3-2. تقسیم‌بندی تشبیه براساس مفرد و مركب بودن…………………….. 25

3-3. انواع تشبیه بر پایه‌ی وحدت و تعدد طرفین………………………….. 32

3-4. تشبیه بلیغ……………………………….. 35

3-5. تمثیل و اسلوب معادله……………………………….. 36

فصل چهارم: استعاره

4-1. استعاره………………………………. 43

4-2. بخش اول: استعاره‌ی مصرحه……………………………….. 44

4-3. بخش دوم: استعاره‌ی مكنیه……………………………….. 54

4-4-بخش سوم: تشخیص………………………………….. 55

4-5. بخش چهارم: اضافه‌ی استعاری………………………………… 58

فصل پنجم: كنایه

5-1. كنایه……………………………….. 61

5-2. انواع كنایه…………………………….61

5-3. گونه‌های كنایه بر پایه‌ی وسائط………………………………… 62

5-4. كنایه بر پایه‌ی مكنّیٌ عنه……………………………….. 66

5-5. عناصر كنایه در غزلیّات نظیری نیشابوری…………………….. 70

5-6. عناصر قرآنی………………………………… 71

5-7. عناصر اساطیری………………………………… 72

5-8. عناصر تاریخی………………………………… 72

5-9. عناصر آداب اجتماعی، مذهبی و عامیانه………………………… 74

5-10. مجاز……………………………….. 75

5-11. علاقه‌ی حال و محل یا ظرف و مظروف……………………… 76

5-12. علاقه‌ی كلیت و جزئیت…………………………………. 80

5-13. علاقه‌ی ماكان و مایكون……………………………….. 82

5-14. علاقه‌ی سببیت یا علت و معلول……………………………….. 85

5-15. مجاز به علاقه‌ی لازمیت و ملزومیت………………………… 85

5-16. مجاز به علاقه‌ی آلیت…………………………………. 88

5-17. علاقه‌ی خاص و عام……………………………….. 89

نتیجه گیری………………………………… 90

منابع………………………………. 93

چکیده:

نظیری نیشابوری از شاعران برجسته‌ی سال‌های آغازین قرن یازدهم هجری است كه دیوان وی را مجموعه غزلیات، قصاید، قطعات، ترجیعات و رباعیات تشكیل می‌دهد در دیوان وی 564 غزل وجود دارد كه از جنبه‌های مختلف شایسته‌ی بررسی و توجه بیشتر هستند. یكی از این جنبه‌ها حوزه‌ی بیان است كه اهمیت آن بر هیچ كس پوشیده نیست، غزل نظیری نیشابوری از هر جهت شایسته‌ی تحلیل و بررسی است اما خصیصه‌ی ادبی مخصوصاً حوزه‌ی بیان آن متمایزتر است و به غزلیات وی رنگ و بوی خاصی بخشیده كه در این پایان‌نامه به بررسی آنها پرداخته شده است. این پایان‌نامه در پنج فصل بررسی و تنظیم شده كه فصل اول شامل كلیات و تعاریف است كه به شرح و

یک مطلب دیگر :

خرید پایان نامه مدیریت : تحلیل سلسله مراتبی

 بیان مساله، ضرورت و اهمیت موضوع، اهداف تحقیق، كاربرد نتایج تحقیق، پیشینه‌ی علمی موضوع، فرضیه یا سئوال‌های تحقیق و شرح روش تحقیق می‌پردازد، فصل دوم به زندگی‌نامه‌ی نظیری نیشابوری، آثار، دانش و آگاهی او و تاثیر و تأثرش بر شعرای قبل و بعد از خود تنظیم شده است. اما تنه‌ی اصلی این پایان نامه از فصل سوم  شروع می‌شود كه از سه بخش تشبیه، اسلوب معادله، تمثیل ، فصل چهارم استعاره و فصل پنجم كنایه و مجاز تشكیل شده است. مبنای كار تقسیم‌بندی تنه‌ی اصلی پایان‌نامه همان تقسیم‌بندی رایج در علم بیان است با این تفاوت كه اسلوب معادله و تمثیل را با توجه به زیرساخت تشبیه بودن‌شان زیرمجموعه‌ی تشبیه آوردیم.  نتایج تحقیق نشان می‌دهد كه آرایه‌های مذكور به غزلیات نظیری نیشابوری غنای خاصی بخشیده است.

مقدمه:

بی‌توجهی شاهان صفوی نسبت به ادب غنایی سبب مهاجرت شاعران ایرانی به سرزمین هند شد و دلیل دیگر این مهاجرت این بود كه شاهان گوركانی با تشویق و ترغیب شاعران فارسی زبان محفل شعر و شاعری را گرم نگه داشته بودند و این باعث به وجود آمدن سبك هندی با مشخصه‌های خاص خود شد كه از جمله‌ی ویژگی‌های آن نازك خیالی، دقت نظر، ظرافت در گفتار، توجه به زبان كوچه و بازار و … می‌باشد، نظیری نیشابوری از جمله شاعرانی است كه از سبك هندی پیروی كرده و دیوان او مشتمل بر 564 غزل می‌باشد كه در تك تك غزلیاتش ویژگی‌های خاص سبك هندی را گنجانده است.

