رابطه پوشش و فرهنگ ملل. 30

پوشش ادیان الهی. 31

الف_ پوشش در آیین دین زرتشت.. 31

ب_پوشش در آیین یهود. 31

ج_حد و کیفیت پوشش زنان یهود. 32

د_پوشش در آیین مسیح. 32

تاریخچه پوشاک زنان. 32

ویژگی لباس های مناسب: 33

اصولی در امر پوشش… 37

پوشاک اندرونی. 38

پوشاک بیرونی. 39

محاسن و معایب پوشش مانتو. 41

رنگ لباس سیاه در بیرون از منزل. 45

ویژگی بعضی از پوشاک امروزی.. 47

عوامل موثر در انتخاب لباس.. 49

1-سن. 50

2-فصل. 50

3-درآمد. 50

4-مکان استفاده از لباس.. 51

5-نو بودن لباس.. 51

6-فرهنگ.. 51

 

فرهنگ و لباس.. 52

رابطه لباس و فرهنگ : 52

نمایش لباس های خاص برای افزایش جاذبه زنان زیر سایه عنوان “اسلامی”. 55

نقش طراحان لباس.. 56

طراحی لباس های خاص… 57

عناصر بصری.. 58

تاثیرات بصری.. 61

پوشاک نا مناسب (تنگ) 64

مضرات لباس تنگ: 66

اهداف استعمار از ارائه پوشش نامناسب.. 68

راه های مبارزه با پوشش نامناسب.. 69

1-تقویت اعتقادات و ایمان. 69

2-احیای فرهنگ اصیل اسلامی. 70

3-شناساندن الگوهای والا و برتر. 70

لباس های علامتدار 70

نکاتی در مورد پوشاک نا مناسب از دیدگاه اسلام. 75

1-تمایز لباس زن و مرد. 76

2-لباس شهرت.. 76

3-لباس تشخص و تمایز. 77

4-لباس بیگانگان. 77

اثرات روانی رنگ ها 79

انتخاب رنگ لباس.. 84

رنگ های مناسب لباس در فرهنگ ایران. 84

نگاه مثبت به رنگ مشکی. 86

باید ها و نباید ها در رنگ لباس از دیدگاه اسلام. 87

لباس های رنگی و روشن. 91

شیک پوشی. 93

تأثیرات فرهنگ شیک پوشی. 94

تاریخچه  مد. 97

یک مطلب دیگر :

تأثیرات بعد از ورود مد. 97

فایده تحلیل مسأله مد. 101

محاسن مد. 101

معایب مد. 102

رفتارشناسی انسان در زمینه پوشاک و مد. 103

شلوارهای پاره 106

راهکارهای پیشنهادی مقابله با مد. 107

فصل سوم: سلامت روان. 109

تعریف سلامت روان. 109

پوشش و نقش آن در سلامت روان. 110

تأثیر پوشاک بر سلامت جسم. 113

شلوار تنگ و چسبان. 116

تأثیر پوشاک بر سلامت روان. 116

تأثیر رنگ بر جسم. 118

تأثیر رنگ بر روان. 120

رنگ به انسان انرژی می دهد. 121

تأثیر مد بر سلامت جسم و روان. 122

نتیجه گیری.. 124

منابع و مآخذ. 127

کتب و مقالات و نشریات: 127

سایت ها: 128

چکیده

در اسلام، هر هنری با معیار هر چه نزدیک تر بودن و مؤثر تر بودن آن در روح انسانی سنجیده می شود. نزدیکترین چیز به روح ما، بدن ماست. بنابر این، هر هنری که با بدن سرو کار دارد، مهم است. از همه ی آنها مهم تر جامه است. جامه بعد از بدن نزدیک ترین چیز به ماست. آنچه می پوشیم در آنچه در درون آن احساس میکنیم مؤثر است. تمدن کلاسیک اسلامی زیباترین جامه های مردانه و زنانه را به وجود آورده است. جامه ی مردانه همواره بسیار مردانه و جامه ی زنانه همواره بسیار زنانه بوده است. فلسفه ی جامه در اسلام نشان دادن زیبایی مردانه و زنانه بوده است، البته در مورد جامه زنانه، نه در ملأ عام. هنر جامه در تمدن اسلامی به وفور دیده می شود. در این راستا نگارنده سعی کرده تا  به این هنر مهم در زمینه های پوشش، طراحی لباس، رنگ لباس، مد و سلامت روان، که مباحث جداناپذیر آن است، با استفاده از کتب، روایات و مقالات، بپردازد. در این زمینه ها، از سایت های مختلف ، سخنرانی ها و مصاحباتی که در این زمینه در جشنواره ها شده، نیز سود جسته ام. همچنین به مباحث تفاوت در پوشاک اندرونی و بیرونی، و نیز پوشاک امروزی پرداخته شده است. در این راستا از کتاب شهید سید رضا پاک نژاد که از مهم ترین منابع این تحقیق می باشد استفاده شده است. در دوره کنونی که لباس ها دچار تغییرات بسیاری شده و بعضاً از غالب لباس ایرانی خارج شده است، باید به لباس ایرانی- اسلامی توجه بیشتری داشته باشیم، چرا که لباس ایرانی برای مردم ایران یادآور جایگاه ایشان در هستی و نظام آفرینش است و هر قسمتی از لباس ایرانی بیانگر حکمتی است که در تفکر ایرانی ریشه دارد، تفکری که از تاریخ، ادیان، شعرا و هنرمندان سرچشمه گرفته است. و بنابر این انتخاب لباس باید با توجه به تأثیر آن که منجر به سلامت جسم و روان است، صورت بگیرد.

