مبحث دوم- آثار حقوقی صدور مجوز اجباری………………………………………………………………….. 52
مبحث سوم- موارد لغو صدور مجوز اجباری……………………………………………………………………. 52
                                             فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادها
الف- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………. 56
ب- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………….. 58
منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………. 59
 
چکیده :
مجوز اجباری بهره برداری ، ابزاری است كه توازن لازم را میان حقوق خصوصی افراد و حقوق عمومی جامعه برقرار می كند . از یك طرف ، تلاش های صاحبان حق مالكیت فكری را بی ثمر نمی گذارد و از طرف دیگر ، منافع جامعه را در بهره مندی از  محصولات فكری نادیده نمی گیرد. این پژوهش به موجبات صدور مجوز اجباری بهره برداری در مالکیت صنعتی می پردازد ، که این موجبات عبارت از : 1- قاعده ی منع سوء استفاده از حق 2- اقتضای منافع عمومی می باشند .
و طبق ماده 17 قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری مقام صالح برای صدور مجوز اجباری کمیسیونی مرکب از رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، یکی از قضات دیوان عالی کشور با معرفی رئیس قوه قضائیه ، دادستان کل کشور ، نماینده رئیس جمهور و وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذی ربط می باشند که با بررسی های بعمل آمده دریافتیم که کشورهای مختلف با توجه به توسعه یافتگی ، نظرات گوناگونی ارائه دادند و همچنین به این نتیجه رسیدیم که در تعارض بین منافع عمومی و حق اختراع ثبت شده نسبت به منتفع ، منافع عمومی غلبه دارد . در واقع در این مجال فرضیات مطرح شده به اثبات رسیده است .

کلمات کلیدی : مجوز بهره برداری ، بهره برداری  اجباری ، مالکیت صنعتی ، حق اختراع .
 
فصل اول
کلیات

 

 
الف –  بیان مسأله و سوال های تحقیق
حمایت از حقوق مالكیت فكری ، امری است كه در دنیای كنونی اهمیت فوق العاده یافته و از اركان ضروری برای توسعه و تعالی هر جامعه است ؛ لكن حمایتی كه به آثار فكری اعطا می گردد و صاحبان آنها را دارای حقوق انحصاری بهره برداری و غیره می سازد، در راستای این امر است كه با ایجاد انگیزه و رغبت برای صاحبان اندیشه ، جامعه از دستاوردهای فكری و ذهنی آنان بهره مند شود و مسیر رشد و بالندگی اش هموار می گردد.
اما اگر دارنده حق از حقوق خودش سوءاستفاده كند و محصول مورد حمایت جامعه را در اختیار اعضای آن قرار ندهد و یا عرضة او كافی نباشد ، هدف و منظوری كه از اعطای حمایت مقصود بود، یعنی بهره مندی جامعه و تعالی آن عقیم می ماند.  از طرف دیگر ، چنانچه دارنده حق مرتكب سوءاستفاده نشود و محصول را به مقدار كافی به متقاضیان عرضه كند ، ولی منفعت جمعی ایجاب كند كه محصول مورد حمایت ، بدون اجازة دارنده حق و در ازای عوض عادلانه به میزان مورد نیاز در اختیار افراد جامعه قرار گیرد ، باید چنین كرد و این اقدام ، راهكاری ضروری است كه اهداف مورد نظر در اعطای حمایت به آثار فكری و نیز منافع جمعی را تأمین می كند . این راهكار به مجوز اجباری بهره برداری موسوم است.
در واقع ، مجوز اجباری بهره برداری ، ابزاری است كه توازن لازم را میان حقوق خصوصی افراد و حقوق عمومی جامعه برقرار می كند . از یك طرف ، تلاش های صاحبان حق مالكیت فكری را بی ثمر نمی گذارد و از طرف دیگر ، منافع جامعه را در بهره مندی از  محصولات فكری نادیده نمی گیرد . منتها مسأله ای كه فوق العاده حائز اهمیت است تعیین جهات، شرایط و اوصاف مجوزهای مذكور است ، به ویژه منفعت عمومی كه مفهومی انعطاف پذیر و موسع است و معنای آن به اعتبار زمان و مكان متفاوت است . دفاع ملی ، اقتصاد ملی ، بهداشت عمومی و … از جمله جهات و موجباتی هستند كه در راستای تأمین منافع عمومی مورد لحاظ قرار می گیرند.

از این رو در قوانین بسیاری از كشورهای جهان و نیز اسناد بین المللی ، از جمله كنوانسیون مالكیت صنعتی پاریس [1]، كنوانسیون برن [2]، معاهده رم[3]  ، كنوانسیون مربوط به ، موافقت نامه تریپس[4] ، کنوانسیون مربوط
به حمایت از گونه های جدید گیاهی[5](UPOV) ، كنوانسیون جهانی حمایت از مؤلف[6] ، كنوانسیون آوانگاشتها[7]  و معاهده حق مؤلف وایپو [8] ، صد ور مجوزهای اجباری بهره برداری در موضوعات مختلف پیش بینی و مقرر شده است ،[9] لكن در مقررات و قوانین ایران ، اثری از مقررات مربوط به اینگونه مجوزهای بهره برداری دیده نمی شود و این امری است كه علی رغم عضویت ایران در كنوانسیون پاریس مورد غفلت قانون گذاران كشورمان قرار گرفته است.
البته أخیراً موادی از پیش نویس قانون مربوط به مالكیت صنعتی و پیش نویس لایحه حمایت از مالكیت ادبی به این موضوع اختصاص یافته است.  مجوز اجباری بهره برداری ، مجوزی است كه براساس آن ، دولت یا اشخاص دیگر در »استفاده از موضوع یك حق مالكیت فكری ، بدون اجازه دارنده حق و در ازای پرداخت اجرت منصفانه مجازمی شوند و از سوی یك ، مرجع صالح دولتی در جهت اهداف سیاست عمومی و با احراز شرایط مقرر صادر می گردد طبق این تعریف ، باید مرجع و مقام صلاحیتداری در هر كشور

یک مطلب دیگر :

 

تگ عنوان یا Heading tag و روش های انتخاب آن برای یک مقاله

 مشخص شود تا به هنگام اقتضای منافع و مصالح عمومی كشور و یا در مورد وقوع سوءاستفاده توسط دارنده حق فكری ، به درخواست متقاضی جواز اجباری بهره برداری رسیدگی كند و با احراز شرایط لازم و جهات اعطا ، به صدور مجوز اقدام كند به طور كلی در نظام های حقوقی مختلف دو نظریه در این باره مطرح شده است : تئوری حقوق طبیعی یا فطری ، و تئوری حقوق اعطایی.[10]

