2-2-3-1-نظریه اجتماعی در رویکرد لاکلاوموف                                                                            34

2-2-3-2-گفتمان عینی، ایدئولوژی، قدرت در رویکرد لاکلاوموف                                                         37

2-2-3-3-سوژه، گروه و هویت در رویکرد لاکلاوموف                                                                      39

2-2-3-4-غیریت­سازی، هژمونی و موقعیت تحلیل­گرا در رویکرد لاکلاوموف                                               41

2-2-4-فرآیند تحلیل گفتمانی                                                                                   42

2-2-4-1-تحلیل کلان گفتمانی                                                                                            44

2-2-4-1-1-تحلیل گفتمان بر اساس اقناع                                                                                 45

2-2-4-1-2-قیاس                                                                                                             45

2-2-4-1-3-بحث                                                                                                              47

2-2-4-1-4-استعاره                                                                                                           49

2-2-4-2-تحلیل گفتمان بر اساس برجسته­سازی و حاشیه­رانی                                                          50

2-2-4-3-تحلیل گفتمان بر اساس تحلیل زبان                                                                              54

2-2-4-3-1-انسجام متنی                                                                                                     54

2-2-4-3-2-شیوه­های نام­گذاری                                                                                              55

2-2-4-3-3-گزینش واژگانی                                                                                                   56

2-2-4-3-4-بینامتنیت                                                                                                         56

2-2-5-سینما و فیلم                                                                                                            57

2-2-5-1-تعریف سینما و فیلم                                                                                                 57

2-2-5-2-ماهیت سینما                                                                                                        58

2-2-5-3-نظریه فیلم                                                                                                            60

2-3-پیشینه پژوهش                                                                                                              61

 

2-3-1-پیشینه تحلیل گفتمان                                                                                                  61

2-3-2-تحلیل گفتمان انتقادی                                                                                                  66

2-3-3-برخی از پژوهش­های انجام شده توسط پژوهشگران ایرانی                                                            69

2-3-4-برخی از پژوهش­های انجام شده توسط پژوهشگران غیر ایرانی                                                       74

2-3-5-تحلیل مطالعات نشانه­شناختی سینما                                                                                  77

2-3-6-مطالعات پیشین پیرامون تحلیل گفتمان/ تحلیل گفتمان انتقادی در سینما                                    84

فصل سوم-روش­شناسی پژوهش

3-1-مقدمه                                                                                                                        88

3-2-روش گردآوری داده­ها                                                                                                      88

3-2-1-معرفی داده­ها                                                                                                             88

3-2-2-پیکره­ی زبانی                                                                                                             88

3-2-3-شیوه گردآوری داده­ها                                                                                                  88

3-3-روش پژوهش                                                                                                                89

3-4-چارچوب پژوهش                                                                                                            90

3-5-شیوه تحلیل داده­ها و مراحل انجام کار                                                                                   90

فصل چهارم-تحلیل داده­ها

4-1-مقدمه                                                                                                                        92

4-2-نگاهی کلی به داستان فیلم                                                                                                92

4-3-معرفی شخصیت­ها                                                                                                          94

4-4-تحلیل گفتمان­های موجود در فیلم یه­حبه­قند در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی لاکلاوموف                        100

4-4-1-تعارض و تقابل گفتمان­ها                                                                                              100

4-5-بررسی تحلیلی فیلم­نامه یه­حبه­قند در نمایی کلی                                                                      155

فصل پنجم-نتیجه­گیری و پیشنهادات

5-1-مقدمه                                                                                                                    161

5-1-1-خلاصه و نتیجه­گیری فصل اول                                                                                     161

5-1-2-خلاصه و نتیجه­گیری فصل دوم                                                                                    161

5-1-3-خلاصه و نتیجه­گیری فصل سوم                                                                               162

5-1-4-خلاصه و نتیجه­گیری فصل چهارم                                                                               162

5-2-بررسی فرضیه­های پژوهش                                                                                       162

یک مطلب دیگر :

5-3-نتایج پژوهش                                                                                                     163

5-4-پیشنهاداتی برای پژوهش­های آتی                                                                          164