کلید واژه:پوشش، پوشاک بانوان، ارزش زن در اسلام، رنگ، مد، سلامت روان

مقدمه

اکنون در جامعه ما، خطر تبدیل شدن به جامعه ای مصرفی حس می شود. لذا آشنایی با  پیشینه تاریخی و فرهنگی مکاتب مرتبط با مد و طراحی لباس، مهم به نظر می رسد. با نگاهی بر تاریخچه مد به صورت طبقه بندی شده به ترتیب زمانی و از سده ی هفدهم به بعد، می توانیم تجربه های ملت هایی را دنبال کنیم که با دور شدن از اصلِ خود، گاه با زیان های جبران ناپذیری در تمام عرصه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مواجه شده اند.

موضوع پوشش از ابعاد مختلفی مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته، و کتاب ها و مقاله های فراوانی در این زمینه تدوین شده است، ولی به بُعد روان شناختیِ پوشش و تأثیر آن، از نظر روانی بر زن، کمتر توجه شده است. این پژوهش در پی آن است تا با بررسی نقش پوشش در سلامت روانی، گامی کوچک در راه برطرف ساختن این نیاز بردارد و به مربیان و مسؤولان فرهنگی جامعه، بینش تازه ای درباره تأثیر روانی پوشش بر زنان و دختران ارائه دهد.

2-1-2: تعریف  واژه  تصویرسازی………………………………………………………………….    16

2-1-3: تفاوت تصویر سازی با نقاشی (نگارگری)………………………………………………18

2-1-4: پیشینه ای بر روند تاریخ نگارگری و تصویر سازی در ایران طی قرون اولیه اسلامی……………….    21

2-1-5: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی در ایران اسلامی…………………….    28

2-1-6: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی ایران از ابتدای اسلام تا قرن هفتم ه.ق…………….    32

2-1-7: ترسیم انسان در نگارگری ایران اسلامی………………………………………    36

2-1-8: ارتباط نگارگری ایران با هنرهای دیگر……………………………………..    39

2-1-9: ارتباط نگارگری ایران با ادبیات…………………………………………………….    40

2-1-10: ارتباط نگارگری با نقاشی دیواری و مضامین آن ها………………………………….    43

2-1-11: ارتباط نگارگری با سفال و سرامیک……………………………………………………………    49

2-1-12: ارتباط نگارگری با  فلزکاری……………………………………………………    52

بخش دوم:  تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در قرون اولیه اسلامی……………………..    55

2-2-1: اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران مقارن با ظهور اسلام تا قرن پنجم ه.ق………………    55

 

2-2-2: موقعیت منطقه طبرستان و گرگان پیش از ظهور اسلام……………………..    60

2-2-3: موقعیت  منطقه طبرستان طی قرون اولیه اسلامی تا قرن پنجم ه.ق………………….    61

2-2-4: حكومت آل زیاردر طبرستان…………………………………    63

بخش سوم: تاریخ ادبیات ایران طی قرون اولیه اسلامی…………………………..    65

2-3-1: وضع ادبی ایران از قرن اول تا پنجم ه.ق……………………………….    65

2-3-2: وضع ادبی ایران از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم ه.ق……………………………..    70

