نرخ افزایش جمعیت در ایران بالاست، بر این اساس جمعیت ایران در سال 2009 میلادی حدوداً 73 میلیون نفر بود. در 20 سال اخیر افزایش سریع جمعیت، موجب تغییر بافت جمعیت شهرها و روستاها شده است. در حالیکه قبل از انقلاب، نسبت جمعیت روستاها به شهرها 60/40 بود، امروز این نسبت کاملاً برعکس شده است. در سال 2006 میلادی 39 درصد از جمعیت کشور در روستاها و 61 درصد در شهرها زندگی می کردند. نسبت جمعیت شهرنشین در سال 1986 میلادی 47 درصد بود و بالا بودن میزان مهاجرت به شهرستان های کوچک و روستاها جلب توجه می کرد. آبهایی که در گذشته بمنظور آبیاری استفاده می‌شدند، اکنون برای تامین آب شرب مورد نیاز شهرها بکار برده می شوند. افزایش جمعیت، شهرنشینی، فعالیت ها در بخش صنعت و توسعه بخش کشاورزی، نیاز به آب در ایران را افزایش داده است.طبق آمار، در سال 1963 میلادی 44/4 میلیارد مترمکعب آب در ایران مصرف شده است. در حالیکه در سال 1993 این رقم 83 میلیارد متر مکعب بود، در سال 2006 این رقم به 36/93 میلیارد مترمکعب رسیده است. همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد، منابع، نیاز و قحطی آب در جغرافیای ایران بطور یکسان توزیع نشده است. سایر مسائل مربوط به آب در ایران عبارتند از :استفاده بی رویه از آب در آبیاری، استفاده وسیع از آب های زیرزمینی برای کشاورزی، آلودگی آب و افزایش میزان نمک در آب و خاک.

همانند تمایل کلی در جهان، در ایران نیز از منابع آب بطور وسیعی جهت آبیاری استفاده می شود. 5/83 میلیارد متر مکعب از آب مصرفی یعنی 8/92 درصد برای آبیاری بکار برده می شود. 50 % از آبی که در بخش کشاورزی استفاده می شود، از آبهای رو زمین و50 % دیگر نیز از آبهای زیرزمین تامین می شود. در جدول استفاده از آب های

 زیرزمینی برای کشاورزی ، ایران در مقایسه با بنگلادش و هندوستان در رده پایین تر در مقایسه با چین، پاکستان، مکزیک، آرژانتین و مراکش در رده بالای جدول قرار دارد. کشاورزی، یکی از مهمترین منابع اقتصادی کشور می باشد و کمبود آب، توسعه کشاورزی را محدود می کند. ایران که سعی در خودکفایی در تولید مواد غذایی دارد، بخش وسیعی از منابع آب خود را، جهت بهره برداری در زمینه کشاورزی اختصاص داده می شود (1390 ،ماهنامه تحلیل خاورمیانه ،طوبا اوریم مادن).

جدول (1-1)میزان استفاده از منابع آب در ایران ( 1390 ،ماهنامه تحلیل خاورمیانه ،طوبا اوریم مادن)

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

 

 

 

 

 

 

عرصه های مصرف :	مقدار مصرف (میلیارد متر مکعب)	درصد
کشاورزی	5/82	22 /93
شرب	6/5	32/6
صنایع	03/0	03/0
سایر	37/0	43/0
مجموع	5/88

