سؤالات اصلی.. 11

سؤالات فرعی.. 11

فرضیه‌های تحقیق.. 12

تعریف واژه‌ها 12

روش تحقیق.. 12

فصل دوم: آشنایی اجمالی با خورشید غائب… 14

گفتار اول: طلیعه نور. 15

مادر حضرت مهدیf. 17

ولیمه عمومی.. 17

مخفی بودن تولد حضرت… 18

آگاهی برخی از شیعیان از تولد امام. 19

اختلاف پس از رحلت امام حسن عسکریj.. 20

گفتار دوم: مسئله طول عمر حضرت… 22

مرز نهایی عمر متعارف… 22

نوح.. 22

عیسی بن مریم. 22

خضر. 24

اصحاب کهف…. 25

از منظر عقل.. 26

تجربه‌ی تاریخی.. 26

از نگاه علوم تجربی.. 27

تکمله. 29

در قلمرو قدرت الهی.. 30

گفتار سوم: غیبت… 31

معنای غیبت و چگونگی آن. 31

حفظ جان امام توسط خدا 33

آفتاب پشت ابر. 34

دلائل غیبت امام زمانf. 36

آزمایش مردم. 36

خالی نماندن زمین از حجت… 37

نداشتن یار و یاور و عدم آمادگی و استعداد مردم. 38

به گردن نداشتن بیعت… 39

غیبت صغری.. 39

دوره‌ی اختفا 39

شروع غیبت صغری.. 40

سازمان وکالت… 41

1-ابوعمر و عثمان بن سعید عمری.. 41

وفات عثمان بن سعید. 44

2-ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری.. 45

3-ابوالقاسم حسین بن روح.. 45

4- ابوالحسن علی بن محمد سمری.. 47

آغاز غیبت کبری.. 47

فصل سوم: علائم و نشانه‌های قبل از ظهور. 50

گفتار اول: علائم حتمی.. 51

علائم ظهور. 51

الف) نشانه‌های حتمی.. 51

1-خروج سفیانی.. 52

الف) اسم و نسب و خلقیات شخصی.. 52

ب) دین وفرهنگ سفیانی.. 53

کینه سفیانی نسبت به اهل بیت و شیعیان. 54

ج – آغاز جنبش سفیانی.. 55

2- قتل نفس زکیه. 58

3 – خروج یمانی.. 59

4- فریاد و صیحه‌ی آسمانی.. 60

زمان شنیده شدن ندا 60

کیفیت این ندا 61

ندای دوم. 62

یک مطلب دیگر :

