فرصت‌های ساختاری در فضای سایبر و تاثیر آن بر جنبش های اجتماعی |
 |
فصل دوم: چارچوب نظرى
پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 15
تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………………… 16
تحقیقات داخلی………………………………………………………………………………………………….. 23
چارچوب نظری………………………………………………………………………………………………….. 27
دسته نخست: نظریه پردازان مطرح در رویکرد رفتار جمعی……………………………………………. 30
دسته دوم: نظریه پردازان مطرح در رویکرد نهادی………………………………………………………… 36
دسته سوم: نظریه پردازان مطرح در رویکرد جامعه مدنی………………………………………………… 43
رویكردهای نظری در مطالعه جنبشهای اجتماعی………………………………………………………… 49
نظریه بسیج منابع…………………………………………………………………………………………………. 50
نظریه ساختار فرصت سیاسی………………………………………………………………………………….. 56
شرایط ساختاری جنبشهای سیاسی………………………………………………………………………….. 56
مدل نظری اول: رویكرد دولت‌های جهان سوم در زمینه جنبشهای اجتماعی………………………. 63
مدل نظری تحقیق: فرصت‌های سایبری و جنبش‌های‌های اجتماعی…………………………………… 64
فرضیه‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 65
تعریف مفاهیم…………………………………………………………………………………………………….. 65
موانع و فرصت‌های ساختاری…………………………………………………………………………………. 65
فضای سایبر……………………………………………………………………………………………………….. 66
نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………… 67
فصل سوم: روش تحقیق
روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 69
تعریف عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………………………………. 70
ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………………………… 70
جامعة آماری………………………………………………………………………………………………………. 70
حجم نمونه آماری………………………………………………………………………………………………… 71
روش انتخاب نمونة آماری……………………………………………………………………………………… 71
روش‌های سنجش و تكنیك‌های آماری مورد استفاده…………………………………………………….. 71
پایایی گویه ها…………………………………………………………………………………………………….. 72
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
یافته‌های توصیفی………………………………………………………………………………………………… 79
گویه اول: ارتباط افراد زیاد در سایبر…………………………………………………………………………. 79
گویه دوم: شعاع ارتباط………………………………………………………………………………………….. 80
گویه سوم: مانع ارتباطات فعالان اجتماعی………………………………………………………………….. 81
گویه چهارم: شعاع ارتباط………………………………………………………………………………………. 82
گویه پنجم: گفتگو مطمئن درباره مسائل……………………………………………………………………… 83
گویه ششم: هماهنگی افراد توسط اینترنت………………………………………………………………….. 84
گویه هفتم: سازماندهی طرفداران……………………………………………………………………………… 85
گویه هشتم: دریافت كمك توسط جنبش ها………………………………………………………………… 86
گویه نهم: ایجاد كمپین…………………………………………………………………………………………… 87
گویه دهم: انتقال هنجارها و ارزشهای فرهنگی…………………………………………………………… 88
گویه یازدهم: كنترل دولتها به جریان ارتباطات…………………………………………………………….. 89
گویه دوازدهم: انتقال هنجارها و ارزشهای فرهنگی……………………………………………………….. 90
گویه سیزدهم: مقبولیت دولتها…………………………………………………………………………………. 91
گویه چهاردهم: سازماندهی طرفداران جریانات اجتماعی………………………………………………… 92
گویه پانزدهم: ارزشهای جدید فرهنگی جایگزین…………………………………………………………. 93
گویه شانزدهم: انتقال هنجارهای غیررسمی مرتبط با جنبشهای سیاسی……………………………….. 94
گویه هفدهم: كاهش انسجام اجتماعی……………………………………………………………………….. 95
گویه هیجدهم: كاهش مشروعیت……………………………………………………………………………… 96
گویه نوزدهم: هنجارهای جدید و معترض………………………………………………………………….. 97