1-3-5- خاستگاه تاریخچه ارزن ……………………………………………………………………………..8

1-3-5-1- موطن اصلی ارزن ……………………………………………………………………………..8

1-3-5-2- تاریخچه ورود ارزن به ایران ………………………………………………………………8

1-3-6- گیاه شناسی ارزن …………………………………………………………………………………………..9

1-3-6-1- جایگاه ارزن در رده بندی گیاهی ……………………………………………………………9

1-3-7- مورفولوژی ارزن ……………………………………………………………………………………………9

1-3-7-1- ریشه ……………………………………………………………………………………………………9

1-3-7-2- ساقه …………………………………………………………………………………………………..10

1-3-7-3- برگ …………………………………………………………………………………………………10

1-3-7-4- گل آذین ……………………………………………………………………………………………11

1-3-7-5- دانه ……………………………………………………………………………………………………11

1-3-8- طبقه بندی ارزن …………………………………………………………………………………………..12

1-3-8-1- ارزن های جنس پانیکوم ……………………………………………………………………….14

1-3-9- اکولوژی ارزن ……………………………………………………………………………………………16

1-3-9-1- پراکندگی جغرافیایی ……………………………………………………………………………16

1-3-9-2- گرما) درجه حرارت( …………………………………………………………………………..16

1-3-9-3- رطوبت ……………………………………………………………………………………………..17

1-3-9-4- نور …………………………………………………………………………………………………..17

1-3-9-5- خاک ……………………………………………………………………………………………….17

1-3-9-6- مواد غذایی مورد نیاز ارزن . ………………………………………………………………….18

1-3-9-7- تناوب یا گردش زراعی ………………………………………………………………………..18

1-3-9-8- آماده کردن زمین ………………………………………………………………………………..19

1-3-9-9- شرایط انتخاب بذر ………………………………………………………………………………19

1-3-9-10-کاشت ……………………………………………………………………………………………..19

1-3-9-11- عمق بذر ………………………………………………………………………………………….21

1-3-9- 12- دوره رشد و نمو ……………………………………………………………………………….21

1-3-9-13- عملیات زمان داشت …………………………………………………………………………..21

1-3-9-14- برداشت ارزن ……………………………………………………………………………………22

1-3-9-14-1- تعیین زمان برداشت ارزن دانه ای از نظر زراعی …………………………….22

1-3-9-14-2- رسیدن فیزیولوژیک دانه ارزن …………………………………………………….23

1-3-10- امراض وآفات ارزن …………………………………………………………………………………….23

1-3-11- نقش آب در گیاه ……………………………………………………………………………………….23

1-4- توزیع و گسترش مناطق خشک ……………………………………………………………………………….24

1-5 -تنش …………………………………………………………………………………………………………………..25

1-5-1- تنش خشکی ……………………………………………………………………………………………….26

1-5-2- اثرات تنش خشکی بر روی گیاه ……………………………………………………………………..28

1-5-3- علت پیدایش تنش آب …………………………………………………………………………………29

1-5-4-پاسخ گیاه به خشکی …………………………………………………………………………………….29

1-5-4-1- سازگاری و تطابق ……………………………………………………………………………….29

1-5-4-2- مقاومت به خشکی ………………………………………………………………………………29

1-5-4-2- 1- فرار از خشکی …………………………………………………………………………..30

1-5-4-2-2- مقاومت حقیقی به خشکی ……………………………………………………………30

1-5-4-2-2-1- اجتناب از تنش و کمبود آب ………………………………………………30

1-5-4-2-2-2- تحمل خشکی ……………………………………………………………………30

2-فصل دوم  بررسی منابع

2-1- اثر تنش خشکی بر ارتفاع گیاه …………………………………………………………………………………32

2-2- اثر تنش خشکی بر تعداد برگ ………………………………………………………………………………..33

2-3 -اثر تنش خشکی  بر تعداد پنجه ………………………………………………………………………………..34

2-4- اثر تنش خشکی بر تعداد شاخه فرعی ………………………………………………………………………..34

2-5- اثر تنش خشکی بر تعداد پانیکول ……………………………………………………………………………..34

2-6- اثر تنش خشکی بر طول و قطر پانیکول ……………………………………………………………………..35

2-7- اثر تنش خشکی بر میزان نشت یونی ………………………………………………………………………….35

2-8- اثر تنش خشکی بر محتوای آب نسبی ( RWC ) ………………………………………………………..36

2-9- اثر تنش خشکی بر عملکرد علوفه تر …………………………………………………………………………38

2-10- اثر تنش خشکی بر عملکرد بیولوژیک …………………………………………………………………….39

2-11- اثر تنش خشکی بر شاخص برداشت ……………………………………………………………………….41

2-12- اثر تنش خشکی بر وزن هزار دانه …………………………………………………………………………..42

2-13- اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه ……………………………………………………………………………..43

2-14- اثر تنش خشکی بر قند های احیاء کننده …………………………………………………………………..45

2-15- اثر تنش خشکی بر رنگیزه های فتوسنتزی ………………………………………………………………..48

2-16- اثر تنش خشکی بر شاخص کلروفیل ……………………………………………………………………….50

2-17- شاخص  های مقاومت و حساسیت به تنش خشکی ……………………………………………………50

3- فصل سوم مواد و روش ها

3-1- مزرعه …………………………………………………………………………………………………………………55

3-1-1- مشخصات محل و زمان اجرای آزمایش ……………………………………………………………55

3-1-2- ویژگی های طرح مورد آزمایش …………………………………………………………………….55

3-1-3- مشخصات کرت ها ………………………………………………………………………………………55

3-1-4- ژنوتیپ های ارزن ………………………………………………………………………………………..55

3-1-5- مراحل اجرای آزمایش …………………………………………………………………………………56

3-1-5-1- عملیات تهیه زمین ……………………………………………………………………………….56

3-1-5-2 – داشت ……………………………………………………………………………………………….56

3-1-5-3- نحوه آبیاری کرت های اصلی ……………………………………………………………….56

3-1-5-4- برداشت ……………………………………………………………………………………………..57

3-1-6- اندازه گیر ی صفات کمی مورد مطالعه …………………………………………………………..59

3-1-6-1- اندازه گیری صفات مورفولوژیکی گیاه ………………………………………………….59

3-1-7- اندازه گیری صفات فیزیولوژیکی گیاه …………………………………………………………..  59

3-1-7-1- اندازه گیری محتوای نسبی آب  برگ ( RWC) ………………………………………59

3-1-7-2-اندازه گیری نشت یونی ………………………………………………………………………….60

3-1-7-3- اندازه گیری رنگیزه های فتوسنتزی ………………………………………………………….60

3-1-7-4- اندازه گیری شاخص کلروفیل(Spad) …………………………………………………….61

3-1-7-5- اندازه گیری قند های احیا کننده ……………………………………………………………..61

 

3-1-7-5-1 تهیه عصاره گیاهی …………………………………………………………………………61

3-1-7-5- 2- تهیه محلولهای مورد نیاز ………………………………………………………………62

3-1-7-5-2- 1 الف) تهیه محلول سولفات مس ………………………………………………62

3-1-7-5-2-2 – ب) تهیه محلول اسید فسفومولیبدیک …………………………………….62

3-1-7-5-3- روش کار …………………………………………………………………………………..62

3-1-7-5-4- رسم منحنی استاندارد …………………………………………………………………..62

3-1-8- ارزیابی شاخص های مقاومت وحساسیت به خشکی ……………………………………………63

3-1-9- محاسبات آماری ……………………………………………………………………………………………..64

4- فصل چهارم نتایج و بحث

4-1- عملکرد دانه …………………………………………………………………………………………………………66

4-2- شاخص برداشت …………………………………………………………………………………………………..67

4-3- وزن هزار دانه ……………………………………………………………………………………………………….68

4-4- عملکرد بیولوژیک ………………………………………………………………………………………………..70

4-5- عملکرد علوفه تر …………………………………………………………………………………………………..72

4-6- تعداد پانیکول در هر گیاه ……………………………………………………………………………………….73

4-7- قطر پانیکول در هر گیاه ………………………………………………………………………………………….74

4-8- طول پانیکول در هر گیاه ………………………………………………………………………………………..75

4-9- ارتفاع بوته …………………………………………………………………………………………………………..77

4-10- تعداد برگ در هر گیاه …………………………………………………………………………………………78

4-11- تعداد پنجه در هر گیاه ………………………………………………………………………………………….79

4-12- تعداد شاخه فرعی در هر گیاه ………………………………………………………………………………..80

4-13- نشت یونی …………………………………………………………………………………………………………81

4-14- قندهای احیا کننده ………………………………………………………………………………………………82

4-15- محتوای آب نسبی ……………………………………………………………………………………………….84

4-16- شاخص کلروفیل (Spad) ……………………………………………………………………………………..86

4-17- کاروتنوئید …………………………………………………………………………………………………………88

4-18- کلروفیل a …………………………………………………………………………………………………………88

4-19- کلروفیل b …………………………………………………………………………………………………………89

یک مطلب دیگر :

