1-4 . مهبانگ یا انفجار بزرگ……………………………….. 10

1-5 . معنای حدوث وقدم…………………………….. 11

1-5-1. حدوث در لغت………………………………. 11

1-5-2.قدم در لغت………………………………. 11

1-5-3. معنای حدوث و قدم در اصطلاح…………………………… 12

1-5-4 . معنای حدوث و قدم در نزد ملاصدرا …………………….12

1-5-5.  حدوث عالم……………………………… 13

1-6 . مبادی نظریه حدوث در عالم……………………………… 13

1-7 . زندگی نامه…………………………….. 14

1-7-1. اینشتین……………………………… 14

1-7-2. هابل……………………………… 15

1-7-3. ملاصدرا……………………………. 16

1-7-3-1. وجوه امتیازعمده حکمت فلسفی ملاصدرا………………… 18

1-7-3-2 .روش فلسفی ملاصدرا……………………………. 19

1-7-3-3 .آراء خاص او…………………………….. 20

1-7-3-4. برخی از آثار ملاصدرا……………………………. 20

فصل دوم : آغاز آفرینش جهان در كیهان شناسی جدید

2-1. سیمایی از جهان کنونی از منظر کیهان شناسی…………….. 23

2-2. جهان در کیهان شناسی قدیم……………………………… 24

2-3. آغاز کیهان شناسی جدید…………………………….. 25

2-3-1. مسئله آغاز در کیهان شناسی جدید……………….. 26

2-4 . دلایلی بر وجود انفجار بزرگ………………………….. 28

2-4-1.جهان در حال انبساط……………………………… 29

2-4-1-1. طیف امواج……………………………… 29

2-4-1-2 .پدیده دوپلر…………………………….. 30

2-4-1-3 .انبساط ‌عالم‌ و قانون ‌هابل‌……………………….. 32

2-4-1-3-1 . ماهیت‌انبساط‌……………………………. 36

2-4-2. فراوانی هسته های سبك ( هلیوم و دوتریم )………………… 40

2-4- 3 . تابش زمینه ای كیهانی……………………………… 43

2-4-4. نوترینو های زمینه ای……………………………… 46

2- . 5مدلهای دیگر جهان در کیهان شناسی………………………… 51

2-5- .1عالم ایستای اینشتین……………………………… 51

2-5-2  .جهان پایا……………………………. 52

2-6 . برخی از اشكالات و پرسش های بدون پاسخ در مدل انفجار بزرگ…………… 53

2-6-. 1 مسئله­ی توزیع ماده…………………………….. 53

2-6- 2 . مسئله پاد ماده…………………………….. 54

2-6-3 . مسئله­ی تشكیل ساختار كهكشان ها……………………………. 56

2-6-4 . مسئله افق……………………………… 58

2-6-5 . مسئله همواری……………………………… 59

2-7. جهان تورمی  ، موفقیت ها و مشكلات………………………. 60

. 8-2آغاز آفرینش جهان…………………………….. 64

2-.9  چگونگی تحول  عالم……………………………… 67

2-9-1  .هندسه عالم……………………………… 68

2-9-2 . نقش چگالی در تحول و تعیین  سرنوشت عالم…………………. 73

فصل سوم :  آغاز آفرینش جهان از منظر ملاصدرا

3- 1 . بررسی مسئله­ی آغاز قبل از ملاصدرا …………………………….80

3-1- 1 . بررسی مسئله­ی آفرینش در فلسفه یونان…………………… 80

3-1-1-1. آفرینش در دوره­ی  ما قبل  سقراط…………………………. 80

3-1-1- 2 . دوره بعد از سقراط……………………………… 82

3-1-2 . بررسی مسئله آغاز از دیدگاه متكلمان و فیلسوفان اسلامی………. 84

3-1-2 -1. بررسی مسئله­ی  آغاز از دیدگاه متکلمان…………………………….. 86

3-1-2-1-1 . تصویر حدوث عالم از دیدگاه متکلمان…………………………….. 86

3-1- 2-1-2. اشکالات سخن متکلمان…………………………….. 87

3-1-2-1- 3. چاره جویی متکلمان…………………………….. 88

3-1-2-2 . نظرکلی فلاسفه درباره­ی  عالم……………………………… 89

3-1-2-2-1 . نظریه­ی  ابن سینا در باب عالم……………………………… 90

3-1-2- 2-2 . دیدگاه میرداماد درباره عالم……………………………… 94

3-2 . بررسی مسئله آغاز  از منظر ملاصدرا……………………………. 97

3-2-1. رابطه­ی حدوث زمانی و آفرینش……………………………….. 97

3-2-2. جایگاه  حركت جوهری در نظام هستی شناسی صدرا…………… 98