بر طبق تئوری حقوق طبیعی، حقوق مالكیت فكری باید بر اساس حقوق طبیعی توجیه شود. به عبارت دیگر ، انسان از آن جهت كه انسان است و پدیدآورنده آثار موضوع گفتگو است باید صاحب اختیار تلقی گردیده ، دیگران نباید مجاز به تعرض و تجاوز به حقوق او شوند.  تنها او باید حق بهره برداری از اثر را داشته باشد و هیچ كس نباید بدون رضایش از آن بهره برداری كند.  صاحب حق بودن پدیدآورنده اثر از لوازم انسان بودن ایشان است.
به اعتقاد طرفداران این نظریه ، حقوق مالكیت فكری ، همانند كلیه مصادیق حقوق طبیعی از دیرباز وجود داشته ، ولی بشر به تدریج به آن واقف گردیده و لزوم رعایت آن را در روابط فی ما بین  خویش احساس كرده است ، ماده 27 اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز می تواند بیان كننده این نظر باشد ، آنجا كه مقررمی دارد : ” این حق طبیعی هر پدیدآورنده ای است كه از طرف دولت راجع به حقوق معنوی و مادی خود نسبت به اثر خویش مورد حمایت قرار گیرد”  اما پاره ای دیگر از حقوق دانان بر این باورند كه مبنای شناسایی حقوق مالكیت فكری ، حقوق طبیعی و فطری نیست ، بلكه مشروعیت حقوق مزبور را باید در اراده دولت ها و قانون گذاران جستجو كرد . به عبارت دیگر ، پدیده ها و آثار موضوع حقوق مورد بحث ، جزء میراث مشترك بوده ، متعلق به جامعه است و مالك خاصی ندارد.
النهایه دولت به نمایندگی از طرف جامعه و با لحاظ مصالح عمومی و به منظور ایجاد انگیزه برای مبتكران و پدیدآورندگان ، حقوق و امتیازهای خاصی را به آنها اعطا می كند. اینان استدلال می كنند كه رویه معمول دولت ها هم مؤید این ادعا است ، زیرا بسیاری از قوانین ، امتیازات محدود و مشخصی را به پدیدآورندگان آثار فكری و صاحبان اندیشه اعطا كرده اند ، صرف نظر از اختلاف نظرهای شدیدی كه در خصوص پذیرش هر یك از تئوری های مطرح شده وجود دارد و صرف نظر از اینكه این حقوق طبیعی هستند یا از طرف دولت اعطا گردیده اند ، گاهی لازم است كه حقوق مذكور در راستای حفظ منافع عمومی جامعه تعدیل و یا محدود گردند . برای تحقق این امر، توسل به مجوز اجباری بهره برداری می تواند راه گشا و مؤثر باشد .
امروزه نقش و سهم عمده دانش و فكر را در توسعه پایدار و اقتصاد  دانش‌محور نمی‌توان انكار كرد .ابزار حقوقی كه برای حمایت از تراوشات فكری بشر در حوزه‌های صنعت به معنای عامه كلمه و علم وادب و هنر نقش تعیین‌كننده و مهم دارد ، حقوق مالكیت معنوی است . به طور كلی حقوق مالكیت معنوی معمولاً در دو بخش (حقوق مالكیت صنعتی) و (حقوق مالكیت ادبی و هنری) قرار می‌گیرند. یكی از مصادیق مهم حقوق مالكیت صنعتی اختراع است یکی از موارد جنجالی در زمینه حق اختراعات صدور مجوز اجباری می باشد[11] .این مجوز استثنایی برحقوق انحصاری صاحب ورقه اختراع تلقی می گردد.
مجوز اجباری درصورتی اتفاق می افتد که دولت واگذاری حق اختراع دارنده به دیگران را لازم بداند اگرچه این مجوز در کشورهایی مثل ژاپن و انگلستان رایج است اما در آمریکا بندرت کاربرد دارد در سایر کشورها غیر از آمریکا مجوز اجباری عموما وقتی تجویز می شود که1) از اختراع استفاده ای به عمل نیاید2) اختراع وابسته ، به موجب اختراع ثانوی منع شده باشد.3) اختراع مربوط به موادغذایی و یا پزشکی باشد . اما در آمریکا استفاده از آن محدود به مقررات قانونی نادری است و بیشتر به عنوان وسیله جبران خسارت برای نقض غیرعادلانه حق اختراع مورداستفاده قرار می گیرد  .
وقایع اخیردر آمریکا لزوم بازبینی جدید درمجوز اجباری را مطرح می کند تصمیم دادگاه استیناف فدرال آمریکا در سال 1988 و در پروندهState Street Bank & Trust CO.V. Signature Iinancial Group  هیاهوی زیادی درروش های تجاری و اعطای حق اختراع به نرم افزارهای کامپیوتری ایجاد کرده که همگی منجر به نزاع بر سر ادعاهای متناقض راجع به حق اختراع شده است.  همچنین قوانین بین المللی حق اختراع بطور گسترده ای هماهنگ شده اند و اکثر کشورها مقرراتی در زمینه ی اجباری در سیستم قانونگذاری خود وضع کرده اند در نهایت تصمیم دادگاه استیناف ایالت نهم آمریکا در سال1977در پرونده Image Technical Services V.Eastman Kodak CO منجر شده که اکثر نویسندگان تمایل بیشتری به پذیرش مفهوم حقوقی مجوز اجباری داشته باشند.
در ایران نیز در ماده 17قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی وعلائم تجاری تحت شرایطی به دولت و شخص مجاز از طرف او اجازه بهره برداری اختراع ثبت شده اعطا شده است.
1-آیا کشورهای مختلف در مورد صدور مجوز اجباری دیدگاه مشترکی دارند؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                           صفحه
چکیده ……………………………………………………………………………………………………………….1
فصل اول: کلیات پژوهش……………………………………………………………………………………..2
1-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………….3
1-2 بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………3
1-3 پرسش های پژوهش……………………………………………………………………………………..6
1-4 فرضیه های پژوهش……………………………………………………………………………………..6
1-5 اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………7
1-6 معرفی استان مازندران…………………………………………………………………………………..7  1-6-1 استان مازندران…………………………………………………………………………………………7 1-6-2 نام مازندران…………………………………………………………………………………………….9 1-6-3 زبان مازندرانی………………………………………………………………………………………..10 1-6-3-1 پراکندگی زبانی…………………………………………………………………………………..11 1-6-3-2 لهجه‌ها……………………………………………………………………………………………..11 1-6-3-3 تاریخ زبان…………………………………………………………………………………………13 1-6-3-4 مازندرانی، گویش یا زبان……………………………………………………………………13
1-7 تعریف مفاهیم اختصاصی و کلیدی………………………………………………………………14
فصل دوم :مباحث نظری و پیشینه………………………………………………………………………..16
2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………..17
2-2 نحو…………………………………………………………………………………………………………..17
2-3 درباره زبان مازندرانی………………………………………………………………………………….17
2-5 مطالعات مربوط به ساخت مجهول………………………………………………………………..19  2-6 نظرات راجع به ساخت مجهول در زبان مازندرانی………………………………………….37
2-7 خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………….38
فصل سوم: روش پژوهش……………………………………………………………………………………39
3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………..40
3-2 روش پژوهش…………………………………………………………………………………………….40
3-3 روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………….41
3-4 ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………………41
3-5 جامعه آماری پژوهش………………………………………………………………………………….42
3-6 روش تجزیه و تحلیل………………………………………………………………………………….42
3-7 محدودیت‌های پژوهش……………………………………………………………………………….43
3-8 خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………..43    فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………………..44
4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………..45
4-2 نمونه‌هایی از جملات مجهول در زبان مازندرانی…………………………………………..45
4-2-1  نمونه‌هایی از دیوان امیر پازواری……………………………………………………………45
4-2-2 نمونه‌هایی از «روایت طبری از واقعه شیخ طبرسی»…………………………………….46
4-2-3  نمونه‌هایی از «ماموریت علمی در ایران»…………………………………………………..48
4-2-4  نمونه‌هایی از «کنزالاسرار مازندرانی»………………………………………………………..50
4-2-5 نمونه‌هایی برگرفته از برخورد با ‌گویش‌وران …………………………………………….53
4-3 اشکال مختلف ساخت مجهول در زبان مازندرانی بر اساس نمونه‌ها…………………54
4-3-1 ساخت غیرشخصی……………………………………………………………………………….54
4-3-2 ساخت ترکیبی ……………………………………………………………………………………55
4-3-2-1 فعل‌ کمکی مورد استفاده در ساخت ترکیبی مجهول در زبان مازندرانی…….55
4-3-2-1-1 کاربردهای دوگانه فعل «شدن» در زبان مازندرانی………………………………55
4-3-2-2 شیوه ساخت صفت مفعولی در زبان مازندرانی………………………………………56
4-4 نقش‌های متنوع «را» در زبان مازندرانی………………………………………………………….58
4-4-1 «را» نشانه مفعول مستقیم. ……………………………………………………………………….58  4-4-1-1   نمونه جملاتی که در آن‌ها «را» نشانه مفعول مستقیم حذف شده است……58
4-4-2  «را» نشانه مفعول «به‌ای»………………………………………………………………………..59
4-4-3 «را» نشانه مفعول «ازی»………………………………………………………………………….59
4-4-4 “را” نشانه مفعول «برای» …………………………………………………………………….59
4-4-5 «را» نشانه فک اضافه…………………………………………………………………………….59
4-5 جایگاه فاعل معنایی در جملات مجهول مازندرانی………………………………………..60
4-6 چگونگی تبعیت مجهول در زبان مازندرانی از همگانی‌های مجهول………………….60
4-7 خلاصه………………………………………………………………………………………………………61
فصل پنجم: نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………….63
5-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………64
5-2 بررسی پرسش‌ها و فرضیه‌ها………………………………………………………………………..64
5-3  نتایج حاصل از پژوهش……………………………………………………………………………..66
5-4 پیشنهاد برای پژوهش‌های بعدی………………………………………………………………….68
منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………70
فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………70
فهرست منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………..71  پیوست‌ها…………………………………………………………………………………………………………..73 الفبای آوانگاری مورد استناد در آوانگاری جملات مازندرانی پژوهش ………………………74
چکیده انگلیسی(Abstract) ……………………………………………………………………………..75

 

چکیده

جملات مجهول جملاتی هستند که در آن‌ها برخلاف جملات معلوم، مفعول نهاد جمله واقع می‌شود و فعل جمله به آن نسبت داده می‌شود. علل مختلفی وجود دارند که گویش‌وران از این جملات به جای جملات معلوم استفاده می‌کنند از جمله هنگامی که فاعل جمله ناشناخته باشد، ذکر مفعول یا فعل اهمیتش از ذکر فاعل بیشتر باشد و یا گوینده می‌خواهد فاعل ناشناخته بماند. در این نوشته به کاربردها و ساخت‌های متنوع این نوع جملات به ویژه در زبان مازندرانی پرداخته شد و پیشینه‌ای از این ساخت را در تعدادی از آثار مازندرانی به جا مانده مورد بررسی قرار گرفت. همچنین به ساخت صفت مفعولی در این زبان پرداخته شده است. با بررسی آثار مکتوب این زبان مشخص گردید که ساخت‌های مجهول زبان مازندرانی بر دو نوع هستند. نوع اول آن که ساخت ترکیبی نامیده می‌شود از ترکیب صفت مفعولی و صرف فعل «شدن» ساخته می‌شود. نوع دوم ساخت‌های مجهول این زبان همان مجهول غیرشخصی است که در آن فاعل جمله حذف شده و فعل جمله دارای شناسه سوم شخص جمع است. همچنین مشاهده شد که در زیر مجموعه مجهول غیرشخصی، ترکیبات مجهول مصدری همراه با افعال مّعین بدون ذکر فاعل وجود دارند که می‌توان آن‌ها را نیز تحت عنوان مجهول دسته بندی کرد. در مازندرانی امروزی هر دو این ساخت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند ولی با بررسی آثار قدیمی برجای مانده از این زبان مشخص شد که در گذشته ساخت مجهول غیرشخصی از عمومیت بسیار بالاتری برخوردار بوده است و می‌توان نتیجه گرفت که شیوع استفاده از ساخت ترکیبی تحت تاثیر نفوذ زبان فارسی روی داده است. هم‌چنین در جریان تحقیق این نکته روشن شد که ذکر عبارت کنادی در جملات مجهول مازندرانی به هیچ وجه عمومیت ندارد. هم‌چنین تبعیت کامل ساخت ترکیبی مجهول زبان مازندرانی از همگانی‌های مجهول مورد اثبات قرار گرفت.

کلمات کلیدی: ساختار مجهول، زبان مازندرانی، صفت مفعولی، مجهول اصلی، مجهول غیرشخصی، عبارت کنادی، مجهول مصدری (وجه مصدری مجهول)

 

1-1 مقدمه

     زبان یک سیستم قراردادی منظم از آواها یا نشانه‌های کلامی یا نوشتاری بوده که توسط انسان‌های متعلق به یک گروه اجتماعی یا فرهنگی خاص برای نمایش و فهم ارتباطات و اندیشه‌ها به کار برده می‌شود. بنا به تعریف دیگر، زبان مجموعه‌ای سامان‌مند از نشانه‌های اختیاری و قراردادی‌ است که هم‌چون نهاد‌ی اجتماعی برای برقراری ارتباط به کار می‌رود. به عبارتی زبان پدیده‌ای ذهنی است که به صورت گفتار و نوشتار یا اشاره تجلی می‌یابد. زبان محلی نیز زبانی است که مردم یک ناحیه بدان تکلم می‌کنند. زبان‌ها و گویش‌های محلی منبعی بسیار غنی برای پژوهش‌های زبانی، ادبی، جامعه‌شناختی، مردم‌شناختی و تاریخی می باشند. سخن‌گویان هر زبانی بنا به اهداف مورد نظرشان برای انتقال مفاهیم و بیان اندیشه‌ها، افکار و خواسته‌های خویش از ساختارهای مختلف موجود در زبان خود بهره می برند. در مورد زبان مازندرانی نیز اهل زبان با تکیه بر امکانات و توانایی‌های زبان خویش از ساختارهای متنوعی از جمله ساختارهای مجهول[1] استفاده می‌کنند. مجهول، گونه‌ای از ساختار زبانی است که در آن مفعول، جایگاه فاعل را در ابتدای جمله می‌گیرد  و فاعل جمله یا حذف می شود و یا از اهمیت آن کاسته شده، به موقعیتی جز ابتدای جمله فروکاهیده می شود. در مقابل این ساختار، گونه معلوم قرار دارد که در آن فاعل در ابتدای جمله قرار دارد. هنگامی که گوینده بخواهد بر مفعول جمله یا فعل آن بیشتر از فاعل تاکید کند و یا هنگامی که فاعل جمله ناشناخته باشد یا ذکر آن اهمیتی نداشته باشد، استفاده از ساختار مجهول بر ساختار معلوم رجحان دارد.

در این فصل به تعریف این ساختار و ارائه تعریفی کلی از زبان مازندرانی پرداخته شده است.