2-3-3: پیشینه اندرزنامه نویسی در ایران…………………………………    71

2-3-4: تفاوت بنیادین اندرزنامه عنصرالمعالی با دیگر اندرزنامه ها……………………    73

بخش  چهارم: ویژگی های کلی قابوسنامه………………………………..    76

2-4-1: خصلت های نویسنده و هدف او از نوشتن كتاب قابوسنامه………………………….    76

2-4-2: دلایل انتخاب نام كتاب…………………………………………………..    79

2-4-3: تاریخ تألیف كتاب………………………………….    80

2-4-: بخش های تشكیل دهنده کتاب……………………………    81

2-4-5: زبان و شیوه نگارش كتاب…………………………………………    82

2-4-6: دلایل اهمیت كتاب…………………………………………    83

جمع بندی ……………………………………………………….    84

فصل سوم: روش شناسی

مقدمه…………………………………………………………    87

3-1: آیکون…………………………………………………………..    88

3-2: آیکونوگرافی و آیکونولوژی………………………………………….    88

3-3: تاریخچه آیکونوگرافی و آیکونولوژی………………………………………………    89

3-4: روش آیکونولوژی اروین پانوفسکی……………………………………..    90

جمع بندی………………………………………………………….    93

فصل چهارم: پیش آیکونوگرافی، آیکونوگرافی و آیکونولوژی تصاویر قابوسنامه

مقدمه……………………………………………………………..    96

بخش اول: توصیف پیش آیکونوگرافی……………………………………………………    98

4-1-1: ارائه چندتصویر با توجه به داستان های متن…………………………………….    98

4-1-2: نحوه فضاسازی تصاویر در کتاب قابوسنامه……………………………..    102

4-1-3: ارتباط تصویر با متن…………………………………………….    106

یک مطلب دیگر :

4-1-4: نحوه آرایش صفحات و رنگ آمیزی …………………………..    111

4-1-5: شیوه ترکیب بندی تصاویر…………………………………………………………………    113

4-1-6: سیمای پیکره های انسانی………………………………………….    115

4-1-6-1: نمایش و حالات چهره………………………………………………    115

4-1-6-2: حرکات دست ها و اشارات انگشتان…………………………………    117

4 -1-7: نقش مایه های جانوری………………………………………………………….    118

4-1-8: نوع پوشش افراد نقش شده در قابوسنامه………………………………….    119

4-1-9: شرح نقش مایه های کتاب قابوسنامه………………………………..    120

4-1-9-1: نقوش روی پوشاک افراد در کتاب قابوسنامه……………………………    123

4-1-9-2: نقش گل و گیاه (اربسکو اسلیمی)……………………………………    126

4-1-9-3: نقش مایه جانوری (صرفاً پرنده)…………………………………    128

4-1-9-4: نقوش جمادی( بلورین)…………………………………….    129

4-1-9-5: نقوش ترکیبی (هندسی)……………………………………………    129

جمع بندی……………………………………………………………………………    131

بخش دوم: تحلیل آیکونوگرافی……………………………..    132

4-2-1: تحلیل تصاویر قابوسنامه از منظر نگارگری یا تصویرسازی…………………    132

4-2-2: شباهت تصاویر قابوسنامه با ویژگی های نگارگری ایران……………………………..    138

4-2-3: تفاوت تصاویر قابوسنامه با ویژگی های نگارگری ایران……………………………………….    139

4-2-4: تحلیل نحوه هماهنگی تصاویر با متن…………………………………..    143

4-2-5: تحلیل نحوه ترکیب بندی……………………………………….    146

4-2-6: تحلیل نقش انسان و جزییات مربوط به آن………………….    148

4-2-6-1: تحلیل شیوه ترسیم اعضای بدن …………………………………….    155

4-2-6-2: تحلیل شیوه ترسیم حالات چهره………………………..    156

4-2-7: تحلیل نوع و طرح و نقش لباس ها…………………………………………………….    159

4-2-8: تحلیل آرایه های تزیینی…………………………………………………    165

جمع بندی                       175

بخش سوم: تفسیر آیکونولوژی……………..    176

4-3-1: جایگاه تصاویر قابوسنامه در هنر دوره اسلامی ایران……………….    176

4-3-1-1: شباهت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد………    176

4-3-1-2: تفاوت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد………………………..    178

4-3-1-3: شباهت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی……………………….    178

4-3-1-4: تفاوت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی………………………….    180

4-3-2: تأثیرات تصاویر قابوسنامه بر هنر دوره های بعد……………………………………………    181

4-3-3: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر سرزمین ها ی دیگر……………………………..    186

4-3-3-1: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر کتاب آرایی هند…………    187

4-3-3-2: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر کتاب آرایی بیزانس(ارمنستان)………..    192

4-3-3-3: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با  هنر نقاشی مصر…………….    197

جمع بندی………………………………….    199

نتیجه گیری نهایی…………………………..    202

پی نوشت ها…………………………………………………..    207

فهرست منابع تصاویر          208

2-رسانه ها بیش از پیش متنوع شده اند (مطبوعات، شنیداری– دیداری عام و خاص، اینترنت ) و در درون این قطب اخیر رنگین کمان باشکوهی از نظام اطلاعات :

• افزایش آنلاین رسانه های کلاسیک ( صفحات وب، روزنامه ها، مجلات، اخبار شنیداری- دیداری، فرانسوی و بین المللی )
• یک مطلب دیگر :