منابع

1-1-مقدمه

اصطلاح تحلیل­گفتمان ابتدا در زبانشناسی­ساخت­گرای آمریکا توسط زلیگ­هریس^[1] مطرح شد و منظور او از تحلیل­گفتمان، تحلیل­ساختاری بالاتر از سطح جمله بود. اما نادیده انگاشتن بافت کاربرد زبان و توجه صرف به ساختارها بدون توجه به مسائل محیطی موثر بر کاربرد زبان هنگام تحلیل­ساختاری، منجر به پنهان ماندن بخش­های قابل توجهی از جنبه­های ارتباطی و معنایی کاربرد زبان گردید. از این رو عده­ای از زبانشناسان که در چارچوب زبان­شناسی نقش­گرا کار می­کنند، سعی کردند با توجه نمودن به بافت، تحلیل جامع­تری ارائه دهند و در نهایت عده­ای دیگر  از زبان­شناسان که در دانشگاه ایست­انگلیای­انگلستان کار می­کردند تحت تاثیر اندیشه­های متفکرانی فرانسوی چون فوکو ^[2] و پشو^[3] در دهه هفتاد به این نتیجه رسیدند که مفهوم بافت در تحلیل گفتمان نقش­گرا همچنان نارساست و بسیاری از مسائل سیاسی­اجتماعی که بر زبان تاثیرات متقابل دارند ناگفته می­ماند. از این رو این عده با پایه­گذاری زبان­شناسی­انتقادی که خود زمینه پیدایش تحلیل­گفتمان­انتقادی را فراهم آوردند، مفاهیم دیگری چون قدرت و ایدئولوژی را نیز وارد تحلیل انتقادی کردند. بنیاد تحلیل گفتمان انتقادی را می­توان در زبان­شناسی انتقادی، که در اثر پیشرو زبان و کنترل نوشته فاولر^[4]، هاج^[5]، کرس^[6] و ترو^[7] شکل یافت، جستجو کرد (سلطانی، 1384: 51).

1-2- بیان مسئله

تحلیل­گفتمان­انتقادی، گرایشی بین رشته­ای است که از دهه 1960 تا اواسط دهه 1970 طی تغییراتی گسترده در رشته­هایی مانند انسان­شناسی، جامعه­شناسی، روان­شناسی، زبان­شناسی، نشانه­شناسی و غیره که به مطالعات نظام­مند ساختار، کارکرد و فرآیندهای تولید گفتار می­پردازند ظهور کرده­است. به گفته فرکلاف^[8] هر چند تحلیل گفتمان در زبان­شناسی رشد یافته­است، اما در زبان­شناسی متوقف نماند و وارد مطالعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شد و شکل انتقادی به­خود گرفت. تحلیل گفتمان سعی دارد با مطالعه اثرات ظاهری گفتار، ساختار تولید و زمینه وقوع متن یا گفتار یعنی عوامل بیرون از متن (بافت موقعیتی، فرهنگی، اجتماعی و غیره) به موضوعاتی دست یابد که رابطه بین تشکیل ایدئولوژی و گفتار را آشکار می­سازد.

گفتمان­کاوان انتقادی توجه را صرفاً به رشته خود و نظریه­ها و الگوهای آن معطوف نمی­دارند، بلکه بیشتر به مسائل مهم اجتماعی می­پردازند. نابرابری­هایی که مبنای جنسیتی، قومی، طبقاتی، مذهبی، زبانی و غیره دارند.

فیلم مورد بررسی در این پژوهش، خانواده­ای از طبقه­ی رعیت را به تصویر می­کشد که به مناسبت جشن عروسی فرزند آخر خانواده دور هم جمع شده­اند، مرگ دایی ( بزرگ خانواده ) عروسی را به عزا تبدیل می­کند و در این دو موقعیت متناقض ردیابی تاثیر و نشانه­های فرهنگ، مذهب، موقعیت اجتماعی و به خصوص نسبت خویشاوندی، در گفتار و کارکرد اعضای این خانواده مسئله مورد بحث در این پژوهش می­باشد. در این تحقیق این مسئله مهم است که چگونه این تفاوت­ها و نابرابری­های پنهان به ویژه نابرابری­های طبقاتی و مذهبی (اعتقادی) در بستر فیلم یک حبه قند آشکار می­شود؟

1-3-اهمیت پژوهش

تحلیل گفتمان انتقادی واکنشی به خلاء موجود در تحقیقات توصیفی زبان است. این نوع تحلیل، دستاوردهای توصیفی تحلیلی گفتمان را هر چند مفید اما کافی نمی­داند و بر این مدعاست که سطوح توصیفی تحلیل گفتمان باید سطوح اولیه­ی چارچوب تحلیل جامعه باشند که اهدافش از بیان خصلت­های صوری یک متن (گفتمان) بسیار فراتر می­رود و به نتیجه­گیری و دریافت­هایی انتزاعی­تر و عمیق­تر می­رسد.

در پژوهش حاضر، برخی تفاوت­ها و نابرابری­های مهم اجتماعی مانند نابرابری­های جنسیتی، قومی، مذهبی و غیره در بستر فیلم یه حبه قند آشکار می­شود و مورد بررسی قرار می­گیرد که نباید از نقش سینما در بازتاب این نکات غافل شد. این پژوهش حتی می­تواند در آگاهی بخشی به دست اندرکاران سینما و تلویزیون هم مفید باشد.