 

1-2 بیان مسئله

می‌توان گفت ساختار جملات زبان یا به صورت معلوم^[2] است و یا به صورت مجهول.^[3] در نخستین دستورهای سنتی كه برای زبان فارسی تدوین گشته به تمایز بین ساخت معلوم و مجهول اشاره شده است  در دستور پنج استاد معلوم و مجهول به این صورت تعریف شده است: فعل معلوم آن است كه به فاعل نسبت داده می‌شود مانند: «احمد نشست» و فعل مجهول به مفعول نسبت داده می شود مانند: «سهراب كشته شد» .قریب و ناتل خانلری(1364) نیز معلوم و مجهول را چنین تعریف كرده‌اند‌ :فعل مجهول به آن گونه از فعل‌ها اطلاق می شود كه چون در جمله‌ای به كار روند، نهاد جمله پدیدآورنده اثر فعل نیست بلكه پذیرنده آن است. او در جای دیگری می‌افزاید كه در فعل‌های مركب به منظور ساختن مجهول، كردن یا معادل آن را حذف می كنند و به جای آن شدن می آورند.

در مورد چرایی رجحان ساخت مجهول به ساخت معلوم در برخی از موقعیت ها می توان موارد زیر را برشمرد: هنگامی که فاعل جمله ناشناخته باشد و یا ذکر آن اهمیتی نداشته باشد، یا اهمیت مفعول و یا فعل جمله بیشتر از فاعل آن باشد، و یا وقتی بخواهیم به عللی از ذکر مستقیم نام فاعل اجتناب کنیم استفاده از لحن مجهول نسبت به لحن معلوم برتری دارد.

ساخت مجهول در مطالعات سنتی و زبان‌شناختی  فارسی همواره یك موضوع بحث برانگیز بوده است. برخی از زبان‌شناسان و دستورنویسان این ساخت را در زبان فارسی منكر شده و آن را به عنوان فعل ناقص(خیام پور 1352)، ساخت‌های ناگذر (موین 1974)، و افعال مركب (واحدی لنگرودی1377) تلقی كرده‌اند.

از طرف دیگر، بسیاری این ساخت را بدیهی دانسته و حتی انواعی نیز برای آن برشمرده‌اند.(باطنی 1384 ؛ لمبتون[4] 1984 ؛ دبیرمقدم 1364، طیب 2001 ، پاكروان 1381)

یک مطلب دیگر :

در میان كسانی كه ساخت مجهول را رد کرده‌اند. تفسیرهای متفاوتی وجود دارد. خیام پور (1352) از این جهت مجهول را انكار كرده است كه در زبان فارسی فعل صیغة خاصی برای بیان آن ندارد.  او می‌نویسد: «اصطلاح فعل مجهول و نایب فاعل در جمله‌ای مانند «علی كشته شد» كه در بعضی از كتا‌ب‌های دستور مورد بحث می باشد، از فعل ناقص« شد» است و لفظ «كشته» متمم آن است و ظاهراً آن را به تقلید از زبان عربی گرفته‌اند.»

موین (1974) نیز ادعا نموده است كه مجهول در زبان فارسی نوین وجود ندارد و تمام مواردی كه مجهول نامیده می‌شوند در واقع ساخت ناگذر هستند. او بر اساس تحول تاریخی زبان فارسی و این كه حروف اضافه‌ای كه قبل از كنندة عمل در جملاتی كه مجهول نامیده می شوند، قرار می گیرد مفهوم وسیله را القا می كنند، به این نتیجه می رسد كه چنین ساختی در فارسی وجود ندارد.

سومین زبانشناسی كه این ساخت را در زبان فارسی مورد پرسش قرار داده است واحدی لنگرودی(1377) است. او ادعا نموده است كه فعل «شدن» یك فعل اصلی سبك است و چون فعل سبك دارای محتوای معنایی ناقص است، لذا باید یك عنصر غیرصرفی دیگر كه می‌تواند اسم مفعول و یا اسم و صفت باشد تركیب شده و یك مسند مركب بسازد. در واقع، واحدی لنگرودی بر این باور است كه ساخت مجهول با فعل شدن یك نوع فعل مركب است و جمله‌های مجهول را از نوع جمله‌های اسمیه تلقی می نماید.

دستورنویسان و زبان شناسانی كه قائل به وجود ساخت مجهول هستند نیز دارای تحلیل‌ها و دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص چند و چون این فرایند نحوی می باشند. برخی از آن‌ها ساخت مجهول را تقریباً به ساخت‌های تشكیل شده از اسم مفعول و فعل كمكی«شدن» محدود نموده‌اند. (دبیر مقدم 1364؛ مشكوة الدینی1384) در این نوع جمله‌ها گروه اسمی اثرپذیر در جایگاه نهاد ظاهر می‌گردد و گروه اسمی اثرگذار یا به طور كامل حذف می شود و یا به صورت یك گروه حرف اضافه‌ای حاشیه‌ای در می‌آید.

الف) شكارچی آهو را كشت.

ب) آهو كشته شد.

ج ( آهو به دست شكارچی كشته شد.

چند تن از زبا‌ن‌شناسان علاوه بر ساخت مذكور ساخت‌های دیگری را نیز مجهول تلقی نمود‌ه‌اند. یكی از این ساخت‌ها جمله‌هایی است كه در آن‌ها فاعل حضور ندارد و شناسه فعل به صورت سوم شخص جمع می‌آید. مانند نمونه‌های زیر:

– ماشین را دزدیدند.

– خانه را خراب كردند.

نوع سوم ساخت مجهول را می‌توان در برخی از زبان‌ها از جمله بعضی زبان‌های محلی ایران مشاهده کرد. در این زبان‌ها، می‌توان نمونه‌هایی از استفاده از وندهای تصریفی برای ساخت مجهول را دید. مثل كردی، زازا، تالشی، خوانساری، خوری و… و همچنین بختیاری. فعل مجهول در این گروه ساختار تصریفی دارد؛ یعنی از پیوستن پسوند مجهو‌ل‌ساز به مادة فعل (اغلب مادة مضارع) ساخته می‌شود. چنین شیو‌ه‌ای، ادامة ساخت اصلی فعل مجهول در زبان‌های ایرانی باستان و فارسی میانه است كه با تغییرات آوایی اندكی در این گویش‌ها باقی مانده است.

در زبان مازندرانی جملاتی هم‌چون جملات زیر را می‌توان زیرمقوله مجهول محسوب کرد:

غذا خورده شد.       غذا بَخِرد بَیِّه.                                //qəza: bæxərd bæi-jə

لباس ها شسته شدند.    لباسشون بَشِست بَینه.            /leba:seʃu:n bæshəst bæinə/

او را به زندان انداختند.            وِرِه دَکِردِنِه زِندون.        /vərə dækerdenə zendu:n/

ونه معجزه ره ونه بَدی‌ین.     معجزه او را باید دید(ن).   medʒeze re vənə bædien/     /vənə

 

1-3 پرسش‌های پژوهش

نوشته حاضر با هدف پاسخ‌گویی به چند پرسش شکل گرفته است.

1. ساختارهای مجهول در زبان مازندرانی چگونه ساخته می شوند؟

2.آیا در زبان مازندرانی استفاده از ساختار مجهول غیرشخصی نسبت به ساختار مجهول اصلی فراوانی بیشتری دارد؟

3. مجهول در زبان مازندرانی تا چه اندازه از همگانی‌های ساخت مجهول تبعیت می‌کند؟
4. آیا حذف عبارت کنادی[5] در ساختارهای مجهول زبان مازندرانی عمومیت دارد؟

 

1-4 فرضیه‌های پژوهش

طرح سوال(1-3) امکان شکل‌گیری فرضیه‌های پژوهش را به شرح زیر فراهم می‌آورد :

2-1-1-تعاریف…………………………………………………………………………………………….. 25

2-1-1-1- عدالت ……………………………………………………………………………………….. 26

2-1-1-2- مفهوم سلامت :……………………………………………………………………………… 27

2-1-1-3- مفهوم سازمان :……………………………………………………………………………… 28

2-1-1-4- مفهوم سلامت سازمانی……………………………………………………………………. 29

2-1-1-5- مفهوم وجدان کاری و وظیفه شناسی: …………………………………………………. 30

2-1-1-6- مفهوم نوع دوستی: ………………………………………………………………………… 31

2-1-1-7- مفهوم فضیلت مدنی : …………………………………………………………………….. 32

2-1-1-8- مفهوم روحیه ی جوانمردی و مردانگی : ……………………………………………… 33

2-1-1-9- مفهوم تواضع و فروتنی:…………………………………………………………………… 33

2-1-2-سطوح وابعاد سلامت سازمانی از دیدگاه پارسونز………………………………………… 44

2-1-3- مولفه های سلامت سازمانی لایدن وکلینگل………………………………………………. 44

2-1-4- ابعاد سلامت سازمانی از دیدگاه مایلز……………………………………………………… 44

2-1-5-مقایسه سلامت سازمانی واثربخشی………………………………………………………….. 55

2-1-6-شاخص‌های سلامت سازمانی…………………………………………………………………. 55

2-1-6-1-یگانگی نهادی:……………………………………………………………………………….. 55

2-1-6-2-نفوذمدیر:………………………………………………………………………………………. 55

2-1-6-3-ملاحظه گری:…………………………………………………………………………………. 55

2-1-6-4-ساختدهی:…………………………………………………………………………………….. 55

2-1-6-5-حمایت منابع:…………………………………………………………………………………. 55

2-1-6-6-روحیه:…………………………………………………………………………………………. 55

2-1-6-7-تاکید بر پیشرفت تحصیلی………………………………………………………………… 66

2-1-7- چارچوب نظری پژوهش……………………………………………………………………… 66

2-1-7-1- رفتار شهروندی سازمانی………………………………………………………………….. 66

2-1-8-انواع عدالت ……………………………………………………………………………………… 66

2-1-8-1-عدالت توزیعی ………………………………………………………………………………. 77

2-1-8-2-عدالت رویه ای ……………………………………………………………………………… 77

2-1-8-3-عدالت مراوده ای …………………………………………………………………………… 77

2-1-9-درک حمایت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی………………………………………. 77

2-1-10- تاثیر عدالت سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی…………………………………….. 88

2-1-11-  چارچوب نظری مدل مفهومی پیشنهادی پژوهش………………………………………………………………. 88

2-1-12- عدالت سازمانی……………………………………………………………………………….. 88

بخش دوم- پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………. 88

2-2-1- پیشینه داخلی تحقیق…………………………………………………………………………… 88

2-2-2- پیشینه خارجی تحقیق…………………………………………………………………………. 88

2-3- خلاصه و جمع بندی:……………………………………………………………………………… 88

نتیجه گیری و خلاصه فصل……………………………………………………………………………….. 88

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 99

3-2- روش پژوهش ……………………………………………………………………………………… 99

3-3- جامعه آماری ……………………………………………………………………………………….. 99

3-4- نمونه گیری و شیوه نمونه گیری………………………………………………………………… 99

3-5- روش جمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………….. 99

.3-6- ابزار گردآوری اطلاعات ………………………………………………………………………… 99

3-7-  روایی و پایایی پرسشنامه :………………………………………………………………………. 100

3-8- روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………….. 100

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

1-4- مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 100

بخش اول: آمار توصیفی……………………………………………………………………………………. 100

2-4- ویژگی های جمعیت شناختی پاسخگویان ……………………………………………………. 100

بخش دوم: آمار استنباطی………………………………………………………………………………….. 100

4-3-آزمون کولموگروف- اسمیرنوف: بررسی تست نرمال بودن داده ها………………………. 100

4-4- آزمون های همبستگی اسپیرمن جهت معنی دار بودن رابطه بین متغیرهای پژوهش….. 100

5-4- آزمون من ویتنی جهت معنی دار بودن تفاوت میان عدالت سازمانی در سطوح متفاوت جنسیت………… 110