• 

•  

• نارضایتی بدنی و اختلال های خوردن

2-1-8 شاه سلیمان ( صفی دوم ) ( 1105  -1077 هـ. ق) 17

2-1-9 سلطان حسین ( 1135 – 1105 هـ. ق ) 17

2-2 دولت عثمانی و سلاطین هم زمان آن با دولت صفوی ایران… 18

2-2-1 سلطان بایزید دوم. 18

2-2-2 سلطان سلیم.. 19

2-2-3 سلطان سلیمان قانونی… 19

2-2-4 سلیم دوم. 20

2-2-5 سلطان مراد سوم. 20

2-2-6 سلطان محمد سوم. 20

2-2-7 احمد اول.. 21

2-2-8 مصطفی اول.. 21

2-2-9 عثمان دوم. 21

2-2-10 مراد چهارم. 22

2-2-11 سلطان ابراهیم.. 22

2-2-12 محمد چهارم. 22

2-3 روابط سیاسی و نظامی ایران صفوی و ترکیه عثمانی… 22

2-3-1 از شاه اسماعیل تا شاه عباس اول.. 24

2-3-2 جنگ چالدران و پیامدهای آن.. 26

2-3-3 روابط شاه طهماسب اول با عثمانیان.. 27

2-3-4 جنگ های بیست ساله سلطان سلیمان با طهماسب…. 27

2-3-5 صلح آماسیه (962 هـ.ق / 1555 م) 28

2-3-6 روابط سلطان محمد خدابنده و عثمانیان.. 29

2-3-7 سقوط تبریز ( 993  هـ.ق 1585 م ) 29

2-3-8 سیاست و تدبیر شاه عباس اول در روابط خارجی او. 30

2-3-9 معاده اول صلح استانبول ( 999 هـ.ق/ 1590 م ) 30

2-3-10 نیروهای جدید شاه عباس. 31

2-3-11 معاهده دوم صلح استانبول ( 1022 هـ.ق /1613 م ) 31

2-3-12 دوران شاه صفی تا شاه طهماسب دوم. 32

2-3-13 معاهده صلح قصر شیرین (ذهاب) 33

2-4 روابط فرهنگی و هنری ایران صفویه و ترکیه عثمانی… 33

فصل سوم. 43

تاریخچه فلز و سلاح در دوران صفوی و عثمانی… 43

3-1 هنر فلزكاری در ایران… 44

3-1-1 هنر فلزكاری از دوران کهن تا دورة هخامنشی… 44

3-1-2 هنر فلزكاری در دوره هخامنشی… 48

3-1-3 هنر فلزكاری در دورة سلوكیان.. 49

3-1-4 هنر فلزكاری در دوره اشكانیان یا پارتیان.. 49

3-1-5 هنر فلزكاری در دورة ساسانیان.. 50

 

3-1-6 هنر فلزكاری در اوایل ظهور اسلام. 51

3-1-7 هنر فلزكاری در دورة سلجوقیان.. 52

3-1-8 هنر فلزكاری در دوره مغول.. 52

3-1-9 هنر فلزكاری در دوره تیموری… 53

3-1-10 هنر فلزكاری دوره صفوی… 53

3-2 معادن فلزات در دوران صفویه.. 55

3-3 برخی از تكنیك‌های رایج فلزكاری عصر صفوی… 56

3-3-1 هنر ترصیع.. 57

3-3-2 هنر قلم‌زنی… 57

3-3-3 هنر میناكاری… 58

3-3-4 هنر مشبك‌سازی فولاد. 59

3-3-5 هنر طلاكوبی روی فولاد. 59

3-4معرفی فلز فولاد. 59

3-5 معرفی انواع فولاد. 60

3-6 طرز عمل آوری فولاد. 63

3-7 هنر فلزکاری ترکان عثمانی… 66

3-8 تاریخچه سلاح.. 69

3-8-1 تاریخچه سلاح در ایران.. 69

3-8-2 تاریخچه سلاح در ترکیه. 84

فصل چهارم. 90

معرفی و توصیف سلاحهای سرد دوران صفوی و عثمانی… 90

4-1 توصیف سلاحهای صفوی… 91

4-2 توصیف سلاحهای عثمانی… 121

فصل پنجم.. 138

تحلیل تطبیقی طرح و آذین سلاحهای سرد دوران صفوی و عثمانی و معرفی سازندگان سلاح.. 138

5-1 ویزگیهای سلاح در ایران صفوی… 139

5-1-1 نقوش….. 139

5-1-2خوشنویسی… 140

5-1-3 مضمون.. 140

5-2 ویژگیهای سلاح در ترکیه عثمانی… 140

5-2-1 نقوش….. 141

5-2-2 خوشنویسی… 141

5-2-3 مضمون.. 141

5-3 تطبیق تحلیلها 142

5-4 سازندگان سلاح.. 143

5-4-1 صفوی… 143

5-4-2 عثمانی… 144

فصل ششم.. 145

یک مطلب دیگر :