گویه بیستم: جذب نیروهای اساسی پیشبرد جنبش ها……………………………………………………. 98
گویه بیست و یكم: ارتباط زیاد با حامیان خود…………………………………………………………….. 99
گویه بیست و دوم: تضعیف مشروعیت……………………………………………………………………. 100
گویه بیست و سوم: مشروعیت زدایی……………………………………………………………………… 101
گویه بیست و چهارم: توان كمتر برای برخورداری………………………………………………………. 102
گویه بیست و پنجم: امكان رساندن ارزش‌ها و آرمان‌های جنبشهای اجتماعی…………………… 103
گویه بیست و ششم: كنترل دولتها بر فضای سایبر………………………………………………………. 104
گویه بیست و هفتم: محدودیت كمتر دولتها بر فضای سایبر………………………………………….. 105
گویه بیست و هشتم: انتقال ارزشهای فرهنگی غیررسمی…………………………………………….. 106
گویه بیست و نهم: كنترل جنبشهای سیاسی……………………………………………………………… 107
گویه سی: محدودیت‌های كمتر………………………………………………………………………………. 108
گویه سی و یك: ارتباط جنبشها با افراد زیر مجموعه…………………………………………………. 109
گویه سی و دوم: جدا كردن شهروندان از یكدیگر………………………………………………………. 110
گویه سی و سوم: التزام به ارزشهای مسلط سیاسی…………………………………………………….. 111
گویه سی و چهارم: هنجارهای بدیل……………………………………………………………………….. 112
گویه سی و پنجم: هنجارهای بدیل توسط جنبشهای اجتماعی………………………………………… 113
گویه سی و ششم: ارزشهای جدید سیاسی و فرهنگی………………………………………………… 114
گویه سی و هفتم: امكان ارتباطات در همة مكانها……………………………………………………….. 115
گویه سی و هشت: میزان آشنایی با اینترنت………………………………………………………………. 116
گویه سی و نهم: میزان آشنایی با قابلیت‌های فضای سایبر…………………………………………….. 117
فصل پنجم: نتیجه‌گیری
نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………….. 133
منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………. 137
منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………… 138
منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………. 140
پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………………. 142
فهرست جداول
عنوان صفحه
ارتباط افراد زیاد در سایبر……………………………………………………………………………………… 79
شعاع ارتباط……………………………………………………………………………………………………….. 80
مانع ارتباطات فعالان اجتماعی………………………………………………………………………………… 81
شعاع ارتباط……………………………………………………………………………………………………….. 82
گفتگو مطمئن درباره مسائل……………………………………………………………………………………. 83
هماهنگی افراد توسط اینترنت…………………………………………………………………………………. 84
سازماندهی طرفداران…………………………………………………………………………………………….. 85
دریافت كمك توسط جنبش ها……………………………………………………………………………….. 86
ایجاد كمپین……………………………………………………………………………………………………….. 87
انتقال هنجارها و ارزشهای فرهنگی…………………………………………………………………………. 88
كنترل دولتها به جریان ارتباطات………………………………………………………………………………. 89
انتقال هنجارها و ارزشهای فرهنگی…………………………………………………………………………… 90
مقبولیت دولتها……………………………………………………………………………………………………. 91
سازماندهی طرفداران جریانات اجتماعی……………………………………………………………………. 92
ارزشهای جدید فرهنگی جایگزین……………………………………………………………………………. 93
انتقال هنجارهای غیررسمی مرتبط با جنبشهای سیاسی…………………………………………………… 94
كاهش انسجام اجتماعی…………………………………………………………………………………………. 95
كاهش مشروعیت………………………………………………………………………………………………… 96
هنجارهای جدید و معترض……………………………………………………………………………………. 97
جذب نیروهای اساسی پیشبرد جنبش ها……………………………………………………………………. 98
ارتباط زیاد با حامیان خود……………………………………………………………………………………… 99
تضعیف مشروعیت…………………………………………………………………………………………….. 100
