مدیترانه­شرقی است، جایی که توسط بانوان عصر برنز یا زودتر استفاده شده­است. منطقه رشد آن از سواحل اقیانوس­ اطلس در شمال غرب آفریقا، در سراسر ساحل دریای مدیترانه، آفریقا، عربستان، مصر، مناطق بدون سرمازده­گی خاورمیانه، و جنوب آسیا به سوی مالزی گسترش ­یافته. (Cartwright-Jones 2003a,9)  گیاه حنا در آب و هوای گرم رشد ­می­کند، مناطقی که در آن درجه حرارت هرگز به زیر نقطه انجماد نمی­رسد، از جمله در بخش جنوبی ایران  این گیاه وجود دارد.(Cartwright-Jones 2009b, 9) حنا در بارندگی اندک، در خشکسالی طولانی، و درجه حرارت روز تا 45سانتی گراد زنده می­ماند،Cartwright-Jones 2009a,6)) و در 50میلی­متر از بارش باران هر سال ماندگار است، و بیشترین غلظت رنگ را در سخت­ترین شرایط تولید می­کند. (Cartwright-Jones 2003a, 9)

سایر کاربردهای حنا عبارتند­از جشن ختنه، دوران بارداری، تولد، اعیاد (بالاخص پایان ماه رمضان)، حنابندان عروسی، برای خوش­شانسی و حفاظت از چشم بد و جن، همراهی زن و زیبایی، درمان بیماری­ها و غیره. در گذشته همه رویدادها را با حنا را جشن می­گرفتند. همچنین برخی از مراسم­های شفابخش وجود دارد، مانند آیین زار در شمال آفریقا، که شامل استفاده از حنا نیز می­شود. آیین مشترک حنابندان در هند و در جهان اسلام دیده می­شود. اهداف تزئینات سنتی حنا از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت­است. بسته به فرهنگ مردان نیز ممکن­است مانند زنان، معمولا برای اهداف نمادین از حنا استفاده کنند.(S.V.Henna,5-7) حنابندان مشهورترین آیینی است که در بر پایی آن حنا نقش کلیدی دارد.

حنا در طول قرن­ها توسط انواع بسیاری از مردم استفاده می­شده، با هر معرفی جدید از مکان و زمان، متناسب با نیازهای مردم آداب و رسوم را دگرگون کرده­است. آیین­های حنابندان یک سنت شفاهی است، که از یک نسل به نسل دیگر منتقل­می­شود، و خود را با زندگی­مردم و نیازهای فرهنگی آنان تطبیق می­دهند.

2-1-5 تغییرات اجتماعی …………………………………………………………………………………………………. 16

2-1-5-1 تعریف تغییرات اجتماعی ………………………………………………………………………………….. 17

2-2 تحول اجتماعی و تفاوت آن با تغییر اجتماعی ……………………………………………………………… 17

2-3 خصوصیات اصلی یک تغییر اجتماعی ………………………………………………………………………… 17

2-3-1 عوامل تغییر …………………………………………………………………………………………………………. 18

2-3-2 شرایط تغییر ………………………………………………………………………………………………………… 18

2-3-3 كارگزاران تغییر  …………………………………………………………………………………………………… 19

2-4 تضادگرائی و تغییرات اجتماعی ………………………………………………………………………………….. 19

 فصل سوم: خلاصه داستانها و تحلیل آثار منتخب ………………………………………………………… 22

3-1 خانواده و روابط آدمهای آن ……………………………………………………………………………………….. 23

 

3-2 جامعه و گروه های مرجع …………………………………………………………………………………………. 35

3-3 جنگ و آدمهای بعد از جنگ ……………………………………………………………………………………… 53

3-4 زن در جامعه …………………………………………………………………………………………………………… 60

3-5 حکومت و نظام حاکم ………………………………………………………………………………………………. 67

3-6 تحزب ……………………………………………………………………………………………………………………. 72

 فصل چهارم: نتیجه گیری  ……………………………………………………………………………………….. 77

جامعه در لبه پرتگاه فروپاشی اخلاقی ………………………………………………………………………………… 79

مقایسه نظرات موافقان و مخالفان وضع موجود …………………………………………………………………… 82

منابع و ماخذ …………………………………………………………………………………………………………. 84

پروژه عملی: نمایشنامه: گورکن ……………………………………………………………………………….. 88

پیشگفتار:

فكر و ایده ی اولیه این پژوهش در كلاس نقد ادبی به ذهنم خطور كرد. زمانی كه صحبت از نمایشنامه های چخوف در میان بود. استاد معتقد بود كه چخوف در برخی از نمایشنامه هایش از جمله “باغ آلبالو” نسبت به آینده ی جامعه هشدار داده و انقلاب روسیه را پیش بینی كرده بود. این موضوع برایم فوق العاده جالب بود كه یك نویسنده توانسته به چنان دركی از جامعه و پارامترهای تعیین كننده ی آن برسد كه بتواند پیش از دیگران نسبت به جامعه و آینده ی آن هشدار دهد. علاقه ی من به این موضوع به رشته تحصیلی من در دوره ی كارشناسی مربوط می شود. من در این دوره علوم اجتماعی خوانده بودم و طبیعتا” نگاه جامعه شناختی به ادبیات نمایشی می توانست به بخشی از دغدغه های اجتماعی ام پاسخ گوید.