یافته ها و نتیجه گیری… 145

منابع ومأخذ.. 148

مقدمه:

استفاده از طرح و نقش بر روی انواع دست­ساخته­های بشری، از زمانهای گذشته تا کنون به منظور انتقال پیام و ایجاد زیبایی بصری همواره مورد توجه بوده­است. ساخت اشیاء فلزی را می­توان از مهمترین این دست­ساخته­ها بشمار آورد. فلزات با توجه به خصوصیات منحصربفرد خود مانند دوام طولانی و عدم آسیب­پذیری همواره به عنوان بستری مناسب برای ایجاد طرح­ها و نقش­ها انتخاب شده­اند.از جمله اشیای فلزی، سلاح­ها و جنگ­افزارهای سرد هستند که از گذشته­های دور حامل این خصوصیات بوده­اند.

در دوره­ای از تاریخ، دو حکومت مقتدر صفوی و عثمانی به علت­های مختلف و گوناگونی از قبیل اشتراکات فرهنگی مشترک، دین یکسان، مذهب متفاوت، داشتن مرز طولانی جغرافیایی، قدرت­طلبی و گسترش امپراطوری، ارتباطات متنوعی از صلح و جنگ داشتند. در نتیجه دارا بودن سپاه مقتدر و نیروی جنگی زبده می­توانسته عامل مهمی بشمار بیاید.

با توجه به این مقدمه می­توان دریافت که ساخت سلاح و تزیین آن در این دوره مورد توجه بوده­است. پس از بررسی­های اولیه و مطالعه­ی تصاویر این سلاح­ها، مشخص شد که کنکاش و تحلیل نقوش ابزارآلات جنگی این دو دوره می­تواند ما را در شناخت بهتر روابط فرهنگی و هنری آنها و میزان تأثیرگزاری و تأثیرپذیری هر یک یاری بخشد. پس از مشورت با جناب دکتر غلامعلی حاتم وجناب دکتر مهران هوشیار عنوان تطبیق طرح و آذین در سلاح­های سرد ایران صفویه و ترکیه عثمانی برای این رساله در نظر گرفته­شد.

با توجه به گذشت زمانی طولانی از آن دوران و پراکندگی این سلاح­ها در موزه­ها و مجموعه­های شخصی، تهیه­ی تصاویر معتبر و با کیفیت که قابلیت پژوهش­پذیری را داشته باشند کار دشواری بود که در نهایت از طریق مراجعه به کتاب­های معتبر لاتین و تخصصی فارسی، و همچنین مراجعه به سفارت ترکیه و بخش فرهنگی آن، آثار شناسایی و تصاویر تهیه شد.

در نهایت برای رسیدن به یک نتیجه­ی مطلوب و قابل قبول، این پایان­نامه در شش فصل به نگارش درآمد. پس از فصل اول که «کلیات تحقیق» نام دارد، فصل دوم با نام «زمینه­های تاریخی، فرهنگی و هنری دوران صفوی و عثمانی» به موضوعاتی از قبیل تاریخ سیاسی این حکومت­ها، حاکمان آنها، تاریخ روابط سیاسی و در آخر تاریخ روابط فرهنگی و هنری­شان اشاره شده­است. در فصل دوم با عنوان «تاریخچه فلز و سلاح» به تاریخچه­ی فلز و سلاح پرداخته شده­است. در این فصل به سیر تحول استفاده از فلزات در دوره­های تاریخی و انواع سبک­ها و تکنیک­های رایج و در نهایت به تاریخ سلاح به عنوان زیرمجموعه­ی هنر فلزکاری اشاره شده است. فصل چهارم «معرفی و توصیف سلاح­های سرد دوران صفوی و عثمانی» نام دارد. این فصل شامل توصیف جامعه­ی نمونه و انواع سلاح­های انتخاب­شده است.

در فصل پنجم  با عنوان «تحلیل تطبیقی طرح و آذین سلاح­های سرد دوران صفوی و عثمانی و معرفی سازندگان سلاح» به تحلیل نقوش، کتیبه­های خطی و شیوه­ی اجرایی این نقوش پرداخته شده­است و در فصل پایانی نتایج تحلیل­ها بیان شده است.

 

 1-1        بیان مسئله:

از زمانی که بشر توانست طریقه بکارگیری و استخراج فلزات را کشف کند استفاده­های متنوع و گوناگونی از آن کرد که همواره می­توان کاربرد آن را در گوشه گوشه زندگی انسان­ها ، تا زمان حال مشاهده کرد. از آن جایی که جنگیدن و دفاع از سرزمین و عقیده در بسیاری از دوره­ها و دولت ها دارای تقدس بوده ، ساخت ابزار جنگی نیز از اهمیت خاصی برخوردار شده است و انعکاس این مهم را ، از تزئیناتی که روی انواع ابزار ها وجود یافته می توان مشاهده کرد.

