گفتار اول: جمعیت  شناسی.. 10

1-تعریف جمعیت.. 14

2-نظریات جمعیت شناسی.. 15

2-1)نظریه افزایش جمعیت.. 15

2-2)نظریه کاهش جمعیت.. 18

2-3)نظریه جمعیت ثابت.. 22

2-4)نظریه جمعیت متناسب و مطلوب.. 24

3- بررسی نظریه های جمعیت شناسی از منظر فقه اسلامی.. 25

4-نظریه جمعیتی مورد نظر در فقه اسلامی.. 26

گفتار دوم: سیاست های جمعیتی.. 30

1-زمینه پیدایش سیاست های جمعیتی.. 31

2-تاریخچه سیاست های جمعیتی.. 32

2-1)سیاست های جمعیتی در گذشته. 32

2-2)سیاست های جمعیتی در عصر جدید. 34

3-اهداف سیاست های جمعیتی.. 36

3-1)ایجاد دگرگونی در اندازه جمعیت.. 39

3-2)ایجاد دگرگونی در ترکیب یا خصوصیات جمعیت.. 40

3-3)ایجاد دگرگونی در توزیع یا پراکندگی جمعیت.. 41

4-انواع سیاست های جمعیتی.. 43

4-1)سیاست های جمعیتی مستقیم و غیر مستقیم. 43

4-2 سیاست های جمعیتی کمی و کیفی.. 44

4-3)سیاست های جمعیتی خرد و کلان. 45

فصل سوم: مطلوبیت ذاتی سیاست تکثیر جمعیت و حکم و ادله آن در فقه اسلامی

گفتار اول: مطلوبیت ذاتی سیاست تکثیر جمعیت.. 49

1-علل مطلوبیت ذاتی سیاست تکثیر جمعیت.. 52

1-1)مطلوبیت استیلاد و تکثیر ولد. 52

1-2)مطلوبیت افزایش نسل مسلمانان. 54

2-نظرات موافقین سیاست افزایش جمعیت.. 55

2-1)وسعت در امکانات.. 56

2-2)استعماری بودن اندیشه کاهش جمعیت.. 57

2-3)مخالف بودن اندیشه کاهش جمعیت با فلسفه ازدواج در اسلام. 59

گفتار دوم: حکم و ادله سیاست تکثیر جمعیت در فقه اسلامی.. 62

1-حکم اولیه تکثیر جمعیت در فقه اسلامی.. 63

2-ادله تکثیر جمعیت در فقه اسلامی.. 65

2-1)آیات.. 65

2-1-1)آیاتی که کثرت اولاد را نعمت الهی می داند. 65

2-1-2)آیاتی که از کشتن فرزندان به شدت نهی می نماید. 66

2-2)روایات.. 67

2-2-1)روایاتی که بر انتخاب زن ولود دلالت می کند. 68

2-2-1-1)روایات شیعه. 68

2-2-1-2)روایات اهل سنت.. 71

2-2-2)روایاتی که به خاطر محبوب بودن آوردن فرزند فراوان، امر به ازدواج می کند  73

یک مطلب دیگر :

2-2-2-1)روایات شیعه. 73

2-2-2-2)روایات اهل سنت.. 75

3-مقیدات و مخصصات حکم تکثیر جمعیت.. 76

3-1)جواز عزل. 77

3-2)مطلوب نبودن استیلاد از برخی زنان و در برخی شرایط.. 78

3-3)مطلوب نبودن تکثیر موالید در صورت بازماندن از امور معنوی.. 80

3-4)سهولت کمی عائله. 81

4-نقد ادله سیاست تکثیر جمعیت.. 83

5-جمع بندی نظرات موجود درباره حکم تکثیر جمعیت.. 85

فصل چهارم: چالشها و آسیب های سیاست تکثیر جمعیت

گفتار اول: چالشهای مقابل سیاست تکثیر جمعیت.. 88

1-تنظیم خانواده و کنترل جمعیت.. 90

1-1)تنظیم خانواده 90

1-2)کنترل جمعیت.. 90

2-بررسی فقهی روش های تنظیم خانواده و کنترل جمعیت.. 92

2-1)روش های موقت در پیشگیری از بارداری.. 93

2-1-1)پیشگیری از بارداری قبل از انعقاد نطفه. 93

2-1-2)پیشگیری از بارداری بعد از انعقاد نطفه. 94

2-1)روش دائمی(عقیم سازی) در پیشگیری از بارداری.. 95

3-حکم فقهی تنظیم خانواده و کنترل جمعیت.. 98

3-1)حکم فقهی تنظیم خانواده از بعد فردی.. 98

3-2)حکم فقهی کنترل جمعیت از بعد نوعی.. 99

گفتار دوم: آسیب شناسی سیاست تکثیر جمعیت.. 102

1-آسیب شناسی سیاست تکثیر جمعیت از بُعد اقتصادی.. 103

تاثیر جمعیت بر توسعه اقتصادی.. 104

2-آسیب شناسی سیاست تکثیر جمعیت از بُعد فرهنگی.. 108

تأثیر جمعیت بر ساختار فرهنگی.. 108

نتیجه گیری.. 110

فهرست منابع. 111

چکیده

بررسی دیدگاه اسلام، درباره جمعیت و سیاست های جمعیتی یکی از موضوعات ضروری و با اهمیت در جوامع اسلامی می باشد. از آنجا که در مباحث جمعیت شناسی، چهار نظریه کلی ـ نظریه کاهش جمعیت، نظریه افزایش جمعیت، نظریه جمعیت ثابت و نظریه جمعیت مطلوب ـ  درباره جمعیت و سیاست های جمعیتی وجود دارد برخی اصل اولیه در سیاست های جمعیتی در فقه اسلامی را سیاست افزایش جمعیت دانسته و معتقدند به دلیل مطلوبیت استیلاد و افزایش نسل مسلمانان، این سیاست دارای مطلوبیت ذاتی می باشد  و بر همین اساس سعی بر استخراج حکم و ادله فقهی سیاست تکثیر جمعیت نموده اند. البته این نظریه دارای چالشها و آسیب هایی نیز می باشد که بزرگترین چالشهای موجود در مقابل این نظریه، سیاست “کنترل جمعیت” و “تنظیم خانواده” بوده و آسیب های اقتصادی و فرهنگی نیز برای آن وجود خواهد داشت.

کلید واژه: سیاست های جمعیتی، استیلاد، عزل، اخصاء

مقدمه

جمعیت و ابعاد آن، نقطه مرکزی هر نظام اجتماعی محسوب می شود. به همین خاطر یکی از مباحث مهمی که در جوامع انسانی به عنوان متغیر اساسی در مسائل سیاسی و اقتصادی مطرح می گردد، موضوع جمعیت و سیاست های جمعیتی است.

تحولات جمعیتی، تقریباً تمام جنبه های زندگی انسان و جهان پیرامون انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. و اثرات متعددی بر خرده نظام های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی وارد کرده و منشا تحولات چشمگیری در این حوزه ها می گردند.