خوشحالی مؤمنان از ندای آسمانی.. 62

5- خسف در سرزمین بیداء 63

گفتار دوم: ناآرامی، جنگ، ویرانی.. 64

سید خراسانی.. 64

اصهب و ابقع. 66

عوف سلمی.. 67

مغربی و مصری.. 67

فتنه همگانی و فتنه سرزمین شام. 69

زمین لرزه‌ای در دمشق و اطراف آن. 72

جنگ جهانی در دوران ظهور. 73

گفتار سوم: علائم غیر حتمی.. 78

دنیاپرستی.. 78

رباخواری.. 78

خالی شدن زمین از صالحان. 79

ریاکاری و آراستن ظاهر. 79

وقوع فتنه‌های تاریک… 79

امر به منکر و نهی از معروف… 80

مشارکت در حرام، دوری از احکام مذهبی.. 80

اسلام وارونه می‌گردد. 81

شیوع دروغ. 81

ترویج فحشاء «زنا» 81

تسلط اشرار بر نیکان. 82

آشفتگی کانون مقدس خانواده 82

علنی شدن گناه 83

تکبر و خودپرستی.. 83

تکریم بخاطر ثروت… 83

ترویج غنا و موسیقی.. 83

شراب خواری.. 83

تکریم به خاطر ثروت و گدا 84

از بین رفتن حدود. 84

همسایه آزاری.. 84

لذت گرایی افراطی وغیرمشروع. 85

سیمای مردان و زنان در آخرالزمان. 85

اطاعت مردان از زنان. 85

هم‌جنس بازی.. 86

شبیه شدن مردان به زنان و بالعکس…. 86

معیشت و افتخار. 87

بذل مال در راه فساد و عدم بذل مال در راه خیر. 87

پوشیدن لباس‌های عریان. 88

رواج بیش از حد زنا در بین زنان. 88

محجوریت دین و قرآن. 89

دوری از عرش الهی.. 90

مشخص نبودن زمان ظهور. 91

فصل چهارم: علائم و نشانه‌های بعد ازظهور. 94

گفتار اول: احیای سنت محمدی.. 96

حکومت مستضعفان. 97

امام علیj.. 97

یک دین و یک آئین.. 98

حکم ثروت ها 99

حکم قطایع. 100

کمک برادران دینی به یک دیگر. 100

انتقام از بازماندگان قاتلان امام حسینj.. 100

کشتن دروغگویان. 101

اعدام زناکار و منع کننده از زکات… 101

قضاوت… 102

حکومت بر دل ها 103

گفتار دوم: مکان حکومت و کارگزاران حضرت مهدیf. 105

پایتخت حکومت… 105

کارگزاران دولت مهدی.. 106

3-1-عناصر بازار وکیل ……………………………………………………………………………………………………… 19

عنوان                                                                                                               صفحه

3-1-1-راسته­ها و اجزای داخلی بازار وکیل………………………………………………………………….. 19

3-1-2-چهارسو(چهارسوق) …………………………………………………………………………………………… 28

3-1-3-حجره(دکان) ………………………………………………………………………………………………………. 30

3-1-4-تیمچه­ها و کاروانسرا(سرا)های وکیل ……………………………………………………………….. 30

3-1-4-1-تیمچه ………………………………………………………………………………………………………….. 27

3-1-4-2-کاروانسرا ………………………………………………………………………………………………………. 31

3-1-4-2-1-کاروانسرای بازار وکیل شمالی ……………………………………………………………. 31

3-1-4-2-2-کاروانسرای بازار وکیل جنوبی ……………………………………………………………. 35

3-1-5-سرای مشیر ……………………………………………………………………………………………………….. 36

2-3-تناسب معماری بازار وکیل و بازار لار………………………………………………………………………. 37

– فصل چهارم: نقش و کارکردهای بازار وکیل در حیات شهری شیراز

4-1-کارکرد اقتصادی بازار وکیل؛ مهمترین مؤلفه در حیات شهری شیراز …………………. 45

4-1-1- تناسب اقتصاد و فرهنگ بومی در حیات شهری شیراز…………………………………. 45

4-1-2- تغییر کارکرد اقتصادی بازار وکیل در عصر قاجار……………………………………………. 51

4-1-3-بازر وکیل و اقتصاد مبتنی بر فرهنگ ماشینی و مصرفی……………………………….. 56

4-1-4-بازار وکیل و اقتصاد مبتنی بر فرهنگ حاشیه نشینی…………………………………….. 58

4-2- کارکردهای اجتماعی- مذهبی بازار وکیل…………………………………………………………….. 63

4-2-1- کارکرد عبوری- حرکتی بازار وکیل…………………………………………………………………. 63

4-2-2-بازار و گسترش تعاملات اجتماعی……………………………………………………………………. 69

4-3-کارکرد مذهبی- آموزشی بازار وکیل در گذر از سنت به مدرنیته………………………… 74

– فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری

– نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………… 85

– فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………… 89

-پیوست­ها(تصاویر)………………………………………………………………………………………………………………. 95

– تصویر شماره 1………………………………………………………………………………………………………………… 96

– تصویر شماره 2………………………………………………………………………………………………………………… 97

– تصویر شماره3…………………………………………………………………………………………………………………. 97

– تصویر شماره4…………………………………………………………………………………………………………………. 98

– تصویر شماره5…………………………………………………………………………………………………………………. 98

– تصویر شماره6…………………………………………………………………………………………………………………. 99

– تصویر شماره7…………………………………………………………………………………………………………………. 101

– تصویر شماره8…………………………………………………………………………………………………………………. 102

– تصویر شماره9…………………………………………………………………………………………………………………. 103

– تصویر شماره10………………………………………………………………………………………………………………. 104

– تصویر شماره11………………………………………………………………………………………………………………. 104

– تصویر شماره12………………………………………………………………………………………………………………. 105

– تصویر شماره13………………………………………………………………………………………………………………. 105

– تصویر شماره14………………………………………………………………………………………………………………. 101

– تصویر شماره15………………………………………………………………………………………………………………. 106

– تصویر شماره16………………………………………………………………………………………………………………. 107

– تصویر شماره17………………………………………………………………………………………………………………. 108

– تصویر شماره18………………………………………………………………………………………………………………. 109

– تصویر شماره19………………………………………………………………………………………………………………. 110

– تصویر شماره20………………………………………………………………………………………………………………. 111

– تصویر شماره21………………………………………………………………………………………………………………. 111

– تصویر شماره22………………………………………………………………………………………………………………. 112

– تصویر شماره23………………………………………………………………………………………………………………. 112

– تصویر شماره24………………………………………………………………………………………………………………. 113

– تصویر شماره 25…………………………………………………………………………………………………………….. 114

– چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………….. 115

1-1- مقدمه ( طرح موضوع یا مسأله تحقیق)