ایران عصر صفوی به علت­های گوناگونی در بسیاری از زمینه­ها دچار تحولاتی اساسی شد و حکومت مقتدر صفویه بسیاری از مبانی بکار رفته در هنرهای پیشین را اعتلا بخشید و در جهت پیشرفت اهداف و بیان جهان بینی خود آنها را بکار گرفت. همزمان با این حکومت، در همسایگی ایران، ترکان عثمانی ، دین اسلام با مذهب سنی را برگزیده بودند. اقوام عثمانی با یک پیشینه تاریخی غنی، از یک طرف با فرهنگ عظیم ایران و از طرف دیگر با هنر بیزانس و غرب همسایه بود.

روابط موجود میان حاکمان صفویه در ایران و ترکان عثمانی در طول دوره تاریخی شکل­های خاصی از صلح و جنگ را به خود گرفته است و از آنجایی که معمولاً بازتاب این گونه روابط سیاسی در بسیاری از جنبه­های اقتصادی، اجتماعی و هنری یک کشور می تواند تاثیرگذار باشد. تردیدی نیست که این امر در مورد این دو کشور نیز مصداق دارد اما آنچه در این میان وجود دارد تفاوت در مذاهب حاکم بر این جوامع است که این تفاوت می تواند خود را در قالب عناصر تزیینی بیانگر سازد.

با توجه به این نکات، در این پژوهش سعی بر این است که با تطبیق و تحلیل عناصر تزئینی موجود بر سطوح جنگ افزارهای سرد به چگونگی این تفاوت ها دست یابیم و اصالت هر کدام از این عناصر ، عوامل و میزان تأثیر گزاری و تأثیر پذیری این دو فرهنگ همسایه را با استفاده از آفریده هایشان مورد بررسی قرار دهیم.

 

1-2 سؤالات تحقیق:

1 – تأثیر روابط سیاسی بر تبادلات هنری اقوام صفوی ایران و ترکان عثمانی از طریق بررسی این نقوش روی سلاح ها چگونه بوده است؟

2 – بازتاب دین مشترک و مذهب متفاوت  بر هنر تزئین سلاح اقوام صفوی ایران و ترکان عثمانی چگونه بوده است؟

3 – آیا غنیمت­های فرهنگی که در جنگ­های میان اقوام صفوی ایران و ترکان عثمانی  بدست می­آمده، توانسته تأثیر مستقیم بر هنر این اقوام بگذارد؟

1-3 فرضیات تحقیق:

1 – به نظر می­رسد روابط سیاسی اقوام صفوی ایران و ترکان عثمانی تا اندازه زیادی کیفیت تبادلات فرهنگی دو کشور را مشخص می­کرده و ما می­توانیم با بررسی فرهنگ و هنر دو کشور به این نتیجه برسیم.

2 _ به نظر می رسد وجود مذهب متفاوت میان اقوام صفوی ایران و ترکان عثمانی باعث تفاوت هایی در استفاده از تزیینات شده است.

3 _ دور از تصور نیست که غنیمت های فرهنگی توانسته باشد تاثیر مستقیمی بر تولیدات هنری هر یک از قوم های صفوی ایران و ترکان عثمانی داشته باشد.

1-4 اهداف تحقیق:

هدف اصلی: بررسی تحلیلی نقوش و تزئینات بکار رفته روی سلاح­های اقوام صفویه ایران و ترکان عثمانی.

هدف فرعی: معرفی هنرمندان و صنعتگران شاخص سازنده این سلاح­ها.

1-5 پیشینه پژوهش:

• میثمی زهره، “جنگ افزارها و جوشن های ایرانی”، کتاب ماه هنر، شماره 140، تهران، اردیبهشت 82 .

” این مقاله به تحلیل کتاب «جنگ افزارها و جوشن های ایرانی» اثر دکتر منوچهر مشتاق خراسانی، پرداخته است و شامل معرفی فصول کتاب به همراه مصاحبه ای از نویسنده می باشد. “

این مقاله بیشتر به بیان کلیت هایی در باب کتاب جنگ افزارها پرداخته است و ارتباط مستقیمی با پژوهش مورد نظر ما ندارد.

• مرسلوند حسن، “جنگ های ایران و عثمانی”، ماهنامه شرق، ش 6.

” این مقاله کلیتی از جنگ های پیش آمده میان ایران و عثمانی می باشد و به اختصار اطلاعاتی در مورد شاهان هم عصر هر دو کشور را در بر دارد.”