6-4- آزمون کروسکال والیس جهت معنی دار بودن تفاوت میان متغیر عدالت سازمانی در سطوح ……………. 110

متفاوت سن، تحصیلات و سابقه کاری…………………………………………………………………. 110

7-4- پایایی مربوط به پرسشنامه: روش آلفای کرونباخ……………………………………………. 110

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- جمع بندی تحقیق………………………………………………………………………………….. 110

5-2) یافته های پژوهش………………………………………………………………………………….. 112

5-3) محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………….. 112

5-3-1) محدودیت های در کنترل محقق ……………………………………………………………. 112

5-3-2) محدودیت های خارج از کنترل محقق …………………………………………………….. 121

5-4) پیشنهادهای پژوهش……………………………………………………………………………….. 112

5-4-1) پیشنهادهای مبتنی بر یافته های پژوهش……………………………………………………. 114

5-4-2) پیشنهادهای کاربردی- مدیریتی …………………………………………………………….. 114

5-4-3) پیشنهادهایی به پژوهشگران آتی ……………………………………………………………. 114

منابع      ……………………………………………………………………………………………………… 114

ضمائم    ……………………………………………………………………………………………………… 114

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………. 140

 

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین عدالت سازمانی و سلامت سازمانی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار می باشد. این پژوهش از نوع توصیفی می باشد، جامعه آماری شامل کلیه کارکنان آموزش و پرورش شهرستان جویبار به تعداد 1417 نفر می باشد. که با توجه به حجم جامعه از طریق جدول کرجسی و مورگان، نمونه آماری پژوهش 306 نفر انتخاب  شده است. روش نمونه­گیری تصادفی از نوع ساده می­باشد. برای جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه استاندارد عدالت سازمانی سوالی 20 نیهوف و مورمن و سلامت سازمانی 43 سوالی هوی و فیلدمن استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از روش های توصیفی (فراوانی، درصد، درصد فراوانی تجمعی، نمودار و…) استفاده و در بخش آمار استنباطی برای تجزیه و تحلیل داده ها و تعمیم نتایج از آزمون t و ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و تحلیل واریانس چند متغیره استفاده گردید. با اطمینان 95 درصد می توان ادعا نمود که بین عدالت سازمانی با ابعاد سلامت سازمانی، یگانگی نهادی، نفوذ مدیر، ملاحظه گری، ساخت دهی و روحیه کارکنان آموزش و پرورش شهرستان جویبار رابطه وجود دارد.

 

كلید واژه: عدالت سازمانی، سلامت سازمانی، آموزش و پرورش، کارکنان.

 

فصل اول:

کلیات تحقیق

 

• مقدمه

• 

•  

 

سازمان سیستمی اجتماعی است که حیات و پایداری آن وابسته به وجود پیوندی قوی میان اجزا و عناصر تشکیل دهنده آن است. ادراک بی عدالتی اثرات مخربی بر روحیه کار جمعی دارد؛ زیرا اهتمام نیروی انسانی و انگیزش کارکنان را تحت الشعاع خود قرار می­دهد. بی عدالتی و توزیع غیرمنصفانه دستاوردها و ستاده های سازمان، موجب تضعیف روحیه کارکنان و تنزل روحیه تلاش و فعالیت آنان می شود، رعایت عدالت رمز بقا و پایداری جریان توسعه و پیشرفت سازمان و کارکنان آن است. بنابراین از جمله وظایف اصلی مدیریت، حفظ و توسعه رفتارهای عادلانه در مدیران و احساس عدالت در کارکنان است. (بیک زاد و فرزانه، 1390) بحث از عدالت و بررسی ابعاد و ماهیت آن پیشینه بسیار طولانی دارد. (اشجع و همکاران، 1388) برای یک غیرمتخصص مفهوم عدالت با ریسمانی شامل سه تار جزائی، شهروندی و اجتماعی مقایسه می شود که به منظور کاستن فشارهایی که در طول زندگی سازمانی هر اجتماعی به وجود می آید، طراحی می­گردد. دو تار اولیه به دلیل نمایش ثابت مشاجرات و مسائل جزائی و یا مسائل شهروندی، توجه هر روزه را به دنبال دارد. تار سوم به طور عمده در مواقع بی نظمی مدنی، هنگامی که تخلف های جدی در قوانین اساسی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ظهور می­کند، مورد توجه است. (تایلر[1]، 2003) سازمان، نظامی اجتماعی است که حیات و پایداری آن وابسته به وجود پیوندی قوی میاناجزا و عناصر تشکیل دهنده آن است. رعایت نکردن عدالت موجب جدایی و دوری این اجزا از یکدیگر می شود و در نهایت رشته های پیوند میان این اجزا را می گسلد. در واقع می توان گفت که عدالت نقشی انسجام بخش ایفا می کند. (طاهری عطار، 1387) بی عدالتی و توزیع غیرمنصفانه دستاوردها و ستاده های سازمان، موجب تضعیف روحیه کارکنان و تنزل روحیه تلاش و فعالیت در آنان می شود، بنابراین رعایت عدالت، رمز بقاء و پایداری جریان توسعه و پیشرفت سازمان و کارکنان آن است. (الوانی و پورعزت، 1382) هدایت جامعه در مسیر توسعه مطلوب موردنظر، نیازمند تربیت نیروی انسانی حرفه ای و رشد یافته است که از جمله الزامات آن، تصمیم گیری مشارکت جویانه و فضای سالم سازمانی است. (میرکمالی و ملکی نیا، 1387)  در سازمان های سالم، کارمندان، متعهد و وظیفه شناس و سودمند هستند و از روحیه و عملکرد بالایی برخوردارند. سازمان سالم جایی است که افراد با علاقه به محل کارشان می آیند و به کار کردن در این محل افتخار می کنند. (جاهد، 1384) به عقیده مایلز[2] (1969)، سلامت سازمانی به دوام و بقای سازمان در محیط خود و سازگاری با آن و ارتقا و گسترش توانایی خود برای سازش بیشتر اشاره می کند. (براتون و گلد[3]، 2003)

در تحقیق حاضر، دیدگاهها در مورد رابطه بین عدالت سازمانی و سلامت سازمانی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار مورد بررسی و تشریح قرار خواهند گرفت. آنگاه به تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات جمع آوری شده پرداخته و بالاخره اینکه در فصل پنجم به ارائه نتیجه گیری ها، پیشنهادات و کاربردهای مدیریتی ناشی از خروجی تحقیق پرداخته خواهد شد. در این فصل ابتدا مسئله تحقیق، اهمیت و ضرورت، اهداف، فرضیه های پژوهش بررسی شده و سپس تعاریف واژه های کلیدی ارائه می شود.

 

• بیان مسئله

 

امروزه با توجه به نقش فراگیر و همه جانبه سازمان ها در زندگی اجتماعی انسان ها، نقش عدالت در سازمان ها بیش از پیش آشکار شده است. در عصر حاضر سازمان ها در واقع آیینه تمام نمای جامعه بوده، تحقق عدالت در آن ها به منزله تحقق عدالت در سطح جامعه است. (کولما یر و پارکر[4]، 2005) عدالت سازمانی یعنی اینکه با کارکنان چگونه رفتار شود تا احساس کنند با آن ها عادلانه رفتار شده است؛ به عبارت دیگر عدالت سازمانی، تلاش برای تشریح و توضیح نقش عدالت در محیط کار است. (کاتز[5]، 2005) هر چند مطالعات اولیه در مورد عدالت در سازمان ها به اوایل دهه (1960) و تحقیقات آدامز[6] بر می گردد، اما اصطلاح عدالت سازمانی، نخستین بار در سال (1987) توسط گرینبرگ[7] مطرح شد (اسدی و همکاران، 1389) و از سال (1990) به بعد نیز به صورت گسترده در رشته هایی چون مدیریت، روانشناسی کاربردی و رفتار سازمانی مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفت. (کولما یر و پارکر، 2005)  به طور کلی، نظریه ها و تحقیقات درباره عدالت سازمانی در قالب سه موج عمده ارزیابی می شود: موج نخست بر محور عدالت توزیعی، موج دوم بر عدالت رویه ای و موج سوم بر عدالت مراوده ای مبتنی است. (ازگلی، 1383) ادراک عدالت سازمانی، الزامی اساسی برای کارکرد موثر سازمان ها و رضایت شخصی کارکنان بوده، در شکل دادن نگرش ها و رفتارهای آنان نقش مهمی را ایفا می کند. (امیرخانی و پورعزت، 1387) از آنجا که آموزش و پرورش عامل اصلی توسعه پایدار در هر کشوری است و ایجاد هرگونه فرصت و زمینه برای تحول و بهینه سازی در آموزش و پرورش نقش اساسی در رشد و توسعه علوم و فنون و به دنبال آن توسعه یک کشور ایفا می کند، استفاده از منابع انسانی و نیروی نهفته کارکنان، سازمان آموزش و پرورش را در بهره برداری از سایر منابع و رسیدن به اهداف آن سازمان موفق می سازد. (نادی و مشفقی، 1388) آموزش و پرورش به عنوان اساس و زیربنای توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هر جامعه است، که امروزه در اغلب کشورها به عنوان صنعت رشد قلمداد می شود و بیشترین بودجه دولتی را پس از امور دفاعی به خود اختصاص می دهد. از آنجایی که بخش قابل توجهی از فعالیت های آموزش و پرورش در مدارس صورت می گیرد مدارس به عنوان یک نظام اجتماعی حساس و مهم، از جایگاه خاصی برخوردارند. مدارس در صورتی خواهند توانست وظیفه خطیری را که به دوش آنهاست به نحو احسن انجام دهند که سازمان های سالم و پویایی باشند. (شریعتمداری، 1388) جو سازمانی سالم و حمایتگر باعث اعتماد بیشتر افراد و روحیه بالای آنان و بالطبع باعث افزایش کارایی معلمان می شود که افزایش کارایی معلمان به نوبه خود عامل مهمی در افزایش اثربخشی مدرسه محسوب می شود. (علاقه بند، 1384) ماتیو مایلز، روانشناس و صاحبنظر آموزش و پرورش، اولین نظریه پرداز سلامت سازمانی مدارس است. او سازمان سالم را سازمانی می داند که نه تنها در محیط خود دوام می آورد بلکه در برهه زمانی طولانی نیز به طور کافی سازگار است و توانایی های بقا و سازگاری خود را پیوسته توسعه و گسترش می دهد. سازمان سالم با نیروهای مانع بیرونی به طور موفقیت آمیزی برخورد، و نیروی آن ها را به گونه ای اثربخش در جهت اهداف و مقاصد اصلی سازمان هدایت می کند. بنابراین سلامت سازمانی به وضعی فراتر از اثربخشی کوتاه مدت سازمان دلالت دارد و به مجموعه ای از ویژگی های سازمانی نسبتا پردوام اشاره می کند. (زکی، 1380) سلامت سازمانی به وسیله هفت بعد که روی هم رفته الگوهای رفتار و تعامل های ویژه درون مدرسه را تشکیل می دهند، تعریف می شود. این ابعاد عبارتند از: یگانگی نهادی، نفوذ مدیر، ملاحظه گری، ساخت دهی، پشتیبانی منابع، روحیه و تاکید علمی. (شریعتمداری، 1388) این اجزای مهم هر دو دسته نیازهای ابزاری بیانی نظام اجتماعی را تامین کرده و سطح مسئولیت و نظارت موجود در آموزش و پرورش را معرفی می کنند. آموزش و پرورش از مهم ترین نهادهای اجتماعی می باشد. در واقع، کیفیت فعالیت سایر نهادهای اجتماعی تا اندازه زیادی به چگونگی عملکرد آموزش و پرورش بستگی دارد. آموزش و پرورش در پروراندن فرد و در بالنده

یک مطلب دیگر :

 

فرم درخواست گواهی الکترونیکی:/پایان نامه درباره امضای الکترونیکی

 کردن جمع نقش حیاتی دارد. شناسایی استعدادها و ایجاد شرایط لازم برای شکوفایی آن ها در زمینه های مختلف و رشد موزون و متعادل انسان در جنبه های عقلانی، عاطفی، اجتماعی و جسمانی مسئولیت های سنگینی است که آموزش و پرورش باید به انجام برساند.