بازار اصطلاحا” عبارت است از منطقه­ای معین در دست مجموع افرادی خاص که به تناسب حرفه خویش و عرضه و تقاضایی که در جامعه وجود دارد – به تنهایی یا گروهی – داد و ستد می­کنند. در دانش اقتصاد سیاسی لفظ بازار به تناسب مورد استفاده و موضوع و مقصود گوینده، معنا و مفهوم پیدا می­کند (دانشنامه جهان اسلام، 1357:

یک مطلب دیگر :

دانلود مقاله نظام حقوقی ایران، کارشناسی ارشد

 316). در این بررسی بازار وکیل به عنوان نظام اجتماعی نگریسته شده که کارکردهای متفاوت اجزا موجب شکل گیری وظایف و اهداف آن شده است. این نظام اجتماعی به عنوان یک کل دارای بخشهای مرتبط با یکدیگراست که دارای حیات و از تعادل برخوردارند.

شهر شیراز در مرکز استان فارس و بر روی جلگه­ای به طول 40 کیلومتر و عرض 15 کیلومتر قرار گرفته است و در 29 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی و 52 درجه و 40 دقیقه طول شرقی واقع شده و ارتفاع از سطح دریا 1585 متر می­باشد. این جلگه حاصل­خیز، یکی از جلگه­های درون سلسله جبال زاگرس می­باشد و از نظر ساختمان طبیعی به شکل ناودیسی است که دو رشته کوه نسبتا مرتفع در شمال و جنوب، آن را احاطه می­کند. شیب جلگه از شمال غرب به جنوب شرق است. به همین جهت آب­های زاید و سیلاب کوه­های اطراف شیراز در آخرین قسمت شرقی جلگه جمع شده و دریاچه مهارلو را ایجاد نموده که در 6 کیلومتری جنوب شرقی جلگه­ی شیراز واقع است. هم چنین رشته کوههای شمالی و جنوبی به واسطه­ی دره­هایی که به تنگ معروف هستند از یکدیگر جدا می­شوند و معروفترین این دره­ها از شرق به غرب تنگ سعدی و تنگ الله اکبر می­باشد. شهر شیراز با جمعیتی بالغ بر 1،727،331 نفر مطابق آمار سال 1385 در یک منطقه­ی کوهستانی واقع شده است و از اعتدال هوایی خاصی برخوردار می­باشد. بافت عمومی شیراز دارای یک چرخش 30 درجه به سمت غرب است که خود تعیین کننده جهت بناها در 30 درجه­ی جنوب غربی یا 60 درجه­ی جنوب شرقی
می­باشد. بازار وکیل این شهر، یکی از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران است. این بازار که به فرمان کریم خان زند (۱۱۷۲ – ۱۱۹۳ هـ.ق) ساخته شده، اکنون در مرکز شهر شیراز (شرق میدان شهدا) قرار گرفته ‌است.

این بازار از نزدیکی دروازه اصفهان تا مدخل بازارهای قدیم امتداد دارد و مشتمل بر حجره‌هائی با سکوی پهن در طرفین و ۷۴ دهانه طاقهای بلند و خوش تناسب ‌است و چهار سوق بلندی در میان آن قرار داشته که بازارهای فرعی و غربی و شرقی آنرا قطع می‌نموده‌ است.  در این پژوهش منظور از بازار مجموعه اقتصادی، فرهنگی – آموزشی و اجتماعی است که بر گرد محور بازار وکیل قرار گرفته است. این منطقه، محله مرکزی و اصلی معاملات و پیشه وری پیش از نفوذ الگوهای غربی بود که در هسته مرکزی شهر و در درون مجموعه­ای از
ساختمان­های ثابت و همگن و با شکل معماری خاص جای داشت. اجزا این مجموعه شامل؛ راسته­های فرعی، کاروانسراها، مدارس دینی، مسجد و حمام است که با کارکردهای ویژه خود کالبد اقتصادی، فرهنگی – آموزشی و اجتماعی بافت قدیم شهر را رقم می­زدند (سلطان زاده،1362: 31).