مشروعیت زدایی……………………………………………………………………………………………….. 101
توان كمتر برای برخورداری………………………………………………………………………………….. 102
امكان رساندن ارزش‌ها و آرمان‌های جنبشهای اجتماعی……………………………………………… 103
كنترل دولتها بر فضای سایبر…………………………………………………………………………………. 104
محدودیت كمتر دولتها بر فضای سایبر……………………………………………………………………. 105
انتقال ارزشهای فرهنگی غیررسمی………………………………………………………………………… 106
كنترل جنبشهای سیاسی……………………………………………………………………………………… 107
محدودیت‌های كمتر……………………………………………………………………………………………. 108
ارتباط جنبشها با افراد زیر مجموعه……………………………………………………………………….. 109
جدا كردن شهروندان از یكدیگر…………………………………………………………………………….. 110
التزام به ارزشهای مسلط سیاسی…………………………………………………………………………… 111
هنجارهای بدیل…………………………………………………………………………………………………. 112
هنجارهای بدیل توسط جنبشهای اجتماعی……………………………………………………………….. 113
ارزشهای جدید سیاسی و فرهنگی………………………………………………………………………… 114
امكان ارتباطات در همة مكانها………………………………………………………………………………. 115
میزان آشنایی با اینترنت……………………………………………………………………………………….. 116
میزان آشنایی با قابلیت‌های فضای سایبر………………………………………………………………….. 117
فصل اول
مقدمه
موضوع جنبشهای اجتماعی به عنوان حد فاصل انقلاب و اصلاحات، یکی از پدیده‌های اجتماعی محسوب میشود. این جنبشهای اجتماعی ظرفیت، قابلیت و تأثیر گذاری بالائی در جوامع مختلف برخوردار بوده و به همین دلیل مورد توجه و اقبال حکومتها، دولتها، احزاب و گروههای سیاسی و عامه مردم گرفته است.
در واقع جنبش اجتماعی را می‌توان حد فاصل انقلاب و اصلاحات در یک جامعه دانست که در قالبهای مختلف مذهبی، ملی و صنفی راه اندازی شده و استمرار می یابد.
یک مطلب دیگر :
جنبشهای اجتماعی نقش بسیار مهمی در جامعه شناسی سیاسی معاصر ایفا می کنند. گی روشه آن را چنین تعریف می کند: جنبش اجتماعی عبارت است از سازمانی کاملاً شکل گرفته و مشخص است که به منظور دفاع یا گسترش و دستیابی به هدفهای خاصی به گروه بندی و تشکیل اعضاء می‌پردازد و درصدد بر می آید تا عناصری از جامعه را تغییر دهند یا آنها را حفظ کند.
همچنین آلن تورن آن کنش جمعی را جنبش اجتماعی می‌خواند که شامل ستیزه‌هایی باشد که پیرامون توانایی‌هایی نهادینه شده الگوهای فرهنگی رایج است. به عبارت دیگر وی جهت‌گیری جنبشها را معطوف به الگوی فرهنگی می داند,که بر جامعه سیطره دارند. در نهایت تورن با استفاده از مفهوم کنش و تاریخ مندی,جنبشهای اجتماعی را به عنوان رفتار جمعی سازمان یافته ای می‌داند که یک کنشگر طبقاتی با دشمن طبقاتی اش برای کنترل تاریخ مندی خود در یک اجتماع ملموس ستیز می کند او البته عرصه منازعه را طبقاتی و میان سرمایه داران و پرولتاریا می داند ولی تفسیر صرفا” اقتصادی این ستیز را رد می کند. او معتقد است این ستیز برای توزیع ویا کنترل منابع است، اما هدف نهائی این ستیزه تلاش برای تحت کنترل در آوردن تاریخ مندی می باشد از اینرو ستیز برای توزیع و کنترل منابع هم بعنوان ابزاری برای کنترل تاریخ مندی بشمار می آید.
بطور کلی از نظر تورن وجود جنبشهای اجتماعی یک امر عارضی برای جوامع نیست بطوری که یک نظام سیاسی نمی‌تواند جنبشهای اجتماعی را بعنوان عرضه خشونت آمیز مطالباتی که عملا امکان پاسخگویی ندارد در نظر بگیرد و اگر چنین نگرشی به جنبشها بوجود آید, آنگاه نظام سیاسی از نمایندگی مردم باز می ماند و اطمینان رای دهندگان به خود را از دست می‌دهد. از طرف دیگر جنبشهای اجتماعی نباید کنش جمعی خود را به جبهه گیری محلی – طبقه ای تقلیل دهند و به رغم سازمان دادن به خود و گسترش ستیزه‌ها باید تمایل فرا طبقه ای داشته باشند. (حاجلی، 1386: 85-82).
