موطن اولیه سورگوم یا ذرت خوشه‏ای، مناطق استوایی آفریقا و شاید آسیا می‏باشد. قدیمی‏ترین تاریخ کاشت آن به‏درستی مشخص نیست، ولی شواهد امر نشان می‏دهد که از صدها سال پیش از میلاد حضرت مسیح در آفریقا و آسیا کشت می‏شده و یکی از محصولات مهم آن مناطق بوده است و امروزه در نواحی بسیار وسیعی از دنیا کشت می‏گردد. کشورهای هندوستان، چین، روسیه، آرژانتین و بعضی از کشورهای آفریقایی بیشترین سطح زیر کشت را دارا می‏باشند. سورگوم در پایان قرن نوزدهم از آفریقا وارد آمریکا و سپس استرالیا شد و در حدود صد سال است که در این قاره مورد کشت و زرع قرار می‏گیرد. سورگوم در بین غلات مکان پنجم را بعد از گندم، برنج، ذرت و جو از لحاظ سطح زیر کشت بعهده دارد. سورگوم از آن‏جا که سازگاری فوق‏العاده زیادی با نواحی نیمه‏خشک دارد از غلات اصلی آن سامان می‏باشد، مشروط بر آنکه در نواحی مزبور تابستان‏های گرم و طولانی حکمفرما باشد. حدود 75% از سطح زیر کشت سورگوم در کشورهای آفریقایی و آسیایی صورت می‏گیرد. دانه‏های سورگوم دارای مصارف

 بسیار زیادی است و به صورت‏های مختلف مورد استفاده قرار می‏گیرد. دانه‏های سورگوم به عنوان غذای اصلی بیش از 200 میلیون نفر از مردم آسیا و آفریقاست، در حالی که در اروپا و آمریکای شمالی بیشتر در تغذیه طیور و دام مورد استفاده قرار می‏گیرد. سورگوم همچنین برای تهیه جاروب و تولید موم، نشاسته، الکل، قند و دکسترین کشت شده و مورد استفاده قرار می‏گیرد. در گیلان و مازندران به طور سنتی از ساقه آن قند مایع استخراج می‏کنند. سورگوم نسبت به خشکی بسیار مقاوم بوده و دارای رشد سریع می‏باشد. انواع سورگوم (ذرت خوشه‏ای)  در طیف وسیعی از خاک‏ها رشد و نمو می‏یابند و تمایل بخصوصی نسبت به خاک معینی ندارند و بخوبی در اراضی با قدرت تولیدی پایین (شنی و قلیایی) کشت می‏گرد (47).

 2-2-دلایل توسعه سورگوم در آینده:

از ویژگی‏های بارز سورگوم که  راه را برای گسترش این گیاه علوفه‏ای هموار می‏کند  می‏توان تحمل به گرما، تولید در شرایط خشکی، تولید بیوماس زیاد و C4 بودن گیاه سورگوم را نام برد (20).

1-با افزایش میزان دی‏اکسید‏کربن درجه حرارت زمین افزایش پیدا می‏کند. تحمل به گرما و مسیر فتوسنتزی سورگوم برای شرایط محیطی در مناطق وسیع جغرافیایی می‏تواند مناسب باشد.

2-در مجموع با افزایش درجه حرارت و در نهایت تغییرات اقلیمی، ممکن است کل نزولات تغییر نماید. احتمالا گیاهان زراعی سه کربنه همانند گندم، جو و یولاف در اثر گرما و آب و هوای خشک دچار کاهش عملکرد شوند. براساس تحقیقات مشخص شده است که درجه حرارت گیاه شدیدا تحت تاثیر میزان آب می‏باشد. اگر گیاهان زراعی مناسب برای شریط خشک وجود نداشته باشد تولید محصولات زراعی در مناطق خشک دنیا متوقف می‏شود. سورگوم گیاهی است با نیاز کم‏آبی که در آینده جایگاه مناسبی خواهد داشت.

• یکی از خصوصیات سورگوم تولید بیوماس بالاست که این هم یکی از خصوصیات مهم گیاهانC4 می‏باشد.
• با افزایش دی اکسید کربن واکنش گیاهان نسبت به C3 بیشتر است.

دی اکسید کربن عامل مهمی در در فرآیند فتوسنتز بوده که تاثیر زیادی بر عملکرد، مخصوصا در گیاهان C4 دارد (20).