4-20- کلروفیل کل ………………………………………………………………………………………………………90

4-21-ارزیابی 9 ژنوتیپ مورد بررسی از لحاظ تحمل به تنش خشکی …………………………………….92

4-22- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………..95

منابع ……………………………………………………………………………………………………….. ……………..103

– مقدمه

غلات در واقع گونه های مختلف گیاهان خانواده گندمیان هستند که دانه های ریز آن ها مصرف خوراکی دارد. کلمه غله به دانه حاصل از آن ها نیز گفته می شود. هزاران سال است که این گیاهان در تامین معاش و ادامه زندگی بشر نقش بسیار مهمی ایفا کرده اند. گندم، برنج، جو، چاودار، ذرت، ذرت خوشه ای، یولاف و ارزن از جمله گونه های مختلف غلات به شمار         می آیند(کاظمی اربط،1374). ارزن یكی از غلات سنتی در نواحی خشك و نیمه خشك مناطق گرمسیری محسوب می شود  كه از تحمل بالائی نسبت به تنش خشكی و شوری برخوردار است. ارزن ها در بین غلات پس از گندم، برنج، ذرت، جو و سورگوم در رتبه ششم اهمیت قرار دارند. با توجه به اینکه در گذشته این گیاه به عنوان یک محصول در مناطق خشک از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است، اما امروز کمتر مورد توجه قرار گرفته است(Kusaka et al.,2005). منشاء اصلی ارزن غرب آفریقا است. ارزن غله ای چهار کربنه است که کارایی فتوسنتزی و کارایی استفاده از آب در آن در مقایسه با غلات سه کربنه ای چون گندم وجو بسیار زیادتر است(امام،1382 و راشد محصل،1376). اگرچه ارزن محصولی دو منظوره است، ولی در بیشتر موارد هدف از کشت آن تولید دانه است(امام،1382 و Arnon,1972).

1-2 – اهمیت غلات در تغذیه انسان

مقدار غله ای که در جیره غذایی انسان مورد استفاده قرار می گیرد به روشنی می تواند ما را نسبت به اهمیت غیر قابل انکار آنها آگاه کند. در بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیایی بیش از 80% جیره غذایی به طور مستقیم از غلات تامین می شود. سهم غلات در جیره غذایی مردم اروپای مرکزی و غربی بین 45 تا 55 درصد و ایالات متحده آمریکا تقریبا 20 تا 30 درصد است. بطوری که نزدیک 70 درصد سطح زیر کشت یک میلیارد هکتاری جهان را غلات اشغال می کنند و در درجه اول نزدیک به نیمی از کل نیازهای غذایی انسان، به ویژه آسیا مستقیما از غلات تامین      می شود. غلات در تولید سایر فراورده های دامی مانند گوشت، تخم مرغ، شیر و غیره ، نیز در مقایسه با دیگر محصولات زراعی سهم فوق العاده زیادی دارند(کاظمی اربط،1374). هم اکنون مصرف غلات بطور تقریب بر اساس سرانه مصرف در سال بالغ بر 390-370 کیلوگرم است، یعنی 1 کیلوگرم به ازای هر فرد در روز و مصرف مستقیم روزانه انسان حدود   این مقدار است. مصرف سالانه غلات در هندوستان 170 کیلوگرم، در ایران حدود 300 کیلوگرم و در آمریکا 675

کیلوگرم برآورد شده است که عمدتا به صورت غیر مستقیم  در تغذیه دام مصرف و پس از تبدیل به پروتئین حیوانی توسط انسان مصرف می گردد(امام و همکاران،1384).

گیاهان در طول دوره رشد خود پیوسته توسط عوامل نامساعد محیطی تحت تاثیر قرار          می گیرند. بعضی از این عوامل نامساعد مانند تنش خشکی، رشد و نمو را در گیاهان محدود می کنند(Azizinia et al., 2005 ). تنش خشکی جزء تنش های عمومی می باشد كه آثار بسیار نامطلوبی بر رشد و تولید گیاهان زراعی می گذارد(, 2005  Blum). شدیدترین اثرات تنش خشكی موقعی مشاهده می شوند كه كمبود آب در دوره گلدهی یا پر شدن دانه رخ دهد. در مرحله رشد زایشی گیاه، تنش آب فرایند گلدهی و رسیدن میوه را تسریع می كند(et al.,2005 Sinaki ). تنش خشکی مهمترین عامل محدود کننده رشد و نمو گیاهان در سرتاسر دنیا می باشد، به طوری که کاهش رشد در اثر تنش خشکی به مراتب بیشتر از سایر تنش های محیطی دیگر است(Blum,2011). اقلیم خشک و نیمه خشک، بیشتر مناطق ایران را تحت تأثیر خود قرار داده و خشکسالی های اخیر برمشکل کم آبی افزوده است. متوسط بارندگی در ایران 241 میلیمتر است که کمتر از متوسط بارندگی جهان می باشد(قمصری و همکاران،1388 ). بر اساس آمار موجود بیش از 95 درصد آبی که در کشور مصرف می شود در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار     می گیرد. لذا بیشترین حجم تلفات آب نیز در این بخش رخ می دهد (غلامحسینی و همکاران، 1387). با این حال با اعمال مدیریت صحیح و بکارگیری تکنیک های پیشرفته به منظور حفظ ذخیره رطوبت خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب، می توان راندمان آبیاری را افزایش داد. از جمله راه های مقابله با تنش خشكی، اصلاح گیاهان متحمل و زودرس است و شناخت این موضوع كه هر یك از گیاهان یا ژنوتیپ ها چگونه با تنش مقابله می كنند، حائز اهمیت می باشد (., 2007 et al  Koocheki).