2 – 1 – 4 : برنامه درسی حرفه و فن در ایران ………………………………………………………..19- 17

2 – 2 : تعریف و گستره ی صنایع دستی در ایران …………………………………………………………..29- 20

2 – 2 -1 : تعریف و واژه شناسی صنایع دستی ……………………………………………………….27- 21

 

2 – 2 – 2 : تاریخچه و گستره­ی صنایع دستی ……………………………………………………….29- 27

2 – 3 : لزوم کاربرد صنایع دستی در کتاب­های درسی ……………………………………………………32- 29

فصل سوم : بررسی وضعیت مباحث صنایع دستی در کتاب­های درسی هنر و حرفه و فن پایه اول راهنمایی

3– 1 : کتاب درسی هنر پایه اول راهنمایی ………………………………………………………………………92- 36

3 – 1- 1 : بخش نخست، طراحی و نقاشی ……………………………………………………….79- 36

3 – 1-2 : بخش دوّم، خوشنویسی …………………………………………………………………….92- 79

 

3 – 2 : کتاب درسی حرفه و فن پایه اول راهنمایی ………………………………………………………104- 92

فصل چهارم : بررسی وضعیت مباحث صنایع دستی در کتاب­های درسی هنر و حرفه و فن پایه دوم راهنمایی

4 – 1 : کتاب درسی هنر پایه دوم راهنمایی ………………………………………………………………..129- 106

4 – 1- 1 : بخش نخست، طراحی و نقاشی …………………………………………………..125- 106

4 – 1-2 : بخش دوّم، خوشنویسی ………………………………………………………………..129- 126

4 – 2 : کتاب درسی حرفه و فن پایه دوم راهنمایی …………………………………………………….131- 129

فصل  پنجم : بررسی وضعیت مباحث صنایع دستی در کتاب­های درسی هنر و حرفه و فن پایه سوم راهنمایی

5 – 1 : کتاب درسی هنر پایه سوم راهنمایی ……………………………………………………………….152- 133

5 – 1- 1 : بخش نخست، طراحی و نقاشی …………………………………………………..149- 133

5 – 1-2 : بخش دوّم، خوشنویسی ………………………………………………………………..152- 150

5 – 2 : کتاب درسی حرفه و فن پایه سوم راهنمایی ……………………………………………………159- 153

 نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد: ………………………………………………………………………….162-160

فهرست منابع: ……………………………………………………………………………………………..162- 160

چکیده انگلیسی: ……………………………………………………………………………………………..163

مقدمه:

فرهنگ هر جامعه با ارزش­ترین داشته­های آن جامعه است. امروزه یکی از عوامل تعیین کننده در حوزه­های مختلف اجتماعی و سیاسی پیشینه­ی فرهنگی و میراث فرهنگی هر جامعه می­باشد.

تمدن ایرانی با پشتوانه­ای چند هزار ساله سرشار از علم، معرفت و هنر بوده است. این فرهنگ از ارزش والایی برخوردار است، امّا باید توسط افراد جامعه حفظ شود. داشتن فرهنگ و تمدن به تنهایی کافی نیست، و باید این فرهنگ به نسل­های بعدی منتقل شده، ارزش آن شناسانده شود و تلاش برای پیشرفت آن صورت گیرد. از آنجا که یکی از شیوه­های اصلی آموزش به افراد جامعه آموزش در مدرسه است، برنامه­ریزان آموزشی سعی در اشاعه فرهنگ ایرانی _ اسلامی، در بین دانش آموزان دارند. با

یک مطلب دیگر :

تعاریف اکوتوریسم

 نگاهی به تاریخ چندین هزار ساله­ی  ایران و توجه به آثاری که از این تمدن بزرگ بدست آمده، می­توان دریافت که ایرانیان همیشه از صنایع دستی به عنوان بستری برای نمایش هنر و خلاقیت و نبوغشان استفاده کرده­اند. جایگاه جهانی این آثار دلیل روشنی بر اهمیت تاریخی، فرهنگی و هنری این آثار است.

در قرنی که جامعه شناسان غربی آن را قرن برخورد تمدن­ها می­دانند (ادیبی سده، 1385: 95 ) غفلت از فرهنگ، هنر و پیشینه­ی مردم می­تواند منجر به فراموشی و بیگانگی فرهنگی شود.

از آنجا که مهم­ترین بخش از صنایع­دستی تولید اثر است و کار باید به صورت عملی و نه تئوری انجام شود، دانش­آموزان با مطالعه آثار صنایع­دستی با روحیه­ی تولید و خلق اشیاء آشنا می­شوند. ممارست و تمرین در فراگیری علم را می­آموزند و دقت و انجام کار به صورت بی­نقص را تمرین می­کنند. از تولید لذّت می­برند و تجربه­ی موفق از تلاش در ذهنشان ایجاد می­شود.