1-4-هدف­های پژوهش

اختلاف طبقاتی، سطح ثروت، احساس حقارت و تاثیر آن برروی گفتمان موضوعی غیر قابل اجتناب می­باشد. هدف از این پژوهش ابتدا پرداختن به تحلیل گفتمان انتقادی در سطح کلان و سپس بررسی این مفاهیم و بررسی چگونگی نمود آنها در فیلم یه حبه قند است.

هدف دیگر بررسی شیوه تغییر گفتمان با تغییر شرایط محیطی، شرایط اجتماعی و تاثیر آن ها بر روی گفتمان می­باشد.

1-5-پرسش­های پژوهش

این پژوهش در صدد پاسخ گویی به پرسشهای زیر است:

1-اختلاف سطح  طبقاتی چه تاثیری بر روی گفتمان افراد دارد؟

2-آیا تغییر شرایط موقعیتی  افراد باعث تغییر گفتمان می­شود؟

3-آیا شرایط زندگی و رفتار متقابل همسران تاثیری بر­روی گفتمان آن­ها دارد ؟

1-6-فرضیه­های پژوهش

1-اختلاف سطح طبقاتی گفتمان افراد را متفاوت می­سازد.

2-تغییر شرایط موقعیتی در افراد باعث تغییر در گفتمان می­شود.

3-شرایط زندگی و رفتار متقابل همسران بر روی گفتمان آنها تاثیر دارد.

1-7-محدودیت­های پژوهش

این پژوهش به بررسی فیلم­نامه فیلم یه­حبه­قند می­پردازد و با توجه به این که سینما دارای ابعاد گسترده­ای است بررسی همه جوانب آن در یک تحقیق نمی­گنجد و در حوزه زبان­شناسی و تحلیل گفتمان قرار نمی­گیرد. لذا تحقیق حاضر به بررسی فیلم­­نامه می­پردازد و برای بیان آن  از ابزار تحلیل گفتمان استفاده می­کند. در سال­های اخیر تحقیقات در زمینه علوم­انسانی افزایش یافته و مباحث نظری و عملی فراوانی در این خصوص ارائه گردیده و همچنین تحلیل­های نظری در مورد مفاهیمی چون گفتمان نیز ارائه شده­است، اما در مورد استفاده عملی و به اجرا در آوردن این روش­ها کمتر سخن به میان آمده­است. یک تحلیل جامع نیازمند بررسی همه جانبه کل نشانه می­باشد اما این بررسی تنها محدود به بررسی فیلم نامه فیلم است و کمبود منابع و تحقیقات انجام شده در این زمینه یکی از موانع تحقیق حاضر بوده است.

1-8-معرفی اصطلاحات بنیادی

۲-۱-4 نظریه نشانه­شناسی ساختگرا در تحلیل فیلم. ‌22

۲-۱-4-1 نظریه زبان فیلم کریستین متز. 25

2-1-4-2 مطالعه زبان و معنا در فیلم. 27

۲-۱ -5 روان­تحلیلی فیلم. 30

۲-1-6 تحلیل فمینیستی فیلم. 31

۲-۱ -7 تحلیل فیلم و پساساختارگرایی.. 32

۲-1-8 نظریه شناختی و تحلیل فیلم. 32

۲-۱ -9 مطالعات فرهنگی فیلم. 34

۲-1-10 مطالعه جامعه شناختی فیلم. 35

۲-۱ -11 مطالعه انتقادی فیلم. 36

۲-1-12 گفتمان اقتصادی فیلم. 37

۲-۱ -13 گفتمان سیاسی فیلم. 37

۲-1-14 جمع بندی و نتیجه گیری بخش اول فصل دوم. 38

۲-2 گفتمان جشنواره­ها 39

مقدمه. 39

۲-۲-1 مراسم جایزه بزرگ اسکار. ‌39

۲-۲-1-1 جایزه آکادمی.. 40

۲-۲-1-2 تاریخچه و زمان مراسم. ‌41

۲-۲-1-3 قوانین آکادمی اسکار. ‌42

۲-۲-2 تاریخچه نهادمندی جشنواره فیلم کن.. ‌44

۲-۲-2-1 قوانین جشنواره کن.. ‌45

۲-۲-2-2 جایزه جشنواره کن.. 46

۲-۲-3 نظام جشنواره­ها و جایزه­ها ‌46

۲-۲-4 نگاه هنری جشنواره­ها ‌47

۲-۲-5 تقابل جشنواره کن و اسکار. 48

۲-۲-6 هالیوود و روند جهانی جشنواره­ها ‌49

 