تلاش های پژوهشی انجام شده پیرامون عدالت سازمانی تاکنون بیشتر یا متوجه بررسی میزان برخورداری سازمان ها از آن بوده، یا میزان رابطه آن با متغیر دیگری را بررسی کرده است. حال آنکه با توجه به نقش خطیر سازمان آموزش و پرورش در تحقق تعلیم و تربیت اجتماعی هیچ پژوهشی به بطن این سازمان نرفته و عدالت و سلامت این سازمان را بررسی ننموده است. لذا محقق بر آن شد تا در پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین عدالت سازمانی و سلامت سازمانی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار بپردازد.

• اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

در دهه های اخیر توجه زیادی به عدالت سازمانی به عنوان یک سازه و حوزه تحقیقی مهم در روانشناسی صنعتی سازمانی معطوف شده است. (گرینبرگ[8]، 1990) عدالت سازمانی حوزه بسیار پیچیده ای است با بسیاری از روابط و تمایزات گیج کننده. (ابرلین و تاتوم[9]، 2005) با وجود این وقتی همه غبارها شفاف شود، عدالت سازمانی به برخورد منصفانه و اخلاقی افراد درون یک سازمان اشاره دارد. (کراپانزانو[10]، 1993) در واقع مبحث عدالت یک موضوع غالب و درخور توجه در عرصه زندگی سازمانی است. گواه این ادعا صحبت ها، مذاکرات و پرسش های کارکنان در خصوص مناسب بودن ستاده ها و دریافتی هایشان و همچنین صحیح و منصفانه بودن رویه های تصمیم گیری مدیران برای دستیابی به این ستاده ها در سطح سازمان است. (دی کرمر[11]، 2005) عدالت سازمانی یعنی اینکه به چه شیوه ای با کارکنان رفتار شود تا احساس کنند به صورت عادلانه با آن ها رفتار شده است. عدالت اولین عامل سلامتی سازمان ها محسوب می شود و متخصصان علوم اجتماعی از مدت ها پیش به اهمیت عدالت سازمانی به عنوان پایه ای اساسی و ضروری برای اثربخشی فرایندهای سازمانی و خشنودی شغلی کارکنان پی برده اند. (قربانی و چتر سیماب، 1386)  از سوی دیگر امروزه اهمیت عامل انسانی و نقش منحصر به فرد آن به منزله یک منبع استراتژیک و طراح و مجری نظام ها و فراگردهای سازمانی جایگاهی به مراتب والاتر از گذشته یافته است تا جایی که در تفکر سازمانی پیشرفته از انسان به مثابه مهم ترین منبع و دارایی برای سازمان یاد می شود. (هوی و میسکل[12]، 1384) در سازمانی همچون سازمان های آموزشی، این عنصر می تواند اهمیتی دو چندان داشته باشد و از آنجایی که مهم ترین منبع سازمانی، نیروی انسانی است، لذا نیروهای سازمان به همراه مدیران، در کسب اهداف سازمان و ایجاد اثربخشی آن نقش اساسی را به عهده دارند. (نصیری و همکاران، 1391) امروزه آموزش و پرورش بنا به ضرورت تغییرات اجتماعی یکی از سازمان های پیچیده و بزرگ اجتماعی در هر کشوری محسوب می شود و با رشد و توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی پیوندی ناگسستنی دارد و بتدریج از یک حالت ساده ابتدایی به یک حالت پیچیده در آمده است. ثمربخشی آموزش و پرورش از یکسو، تبدیل کردن انسان های مستعد به انسان های سالم، بالنده، متعادل و رشد یافته است و از سوی دیگر تامین کننده نیازهای نیروی انسانی جامعه در بخش های متفاوت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است. نظر به چنین اهمیتی است که در عصر کنونی، همه دولت های جهانی از کوچک و بزرگ، قدرتمند و ناتوان و صنعتی تا در حال توسعه، پرداختن به آموزش و پرورش مردم خود را در شمار وظایف اساسی می دانند و برای همگانی، سراسری و حتی اجباری کردن آن، تعهدات سنگینی در قانون های اساسی و بنیادی خود می گنجانند و درصد زیادی از تولید ناخالص ملی و بودجه جاری و عمرانی کشور را به این امر مهم اختصاص می دهند. از این رو با توجه به اهمیت و نقش حساس نظام آموزشی در تعالی جامعه و جایگاه ارزشمند سازمان های آموزشی و در راس آن ها سازمان آموزش و پرورش در تعلیم و تربیت نسل جدید، ضرورت امر ایجاب نمود تا محقق در پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین عدالت سازمانی و سلامت سازمانی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار بپردازد.

• اهداف تحقیق

 

1-4-1) هدف اصلی

تعیین رابطه بین عدالت سازمانی و ابعاد سلامت سازمانی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار.

1-4-2) اهداف فرعی 

• تعیین رابطه بین عدالت سازمانی و یگانگی نهادی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار؛
• تعیین رابطه بین عدالت سازمانی و نفوذ مدیر در آموزش و پرورش شهرستان جویبار؛
• تعیین رابطه بین عدالت سازمانی و ملاحظه گری در آموزش و پرورش شهرستان جویبار؛
• تعیین رابطه بین عدالت سازمانی و ساخت دهی در آموزش و پرورش شهرستان جویبار؛
• تعیین رابطه بین عدالت سازمانی و حمایت منابع در آموزش و پرورش شهرستان جویبار؛
• تعیین رابطه بین عدالت سازمانی و روحیه در آموزش و پرورش شهرستان جویبار؛

عناصر و مولفه های سرمایه ی اجتماعی…………………………………………………………………………………………………….. 27

اعتماد اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 27

انسجام اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………………………………… 29

مشارکت اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 30

مفهوم لغوی مشارکت……………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

مفهوم معنایی مشارکت……………………………………………………………………………………………………………………………… 31

مدل هایی برای سنجش سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………………… 34

مدل کمی سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………………….. 34

مدل کیفی سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………. 35

مزایای سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………………………. 36

خطرات ناشی از بکار گیری سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………. 37

معرفی مدل های مجتلف سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………….. 38

مدل سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال (1998)……………………………………………………………………………………….. 38

مدل سرمایه اجتماعی و ایجاد ارزش تسای و گوشال (1998)…………………………………………………………………….. 38

مدل سرمایه اجتماعی پاکسون (1999)……………………………………………………………………………………………………… 39

مدل ساختاری سرمایه اجتماعی پاتنام و کلمن……………………………………………………………………………………………. 40

مدل سرمایه اجتماعی استون (2001)……………………………………………………………………………………………………….. 40

مدل سرمایه اجتماعی هدسون (2005)…………………………………………………………………………………………………….. 41

مدل  های دیگر سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………. 41

سلامت روان ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42

مفهوم سلامت روان…………………………………………………………………………………………………………………………………. 42

چهار دیدگاه بهنجاری……………………………………………………………………………………………………………………………… 44

بهنجاری به صورت سالم بودن ………………………………………………………………………………………………………………… 44

بهنجاری به صورت کمال مطلوب……………………………………………………………………………………………………………… 44

بهنجاری به صورت متوسط………………………………………………………………………………………………………………………. 45

بهنجاری به صورت فرآیند……………………………………………………………………………………………………………………….. 45

ابعاد سلامت روانی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

بعد جسمی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 48

بعد روانی………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 48

بعد معنوی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 48

بعد اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

اضطراب و افسردگی به عنوان مهم ترین مؤلفه های بهداشت روانی…………………………………………………………….. 49

بهداشت روانی و استرس…………………………………………………………………………………………………………………………. 50

راهبرد های تأمین بهداشت روانی در اسلام……………………………………………………………………………………………….. 51

تحکیم مبتنی خانواده و ارتقاء فرهنگ آن…………………………………………………………………………………………………… 51

بهسازی محیط………………………………………………………………………………………………………………………………………… 51

بهبود شیوه های تعلیم وتربیت………………………………………………………………………………………………………………….. 51

پیشرفت تحصیلی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 52

نقش عوامل فردی در پیشرفت تحصیلی…………………………………………………………………………………………………….. 53

داشتن هدف…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 53

عزت نفس……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 54

عزت نفس تحصیلی و پیشرفت تحصیلی…………………………………………………………………………………………………… 55

انگیزه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 59

دانش آموزان و دانشجویان دارای انگیزش…………………………………………………………………………………………………. 60

شناخت انگیزش انسان……………………………………………………………………………………………………………………………. 60

نظریه انتظار معلم……………………………………………………………………………………………………………………………………. 63

الگوهای انگیزشی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 64

پیشینه  داخلی و خارجی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 67

پژوهش های انجام شده  در داخل کشور…………………………………………………………………………………………………… 67

پژوهش های انجام شده در خارج کشور …………………………………………………………………………………………………… 71

جمع بندی و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………….. 75

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 77

روش­ پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 77

جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 77

نمونه و روش نمونه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………………. 78

روش و ابزار گردآوری داده ها…………………………………………………………………………………………………………………. 78

روایی ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………. 79

پایایی ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………. 80

روش­های تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………………………. 80

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 82

بخش اول : تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها………………………………………………………………………………………………. 83

جنس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 83

تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 84

وضعیت تأهل………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

محل سکونت………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 86

سن………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 87

محل سکونت دائم…………………………………………………………………………………………………………………………………… 88

دانشکده  مربوطه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 89

معدل آزمودنی ها…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

بخش دوم : تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………… 91

فرضیه1: میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران بالاتر از حد متوسط است……………91

فرضیه2: میزان سلامت روان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران بالاتر ازحد متوسط است………………….92