بنابراین این مطالعه به منظور بررسی عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص های تحمل به تنش در ژنوتیپ های مختلف ارزن تحت رژیم های متفاوت آبیاری در بهار 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجراء شد.

1-3- معرفی ارزن

کاشت ارزن در ایران و دیگر کشورهای گرم که سابقه تاریخی زیادی در امر زراعت دارند، وجود داشته است. در چین قدیم حدود 2600 تا 2700 سال قبل از میلاد ارزن، برنج، گندم و دیگر غلات از گیاهان زراعی درجه اول بوده اند. تاریخچه زراعت ارزن در چین، یونان و روم حتی به بیش از 2600 سال قبل ازمیلاد می رسد. در حال حاضر ارزن به مقدار زیاد در آفریقا، هندوستان، چین و بعضی از کشورهای آمریکای جنوبی کاشته می شود و در ایران نیز زراعت ارزن از قرن سیزدهم متداول بوده است(راشد محصل و همکاران، 1380). ارزن در بعضی از کشورهای اروپایی برای تغذیه انسان، حیوانات و پرندگان به مقدار زیاد کاشته می شود(امام،1382  و خدابنده،84).

1-3-1- دلایل اهمیت ارزن در بین گیاهان زراعی

گیاه ارزن در نواحی وسیعی از جهان کشت می شود. رشد سریع، قابلیت تطابق بالا با نواحی گرمسیری، مقاومت نسبی بالا به خشکی و شوری، درصد بالای پروتئین، پربرگی و خوش خوراکی و عدم وجود اسید پروسیک، چهار کربنه بودن و در نتیجه توانایی تولید بالای آن در نواحی گرم و خشک و بالا بودن بازده مصرف آب نسبت به گونه های سه کربنه همگی باعث شده است که به صورت گیاه ایده آلی برای کشت در نواحی گرم وخشک مطرح گردد(ناخدا، 1379). گونه های مختلف ارزن به دلیل کوتاه بودن فصل رشد و داشتن برخی خصوصیات ویژه، در مقایسه با گیاهان دیگر به آب کمتری نیاز دارند و می توانند در شرایط کمبود آب نسبت به سایر گیاهان محصول قابل قبولی تولید کنند(کاظمی اربط،1374). با توجه به این موضوع و همچنین از آنجایی که ارزن جیرۀ غذایی مناسبی برای طیور و جایگزین مطمئنی برای ذرت است(et al., 1996 Baltensperger ; ,1999 Myers)، این گیاه می تواند گیاهی مناسب برای کاشت در مناطق کم آب باشد.

الف- دلایل  اهمیت مورفولوژیکی ارزن

1-  از نظرمورفولوژی، ارزن تنوع فنوتیپی نسبتاً زیادی دربین غلات دارا است که به شرح زیر    می باشند:

الف- ارتفاع گیاه به طور متوسط از 100 تا 300 سانتی متر و در برخی ارقام از 200 تا 500 سانتی متر متفاوت است.

ب- تعداد برگ از 10 تا 20 عدد متفاوت است که در ارقام علوفه ای تعداد برگ بیشتر از ارقام دانه ای می باشد.

1-6 انواع سورگوم…………………………………………………………………………………………………… 7

1-6-1 سورگوم علوفه­ای……………………………………………………………………………………………. 7

1-7  ترکیبات شیمیایی موجود در سورگوم…………………………………………………………………….. 8

1-8 کاربرد سورگوم ……………………………………………………………………………………………….. 8

1-8-1 مصارف خوراکی…………………………………………………………………………………………… 9

1-8-2 تغذیه حیوانات………………………………………………………………………………………………. 9

1-8-3  تولیدات صنعتی…………………………………………………………………………………………….. 9

1-8-4 تولید اتانول و باگاس……………………………………………………………………………………….. 10

1-9 تنش­های محیطی……………………………………………………………………………………………….. 10

1-9-1 نقش آب در گیاهان……………………………………………………………………………………….. 11

1-9-2 تنش خشکی…………………………………………………………………………………………………. 12

1-9-3 اثرات خشکی بر رشد و عملکرد…………………………………………………………………………. 13

1-9-3  اثرات خشکی بر روابط آب …………………………………………………………………………….. 13

1-9-4  اثرات خشکی بر روابط غذایی ………………………………………………………………………….. 14

1-9-5 اثرات خشکی بر فتوسنتز………………………………………………………………………………….. 14

1-10  مکانیسم های فیزیولوژیکی تحمل به خشکی…………………………………………………………… 15

1-10-1 حفظ آب سلول و بافت………………………………………………………………………………….. 15

1-10-2 نقش آنزیم های آنتی اکسیدان ………………………………………………………………………… 17

1-11 خصوصیات مطلوب یک بوته گیاهی برای تحمل خشکی……………………………………………. 17

1-11-1 تعداد پنجه………………………………………………………………………………………………….. 17

1-11-2 ریشه…………………………………………………………………………………………………………. 17

 

1-11-3 خوشه……………………………………………………………………………………………………….. 17

1-11-4 برگ………………………………………………………………………………………………………… 18

1-12 راهبرد ها در شرایط تنش……………………………………………………………………………………. 18

فصل دوم: بررسی منابع…………………………………………………………………………………………. 20

2-1 اثر تنش خشکی ­بر تعداد و سطح  برگ گیاه……………………………………………………………… 21

2-2 اثر تنش خشکی ­بر کلروفیل ( aوb)‌ و کارتنوئید برگ…………………………………………………. 22

2-3 اثر تنش خشکی ­بر محتوای نسبی آب برگ (RWC):………………………………………………… 24

2-4 اثر تنش خشکی ­بر قطر و ارتفاع ساقه گیاه………………………………………………………………… 25

2-5 اثر تنش خشکی ­بر عملکرد علوفه تر و خشک……………………………………………………………. 26

2-6 شاخص سطح برگ (LAI)………………………………………………………………………………….. 28

2-7 مروری بر اثرات حاصل از محلول پاشی برگی آسکوربیک اسید، سالیسیلیک اسید،پرولین و گلایسین بتائین           29