می توان افزایش شدید مشارکت توده ای در فعالیت سیاسی را در رخ دادن چنین جنبش هایی مهم دانست و انگیزه چنین مشارکتی را نیز مخالفت گسترده با وضعیت موجود برشمرد. و این نوع نارضایتی مردمی ممکن است ناشی از ایجاد شکاف میان انتظارات مردم (در مورد سبک زندگی که احساس می کنند باید به آن نائل شوند) و توانائی آنها در تأمین این انتظارات باشد. دانشمندان علوم اجتماعی این پدیده را محرومیت نسبی می‌خوانند، که این دانشمندان کوشیده‌اند شرایط خاصی را که به شکل گیری نارضایتی توده ای و روی دادن خیزش های طغیان گرایانه منجر می شود را شناسائی کنند. (فرونزو، 1381: 4).
موریس دوورژه جامعه شناس فرانسوی در کتاب جامعه شناسی سیاسی در این باره می‌نویسد: تمایز میان مبارزه در رژیم و مبارزه با رژیم به مفهوم حقانیت بستگی دارد, اگر کلیه شهروندان رژیمی را حقانی بشمارند و اگر این رژیم موضوع یک توافق عمومی واقع شده باشد پیکار در چهارچوب اصول و ساختار رژیم باقی می ماند ولی اگر این توافق از بین برود و تنها برخی از طبقات و برخی از گروهها و احزاب رژیم موجود را حقانی بشناسند وطبقات,گروهها و احزاب دیگر به حقانیت دیگری پایبند باشند پیکار با رژیم به جریان می‌افتد. حاکمیت هر یک از این دو حالت مبارزه انتخانی نیست و ناشی از اوضاع است. (امینی، 1382: 1).
گیدنز جنبشهای اجتماعی را کوششی برای پیشبرد منافع مشترک یا تامین هدفی مشترک , از طریق عمل جمعی خارج از حوزه نهادهای رسمی تعریف می کند. (گیدنز، 1383: 679)
از دید [دوناتلا دلاپورتا] جنبش های سیاسی را شبکه های غیر رسمی مبتنی بر اعتقادات مشترک و همبستگی که از طریق استفاده مداوم از اشکال گوناگون اعتراض حول موضوعات منازعه آمیز بسیج می شوند، تعریف می‌کنند. (دوناتلا دلاپورتا، 1383: 5).
اگر تعریف مذكور را مورد كالبد شناسی قرار دهیم مولفه‌های اساسی تعاریف این است كه :
*جنبشهای اجتماعی شبكه‌های غیر رسمی و غیر دولتی هستند كه می‌توانند قالب نهادی به خود بگیرد. چرا قالب نهادی، چون نهادها از استمرار برخوردار هستند و فعالیت‌های غیر نهادی از دوام و استمرار برخوردار نیستند. از این روی بر مبنای تعریف مذكور، جنبشهای غیر نهادی از اهمیت و تاثیر گذاری كمتری برخوردار هستند..
*جنبشهای اجتماعی مبتنی بر اعتقادات مشترك یعنی باورهای مشتركی است كه افرادی را در شبكه غیر رسمی همبسته ساخته است. یعنی بر مبنای مولفه مذكور، مجموعه‌ای از باورها و انگارها است كه افرادی را در كنار همدیگر قرار داده و همبسته ساخته است. یعنی بدون باورهای مشترك امكان حركت اجتماعی وجود ندارد.