پس ازمشورت با دوستان وهمكلاسی هایم طرح اولیه پژوهش به نگارش درآمد و پس از كش و قوسهای معمول اینگونه پژوهش ها، پورپوزال اولیه تصویب و كار نهائی پس از یك سال به فرجام رسید.

این كار همچون هر كار فرهنگی دیگری، مشكلاتی بر سر راه داشت. از جمله اینكه دسترسی به
نمایشنامه هائی كه در دهه ی هشتاد به نگارش درآمده بودند، فوق العاده سخت بود. اغلب این كارها در بازار كتاب موجود نبودند. علت این غیبت عدم تجدید چاپ آنها

یک مطلب دیگر :

معرفی بازی Tap Adventure: Time Travel؛ فقط پنج دقیقه دیگر

 بود و من برای دسترسی به آنها مجبور می شدم با نویسندگانشان تماس گرفته و درخواست نسخه ی تایپی شان را بكنم. برخی از این دوستان و اساتید همكاری های مهربانانه ای می كردند و بلافاصله نسخه PDF یا world اثرشان را برایم می فرستادند، اما برخی به دیده ظنّ و تردید به موضوع نگاه می كردند و تصور می كردند این حقیر از نمایشنامه ای كه قبلا جائی چاپ شده و یا حداقل اجرای عمومی شده، قصد سوء استفاده دارم! با این حال گفتنی است تعداد این دوستان كم بود و اغلب نویسندگان با من همكاری كردند كه جا دارد از این عزیزان تشكر كنم: خانم ها و آقایان حسین فدائی حسین، آرش عباسی، هاله مشتاقی نیا، سلما سلامتی، محمد یعقوبی، فارس باقری، علیرضا نادری، ندا ثابتی، امیر محمد یاراحمدی.

ادب حكم می كند تا از راهنمائی های استاد گرانقدر دكتر قطب الدین صادقی كه بی حضور مهربانانه ایشان این كار به ثمر نمی نشست، تشكر كنم. ایشان علیرغم نداشتن فرصت كافی، صبورانه دستنوشته های مرا خوانده و مرا در طی مسیر تا رسیدن به حصول نتیجه راهنمائی كردند و همچنین از دوست بسیار عزیزم جناب فارس باقری كه همواره یار و یاور من در نگارش این رساله بود؛ و نیز از همسر نازنینم كه مرا از نخستین روزهای نگارش تا جلسه ی دفاع همراهی ام كرد.

امید كه این پژوهش بتواند مقدمه ای برای پژوهش های اینچنینی باشد و راه را برای نگاه جامعه شناختی به ادبیات نمایشی هموار كند.

 

مقدمه:

جامعه‌شناسی ادبیات بویژه در حوزه ادبیات نمایشی‌، عرصه كمتر شناخته شده ای برای پژوهشگران است. بخشی از این بیگانگی به ضرورت آشنایی با دو رشته جامعه شناسی و ادبیات نمایشی بصورت توامان بر می گردد که در نوع خود تحدیدگر است‌؛ و بخشی دیگر مربوط به کم کاری نسبی در این حوزه. البته پژوهش هائی انجام گرفته و منتقدانی چون گئورک لوکاچ[1] (1971-1885) و لوسین گلدمن[2] در این باره كارهای ارزنده ای انجام داده اند.

پژوهشی که در پی خواهد آمد‌، ابتدا تلاشی است در این زمینه تا در صورت توفیق‌، گام هر چند كوچكی در این مسیر برداشته شده باشد‌؛ و در مرحله بعد تصویر روشنی از تغییرات اجتماعی کشورمان در محتوای آثار نمایشی ترسیم شود.

پژوهشگران عرصه ادبیات و هنر اغلب برای شناخت آثار هنری/ادبی به شرایط اجتماعی و خانوادگی نویسنده رجوع می كنند. آنها با بررسی شرایط فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و … نویسنده در دورانهای مختلف زندگی اش، تلاش می كنند تا منشاء آثار هنری/ادبی نویسنده را دریافته و به كشف مسائل پنهان در آثار نائل شوند. به معنای دیگر این پژوهشگران از شرایط محیطی نویسنده شروع كرده و به آثار پدیدآمده می رسند. اما نگارنده در این پژوهش، سنت شكنی كرده و در حركتی عكسِ آنچه كه تا به حال مرسوم بوده از آثار پدید آمده شروع كرده و سپس به شرایط اجتماعی رسیده است.

برای این مهم، دهه 80 خورشیدی به لحاظ قرابت زمانی و در نتیجه كاربردی بودن نتیجه پژوهش، مدنظر قرار گرفته و تلاش شده تا از همه طیف های هنری آثاری بازخوانی و تحلیل شود. سعی جدی بر این موضوع متمركز شده كه انتخاب، تحلیل و نتایج حاصله در كمال بی طرفی صورت پذیرد تا ماحصل كار از ارزش علمی و پژوهشی برخوردار باشد.