فرضیه3: میزان پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران بالاتر از حد متوسط است…………93

فرضیه4: بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی (شناختی، رابطه ای، ساختاری) با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….93

فرضیه5: بین مؤلفه های سلامت روان (جسمانی، اضطراب، اجتماعی و افسردگی) با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد……………………………………………………………………………………………………………………………………..94

فرضیه 6: مؤلفه های سرمایه اجتماعی و سلامت روان در تبیین متغیر پیشرفت تحصیلی سهم متفاوتی دارند……94

فصل پنجم: خلاصه، نتیجه­گیری و پیشنهادها

خلاصه پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………. 97

یافته­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 97

یافته های توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 97

یافته ای استنباطی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 98

بحث و تفسیر…………………………………………………………………………………………………………………………………………. .99

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. .102

محدودیت­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….. .103

محدویت های تحت کنترل پژوهشگر………………………………………………………………………………………………………… 103

محدویت های خارج ازکنترل پژوهشگر…………………………………………………………………………………………………….. 104

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………………. .104

پیشنهاد های مبتنی بر یافته ای پژوهش …………………………………………………………………………………………………….. 104

پیشنهادهای مبتنی بر تجارب پژوهشگر……………………………………………………………………………………………………… 107

پیشنهادهایی برای پژوهشگران دیگر…………………………………………………………………………………………………………. 108

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………… .109

ضمائم و پیوست­ها………………………………………………………………………………………………………………………………….. 114

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………… 117

 

فهرست جداول

 

عنوان

صفحه

 

 

جدول (2-1): جدول پاکستون برای سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………….. 39

جدول (3-1): فراوانی جامعه و نمونه بر اساس جنسیت……………………………………………………………………………. 78

جدول (3-2): ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه ها…………………………………………………………………………………… 80

جدول (4-1): توزیع پاسخگویان بر حسب جنس…………………………………………………………………………………….. 83

جدول (4-2): توزیع پاسخگویان بر حسب مقطع تحصیلی……………………………………………………………………….. 84

جدول (4-3): توزیع پاسخگویان بر حسب تاهل……………………………………………………………………………………… 85

جدول (4-4):  توزیع پاسخگویان بر حسب محل سکونت………………………………………………………………………… 86

جدول (4-5):  توزیع پاسخگویان بر حسب سن………………………………………………………………………………………. 87

جدول (4-6):  توزیع پاسخگویان بر حسب محل زندگی دائمی………………………………………………………………… 88

جدول (4-7):  توزیع پاسخگویان بر حسب دانشکده مربوطه…………………………………………………………………… 89

جدول (4-8): توزیع پاسخگویان بر حسب معدل…………………………………………………………………………………….. 90

جدول (4-9): آزمون تی………………………………………………………………………………………………………………………… 91

جدول (4-10):  آزمون تی…………………………………………………………………………………………………………………….. 92

جدول (4-11):  جدول استاندارد سلامت روان………………………………………………………………………………………… 92

جدول (4-12):  آزمون تی…………………………………………………………………………………………………………………….. 93

جدول (4-13): تحلیل آماری فرضیه چهارم پژوهش……………………………………………………………………………….. 93

جدول (4-14): تحلیل آماری فرضیه پنجم پژوهش…………………………………………………………………………………. 94

جدول (4-15):  خلاصه مدل رگرسیون…………………………………………………………………………………………………… 94

جدول (4-16):  جدول آنالیز واریانس…………………………………………………………………………………………………….. 94

جدول (4-17):  خلاصه مدل رگرسیون…………………………………………………………………………………………………… 95

جدول (4-18): جدول آنالیز واریانس……………………………………………………………………………………………………… 95

 

فهرست نمودارها

 

عنوان

صفحه

 

نمودار (4-1): آزمودنی ها به تفکیک جنسیت…………………………………………………………………………………………. 83

نمودار (4-2): آزمودنی ها به تفکیک مقطع تحصیلی……………………………………………………………………………….. 84

نمودار (4-3):  آزمودنی ها به تفکیک تاهل…………………………………………………………………………………………….. 85

نمودار (4-4):  آزمودنی ها به تفکیک محل سکونت………………………………………………………………………………… 86

نمودار (4-5): آزمودنی ها به تفکیک سن……………………………………………………………………………………………….. 87

نمودار (4-6):  آزمودنی ها به تفکیک محل زندگی دائمی………………………………………………………………………… 88

نمودار (4-7):  آزمودنی ها به تفکیک دانشکده مربوطه…………………………………………………………………………… 89

نمودار (4-8): میانگین معدل دانشجویان………………………………………………………………………………………………… 90

 

چکیده:

هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و سلامت روان با پیشرفت  تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران می باشد. این پژوهش از لحاظ هدف جزء پژوهش های کاربردی و از شاخه ی توسعه ای و از لحاظ ماهیت و روش،جزء پژوهش های توصیفی همبستگی است. جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه دانشجویان دانشکده های  دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان مازندران بوده که در سال 1393 مشغول به تحصیل بوده اند  و بر اساس آمار ثبت شده تعداد آنها برابر با 4711 نفر بوده است. به منظور تعیین حجم نمونه از جدول تعیین حجم نمونه کرجسی و مورگان استفاده شده است که بر طبقه جدول با توجه به تعداد جامعه آماری، نمونه تحقیق برابر با 355 نفر تعیین شده است. برای انتخاب نمونه های تحقیق از روش  نمونه گیری  تصادفی طبقه ای بر حسب جنسیت  استفاده شده است.روش گردآوری داده ها شامل: کتابخانه ای و میدانی بوده است. ابزار گردآوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه های استاندارد بوده است. پرسشنامه سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال(1998) و پرسشنامه سلامت روانی(28GHQ). برای آزمون فرضیه های پژوهش وداده های حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار spss  و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی و سلامت روان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران در حد پایین تر از متوسط است. میزان پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران در حد بالاتر از متوسط است. همچنین مولفه های سرمایه اجتماعی (شناختی، رابطه ای، ساختاری) با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود ندارد و بین مولفه های سلامت روان (جسمانی، اضطراب، اجتماعی و افسردگی) با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود نداشته است. مولفه های سرمایه اجتماعی و سلامت روان در تبیین متغیر پیشرفت تحصیلی سهمی ندارند.

یک مطلب دیگر :

 

فصل اول

کلیـات پژوهش

 

مقدمه

دانشگاه ها سازمان هایی هستند که هر ساله تعداد قابل توجهی از جمعیت جوان را جذب می کند و طی زمان معینی توانمندی های علمی این اشخاص را پرورش می دهند و در توسعه ی اجتماعی و منابع انسانی وتربیت افراد كاردان نقش عمده ای دارند. این دانشجویان بیش از نیمی از منابع انسانی مؤثر در توسعه جوامع بشری را تشکیل می دهند و از آنجا که نسل جوان و نوجوان به عنوان سرمایه های انسانی هر جامعه ای نقش بارزی در توسعه پایدار آن جامعه دارند، در بین آنها دانشجویان به لحاظ برخورداری از توانمندی فنی و تخصصی در کنار پویایی جوانی و انرژی فراوان، قادرند تأثیر تعیین کننده ای بر آینده جامعه داشته باشند، زیرا در هر جامعه ای پویاترین گروه های آن را قشر های تحصیل کرده جوان و دانشجویان در حال تحصیل تشکیل می دهند؛ و سلامت این قشر تا حد زیادی لازمه سلامت بسیاری از آحاد جامعه را در بر دارد و ازآنجا که جامعه بدون داشتن افرادی سالم نمی تواند به حیات خود ادامه دهد، لذا برخورداری اعضای جامعه خصوصاً دانشجویان به عنوان یکی از عناصر اصلی نظام آموزشی که در ارتباط با دیگران در محیط های مختلف نقش مهمی را بازی می کنند، می توان از نقش پدیده سلامت روانی و میزان ارتباطی که این پدیده با مؤلفه های سرمایه اجتماعی در جامعه دارد و زمینه را برای تبادلات اجتماعی، فرهنگی و عاطفی به صورت کافی فراهم می کند، به صورت مستمر و برنامه ریزی شده بهره برد. یكی از مشكلات شایع نظام آموزشی در بسیاری از كشورهای جهان، پدیده ی اُفت تحصیلی است كه زیان های علمی، فرهنگی و اقتصادی زیادی متوجه دولت ها و خانواده ها می كند. تلاش برای شناسایی عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی و ارائه ی راهبردها و انجام اقداماتی در جهت كاهش خسارات ناشی از اُفت تحصیلی، مستلزم تحقیقات بسیار در این زمینه است( تهرانی، 1391).

نظر به موارد مذکور و با عنایت به اینکه مهم ترین چالش ها درافت تحصیلی می تواند ناشی از سلامت روان و عدم سرمایه اجتماعی مناسب باشد و این موضوع هم بیشتر دارای صبغه ای اجتماعی است، در این پژوهش سعی می شود رابطه میان سرمایه اجتماعی و سلامت روان بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران بررسی شده و نقش هر یک از مولفه های سرمایه اجتماعی  و سلامت روان را در ارتباط با پیشرفت تحصیلی بیان گردد.

 

 

بیان مسئله

امروزه همگام با پیشرفت پزشکی و توسعه خدمات بهداشت و درمانی در جوامع ، الگوهای ابتلا به بیماری به سمت بیماری های غیرواگیر تغییر جهت داده است . در این میان نرخ صعودی ابتلا به اختلالات روانی و هزینه هایی که این اختلالات بر جوامع تحمیل می کند توجه متخصصان بهداشت عمومی و ارتقای سلامت را جلب کرده است . از سوی دیگر از آنجا که سلامت روانی با ظرفیت و توانایی افراد برای شکل دادن روابط هماهنگ با دیگران و کمک سازنده به تحول در محیط اجتماعی و فیزیکی مرتبط است ، توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور نیز که نیازمند مشارکت فعالانه ی نیروی انسانی سالم است با سلامت روانی منابع انسانی که ارتباط پیدا می کند . دوران دانشجویی دوره ای مهیج و پر چالشی برای دانشجویان است، در طول این دوره كلیه دانشجویان به دلیل رویایی با عوامل استرس زای بیشتر و لزوم سازگاری مناسب باید از سلامت روانی و خود اتكایی بیشتری بر خوردار باشند تا بتوانند به توفیق بیشتری در تحصیل و در نهایت حرفه خود دست یابند. چالش های دوران دانشجویی می تواند منابعی از اضطراب را برای آنها فراهم آورده و سلامت آنها را به خطر اندازد و باعث افت تحصیلی گردد. ( بهرامی، 1389 ).

سلامت جسمی و روانی دانشجویان به عنوان قشر آینده ساز کشور که در آینده ای نه چندان دور بخش قابل ملاحظه ای از نیروی فعال کشور را در بخش های مختلف تشکیل خواهند داد از اهمیت به سزایی برخوردار است و از همین رو بررسی کم و کیف آن و عوامل تعیین کننده آن شایان توجه است . از طرف دیگر دانشجویان به دلیل مواجه با مسایلی همچون ورود به محیط جدید ، مشکلات اقتصادی ، دوری از خانواده ، ناسازگاری با اطرافیان (به ویژه در خوابگاه) تعارضات فرهنگی ، حجم زیاد دروس ، رقابت و چشم انداز آینده شغلی مبهم ، مستعد آسیب پذیری سلامت روانی هستند(تهرانی، 1391).