2-7-1 آسکوربیک اسید……………………………………………………………………………………………. 30

2-7-2 اسید سالیسیلیک…………………………………………………………………………………………….. 31

2-7-3 پرولین و گلایسین بتائین…………………………………………………………………………………… 34

فصل سوم: مواد و روشها………………………………………………………………………………………… 37

3-1 آزمایش مزرعه ای……………………………………………………………………………………………… 38

3-1-1 مشخصات محل و زمان اجرای آزمایش………………………………………………………………… 38

3-1-2 خصوصیات اقلیمی محل اجرای آزمایش………………………………………………………………. 38

3-1-3 ویژگی های خاک محل اجرای آزمایش………………………………………………………………. 38

3-1-4 طرح مورد آزمایش…………………………………………………………………………………………. 39

3-1-5 مراحل اجرای آزمایش…………………………………………………………………………………….. 40

3-1-6 اعمال تیمار آبیاری…………………………………………………………………………………………. 40

3-1-7 اعمال تیمار محلول پاشی………………………………………………………………………………….. 40

3-1-8 اندازه گیری صفات………………………………………………………………………………………… 41

3-2 آزمایش گلخانه ای…………………………………………………………………………………………….. 42

3-2-1 مراحل انجام کار……………………………………………………………………………………………. 42

3-2-2 طرح آماری آزمایش……………………………………………………………………………………….. 42

3-2-3 اندازه گیری صفات………………………………………………………………………………………… 42

یک مطلب دیگر :

3-3 آزمایش جوانه زنی…………………………………………………………………………………………….. 43

3-3-1 مراحل انجام کار……………………………………………………………………………………………. 43

3-3-2 اندازه گیری صفات………………………………………………………………………………………… 44

فصل چهارم: نتایج و بحث……………………………………………………………………………………… 46

4-1 نتایج آزمایش مزرعه…………………………………………………………………………………………… 47

4-1-1 طول ساقه…………………………………………………………………………………………………….. 47

4-1-2 طول سنبله…………………………………………………………………………………………………….. 51

4-1-3 قطر ساقه……………………………………………………………………………………………………… 53

4-1-4 تعداد برگ…………………………………………………………………………………………………… 55

4-1-5 تعداد پنجه……………………………………………………………………………………………………. 57

4-1-6 محتوای کلروفیل a…………………………………………………………………………………………. 59

4-1-7 محتوای کلروفیل b…………………………………………………………………………………………. 61

4-1-8 محتوای کلروفیل کل………………………………………………………………………………………. 63

4-1-9 نسبت کلروفیل a/b………………………………………………………………………………………… 65

4-1-10 محتوای کاروتنوئید……………………………………………………………………………………….. 68

4-1-11  شاخص سطح برگ……………………………………………………………………………………… 70

4-1-12 عملکرد علوفه تر………………………………………………………………………………………….. 73

4-1-13 عملکرد علوفه خشک…………………………………………………………………………………….. 75

4-1-14 وزن تر تک بوته…………………………………………………………………………………………… 77

4-1-15 وزن خشک تک بوته…………………………………………………………………………………….. 79

4-2 نتایج آزمایش گلخانه………………………………………………………………………………………….. 81

4-2-1 طول برگ……………………………………………………………………………………………………. 81

4-2-2 عرض برگ………………………………………………………………………………………………….. 84

4-2-3  وزن خشک اندام هوایی…………………………………………………………………………………… 86

4-2-4 وزن خشک ریشه……………………………………………………………………………………………. 88

4-2-5  ارتفاع بوته…………………………………………………………………………………………………… 90

4-2-6 شاخص کلروفیل……………………………………………………………………………………………. 92

4-2-7 نسبت وزن ریشه به اندام هوایی…………………………………………………………………………… 94

4-3 نتایج آزمایش جوانه زنی……………………………………………………………………………………… 96

4-3-1 پرایمینگ توسط محلول آسکوربیک اسید…………………………………………………………….. 96

4-3-1-1 درصد جوانه زنی………………………………………………………………………………………… 96

4-3-1-2 سرعت جوانه زنی……………………………………………………………………………………….. 98

4-3-1-3 میانگین زمان جوانه زنی………………………………………………………………………………… 99

4-3-1-4 شاخص بنیه بذر………………………………………………………………………………………….. 100

4-3-2 پرایمینگ توسط محلول سالیسیلیک اسید………………………………………………………………. 100

4-3-2-1 درصد جوانه زنی………………………………………………………………………………………… 100

4-3-2-2 سرعت جوانه زنی……………………………………………………………………………………….. 103

4-3-2-3 میانگین زمان جوانه زنی………………………………………………………………………………… 104

4-3-2-4 شاخص بنیه بذر………………………………………………………………………………………….. 105

4-4 نتیجه­گیری کلی و پیشنهادات………………………………………………………………………………… 105

منابع………………………………………………………………………………………………………………. 107

پیوست…………………………………………………………………………………………………………….. 124

1-4-3- مورد بیمه. 7

1-4-4- خطرات تحت پوشش…. 7

1-4-5- ضریب خطر. 7

1-4-6- حداکثر تعهد بیمه گر. 7

1-4-7- سطح پوشش…. 7

1-4-8- سطح تضمین شده. 8

1-4-9- حق بیمه. 8

1-4-10- حق بیمه عادلانه. 8

1-4-11- ذخایر احتیاطی.. 8

1-4-12- هزینه اجرایی.. 9

1-4-13- حق بیمه واقعی.. 9

1-4-14- نرخ بیمه 9

1-4-15- بیمه تک خطر 9

1-4-16- بیمه چند خطر. 9

1-4-17- غرامت… 10

1-4-18- بار مالی دولت… 10

1-4-19- گزینه. 10

1-4-20- بیمه عمومی.. 10

1-4-21- بیمه تکمیلی.. 10

1-4-22- بیمه عملکرد یا محصول 11

1-4-23- بیمه قیمت 11

1-4-24- بیمه درآمدی 11

 