3-2-2-1. تبیین حرکت جوهری ملاصدرا……………………………. 99

3-2-2-2. دلایل وقوع حرکت در جوهر…………………………….. 99

3-2-2-3 . بررسی آیات دال بر حرکت جوهری……………………………… 102

3-2-3. حرکت جوهری و حدوث عالم……………………………… 105

3-2-4.  اثبات حدوث زمانی عالم از طریق حرکت جوهری………………. 109

3-2-4-1.  حادث بودن جهان…………………………….. 109

3-2-4-2.  حادث زمانی بودن جهان…………………………….. 111

3-2-4-3. مقصود ملاصدرا از حدوث زمانی کل عالم……………………. 111

3-2-5. جایگاه زمان در نزد ملاصدرا……………………………. 113

3-2-6.  دلایل حکما برعدم  تناهی زمان…………………………….. 116

3- 2-7 . بررسی چند اشکال بر حدوث زمانی عالم………………………… 117

3-2-7-1 . پاسخ اشکالات………………………………. 119

3-2-8.  حدوث یا قدم ماده نخستین عالم……………………………… 123

3- 2-9 . بررسی آغاز آفرینش جهان…………………………….. 126

3-3. تفاوت حدوث ملاصدرا با نظریه تکامل داروین………………….. 134

فصل چهارم :نتیجه گیری و مقایسه

4 -1. بازتاب نظریه انفجار بزرگ……………………………….. 177

4-2 . نقاط مشترک و اختلاف  نظریه انفجار بزرگ و حادث زمانی عالم………..141

4-2-1 . رویكرد هماهنگی……………………………… 141

4-2-2. رویکرد تقابل………………………………..  142

4-3. تأثیر نظریه انفجار بزرگ بر اثبات خدا……………………………. 143

یک مطلب دیگر :

4-3-1 . اثبات  فرازمانی و فرا مكانی بودن خدا …………………………….143

4-3-2. اثبات خدا از طریق نظم موجود در جهان…………………………….. 144

4-4 . تأثیر نظریه حدوث زمانی عالم بر اثبات خدا……………………………. 146

پیشنهاد های برای آینده…………………………….. 147

فهرست منابع و مآخذ…………………………….148

فهرست واژگان…………………………………………….156

چکیده:

آغاز آفرینش جهان از بحثهای مشترک بین کیهان شناسی و فلسفه است ؛ هر دو دیدگاه به این مسئله اهتمام داشته اند،  اگرچه طی سالهای اخیر مسئله آغاز در کیهان شناسی رونق بیشتری نسبت به  فلسفه دارد ؛ در کیهان شناسی جدید که با کشف هابل و انتشار مقاله اش شروع شد،  آغاز جهان از یک انفجار بزرگ در فضا زمان صفر میباشد و در فلسفه که در این پژوهش ، نظر ملاصدرا مورد تأکیید است ، آفرینش آغازی ندارد و اساسا تعیین نقطه آغاز برای جهان بیهوده است . این پژوهش درباره هر دو دیدگاه به تحلیل و بررسی پرداخته است و نهایتا بین دو دیدگاه مقایسه کرده است ؛ این مقایسه به منظور تعامل بین علم فیزیک و فلسفه است که طی سالهای اخیر به نظر می­رسد بین این دو علم فاصله افتاده است  ؛ در این پژوهش ، مطالب از طریق  کتابخانه و سایتهای اینرنتی فراهم  شده است  و شیوه داوری توصیفی – تحلیلی بوده است . بر طبق این پژوهش  ، در کیهان شناسی جدید ، جهان باید یك نقطه‌ی آغاز داشته باشد. جهان نه تنها همیشه موجود نبوده، بلكه دارای گذشته‌های نامتناهی نیز نبوده است،  در غیر این صورت، باید بسیار پیش از این دچار مرگ حرارتی می‌شد. این گونه تأملات علمی راه را بر معقولیت پرسش‌هایی درباره‌ی آفرینش آغازین و فرجام‌شناسی نهایی می‌گشاید. به نظر می­رسد آنچه که به خلق ماده انرژی ( فضا زمان) انجامیده است  ، افت و خیزهای خلأ کوانتومی در لحظه­ی انفجار یا شاید قبل از قبل از انفجار بزرگ باشد. در فلسفه ملاصدرا  اساسا جهان دارای نقطه آغاز نیست ؛ اگرچه ازلی هم نیست ، پدید آمدن جهان (حدوث ) نامتناهی بوده است البته این رخداد( حدوث) در زمان نیست بلکه زمان قسمتی از این مجموعه است ( یعنی زمان نیز مخلوق است).