2-2-7 ایدئولوژی و جهان فیلم. 51

۲-2-8 مخاطب جشنواره­ای.. ‌53

۲-2-9 اهداف و اهمیت جشنواره­ها ‌54

۲-2-10 گفتمان جهانی جشنواره­های فیلم. 55

۲-2-11 ایران و جشنواره­های بین­المللی.. ‌55

۲-2-12 جمع بندی بخش دوم فصل دوم. ‌57

۲-3 پیشینه پژوهش…. ‌58

فصل سوم: مبانی نظری و روش تحقیق

مقدمه. 61

۳-۱ مباحث نظری.. ‌61

۳-۱-۱ نشانه و نشانه­شناسی.. ۶2

۳-۱-۲ نشانه­شناسی پساساختگرا ۶4

۳-۱-۳ نشانه­شناسی اجتماعی.. 66

۳-۱-۴ گفتمان و تحلیل گفتمان. ‌67

۳-۱-5 تحلیل گفتمان انتقادی.. ‌69

۳-۲ رویکردهای نظری.. ‌7۱

۳-۲-۱ رویکرد نشانه­شناسی بارت… ‌7۲

۳-۲-۲ رویکرد تحلیل گفتمان فوکو. 74

۳-2-3 تحلیل گفتمان انتقادی ون دایک… 76

۳-3 روش شناسی و الگوها 78

۳-3-۱ روش تحلیل رمزگان بارت… ‌78

۳-3-۲ الگوی چندروشی پیشنهادی برای تحقیق.. ‌84

۳-4 جمع بندی فصل سوم. ‌84

فصل چهارم: مبانی نظری، تجزیه و تحلیل

مقدمه. 8۵

۴-1 شیوه تحلیل.. 86

۴-۲ فیلم طعم گیلاس عباس کیارستمی.. ‌88

۴-2-1 معرفی کارگردان. 88

۴-2-2 اهمیت و ویژگی­های فیلم. ‌89

۴-2-3 عوامل تولید فیلم. 90

۴-2-4 موقعیت زمان و مکان. ‌90

۴-2-5 گزیده داستان فیلم. 91

۴-2-6 معرفی شخصیت­های فیلم. ‌91

۴-3 تحلیل نشانه شناسی فیلم. ‌93

۴-3-1 سکانس اول. 93

۴-3-2 سکانس گفتگو با سرباز. 9۵

۴-3-3 پاساژ (صحنه  بدون گفتگو) ‌99

۴-3-4 سکانس گفتگو با طلبه. ‌100

یک مطلب دیگر :

۴-3-5 پاساژ دوم. 108

۴-3-6 سکانس گفتگو با پیرمرد. ‌۱۱0

۴-3-7 سکانس آخر قبل از مؤخره ۱۱6

۴-3-8 مؤخره ۱۱۹

۴-3-9 نشانه­های مشترک در طول فیلم. ‌۱۲1

۴-4 فیلم جدایی نادر از سیمین اصغر فرهادی.. ‌۱۲4

۴-4-1 معرفی کارگردان. ‌۱۲4

۴-4-2 اهمیت و ویژگی فیلم و کارگردان. ‌۱۲4

۴-4-3 عوامل تولید. ‌۱۲۶

۴-4-4 موقعیت زمانی و مکانی.. ۱۲۶

۴-4-5 خلاصه داستان. ‌۱۲۷

۴-4-6 معرفی شخصیت­های فیلم. ۱۲۸

۴-5 تحلیل نشانه­شناسی فیلم جدایی.. ۱30

4-5-1 سکانس اول (دادگاه) 132

۴-5-2 سکانس دوم (منزل نادر و سیمین) 134

۴-5-3 سکانس رفتن سیمین و آمدن راضیه. 140

۴-5-4 سکانس­ها و صحنه­های منتخب… 141

۴-6 نشانه­های مشترک کلی.. ۱۴۰

۴-۷ تحلیل گفتمان انتقادی فیلم­ها ۱5۰

۴-۷-۱ تحلیل منارعات گفتمانی جامعه در دوران ساخت فیلم. ۱52

۴-۷-2 تحلیل گفتمان فیلم طعم گیلاس… ‌۱59

۴-۷-3 تحلیل گفتمان فیلم جدایی نادر از سیمین.. ۱6۵

۴-7-3-1 گفتمان سیاسی فیلم. 166

۴-7-3-2 گفتمان اجتماعی (سنتی و مدرن) ‌۱7۱

۴-7-3-3 گفتمان طبقاتی (فرادست و فرودست) ۱73

۴-7-3-4 گفتمان جنسیت… 175

۴-7-3-5 گفتمان دینی.. ۱77

۴-7-3-6 نشانه­های مشترک گفتمانی.. 178

۴-8 جمع­بندی و نتیجه گیری فصل چهارم. ‌۱81

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات‌

مقدمه. ‌۱۸4

۵-۱ خلاصه و جمع بندی مباحث… 184

۵-۲ پاسخ به سؤالات و فرضیه­ها ‌۱۸6

۵-2-1 سؤال اصلی.. ‌۱۸6

5-2-2 مقایسۀ فیلم طعم گیلاس و جدایی نادر از سیمین…… ‌۱86

۵-2-2-1 تفاوت دو فیلم. 187

5-2-2-2 مشترکات دو فیلم. 190

۵-2-3 پاسخ به سؤالات فرعی و اثبات فرضیه­ها 192

۵-۲-3-1 تحلیل گفتمان جشنواره کن و اسکار. ‌193

۵-2-3-2 دلایل استقبال مخاطبان داخلی و خارجی.. ‌195

5-3 سخن پایانی. 198

۵-4 پیشنهاد برای پژوهش­های آینده ‌۱۹۳

پیوست­ها ‌201

منابع پژوهش…. ‌208

چکیده انگلیسی.. 214

چکیده:

سینما به عنوان هنر هفتم، بخشی از نظام ارتباطات محسوب می شود که همواره بر تولید و تحلیل معانی، نشانه ها و نمادهای هنری و فرهنگی دلالت می کند. سینمای غالب جهان به صورت کلی تحت تأثیر دو جریان قرار دارد: اروپا و آمریکا. نمود بارز تقابل این دو جریان مهم را می توان از منظر تقابل جشنوارۀ فیلم کن  نمایندۀ سینما به مثابه هنر و اسکار نمایندۀ سینما به مثابه صنعت/ تجارت بررسی کرد. گفتمان سینمایی” واقعیت” را بازتولید می کند. به دلیل اینکه این گفتمان ها همزمان هم محصول واقعیت هستند، هم سازنده ی آن، ایدئولوژی را هم بازتاب می دهند، و هم آن را تقویت می کنند، و از این نظر بازتابنده ی مناسبات قدرت هستند. هدف اصلی: شناخت مؤلفه های هنری و فرهنگی مؤثر در موفقیت  فیلمهای ایرانی در جشنواره های معتبر جهانی از جمله کن و اسکار می باشد، تا از این طریق گفتمان جشنواره­های کن و اسکار بررسی شود. برای نیل به این هدف، از تلفیق دو رو یکرد نشانه­شناسی و تحلیل گفتمان انتقادی استفاده شده است. در این پژوهش در سطح نشانه­شناسی که برای دست­یابی به وجوه هنری و زیباشناختی فیلم­ها بکار گرفته شده، از الگوی رمزگان بارت کمک گرفته شده است. همچنین برای وجوه گفتمانی، تحلیل گفتمان انتقادی ون دایک که نشان می دهد چگونه ایدئولوژی­ها، متون و گفتار روزانۀ ما را تحت تأثیر قرار می­دهد، ارائه گردیده است. در هر دو روش هدف نهایی دست یابی به دلالت های سازنده معانی هستند همان دلالت هایی که در ایجاد یک گفتمان جهانی توسط یک فیلم نقش دارند. در نهایت با توجه به یافته­های تحلیل فیلم طعم گیلاس  عباس کیارستمی به عنوان برگزیدۀ جشنوارۀ کن و فیلم جدایی نادر از سیمین به عنوان برگزیدۀ جشنوارۀ اسکار، به تحلیل گفتمان غالب بر جشنواره­های بزرگ جهان پرداخته شده است. در نتیجه مشخص شد جشنوارۀ کن به وجوه زیبایی شناختی توجه می کند و به مؤلفه­های سینمایی توجه کمتری دارد در مقابل جشنواره اسکار به مؤلفه­های سینمایی توجه دارد. همچنین هر دو جشنواره دارای گفتمان سیاسی نیز هستند ولی این در مورد جشنواره اسکار نمود ظاهری بیشتری دارد.

کلید واژه­ها:

4 – 3- بخش دوم،سوالهای پژوهش… 56
فصل پنجم بحث ونتیجه گیری.. 64
5– 1- خلاص هپژوهش… 65
5– 2 – بحث ونتیجه گیری.. 66
5– 3 – محدودیتهای پژوهش… 73
5– 4 – پیشنهادات کاربردی.. 73
5–5 – پیشنهادات برای پژوهشهای آتی.. 74
فهرست منابع. 75
پیوستها 80
مقدمه
با پیشرفت ارتباطات، جوامع دستخوش تغییرات بسیاری شده اند. رسانه های همگانی مانند تلویزیون در سطح جامعه جایگاهی را اشغال کرده اند که از آن جایگاه به طور

 فزاینده چه در سطح ملی و چه بین المللی مطرح شده اند. از آنجا که آموزش و فرهنگ از طریق رسانه های جمعی جریان می یابد، اشکال متفاوت زندگی نیز توسعه پیدا می کنند. در این رابطه می توان گفت رسانه ها بر شیوه های زندگی و سلیقه های عمومی در جامعه تأثیر می گذارند. در حال حاضر به دلیل اهمیت رسانه های جمعی، بیش از هر زمان دیگری این حوزه تحت بررسی و مطالعه دقیق و منظم قرار گرفته است. از چند دهه قبل به موضوع ارتباطات به ویژه ارتباطات جمعی توجه بیشتری شده و به رابطه رسانه ها با جامعه و تأثیرات اجتماعی و تعامل آنها تأکید بیشتری صورت گرفته است. با گسترش ارتباطات و وسایل ارتباطی، بشر هر روز بیش از پیش به اهمیت استفاده از آنها در زندگی انسان ها افزوده می شود. اطلاعات بیشتر یعنی قدرت بیشتر. بنابراین افراد برای ادامه حیات نیاز بیشتری به داشتن اطلاعات گسترده تر دارند. رسانه ها مخصوصاً تلویزیون از وزنی بالا در اوقات فراغت آدمیان برخوردار هستند (خوشنویس، 1389، 2).