1-5- فرضیه‌ها 12

1-6- اهداف تحقیق.. 12

فصل دوم: مروری بر مطالعات انجام شده

2-1- مقدمه. 14

2-2- مطالعات انجام شده در داخل.. 14

2-3- مطالعات انجام شده در خارج.. 20

فصل سوم :مبانی نظری

3-1- مقدمه. 26

3-2- ریسک و بیمه درآمدی.. 28

3-3- مفهوم ریسک…. 30

3-4- منابع ریسک در کشاورزی.. 31

3-5- مدیریت ریسک…. 32

3-6- چگونگی تصمیم گیری کشاورزان در شرایط وجود ریسک     33

3-7- بیمه محصولات کشاورزی مناسب ترین راهکار مدیریت ریسک     33

3-8- ویژگی‌های خطرات قابل بیمه شدن. 34

3-9- عملیات بیمه در جهان. 35

3-10- موانع و چالش‌های فراروی بیمه کشاورزی در ایران  38

3-11- مدل‌های برنامه ریزی ریاضی.. 42

3-12- مدل‌های برنامه ریزی ریسکی.. 42

3-13- مدل برنامه ریزی ریسکی درجه دوم. 43

یک مطلب دیگر :

3-14- مدل تارگت-موتاد. 44

3-15- مدل موتاد. 45

3-16- معیار تصمیم گیری ماکزیمین 48

3-17- معیار تصمیم گیری تاسف بزرگ یا مینی ماکس 49

3-18- روش هیزل بر اساس مدل موتاد. 50

3-19- تابع هدف و محدودیت‌های روش هیزل بر اساس مدل موتاد  51

3-20- ابزار گردآوری داده‌های تحقیق.. 52

3-21- قلمرو زمانی تحقیق.. 52

3-22- جامعه آماری و قلمرو تحقیق.. 52

3-23- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 52

3-24- آشنایی با منطقه مورد مطالعه. 52

3-24-1- وضعیت جغرافیایی و جمعیتی محدوده مطالعاتی.. 52

3-25- پیشینه تاریخی منطقه. 53

3-26- سیمای کشاورزی منطقه. 53

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها و گزارش نتایج

4-1- مقدمه. 56

4-2- تشریح فعالیت‌ها، محدودیت‌ها و میزان موجودی منابع در مدل برنامه ریزی خطی   56