پیشرفت تحصیلی دانشجویان از موضوعات مهمی است كه تحت تأثیر عوامل مختلفی است. یكی از این عوامل، متغیر سرمایه اجتماعی بین گروهی هست. به مثابه ی مفهومی سرمایه اجتماعی كه با زمینه ی اجتماعی ارتباط دارد، به عنوان مؤلفه های جدید، علاوه بر مؤلفه های پیشین نظیر عوامل فردی، زیست محیطی و ژنتیكی توجه متخصصان را در سطوح  ملی و بین المللی جلب كرده است( نوغانی و رضوی زاده ، 1392 ).

سرمایه ی اجتماعی در روابط میان افراد تجسم می یابد وموقعی به وجود می آید كه روابط میان افراد به
شیوه ای دگرگون شود كه كنش را تسهیل، كند. به اعتقاد (پانتام^[1]، 2000)  سرمایه ی اجتماعی سه بعد دارد:

1-شبكه ها، كه همان روابط اجتماعی و تعاملات افراد با هم است و به عنوان جزء اساسی سرمایه ی اجتماعی محسوب می شود2- هنجار همیاری ، كه ملاك سرمایه ی اجتماعی است3- اعتماد ، كه از عناصر ضروری برای تقویت همكاری است و حاصل پیش بینی پذیری رفتار دیگران است كه اعتماد شخصی واعتماد تعمیم یافته را در برمی گیرد.

2-2-15- فعالیت ورزشی برBNP…………………………………………………………………………………………………………..33

2-3- مروری بر پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………35

2-4- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………..41

 

فصل سوم: روش شناسی، طرح تحقیق

3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………43

3-2-طرح پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………43

3-3-جامعه ونمونه اماری……………………………………………………………………………………………………………………….44

3-4-متغییر پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………….44

3-5-ابزار مورد استفاده پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….45

3-6-روش گرد اوری…………………………………………………………………………………………………………………………….45

3-7-روش آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………..47

فصل چهارم: تجزیه تحلیل دادهای آماری

4-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………49

4-2-تجزیه تحلیل  یافته ها…………………………………………………………………………………………………………………….49

4-3-ازمون فرضیه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..50

4-4-نتایج ازمون من ویتنی……………………………………………………………………………………………………………………..52

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………55

5-2-خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………..55

5-3-بحث وبررسی………………………………………………………………………………………………………………………………..57

5-4-نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………61

5-5- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………61

ضمائم ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….63

منابع ماخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………….64

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………..75

 

فهرست جدول­ها

عنوان                                                                                                            صفحه

جدول 3-1الگوی طرح تحقیق پژوهش…………………………………………………………………………………………………….43

جدول4-1ویژیگی انتروپومتری ورزشکاران……………………………………………………………………………………………….49

جدول4-2میانگین انحراف استاندارد ورزشکاران………………………………………………………………………………………..50

جدول4-3تغییرات درون گروهی یک جلسه تمرین…………………………………………………………………………………….51

جدول4-4نتایج ازمون من ویتنی………………………………………………………………………………………………………………52

چکیده

زمینه و هدف: هدف  کلی تحقیق حاضر مقایسه پاسخ پپتید ناتریورز مغزی به دو شدت مختلف تمرین مقاومتی در مردان ورزشکار بدنساز را مورد بررسی وارزیابی قرار گرفت.

مواد و روش ها: جامعه آماری پژوهش حاضر شامل بدنسازان جوان باشگاه های شهرستان گرگان بود  که 7 نفر به صورت نمونه گیری هدفمند و در دسترس انتخاب شدند. پروتکل تمرین مقاومتی شامل تمرینات عضلات بزرگ بالاتنه و پایین تنه (پرس سینه، جلو بازو، پشت بازو، سرشانه جلو، قایقی، لت از پشت، جلو پا، پشت پا، اسکوات و لیفت مرده) بود که در دو شدت متوسط (70 تا  75 درصد یک تکرار بیشینه) و سنگین (80 تا 85 درصد یک تکرار بیشینه) و به فاصله یک هفته توسط آزمودنی ها اجرا شد. نمونه های خونی آزمودنی ها، بدنبال 48 ساعت عدم فعالیت ورزشی و 12 ساعت ناشتایی شبانه در دو مرحله پیش‌آزمون و بلافاصله پس از آزمون، گرفته شد. سطوح سرمیNT-proBNP  به روش ایمونواسی الکترو کمیلومینسانس اندازه گیری شد.

یافته ها:  سطوح سرمی NTproBNP  پس یک جلسه تمرین حاد مقاومتی با شدت متوسط و یا سنگین افزایش معنی داری یافت( به ترتیب 18/4% و 77/7% ، 05/0> P). هم چنین تفاوت معنی داری بین پاسخ NTproBNP  به شدت تمرین مقاومتی مشاهده نشد.

نتیجه گیری: بر اساس نتایج یک جلسه تمرین مقاومتی با شدت متوسط و سنگین با افزایش سطوح پپتید ناتریورز مغزی همراه است و پاسخ افزایشی NTproBNP  به این تمرینات مقاومتی مستقل از شدت تمرین است.

 

کلمات کلیدی: پپتید ناتریورز مغزی،  تمرین مقاومتی، بدنساز

 

فصل اول

طرح تحقیق

 

• مقدمه

• 

•  

در بسیاری از تحقیقات تغییرات مرفولوژیکی و عملکرد قلبی ناشی از ورزش علت افزایش آشکار زمینه بیماری های قلبی عروقی و مرگ ناگهانی در ورزشکاران جوان هنگام فعالیت ورزشی شناخته شده است (کلاسن^[1] و همکاران، 2002). در دهه های اخیر به دنبال افزایش نارسایی قلبی ورزشکاران و مشاهدات اولیه از گرانول های ترشحی در بافت بطنی پیشنهاد شده است که قلب همانند یک غده درون ریز پپتیدی به نام فاکتور ناتریورز مغزی (^[2]BNP) ترشح می­کند (آدم^[3] و همکاران، 2005). این فاکتور به طور عمده در قلب ترشح می شود و بیانگر عملکرد قلب می باشد. در حالت طبیعی فقط مقدار کمی از آن در پلاسما موجود است و در هنگامی که قلب به مدت طولانی سخت کار نماید سطوح BNP و یا NT-proBNP^[4] به واسطه دستگاه هورمونی عصبی در پاسخ به تغییرات فشار درون بطنی و بدنبال اختلال عملکرد قلبی به صورت پایدار و یا ناپایدار از بطن قلبی به درون خون ترشح می شود. عدم تعادل طولانی مدت این نروهورمون مضر است و می تواند منجر به تصلب بافت بطن چپ، اتساع عروقی، آریتمی، کم خونی و ایجاد بیماری های گوناگون از جمله نارسایی قلبی، بیماری کلیوی و ریوی، بیماری غدد درون ریزو پرفشارخونی اولیه و تنگی نفس شود(فرانک^[5]، 2003؛ داست^[6] و همکاران, 2006). بعلاوه سطوح پلاسمایی با فشارحجم پایان دیاستولی بطن چپ، فشار شریان سرخرگ ریوی و فشار دهلیزی، اختلال عملکرد سیستولی و دیاستولی بطن ها و هایپرتروفی بطن چپ ارتباط دارد(فرانک ,2003؛ داست و همکاران، 2006، کاردرلی و توماس^[7]،  2003). در گذشته کشف و شناسایی نارسایی قلبی را از راه ارزیابی تغییرات پلاسمای خون و هم چنین چگونگی درمان آن میسر نبوده است. اما در سال های اخیر با افزایش روش های دسترسی و تعیین میزان غلظت BNP یا NT-proBNP پلاسما یا شناسایی نشانگر های اختصاصی قلبی، ارزیابی غلظت پلاسمایی NT-proBNP به عنوان شاخص تشخیصی حساس و مخصوص برای شناسایی و پیشگویی نارسایی قلبی یا افراد مضنون به بیماری قلبی شناخته شده است که مقادیر آن متناسب با شدت نارسایی قلبی افزایش می یابد(کاردرلی و توماس,  2003).

در مطالعات متعدد میزان حساسیت  BNPبرای شناسایی نارسایی قلبی 85-95 درصد و ویژگی آن را 92- 84درصد گزارش شده است. مقادیر پلاسمایی   BNPبالاتر از 100پیکو گرم در میلی لیتر خطر نارسایی قلبی را پیشگویی می کند(داست و همکاران، 2006). هم چنین گزارش شده است که افزایش غلظت پلاسمایی NT-proBNP در تشخیص اختلال عملکرد بطن چپ اسیب میوکاردی به کار می رود که مقادیر آن به تغییرات فشار درون بطنی ناشی از پاسخ دینامیکی به حجم و بار بطنی بستگی دارد (فرانک، 2003؛ داست و همکاران، 2006). )مولر^[8] و همکاران، 2005 ( نشان دادند NT-proBNP حساسیت بیشتری نسبت به BNP  در تعیین افراد مضنون به نارسایی قلبی در بطن چپ دارد. اگر چه افزایش ناشی از ورزش NT-proBNP، ممکن است پاسخ فیزیولوژیکی قلبی در شرایط ویژه تمرینی و بدون اهمیت پاتولوژیکی آن باشد (خلیق فرد و همکاران، 1390). ولی تعیین تغییرات NT-proBNP متعاقب شدت های مختلف تمرین به ویژه در تمرینات مقاومتی که با برنامه های مختلف از سوی بدنسازان و سایر ورزشکاران انجام می­شود، می­تواند در برای محققین، مربیان و ورزشکاران مفید باشد. از این جهت در تحقیق حاضر پاسخ پپتید ناتریورز مغزی به دو شدت مختلف تمرین مقاومتی در مردان تمرین کرده تعیین و مورد مقایسه قرار گرفت.