رسانه تلویزیون تغییرات مهمی را در سیاست، آموزش، بازاریابی، اخبار، فرهنگ توده، زندگی اجتماعی و خانوادگی ایجاد کرده است. امروزه تماشای تلویزیون جزء انکارناپذیری از زندگی افراد است و به عنوان منبعی از اخبار باور کردنی، اطلاعات و تعلیمات مهم، آگاهی های دقیق اجتماعی، سرگرمی لذتبخش و همراهی آرامش بخش پذیرفته شده است؛ به همین دلیل اغلب مردم حتی نمی توانند تصور کنند که بدون تلویزیون زندگی چگونه خواهد بود (زنجانی و قرهی، 1390، 42).
در واقع تلویزیون فراگیرترین رسانه پنج دهه اخیر است و در هر کشور رسانه جریان اصلی شمرده می شود و اغلب یا وابسته به دولت ها و یا در اختیار کمپانی های بزرگ قطب های سیاسی و اقتصادی کشورها می باشد. در اکثر کشورهای توسعه یافته، تلویزیون وسیع ترین گستره مخاطبان را در میان تمام رسانه ها به خود اختصاص داده

یک مطلب دیگر :

همه کاپیتان‌های برنده جام‌جهانی/عکس

 است. در سراسر دنیا افراد بدون توجه به منشأ ملی، نژاد، طبقه اجتماعی، جنسیت یا سن تلویزیون تماشا می کنند و فراوانی تماشاکنندگان زیاد است. تلویزیون از بدو تولد فرد وجود دارد و جزئی از زندگی اوست و با انواع و اقسام برنامه ها از جمله فیلم، سریال و تبلیغات و … افراد جامعه را با مسائل متعددی آشنا می سازد (میرساردو و صداقت، 1386، 30).

از این رو با توجه به اهمیت همه جانبه تلویزیون به عنوان یکی از پرمخاطب ترین رسانه های عصر امروز در فصل حاضر به بیان مسئله، ضرورت و اهمیت، اهداف و سوال ها و در انتها تعاریف متغیرهای پژوهش پرداخته خواهد شد.
1 – 2- بیان مسئله
امروزه وسایل ارتباط جمعی به ویژه تلویزیون، از جمله عوامل مهم و اثرگذار بر شیوه و کیفیت زندگی فردی و گروهی افراد هستند. بر اساس اغلب دیدگاه های نظری و به ویژه طبق نظریه لازارسفلد[1]، سلطه این ابزار به حدی است که خصوصی ترین تجربه های انسانی، از جمله هیجان ها و احساسات عمیق را بر می انگیزند و در جهت دلخواه خود هدایت می کنند و به این ترتیب، واکنش های رفتاری افراد را بر اساس اهداف و سیاست های خود شکل می دهند. رسانه ها در زمینه آموزش های عمومی زندگی اجتماعی و مانند آنها اطلاعات عملی و مفید بسیاری ارائه می کنند (سعدی پور و علی پور، 1386، 111).پوتر[2] (1990، 49) به این مسئله اشاره کرده است که تلویزیون بُعد پرورشی و تربیتی داشته و در زندگی اجتماعی افراد اثرگذار است.
زندگی اجتماعی برای انسان یک ضرورت اجتناب ناپذیر و لازمه زندگی اجتماعی نیز، نظم، امنیت و عدالت است. در این راستا هر چیزی که بتواند زندگی اجتماعی را برای انسان کارآمدتر سازد، باید مورد توجه جدی قرار گیرد. از جمله این پدیده ها قانون است که انسان ها در پرتو آن می توانند علاوه بر بهره مندی از زندگی اجتماعی، از حقوق طبیعی خود نیز برخوردار شوند. بنابراین می توان گفت که لازمه استحکام و انسجام هر جامعه ای، توجه به قانون[3] و رعایت آن است (دانایی فرد و همکاران، 1389، 9).
حاکمیت قانون در جامعه از شاخصه های جوامع توسعه یافته و از اهداف عمده توسعه سیاسی است. از این رو هنگامی که از حاکمیت قانون در جامعه، به معنای کلی آن، سخن به میان می آید، منظور حاکمیت ضوابط و اصولی است که از سطح خرد (فردی) تا سطح کلان (دولت و حکومت) جریان دارد؛ به بیان دیگر، شکل گیری و نهادینه شدن ساز و کارهایی برای حل منازعات و تنظیم روابط در درون ساخت جامعه. از طرفی مهم ترین کارکرد قانون، تنظیم روابط میان دولت و شهروندان و از سویی شهروندان با هم از سوی دیگر است. با پیچیده تر شدن دو نوع تعامل یاد شده، نقش قانون و بالطبع مفهوم حاکمیت قانون، برجسته تر و قابل ملاحظه تر شده است. ضمن آنکه در تمام جوامع، قضات از طریق قانون، تأمین کننده امنیت و آزادی هستند. قانون، تعیین معیارها و ضوابط ثابتی است که برای همگان ایجاد حق و تکلیف می کند و افراد جامعه بر اساس آن، روابط خود را تنظیم می کنند و به این ترتیب شهروندان از حقوق خویش آگاه می شوند (جوادی یگانه و همکاران، 1389، 11). شهروندی[4] همانطور که روشن است از مشتقات شهر است. شهروندی را قالب پیشرفته ی شهرنشینی می دانند. به باور برخی کارشناسان، شهرنشینان هنگامی کهبه حقوق یکدیگر احترام گذاشته و به مسئولیت های خویش در قبال شهر و اجتماع عمل نمایند به شهروند ارتقاء یافته اند (انالز[5]، 2007، 69).