*در جنبشهای اجتماعی صحبت از استفاده مداوم و مستمر از اشكال اعتراض در مورد موضوعات مورد مجادله و یا موضوعا ت مورد اعتراض است. به عبارتی دیگر، در جوامعی كه افرادی به موضوعاتی اعتراضی نداشته باشند امكان تحقق و صحبت از جنبشهای اجتماعی وجود ندارد. به عبارتی دیگر در جنبشهای اجتماعی بحث از اعتراض سیاسی است. صحبت از نهادهای غیر رسمی خارج از قدرت است در نظر متفاوتی را مورد موضوعات جاری اجتماعی و سیاسی رسمی ارائه می‌نمایند. با توجه به مشخصات مذكور نهادهای مدنی و احزاب را می‌توان نهادهای دائمی و غیر رسمی دانست كه كارگزار جنبشهای اجتماعی هستند. یعنی جنبشهای اجتماعی توده‌ای در قالب تعاریف موجود قرار نمی‌گیرد.
جنبشهای اجتماعی در یک دوره بحرانی در جامعه مثل بی‌سامانیهای اجتماعی، ناامنی، بی‌هنجاری، سرخوردگی‌های اجتماعی، نارضایتی‌های وسیع به دلایل گوناگون از خودبیگانگی پدید می‌آید و سر برمی‌آورند و هر گاه که این عوامل با بی عدالتی اجتماعی توام گردد,انگیزه های پیوستن به جنبش اجتماعی شدت بیشتری می یابد. (خادمی، 1383: 1).
در این میان است که بخش عظیمی از مردم جامعه به شدت ناراضی می شوند که این امر به اعتراضات و شورش هایی با مشارکت توده ای و علیه اقتدار دولتی منجر می شود. در جوامع کشاورزی که از نظر فناوری عقب مانده‌اند رخ دادن چنین شورش‌ها و جنبش هایی اهمیت اساسی دارد. (فرونزو1381: 1).
جنبشهای اجتماعی از آنجا که ریشه در مطالبات مردم (اعم از یک یا چند قشر و یا اقشار مختلف) دارد، می‌تواند طیف وسیعی از مردم را به خود جذب و جلب نماید، و به همین دلیل از ظرفیت و قابلیت بالا و فراوانی برخوردار است، همین کار ویژه و قابلیت مهم باعث شده است دولتها در جوامع مختلف تلاش نمایند با نفوذ در جنبش های اجتماعی، آنها را در راستای اهداف خود سازماندهی و مدیریت هدایت کنند. (نشریه رسالت، 1383: 1).
جنبش های اجتماعی مختلف به عنوان منابع قدرت جهانی در پیشبرد اهداف خود، به طریق گوناگون بر سیاستگذاری‌ها در سطح جهانی اثر می گذارند. از آنجا که جنبشهای اجتماعی جدید، همانقدر که به سیاست در سطح دولت – ملت توجه دارند، به مقاومت و دگرگونی در سطح زندگی روزمره و روابط میان افراد و روابط اجتماعی نیز توجه دارند بنابراین آنها در موقعیت مناسبی برای شرکت در سیاست فراملی مرتبط با جهانی شدن قرار دارند، مثلاً سازمان زیست محیطی « دوستان من» تجسم بخش ارتباط میان سطوح جهانی و محلی است، یا جنبش زنان، سراسر جهان را به هم پیوند داده است. در حالی که گروههای محلی زنان نیز در زندگی روزمره شان با همان موضوعات درگیرند. میزان نابرابری و فقر در میان مردم یک جامعه، میزان شکاف در جمعیت در امتداد خطوط قومی، تصور وجود فساد در میان مقامات حکومتی، سطح تسلیحات و میزان وفاداری نیروهای نظامی حکومت، سنت های فرهنگی مؤید خشونت یا عدم توسل به خشونت به عنوان ابزار اعتراض علیه بی عدالتی اجتماعی متصور اندازه فیزیکی یک کشور و سرشت سرزمینی آن و درجه نزدیکی و سطح مداخله کشورهای دیگر است که شکل گیری و موفقیت یک جنبش را مورد حمایت قرار می‌دهد.
فرم در حال بارگذاری ...
|
[چهارشنبه 1399-08-07] [ 11:06:00 ب.ظ ]
|