4-2-1- محدودیت زمین زراعی.. 57

4-2-2- محدودیت آب… 57

4-2-3- محدودیت نیروی کار. 58

4-2-4- محدودیت کود شیمیایی و سم.. 59

4-2-5- محدودیت ماشین آلات… 59

4-2-6- محدودیت سرمایه. 60

4-3- تابع هدف… 61

4-4- تشریح فعالیت‌ها و محدودیت‌ها در مدل‌های ریسکی   62

4-5- تدوین الگوهای برنامه ریزی خطی.. 63

4-5-1- الگوی برنامه ریزی خطی جهت کالیبره کردن مدل با توجه به الگوی کشت منطقه  63

4-5-2- الگوی برنامه ریزی خطی بدون در نظر گرفتن ریسک…. 66

4-5-3- الگوی برنامه ریزی خطی تحت شرایط ریسکی.. 70

4-5-4- الگوی برنامه ریزی خطی در شرایط بیمه ای بدون در نظر گرفتن ریسک…. 73

4-5-5- الگوی برنامه ریزی خطی تحت شرایط ریسکی و بیمه ای.. 77

4-6- تخمین مدل در شرایط با و بدون ریسک…. 81

4-6-1- مدل کالیبره شده با توجه به شرایط و الگوی کشت منطقه. 81

4-6-2- مقایسه الگوی کشت منطقه با الگوی کشت بهینه با و بدون ریسک…. 82

4-6-3- تعیین محدوده مناسب حق بیمه درآمدی و تاثیر آن بر سطح زیر کشت منطقه. 91

4-7- خلاصه. 97

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه. 99

5-2- جمع بندی.. 99

5-3- پیشنهادات… 100

6- منابع و مآخذ. 101

2- 1- 4. آثار ابوطاهر طرسوسی………………………………………………………………………………….14

2- 1- 5. داراب­نامه…………………………………………………………………………………………………..16

2- 1- 5- 1. داستان­های ایرانی……………………………………………………………………………………17

2- 1- 5- 2. داستان­های یونانی و رومی………………………………………………………………………..19

2- 1- 5- 3. قصه­های قرآنی و دینی ……………………………………………………………………………21

2- 1- 5- 4. حوادث تاریخی نزدیك به زمان مؤلف ………………………………………………………22

2- 1- 5- 5. خلاصة داراب­نامة طرسوسی …………………………………………………………………….23

2-2. كهن الگو ……………………………………………………………………………………………………….30

2-2-1. مفاهیم مرتبط با كهن­الگو ……………………………………………………………………………….32

2- 2- 1-1.كهن­الگو و نماد………………………………………………………………………………………..33

2-2-1-2. موتیف و كهن­الگو…………………………………………………………………………………….34

2-2-1-3. پروتوتایپ و كهن­الگو………………………………………………………………………………..35

2-2-3. تاریخچة كهن­الگو…………………………………………………………………………………………36

2-2-4. نقد كهن­الگویی و اسطوره­شناختی……………………………………………………………………..38

2-2-5. انواع كهن­الگوها…………………………………………………………………………………………….39

یادداشت­های فصل دوم ……………………………………………………………………………………………..40

فصل سوم:كهن­ الگوها در داراب ­نامه…………………………………………………………………………42

3-1.كهن ­الگوی آفرینش………………………………………………………………………………………….43

3- 1-2. آفرینش جهان و انسان……………………………………………………………………………………44

3- 1- 3. بی­مرگی…………………………………………………………………………………………………….47

3- 1- 3- 1. عمر طولانی…………………………………………………………………………………………..47

3- 1- 3- 2. آسیب­ناپذیری………………………………………………………………………………………..47

3- 1- 3- 3. جاودانگی……………………………………………………………………………………………..48

3- 1- 4. تقدّس­نمایی………………………………………………………………………………………………..49

3- 1- 5. دوستی با حیوانات………………………………………………………………………………………..50

3- 1- 6. ساخت خانه………………………………………………………………………………………………..51

3- 1- 7. پرواز…………………………………………………………………………………………………………53

3-2. كهن ­الگوی باروری …………………………………………………………………………………………..56

3- 2- 1. رابطه كهن­ الگوی باروری و قدرت جادویی شاه………………………………………………..57

3-2-2. حرمت خون شاه……………………………………………………………………………………………60

3- 2- 3. حرمت دیدن شاه…………………………………………………………………………………………61

3- 2- 4- وظیفة باروری شاه و مرگ او………………………………………………………………………..62

3- 2- 5. رابطة باروری و رویین­تنی……………………………………………………………………………..64

3- 2- 6- برون­همسری………………………………………………………………………………………………64

3- 2- 7. مسابقه برای انتخاب همسر……………………………………………………………………………..66

3- 2- 8. قربانی………………………………………………………………………………………………………..67

3- 2- 9. اجرای مراسم باروری……………………………………………………………………………………69

3- 2- 10. پرستش نمادهای باروری …………………………………………………………………………….70

3- 3. كهن­الگوی قهرمان در داستان داراب……………………………………………………………………73

3- 3- 1. مادر مثالی………………………………………………………………………………………………….75

 

3- 3- 2. آنیما………………………………………………………………………………………………………….79

3- 3- 3. پیر دانا……………………………………………………………………………………………………….83

3- 3- 4. سایه………………………………………………………………………………………………………….86

3- 3- 5. نقاب…………………………………………………………………………………………………………90

3- 3- 6. سفر قهرمان…………………………………………………………………………………………………91

3- 3- 6- 1. عزیمت…………………………………………………………………………………………………93

الف) دعوت به آغاز سفر …………………………………………………………………………………………..93

ب) ردّ دعوت………………………………………………………………………………………………………….93

ج) امداد غیبی………………………………………………………………………………………………………….94

د) عبور از نخستین آستان……………………………………………………………………………………………94

ه) شكم نهنگ………………………………………………………………………………………………………….94

3- 3- 6- 2. آیین تشرّف …………………………………………………………………………………………..95

الف) جادة آزمون…………………………………………………………………………………………………….95

ب) ملاقات با خدابانو………………………………………………………………………………………………..97

ج) زن در نقش وسوسه­گر………………………………………………………………………………………….97

د) آشتی با پدر و خدایگان………………………………………………………………………………………….97

ه) بركت نهایی…………………………………………………………………………………………………………98

3- 3- 6- 3. بازگشت……………………………………………………………………………………………….98

الف) امتناع از بازگشت………………………………………………………………………………………………98

ب) عبور از آستان بازگشت………………………………………………………………………………………..99

ج) ارباب دو جهان و رها در زندگی…………………………………………………………………………..100

3- 4. كهن­الگوی قهرمان در داستان اسكندر………………………………………………………………..102

3- 4- 1. مادر مثالی………………………………………………………………………………………………..104

3- 4- 2. آنیما………………………………………………………………………………………………………..107

3- 4- 3. پیر خردمند……………………………………………………………………………………………….112

3- 4- 4. سایه­ها……………………………………………………………………………………………………..118

3- 4- 5. نقاب……………………………………………………………………………………………………….126

3- 4- 6. سفر قهرمان…………………………………………………………………………………………….126

یک مطلب دیگر :

3- 4- 6- 1.  عزیمت………………………………………………………………………………………………127

الف) دعوت به آغاز سفر………………………………………………………………………………………….127

ب) ردّ دعوت………………………………………………………………………………………………………..128

ج) امداد غیبی………………………………………………………………………………………………………..128

د) عبور از نخستین آستان………………………………………………………………………………………….128

ه) شكم نهنگ………………………………………………………………………………………………………..128

3- 4- 6- 2-  آیین تشرّف……………………………………………………………………………………….129

الف) جادة آزمون…………………………………………………………………………………………………..129

ب) ملاقات با خدابانو………………………………………………………………………………………………131

ج) زن در نقش وسوسه­گر………………………………………………………………………………………..131

د) آشتی با پدر……………………………………………………………………………………………………….131

ه) خدایگان……………………………………………………………………………………………………………132

و) بركت نهایی……………………………………………………………………………………………………….132

3- 4- 6- 3. بازگشت……………………………………………………………………………………………..133

الف) امتناع از بازگشت…………………………………………………………………………………………….133

ب) فرار جادویی…………………………………………………………………………………………………….134

ج) دست نجات از خارج………………………………………………………………………………………….134

د) ارباب دو جهان و رها در زندگی……………………………………………………………………………135

یادداشت­های فصل سوم ………………………………………………………………………………………….136

نتیجه ­گیری………………………………………………………………………………………………………..139

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………….141

چکیده:

نقد كهن­الگویی، از رویكرد­های نسبتاً جدید در زمینة نقد متون ادبی است كه از یافته­های علومی چون روانشناسی، مردم­شناسی و اسطوره­شناسی برای تحلیل متن كمك می­گیرد. شالودة اصلی این نقد را كهن­الگو تشكیل می­دهد. كهن­الگو اصطلاحی است كه یونگ برای آن بخش از ناخودآگاه روان كه مشتمل بر تجارب موروثی انسان­ كه در هر زمان و هر مكانی، به اشكال مشابه متجلی می­شود، به كار برد. زمینة نمود كهن­الگو خواب­ها، اساطیر، متون ادبی و نظایر آن است. داراب­نامه از متون ارزشمند حماسی در قرن ششم، روایت ابوطاهر طرسوسی از زندگی داراب فرزند بهمن و شرح حال اسكندر و بوران­دخت است. یكی از جنبه­های مهم این اثر حضور پررنگ كهن­الگوهاست به گونه­ای كه بدون بررسی و نقد و تحلیل این امر، بخش مهمی از خلاقیت مؤلف مغفول خواهد ماند. پژوهش حاضر، بررسی كهن­الگوهای این اثر است. با توجه به روایی بودن داراب­نامه، برجسته­ترین كهن ­الگوی این اثر، كهن­الگوی سفر قهرمان است. در هر دو بخش كتاب تولّد، زندگی، سفر و ماجراهای آن در شرح حال داراب و اسكندر، كمابیش بر كهن ­الگوی جهانی سفر قهرمان منطبق است. داراب توسط پیك به سفر «دعوت» می­شود و ابتدا در اجابت دعوت «تعلّل» می­ورزد و سپس سفر را آغاز می­كند. با فائق آمدن بر نگهبانان «آستان نخستین»، وارد «جادة آزمون» می­شود و بر موانع آن غلبه می­كند. سپس با «زن وسوسه­گر» مواجه می­شود و سرانجام با «خدابانو» ازدواج می­كند. وی در «آشتی با پدر» موفق عمل می­كند و به «بركت نهایی» می­رسد. اگرچه وی در ابتدا از بازگشت «امتناع» می­كند، اما در نهایت به وطن باز می­گردد و از نگهبانان «آستان بازگشت» عبور می­كند و با غلبه بر مشكلات پیش رو، «ارباب دو جهان» می­شود. اسكندر نیز این مراحل را در زندگی خود تجربه می­كند. مؤلف در ضمن كهن­الگوی سفر قهرمان، از مجموعه كهن­الگوهای روانشناسیِ تحلیلی از جمله آنیما، پیرِ دانا، مادرِ مثالی و سایه­ها بهره گرفته است. همچنین به موارد بسیاری از كهن­الگوی آفرینش از جمله بازخوانی آفرینش نخستین، یاد كردن از نخستین­ها، مقدس­نمایی، دوستی با حیوانات و ساخت شهرها  در داراب­نامه اشاره شده است. از میان این موارد، بازخوانی آفرینش نخستین و مقدّس نمایی از بسامد بیشتری برخوردارند. همچنین در بخش كهن­الگوی باروری، بسیاری از موارد این كهن ­الگو از جمله آیین­ های باروری، پرستش نمادهای باروری، قدرت جادویی شاه، وظیفة باروری شاه و قربانی استفاده شده است.

مقدمه:

در كنار نقد­های سنتی از جمله نقد تاریخی، نقد اخلاقی و… رویكرد­های نسبتاً جدیدی در زمینة نقد متون رواج یافته است. یكی از این شیوه­ها، نقد اسطوره­شناختی یا كهن­الگویی است كه در این شیوه منتقد، كهن­الگوها و صور مثالی را در آثار ادبی تجزیه و تحلیل می­كند. نقد اسطوره­شناختی پیشینه­ای نزدیك به یك قرن دارد، اما در ایران از عمر آن چندان نمی­گذرد.

اگرچه كهن­الگو با نام «كارل گوستاو یونگ» و روانشناسیِ تحلیلی او شناخته شده است، اما علاوه بر او محققان و اندیشمندانِ اسطوره­شناسی چون «فریزر»، «الیاده» و «كمپبل» آرا و نظرات مختلفی را دربارة كهن­الگو ارائه كرده­اند. با این حال، اغلب پژوهش­های انجام گرفته بر اساس نقد اسطوره­شناختی، بر كهن­الگوهای روانشناختی چون آنیما، سایه، پیر دانا و… متمركز شده است و یافتن مواردی كه به سایر كهن ­الگوها از جمله كهن­الگوی باروری و كهن­الگوی آفرینش پرداخته باشد، اندكی دشوار است؛ زیرا گستردگی اشكال كهن­الگویی مانع استفاده از مجموعة كامل آنها در متون ادبی است. درواقع تحلیل متنی واحد بر مبنای تمام كهن­الگوهای یادشده، همانند آنچه كه «كوپ» در كتاب اسطوره، یا «گرین» و همكارانش در كتاب مبانی نقد ادبی انجام داده­اند در ادبیات فارسی اندك است.

از طرف دیگر،بررسی كهن­الگویی متون حجیمی چون شاهنامة فردوسی و داراب­نامة طرسوسی بر اساس مجموعة گستردة كهن­الگوها امری دشوار است، زیرا این گونه آثار به دلیل ساختار روایی و حماسی و قدمت زمان تألیف، از غنی­ترین متونی هستند كه انواع كهن­الگو را در آن­ها می­توان مشاهده كرد. همچنین این آثار به دلیل طولانی بودن داستان­ها و نیز آوردن روایات و  قصه­های متعدد و داشتن شخصیت­های گوناگون، اشكال زیادی از كهن ­الگوها را در خود جای داده­اند كه اشاره به تمامی آن­ها از عهدة پژوهشی واحد خارج است و در بررسی آن­ها، از میان شمار زیاد صور نوعی، غالباً به مهم­ترین و رایج­ترین كهن­الگوها پرداخته می­شود. همین شیوه نیز در پژوهش حاضر به­ كار گرفته شده و كهن­الگوهای پركاربرد و مرسوم مورد تحلیل قرار گرفته است.