• 19. 1. 2. نظریه ایده آلیستی( تغییر در ارزش های فردی) 46
• 19. 1. 2. نظریه بازنمایی.. 47
• 19. 1. 2. نظریه های جامعه اطلاعاتی.. 49
• 19. 1. 2.نظریه استفاده و خشنودی.. 51
• 19. 1. 2. نظریه روانشناسی.. 52

گفتار دوم: بررسی پژوهش های پیشین.. 54

1. 2. 2. پژوهش های پیشین داخلی: 54

2. 

3.  

4. 2. 2. پژوهش های پیشین خارجی: 62

گفتار سوم : چارچوب نظری.. 65

1. 3. 2 . فهرست مقوله های تحقیق.. 68
2. 3. 2 . مدل پژوهش: 69
3. 3. 2. سوالات تحقیق.. 70
4. 3. 3. 2. فرضیه های پژوهش: 71

فصل سوم: روش شناسی پژوهش… 72
مقدمه: 73

1. 3. نوع و روش تحقیق: 74
2. یک مطلب دیگر :
3. ورزش‌هایی برای افزایش قد کودکان و نوجوانان!
5. 3. تعریف مفاهیم،مقوله ها و زیر مقوله ها 76

1 . 2. 3. تعریف مفاهیم: 76
2 . 2. 3. تعریف عملیاتی مقوله ها 77

3. 3. واحد ثبت: 81
4. 3. واحد تحلیل: 81
5. 3. جامعه آماری: 81
6. 3. روش نمونه گیری: 81
7. 3. حجم نمونه: 82
8. 3. زمان: 82
9. 3. تکنیک گردآوری اطلاعات: 82
10. 3. تکنیک پردازش داده ها: 83
11. 3. اعتبار و روایی تحقیق: 83

فصل چهارم: بررسی یافته های پژوهش… 85
مقدمه: 86

1. 4 . بررسی یافته های توصیفی.. 87
2. 4. بررسی یافته های تحلیلی……….. 115

فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری.. 116
مقدمه: 117

1. 5. پاسخ به سوالات پژوهش… 118
2. 5. نتیجه گیری.. 122

فصل سوّم: روش تحقیق

1-3 پیشگفتار ………………………………………………………………………………………………………………………48

2-3 تحقیق كیفی………………………………………………………………………………………………………………….49

3-3 میدان مطالعه…………………………………………………………………………………………………………………51

4-3 حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………………………….52

5-3 شیوه نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………………..52

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

1-4 پیشگفتار………………………………………………………………………………………………………………………..53

2-4 تاریخچه سینمای دینی خواهی در ایران…………………………………………………. ……………………….54

3-4 مولفه های سینمای دینی…………………………………………………………………………………………………59

4-4 ملک سلیمان ، بید مجنون………………………………………………………………………………………………69

5-4 گونه(ژانر)………………………………………………………………………………………………………………………72

 

1-5-4: معرفی گونه (ژانر)ها ……………………………………………………………………………………76

2-5-4: ژانر فیلمها …………………………………………………………………………………………………80

فصل پنجم: نتیجه­گیری

1-5 نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………….83

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………..88

مقدمه :

واژه سینمای دینی خصوصا در این سه دهه اخیر واکنشها و برداشتهای متفاوتی را در ذهن اهالی هنر، سینماگرها، فیلمسازها، متفکران سینمایی و حتی مردم عادی جهان ایجاد کرده است تا جایی که با مروری بر کتب، نشریات، مقالات و انواع نوشته های سینمایی و غیر سینمایی درباره این مفهوم با انواع تعاریف متنوع روبرو می شویم که توسط انواع متفکران دینی، سینمایی، سیاسی و … بیان شده است. بحث مربوط به این سینما مانند بسیاری دیگر از بحث هایی این چنینی طرفداران و منتقدان متفاوتی دارد تا جایی که بسیاری از فیلمسازان، منتقدان و متفکران سینما ترکیب این دو کلمه را به کل خارج از چارچوب قواعد درست در سینما می دانند.