در ایران صنایع دستی دارای قابلیت­های فراوانی برای ایجاد اشتغال می­باشند. در حال حاضر تعداد قابل ملاحظه­ای از روستائیان با پرداختن به صنایع دستی و تولید محصولاتی نظیر قالی، گلیم و … به درآمد جنبی قابل توجهی دست یافته­اند و همین امر عامل مهمی در جلوگیری از مهاجرت آنان به شهرها بوده است. صنایع دستی در شهرها نیز با ایجاد اشتغال مولّد و درآمد برای گروه کثیری از افراد که دارای ذوق هنری بوده و علاقه­مند به فعالیت در این زمینه هستند، سهم قابل توجهی در جذب نیروی فعال بیکار داشته و دارد.

از دیدگاه زیباشناختی درآثار صنایع دستی ایرانی اصول و مبانی هنر­های تجسمی به خوبی رعایت شده­اند . تعادل، توازن، ریتم و… در طرح و نقش به خوبی نمایان است و این پختگی در طرح و نقش حاصل سال­ها تلاش هنرمندان ایرانی، و نیز بینش اسلامی آنها می باشد.

آموزش در صنایع دستی ایران در گذشته به صورت استاد شاگردی بوده است و فرد با حضور در کارگاه، هنر مورد نظر را پس از مدتی فرا می­گرفته است. در دوره ناصرالدین شاه قاجار استاد کمال الملک مدرسه صنایع مستظرفه را پایه­گذاری کرد که شامل دو قسمت صنایع جدیده و صنایع قدیمی بود که هنر­های سنتی و موروثی چون مینیاتور، تذهیب، قالی بافی، کاشیکاری و منبّت­کاری را شامل می­شد. این مدرسه نمونه­ی موفقی از آموزش صنایع دستی به صورت آکادمیک و مدون بوده است. تنظیم برنامه­ی آموزشی مربوط به صنایع دستی توسط اساتید خبره و همچنین تدریس آنها توسط دبیران آگاه می­تواند زمینه­ مناسبی جهت درک صحیح افراد از صنایع دستی باشد. هنر بیانگر دیدگاه و جهان­بینی است و این دو (هنر و دیدگاه ) بر یکدیگر تاثیر مستقیم دارند. ارزش آثار به جا مانده از گذشته به خاطر دیدگاه زیباشناسانه­ی ایرانی و اسلامی  هنرمندان متدین کشورمان است که باید دانش آموزان را با آن آشنا سازیم.

به دلیل ماهیت هنری و کاربردی صنایع دستی، کتاب­های هنر و حرفه و فن دوره­ی راهنمایی تحصیلی مکانی مناسب برای آشنایی دانش آموزان با این هنرها می­باشند. کتاب­های هنر بیشتر از جنبه­ی هنری و زیبایی شناسانه و کتاب­های حرفه و فن بیشتر از جنبه­ی کاربرد، می توانند به این موضوع بپردازند.

این پژوهش به دنبال بررسی آموزه­ها و مطالب مرتبط با صنایع دستی در این کتاب­ها می باشد تا مشخص سازد که آیا این آموزه­ها از جایگاه مناسبی برخوردار می باشند؟ چه نقاط ضعف و چه نقاط قوتی در استفاده از آنها وجود دارد؟

در انجام این پژوهش عدم وجود پژوهش­های مشابه و همچنین عدم امکان استفاده از منابع لاتین و نیز نبود کتاب راهنمای معلم برای برخی از کتاب­های درسی موانعی را ایجاد نمود.

در ابتدای پژوهش به تعریف برنامه­ی درسی و صنایع دستی از دیدگاه متخصصان این رشته پرداخته شد و پس از آن لزوم کاربرد صنایع دستی در کتاب­های درسی تشریح شد. در فصل سوّم آموزه­های صنایع دستی در کتاب­های هنر و حرفه و فن پایه­ی اوّل راهنمایی مورد بررسی قرار گرفت. در فصل چهارم کتاب­های هنر و حرفه و فن پایه­ی دوّم بررسی شد، و در فصل پنجم آموزه­های صنایع دستی در کتاب­های هنر و حرفه فن پایه­ی سوّم راهنمایی شناسایی و مورد بررسی قرار گرفتند.

 

1 – 1 : بیان مساله

در برنامه­ریزی آموزشی و درسی، مشخص کردن نیاز­ها و اوّلویت­ها یکی از مهم­ترین مراحل به شمار می­آید. شناخت نیازهای فراگیران با توجه به عواملی همچون فرهنگ، اقتصاد و سیاست صورت می­پذیرد که این گستردگی، لزوم توجه کارشناسان این حیطه را به این عوامل گسترده، نمایان می سازد.