 

1-2. بیان مسئله

نتایج مطالعات اپیدیمولوژی نشان می دهد که تمرینات منظم ورزشی با کاهش خطر طولانی مدت وقایع قلبی همراه است (لیون^[9] و  همکاران، 1987) و در افرادی که ورزش های منظم انجام می دهند نه فقط خطر سکته قلبی کمتر است بلکه  میزان خطر تحریک بروز انفارکتوس با تمرینات جسمانی شدید نیز در آن­ها نیز پایین تر است (میتل مان ^[10]و همکاران، 1993). در مجموع خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی کرونری در افراد فعال در مقایسه با افراد غیر فعال حدود دو برابر کمتر است. به عبارت دیگر فعالیت ورزشی شدید می­تواند به عنوان یک فاکتور محرک وقایع میوکاردی مانند عملکرد قلبی آسیب دیده، ایسکمی قلبی، سکته میوکاردی و ایست قلبی عمل نماید. بعلاوه نشان داده شده است که میزان حملات قلبی کشنده و یا غیرکشنده در هنگام فعالیت ورزشی سنگین تر در مردان (بدون سندرم بیماری در مقایسه با افراد غیر فعال در هنگام مطالعه در حال استراحت حدود 4 تا 54 بار  بیشتر است (چن^[11] و همکاران، 2002). در ورزش بدن با تقاضاهای زیادی روبه رو می شود که تغییرات فیزیولوژیکی گسترده­ای را موجب می شود و بررسی رویدادهای فیزیولوژیکی که در طول تمرین و سازگاری هایی که معمولا در پی تمرین رخ می دهد از اهمیت خاصی برخوردار است سازگاری هایی که در کل بدن و به دنبال تمرین روی می دهد در نتیجه سازگاری هایی است که در دستگاه های مختلف ایجاد می شود (مرندی^[12] وهمکاران، ,2013). در مطالعات اخیر تغییرات مرفولوژیکی و عملکرد قلبی ناشی از فعالیت ورزشی، علت آشکار زمینه های بیماری­های قلبی و مرگ ناگهانی در ورزشکاران جوان هنگام فعالیت ورزشی شناخته شده است (کلاسن و همکاران، 2002). در پی مشاهده افزایش نارسایی قلبی ورزشکاران در دهه­های اخیر و هم چنین مشاهدات حاصل از گرانول های ترشحی در بافت قلبی، این نتایج حاصل شد که قلب همانند یک غده درون ریز قادر به ترشح پتید ناتریورتیک مغزی ( BNP)  است (ادم وهمکاران ,2003).

هورمون BNP در قلب ترشح می شود و چگونگی کارکرد قلب را نشان می دهد. در حالت طبیعی تنها مقادیر کمی از  BNP در خون مشاهده می گردد. سطوح پلاسمایی BNP در شرایطی که قلب با شدت و در زمانی طولانی فعالیت دارد، از طریق دستگاه عصبی – هورمونی و در پاسخ به تغیرات درون فشار بطنی و هم چنین در شرایط اختلال در عملکرد قلبی به صورت مداوم و یا غیر مدوام از بطن قلبی به درون خون ترشح می شود. عدم تعادل طولانی مدت این نروهومون می تواند  زیان آور باشد و منجر به تصلب بافت بطن چپ، اتساع بطنی  قلبی، آریتمی، کم خونی و بیماری مختلف ازجمله نارسایی قلبی، بیماری کلیوی و ریوی، (مایر همکاران,^[13]2001). و بیماری غدد درون ریز(سندروم کوشینگ)، پرفشارخونی اولیه و بیماری تنگی نفس می شود (فرانک و همکاران, 2006 BNP( در علم پزشکی برای ارزیابی خطر بیماری های قلبی، حمله قلبی و یا سندرم کرونری حاد مورد استفاده قرار می گیرد (هولمز^[14]وهمکاران,1993). تحریکات مکانیکی و نروهورمونی قلب همراه با کشش میوسیت های بطنی در پاسخ به اتساع حجم بطن، به نظر می رسد منجر به  افزایش یکسان BNP و NT-proBNP پلاسمایی شود (خلیقی فرد وهمکاران ,1390).  هرچند مکانیسم پاکسازی پپتیدهای ناتریورتیک کاملا مشخص نیست ولی کاتابولیسم اولیه از طریق فیلتراسیون گلومرولی، مسیرهای رسپتوری ویژه و تخریب با اندوپپتیدازهای خنثی صورت گیرد. نیمه عمر حذفی  BNP و NT-proBNP به ترتیب 18 و 90-120دقیقه استBNP. می تواند به دو شکل فعال و غیرفعال (BNP،  NT-proBNP) وجود داشته باشد. این هورمون بر چندین عملکرد بدن  مانند انقباض عروقی، دفع سدیم و سرکوب سیستم سمپاتیک و سیستم رنین –آنژیوتانسین اثر می­گذارد (دتیانت ^[15]و همکاران ,2006). افزایش سطوح پلاسمایی  NT- پس از فعالیت شدید ورزشی در تحقیقات قبلی گزارش شده است (ویدتو ^[16]و همکاران, 2005). در حالی که (بارتک^[17] و همکاران, 2003) اختلاف معنی داری بین سطوح NT-proBNP پس و قبل از یک جلسه تمرین ورزشی استقامتی مشاهده نکردند. از سوی دیگر (توماس^[18] و همکاران,2006) افزایش میزان

یک مطلب دیگر :

 

بهترین روغن برای موهای خشک، چرب و آسیب دیده

 پلاسمایی را مرتبط به اختلال قلبی فرض نمودند، (میدلتون ^[19] و همکاران, 2006) اشاره داشتند که افزایش سطوح پلاسمایی ارتباطی با اختلال قلبی ورزشکاران ندارد. علاوه بر این نتایج مطالعات (لی پی ^[20]و همکاران ,2006) قبلی نشان دادند که فعالیت ورزشی با کاهش سطوح استراحتی NT-proBNP  همراه است به طوری که سطوح NT-proBNP در دوچرخه سواران حرفه ای بطور معنی داری از افراد غیر ورزشکار پایین تر بود. علاوه بر این کاهش سطوح NT-proBNP  متعاقب 4 هفته تمرین ترکیبی مقاومتی و هوازی در بیمارانی با ناتوانی قلبی گزارش شد(کنرداس ^[21]و همکاران ,2004). اما علی رغم مطالعات انجام شده تاثیر تمرینات مقاومتی حاد بر سطوح  NT-proBNP مطالعه ای مشاهده نشد. لذا با توجه به این که بسیاری از ورزشکاران به ویژه بدنسازان برای افزایش قدرت، اوج توان عضلانی و هم چنین هایپرتروفی عضلانی از برنامه های متنوع تمرینات مقاومتی با  شدت های مختلف بالا بهره می جویند. تحقیق حاضر در پاسخ به سوالات زیر انجام شد: پاسخ NT-proBNP به یک جلسه تمرین حاد مقاومتی با شدت های متوسط و سنگین در ورزشکاران جوان بدنساز چه می باشد؟ آیا تفاوتی بین پاسخ NT-proBNP  این ورزشکاران به شدت های مختلف متوسط و شدید مقاومتی حاد وجود دارد؟

 

• اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

فیزیولوژیست ها و متخصصان قلب، در  بررسی اثر ورزش بر سیستم قلبی آئورتی نشان دادند که ورزش و فعالیت بدنی می تواند به عنوان یک شیوه ضروری و مناسب برای جلوگیری از بیماری های قلبی و امید طولانی به زندگی  مورد استفاده  واقع شود. امروزه فقدان آمادگی جسمانی و فعالیت و مرگ و میر ناشی از بیماری ها قلبی، موجب نگرانی متخصصان می باشد از این جهت بر انجام فعالیت بدنی برای جلوگیری از بیماری های قلبی توصیه می شود (لیون وهمکاران, 1987). BNP در علوم پزشکی برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری های قلبی، حمله قلبی، یا سندرم کرونری حاد استفاده می شود (میتل مان و همکاران,1993). پپتید هورمون نوع B (BNP) متشکل از 32 اسید آمینه است که برای اولین بار از مغز خوک ها توسط (سادو^[22] و همکاران,1998) استخراج شد. این هورمون به طور عمده توسط میوبلاست های بطنی در پاسخ به استرس فیزیکی و فعالیت های ماهیچه های قلب سنتز و ترشح می شود و روی عضله قلب اثر می گذارد (چن و همکاران ,2000؛ لیون و همکاران, 1987). فعالیت ورزشی سبب افزایش طولانی مدت در سطح BNP می شود. اگر چه اینون.و/ئن. تغییرات، به مدت طولانی در پلاسما باقی نمی ماند، ولی      می­توانند 1 ساعت بعد از ورزش مشاهده شوند (باقری^[23] وهمکاران ,2013 ). در برخی از پژوهش ها پیشنهاد شده است که BNP به آمادگی جسمانی، شدت و حجم عملکرد ورزشی ارتباط دارد. نتایج تحقیقات اخیر نشان دهنده  افزایش ملایم سطوح BNP قلبی ناشی از ورزش در بیماران ایسکمیک است، اما افزایش BNP یک رابطه مستقیم و معنی داری با میزان ایسکمی دارد. بعضی از محققان بر این باورند که افزایش در فعالیت سمپاتیک در طول تمرین حاد منجر به افزایش سطوح BNP  می گردد(کلاسن و همکاران,2002). علاوه بر این، درطول فعالیت ورزشی ممکن است خستگی قلبی یا آسیب میوکارد تا واماندگی کامل رخ دهد که می تواند با افزایش سطح BNP همراه شوند(فرانک و همکاران,2003). با این وجود تاثیر تمرین حاد بر سطوح BNP در افراد سالم به ویژه ورزشکار واضح نبوده و مورد بحث است. به طوری که سطوح افزایش یافته پپتید ناتریورتیک بلافاصله پس ورزش شدید طولانی مدت در مردان استقامتی کار، ممکن است در نتیجه آسیب سلول میوکاردی بالینی  ناشی از ورزش باشد(مرندی و همکاران, 2010 ). برعکس افزایش سطوح BNP در دوندگان زن مارتن تنها در یک روز پس از مسابقه مشاهده شد(کاتو^[24] وهمکاران ,2000). بر اساس تحقیقات قبلی، آسیب میوکارد ممکن است دلیل اصلی کاهش عملکرد قلبی باشد. در حالی که به اعتقاد )میدلتون و همکاران, 2006) فزایش سطوح BNP ارتباطی به اختلال عملکرد قلبی در ورزشکاران ندارد. ا این حال نگرانی ها در خصوص این که چه ورزش هایی و با چه شدت و مدتی می تواند بر عملکرد قلبی و یا آسیب میوسیت ها تاثیر گذار باشد به قوت خود باقی است(خلیقی فرد وهمکاران, 1390). امروزه استفاده از ورزش های مقاومتی به منظور توسعه سلامتی، افزایش حجم عضلانی و جلوگیری از کاهش توده بدن مورد توصیه می باشد. هم چنین با توجه به شیوع روز افزون استفاده از انواع تمرینات مقاومتی از سوی بدنسازان، ورزشکاران رشته های ورزش مختلف و افراد عادی انجام مطالعات بیشتر در خصوص اثرات حاد این نوع تمرینات با شدت های مختلف برسطوح فاکتورهای التهابی و آسیب بافتی ضروری به نظر می رسد. لذا تحقیق حاضر به منظور مقایسه پاسخ پپتید ناتریورز مغزی به دو شدت مختلف تمرین مقاومتی درمردان بدنساز انجام شد.

 

1-4. اهداف پژوهش

1-4-1. هدف کلی

هدف کلی تحقیق حاضر مقایسه پاسخ پپتید ناتریورز مغزی(NT-proBNP) به دو شدت مختلف تمرین مقاومتی در مردان تمرین کرده بود.

1-4-2. اهداف ویژه

1. تعیین پاسخ سرمی NT-proBNP به تمرین مقاومتی حاد با شدت متوسط در مردان تمرین کرده.
2. تعیین پاسخ NT-proBNP سرمی به تمرین مقاومتی حاد سنگین در مردان تمرین کرده.