این پایان‌نامه پژوهشی در صور خیال غزلیات نظیری نیشابوری است، برای بررسی جنبه‌های زیبایی شناختی و ویژگی‌های صورخیال، ابتدا شواهد تمام صورت‌های خیالی استخراج گردیده و بسامد هر كدام از انواع مختلف صور خیال مشخص شده است، در ارزیابی جلوه‌های هر كدام از آن صورت‌های خیال انگیز در غزلیات نظیری نیشابوری، ابتدا تعریف آنها مطابق آن چه در میان علمای علم بیان مشهور است ارائه شده است. در هر فصل تلاش شده تا كاربرد هر كدام از انواع صورخیال، برای خواننده معلوم گردد. از آنجا كه استشهاد ابیات و شواهد زیاد، موجب گسیختگی رشته‌ی اندیشه‌ی خواننده و افزایش حجم پایان‌نامه می‌شد، تنها به ذكر چند شاهد مثال به همراه تصویر آن بسنده كرده و در پایان برای جلوگیری از تكرار فقط تعداد هر آرایه را شمرده و در مجموع ذكر نموده‌ایم. كه تشبیه با 27 درصد بالاترین فراوانی را به خود اختصاص داده است و بعد از آن اسلوب معادله و تمثیل با 20 درصد فراوانی و استعاره با 20/19 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند برای انجام این پژوهش دیوان «نظیری نیشابوری» تصحیح و تعلیق محمدرضا طاهری چاپ موسسه‌ی انتشارات نگاه (1389) را اساس كار خود قرار داده‌ایم. در فصل اول كلیات و مبانی پژوهش، بررسی شده است، كه در آن به شرح و بیان مسئله پژوهشی، ضرورت و اهمیت موضوع، اهداف، كاربرد نتایج، پیشینه‌ی علمی موضوع، سؤال‌ها و فرضیه‌ها و شرح روش تحقیق پرداخته است. در فصل دوم شرح احوال و زندگی نامه‌ی نظیری نیشابوری بررسی شده و سپس سبك هندی و شاخصه‌های مهم آن و تأثیر آن بر نظیری نیشابوری تحلیل شده است. در فصل سوم، عناصر صورخیال بررسی شده كه شامل بخش‌های مختلفی است در بخش اول تشبیه و انواع آن بررسی شده كه تشبیه بلیغ بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. بخش دوم بررسی اسلوب معادله و تمثیل می‌باشد. فصل چهارم كه به استعاره تعلق دارد و به بررسی انواع استعاره‌ی مصرحه‌، مكنیه، اضافه استعاری و تشخیص می‌پردازد. فصل پنجم كنایه است كه كنایه از دیدگاه‌های مختلف، تلویح، ایما، رمز و تعریض بر اساس مكنّی عنه و مكنّی به و سپس از دیدگاه كنایه از اسم، كنایه از صفت و كنایه از فعل بررسی كرده‌ایم اما در بخش مجاز هر چند برخی علما آن را به عنوان صورخیال قبول ندارند. به خاطر علاقه‌ی شباهت آن نتوانستیم از ذكر این بخش صرف نظر كنیم.

در این تحقیق سعی شده از طریق  روش‌ توصیفی، استفاده از منابع كتابخانه‌ای و در صورت لزوم استفاده از داده‌های آماری برای پرسش‌های مطرح شده در بخش اهداف تحقیق پاسخ مناسب و به جا داده شود.

قبا گر حریر است گر پرنیان                          به نــاچار حشوش بود در میان

تو گر پرنیانی نیابی مجوش                          كرم كار فرمای و حشوش بپوش

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- شرح و بیان مسأله پژوهش

صور خیال در كنار زبان، موسیقی، عاطفه و محتوا یكی از عناصر اساسی شعر و بررسی آن یكی از مباحث اصلی در نقد آثار ادبی و حتی بررسی سبك شعری شاعران است. اهمیّت موضوع صورخیال تا جایی است كه تعدادی از علمای قدیم و استادان معاصر آن را فصل ممیّز شعر از نظم دانسته‌اند. بررسی دقیق صور خیال نتایج مثبت سبك‌شناسی بسیاری دارد. نظیری نیشابوری یكی از شاعران تواناست كه شعر او از جنبه‌های مختلف دارای ارزش و شایسته‌ی نقد و بررسی است، لذا پژوهشگر در این پژوهش با عنوان «بررسی صورخیال در غزلیّات نظیری نیشابوری» بر آن است تا ضمن آشنایی با سخن وی انواع گوناگون صورخیال را در غزلیاتش بررسی كند كه سرشار از باریك‌اندیشی‌ها و تصاویر تخیلی لطیف و جذاب است و با چگونگی شكل‌گیری تصاویر خیالی در غزلیات این شاعر بزرگ امّا گمنام آشنا شده و با تحقیق و بررسی منابع معتبر و متعدد علم بیان گونه‌های تشبیه، استعاره، كنایه، مجاز، اسلوب معادله و تمثیل را تعریف كرده و مصداق‌های هر كدام را در بخش غزلیات مشخص نماید. پژوهشگر خود را ملزم می‌داند كه مطالب و اطلاعات هر چند مختصری را پیرامون سخن نظیری نیشابوری بیان كند تا خواننده از این راه با فكر و اندیشه‌ی نظیری نیشابوری بهتر آشنا شود. و نیز در این پژوهش مشخص خواهد شد كه بسامد كدام یك از عناصر خیال در شعر نظیری نیشابوری برجسته‌تر و بالاتر است؟ او چگونه شاعری بوده است و چه تفكراتی داشته؟ چه مضامینی بیشتر در شعرش دریافت می‌شود؟ از كدام شاعران تأثیر پذیرفته است؟ اشعار وی مخصوصاً غزلیاتش چه تأثیری بر خوانندگان آن داشته است؟ كه پژوهنده با مطالعه‌ی غزلیات نظیری نیشابوری پس از شناخت دقیق، صورخیال آنها را یادداشت ‌برداری نموده و با شناخت این تصاویر تخیلی درك معانی زیبا و لطیف اشعار نظیری نیشابوری برای خواننده آسان شده است.