  2-3-گیاهشناسی سورگوم:

سورگوم گیاهی یک ساله از خانواده غلات (Poaceae)، جنس Sorghum، و با نام علمی Sorghum bicolor L. می‏باشد، که از تنوع ژنتیکی گسترده‏ای برخوردار است و

یک مطلب دیگر :

۴ رکن اساسی برای ساخت یک تیم

 دارای انواع متفاوتی از واریته‏ها و هیبریدهاست. سورگوم از گیاهان خودگشن بوده و گونه‏های یک ساله آن دارای 2n= 20 کروموزومی می‏باشند.

اما حدود 6% دگرگشنی در آن دیده می‏شود و جزء گیاهان روزکوتاه می‏باشند. تنها گونه چندساله جنس سورگوم قیاق می‏باشد.

2-4-مرفولوژی سورگوم:

سورگوم گیاهی یک ساله است که ارتفاع ساقه در این گیاه متفاوت است. ساقه این گیاه توپر بوده و گره‏دار است (18). سورگوم دارای سیستم ریشه گسترده‏تر و افشان‏تری نسبت به ذرت می‏باشد، سیستم ریشه‏ای گسترده که باعث می‏شود رطوبت قابل استفاده از خاک را جذب کند و می‏تواند تحمل به خشکی این گیاه را توضیح دهد (20).

قدرت پنجه‏زنی سورگوم بسیار بالابوده و این کیفیتی بسیار مطلوب برای تولید علوفه است. برگ‏ها از روی گره‏های ساقه خارج شده و به‏طور متناوب قرار دارند(47).

2-4-1-ساقه:

سورگوم گیاهی است که دارای ارتفاع متفاوت می‏باشد و از 80 سانتی‏متر تا 2 متر و گاهی اوقات از 30 سانتی‏متر تا 5 متر نیز دیده می‏شود. قطر ساقه از پایین به بالا کم شده و ساقه‏ها گره‏دار می‏باشند. فواصل گره‏ها در قسمت‏های انتهایی ساقه زیادتر بوده و گره‏های پایین ساقه خاصیت ریشه دادن (ریشه‏های هوایی[1]) دارند (47).

رنگ ساقه تحت شرایط محیطی و رقم متفاوت است(18و20). ساقه سورگوم آبدار بوده و بالا بودن شیره ساقه باعث افزایش مقاومت سورگوم نسبت به ورس، بیماری‏ها و بالا رفتن ارزش علوفه‏ای آن می‏گردد (47).

2-4-2-ریشه:

بذر سورگوم در موقع جوانه زدن تولید یک ریشه اولیه جنینی می‏کند. ریشه‏های دائمی از محل گره انشعاب (مانند سایر غلات) در زیر خاک بوجود می‏آیند. ریشه جنینی در زمان جوانه‏زنی به اعماق خاک نفوذ کرده و در طول خود دارای ریشه‏های جانبی گسترده‏ای می‏باشند (20).

به محض این‏که ریشه‏های جانبی مستقر شدند، سیستم ریشه بذری معمولا از بین می‏رود. تلفات اولیه ریشه بذری به دلیل صدمه مکانیکی یا بیماری می‏تواند باعث مرگ گیاهچه یا با عمق تحریک در منشعب شدن و رشد ریشه‏های جانبی موجود شود و بدین ترتیب منجر به حجم بیشتر ریشه‏ها گردد. در مرحله رشد اولیه (رشد رویشی) بین کل طول ریشه و سطح برگ و بین حجم ریشه و سطح برگ رابطه خطی وجود دارد (34). گیاهانی که سطح بیشتری دارند احتمالا حجم ریشه و طول زیادتری از ریشه‏های جانبی دارند. سورگوم دارای ریشه‏ای گسترده‏تر و افشانتری نسبت به ذرت است. حدود 84% از کل وزن ریشه ممکن است در 15 سانتی‏متری سطح خاک در شرایط مطلوب باشد.

یکی دیگر از خصوصیات ریشه‏های سورگوم داشتن مقادیر زیادی تارهای کشنده است که میزان آن‏ها در یک سانتی‏متر مربع تقریبا دو برابر ذرت است (34).و با خشک شدن تارهای کشنده و یا ریشه‏های باریک و ریز از بین رفته و با مرطوب شدن مجدد خاک تارهای جدیدی جایگزین آن‏ها می‏شود. در سورگوم دانه‏ای در طول مدتی که دانه‏ها پر شده و مخزن اصلی مواد فتوسنتزی می‏باشند، احتمالا توسعه و رشد ریشه شدیدا محدود می‏شود. سیستم ریشه‏ای هیبریدها در این مرحله نسبتا فعال است (34). رشد و پراکنش ریشه‏های سورگوم تحت تاثیر آب، خاک، مقاومت فیزیک خاک و خلل و فرج خاک قرار می‏گیرد.