جای دادن کلمه دین در “هنر صنعت رسانه” نوظهور سینما از دیرباز تاکنون به صورتهای گوناگونی صورت پذیرفته است من در این رساله قصد آن نداشتم تا به این مهم

یک مطلب دیگر :

دانشجویی

 در دل تاریخ هنر هفتم بپردازیم اما در متن حداقل اشاره هایی به این مهم نموده ایم. نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره شود بیان علنی و لفظی این واژه همان طوری که در بالا اشاره شد در این چند دهه اخیر است و گره زدن آن با جامعه ای دینی چون جامعه ما. این ویژگی بحث را نه آسان بلکه بسیار پیچیده تر خواهد کرد زیرا بدلیل شرایط و ویژگی های خاص این جامعه که مهمترینش متفکران و دانشمندان دینی است، سختی کار دو چندان خواهد شد. تا آنجایی که همه ما در سالهای اخیر شاهد دخالت مراکز دینی در رد و تایید انواع فیلم در خارج و داخل شده اند و بدین صورت علنا فیلمهایی را بدلیل غیر دینی بودن یا ضد دینی بودن و البته مسائل دیگر ریز و درشت سیاسی و … زیر سوال می برند و یا برعکس فیلمی را زیر پر و بال خود می گیرند و همه گونه امکاناتی برای دیده شدنش در نظر می گیرند.

هدف از ارائه این پایان نامه همان گونه که در فصل اول به آن اشاره خواهد شد، بیان سینمای دینی و مولفه های سینمای دینی و تحلیلی بر آنهاست. زیرا همان طوری که اشاره کردیم فرضیه ها و نوع نگاه پژوهشی موجود در سینمای ما و انواع متفکران، رابطه حداقلی وجود دین در سینما است.

از طرفی سینما و در نگاهی کلان تر، تلویزیون که در این روزها سینما را به دل خانه ها آورده است، چنان اند که نه فقط ما و جامعه ما بلکه هر جامعه ای با هر چارچوب فکری عقیدتی سیاسی ای نمی تواند خود را از تاثیر شگرف و چند گانه این رسانه های جمعی و گروهی مصون و بر حذر بدارد و همان گونه ای که همه ما واقف بر تاثیرات مثبت و منفی این رسانه در هر جامعه هستیم، لذا نمی توانیم به راحتی از این موقعیت فعلی ای که سینما به آن دچار است به سادگی بگذریم و از تاثیرهایی که این رسانه عامل و باعث آن در این صد سالگی اولش شده چشم ببندیم.

لذا ما نیز با نگاه به این مسائل، در این رساله با توجه به شیوه رساله نویسی دانشگاه محترم از پنج فصل مد نظر، در فصل اول کل پروژه پایان نامه را شرح داده ایم سپس در فصل دوم ابتدا به تعاریفی از دین، سینما و سینمای دینی می پردازیم  و در عین حال به آرا و نظر متفکران موافق با این ترکیب سینمایی اشاره کرده ایم. فصل سوم را به روش تحقیق اختصاص داده ایم و در فصل چهارم به تاریخچه ای مختصر از سینمای دینی خواهیم پرداخت، در ادامه این فصل منتخبی از فیلمهای دینی را معرفی خواهیم کرد، پس از این معرفی با توجه به مولفه های هنر دینی و متعهد به مولفه های سینمای دینی می رسیم و با نقدی تحلیلی محتوایی از این فیلمها به بازشناسی و بیان این مولفه ها می پردازیم. نکته دیگری که در صدد ارائه آن بر می آییم بحث گونه های سینمایی یا ژانرها است و در انتهای این فصل به بررسی فیلمهای دو فیلمساز که هر دو فیلم دینی می سازند اما با دو نگرش متفاوت خواهیم پرداخت. فصل آخر نیز به نتیجه گیری رساله اختصاص داده شده است.

 

فصل اول

1-1: طرح مسئله

خداوند عزوجل در آیه 39 سوره احزاب می فرماید:

الَّذینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ کَفى‏ بِاللَّهِ حَسیباً

کسانی که پیامهای خدا را می رسانند و از او می ترسند و از هیچ کس جز او نمی ترسند، خدا برای حساب کردن اعمالشان کافی ست.