مقدمه:

موضوعات بسیاری وجود دارد که هم در فیزیک و هم در فلسفه مشترک است از جمله این موضوعات بحث جهان و “آغاز آفرینش جهان ” است ؛ البته روش تحقیق در فیزیک و فلسفه متفاوت است اما این دلیلی بر عدم رابطه و تعامل  دو علم، در موضوعات مشترک نیست ؛ شواهد نشان می­دهد که علوم به طور نسبی وابسته به یکدیگرند و از هم تأثیر می­گیرند ؛ هرگونه تحلیل و تفسیر در یک حوزه بر تحلیل و بررسی حوزه دیگر تأثیر بسزایی دارد . سراسر فیزیک مملو از مبانی مابعد الطبیعی است که هیچ دلیل تجربی بر آنان وجود ندارد ، در فلسفه نیز بسیاری از مباحث جهان شناسی هست که مدیون دستاوردهای علوم طبیعی است.

تعریف مسئله:

مباحث كیهان شناسی امروزه  به عنوان یكی از مهمترین مسائل در فلسفه‏های علم و دین مورد بحث و بررسی قرار می­گیرد. چنین رویكرد فلسفی و دینی به كیهان‏شناسی بویژه پس از ظهور و شیوع نظریّه انفجار بزرگ در زمینه پیدایش عالم گسترش فراوانی یافته است. همین نكته، نشان دهنده ضرورت و اهمیّت آشنائی با نظریّه‏های جدید علمی پیرامون آغاز جهان است؛ بطوری كه امروزه هرگونه بحث در این مقوله بدون آگاهی از مباحث علمی پیرامون آن ابتر و ناقص خواهد بود. پژوهش حاضر قصد دارد آغاز آفرینش جهان را از منظر كیهان شناسی نوین و فلسفه ملاصدرا بررسی كند تا زمینه های وفاق بین این دیدگاه مشخص شود و نیز بررسی شود  كه نظریه های فلسفی آیا پیوند مسالمت آمیزی با نظریه های جدید در علم فیزیك دارند ؟ و اگر همپوشانی بین این نظریات وجود دارد این همپوشانی كجاست؟

سوالات اصلی:

پرسشهایی كه در این پژوهش  دنبال خواهیم كرد:

1-   آغاز آفرینش جهان در كیهان شناسی نوین كجاست؟

2- آیا در فلسفه ملاصدرا ،آفرینش نقطه آغاز دارد؟

3- آیا بین مباحث كیهان شناسی نوین و حدوث عالم تطابقی وجود دارد؟

4- نظریه انفجار بزرگ به عنوان نقطه آغاز ، و نیز حادث زمانی بودن عالم چه تأثیری بر معرفت ما نسبت به آفریدگار دارد؟

سابقه و پیشینه تحقیق:

در دهه های اخیر مقالات و کتابهای فراوانی به زبان انگلیسی و فارسی در این رابطه نگاشته شده است مسئله آغاز جهان در مباحث کیهان شناسی سابقه ای دیرینه دارد و از گذشته های بسیار دور مورد توجه بوده است ؛قدمتی به اندازه تاریخ اندیشه بشر که در تمامی اعصار ذهن بشر را به خود مشغول ساخته است .

در این زمینه کتابها ، مقالات و سایتهای بسیاری پاسخگوست . در فلسفه نیز به این مسئله البته شاید نه به اندازه دانش فیزیک اما کمابیش پرداخته شده است ؛ در رابطه با موضوع این پژوهش نیز کتاب و پایان نامهای به طور مستقل نگاشته نشده است کتابی با عنوان مسئله آغاز در کیهان شناسی نوین و حکمت متعالیه از آقای پیروز فطورچی نگاشته شده است ولی با شیوه ای که در این پژوهش دنبال شده است هیچ کتاب و پایان نامه ای موجود نیست که نظریه انفجار بزرگ را با حدوث زمانی ملاصدرا مقایسه کند.

ضرورت انجام تحقیق:

موضوع این پژوهش در دهه های اخیر رونق بیشتری گرفته است و این یکی از انگیزه های نوشتن این پژوهش است ؛ به نظر می­رسد امروزه در کشور ما فلسفه در برخی از مسائل از جمله مسائل هستی شناسی عقب مانده است و تا کنون نو آوری در این زمینه نداشته است و این بزرگترین آسیب را به حوزه کلام اسلامی ، که تفسیر فلسفی معارف اسلامی است وارد می­نماید و شاید بتوان گفت در این زمینه فلسفه شناخت هستی را به فیزیک دانان واگذار کرده است . بنابر این ضرورت دارد نگاه دیگری به منابع اصلی فلسفی بیاندازیم و همپای علوم جدید به تولید نرم افزاری در علم فلسفه بپردازیم ؛ این پژوهش با  وجود نیازی که در این زمینه احساس می­شود ، سعی کرده مقدمه ای  ا ز یک راه طولانی را فراهم کند.

فرضیه ها:

– آغاز جهان در کیهان شناسی نوین بر طبق مدل استاندارد انفجار بزرگ ، قابل تبیین است ؛طبق این مدل جهان حدود 14 میلیارد سال پیش در پی یک انفجار آغاز شده است.