در این پژوهش  نخست با نگرشی تاریخی سیر شکل گیری این مجموعه بررسی می­شود، این بررسی با شیوه میدانی تا وضع کنونی ادامه می­یابد. سپس از منظر کارکرد گرایی [1]به جایگاه هر یک در کلیت مجموعه توجه می­شود، به نحوی که ارتباط این اجزا در راستای ارایه  کارکرد اصلی – اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و اجتماعی- بازار آشکار شود.

1-2-اهمیت ضرورت تحقیق

مجموعه بازار وکیل به عنوان مرکزیت اقتصادی- فرهنگی بافت قدیم شیراز، اهمیت ویژه­ای در بازشناسی حیات اجتماعی دست کم دو سده گذشته شیراز دارد؛ به تعبیر دیگر، اجزا مجموعه بازار وکیل با کارکردهای اقتصادی، فرهنگی-آموزشی و اجتماعی، هسته حیات اجتماعی شهر را رقم زده است. از اینرو بررسی آن می‌تواند پرتوی بر تاریخ شهر داشته باشد. از سوی دیگر، پیشبرد این پژوهش با شیوه میدانی وضع کنونی آن را آشکار می‌کند و امکان بررسی مقایسه­ای و ارایه سیر تحول آن میسر می‌شود.

1-3-اهداف تحقیق

از بازارهای مهم ایران که از نظر شهرسازی و معماری کم نظیر محسوب می‌شود؛ بازار وکیل است. در این رساله سعی می‌شود با بررسی به روش تاریخی، چگونگی شکل گیری مجموعه بازار وکیل مشخص شود. سپس با نگاه کارکرد گرایی وظایف هر یک از اجزا بازار و ارتباط آن با کلیت نقش اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بازار تعیین گردد. در نگرش کلی، دستاوردهای این پژوهش می‌تواند در توضیح و تبیین حیات شهر در سده­های گذشته مؤثر باشد.

1-4-پیشینه تحقیق

تا کنون تحقیقات اندکی درباره بازار وکیل صورت گرفته است در تألیفات مورخان معاصر درباره این سلسله مانند: «کریم خان زند و زمان او» اثر جان پری، «تاریخ زندیه» اثر هادی هدایتی، «کریم خان زند» از عبدالحسین نوائی، «کریم خان زند و زمان او» از پرویز رجبی و تک نگاری­هایی چون «کریم خان زند و خلیج فارس» اثر احمد فرامرزی به طور مختصری از بازار وکیل نام برده­اند.

تألیفاتی از تاریخ شیراز مانند: کتاب شیراز در گذشته و حال، نوشته حسن امداد اشاره­ایی کوتاه به بازار وکیل کرده است.

تألیف دیگر در دانشنامه آثار تاریخی فارس (1348) کورش کمالی سروستانی است که به وضع معماری و معرفی مکان‌هایی در مجموعه بازار وکیل پرداخته است.

مجموعه مقالات کنگره بزرگ زندیه (1389) مقالاتی چند نیز در مورد بازار وکیل گرد آورده  است از آن جمله، شکل گیری و تحول بازار در شهر های ایرانی – اسلامی با تاکید بر بازار وکیل شیراز، نوشته عبدالرضا پاک شیر است که به شرح معماری بازار وکیل پرداخته است. چنانکه مشاهده می­شود. خلاء این بررسی در تحقیقات جدید کاملاً مشهود است.

1-5-روش تحقیق

با توجه به ماهیت موضوع، این پژوهش با بکار بستن دو شیوه تاریخی و میدانی به گردآوری اطلاعات می‌پردازد. بدین ترتیب با مراجعه به منابع مکتوب و جمع آوری اطلاعات (روش کتابخانه­ای) و هم چنین از طریق مشاهده و مصاحبه، اطلاعات میدانی گردآوری می‌شود. مجموعه این آگاهی‌ها، در راستای سازمان پژوهش و به منظور پاسخ به پرسش‌های اصلی این پایان نامه ارزیابی و نقد می‌شود.

1-6-سؤالات تحقیق

بنیاد و تداوم بازار وکیل از دوره زندیه تاکنون تابع چه عواملی بوده است؟

1. سیر تحول جایگاه و موقعیت بازار وکیل – در حیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر- چگونه بوده است؟
2. کارکردهای بازار در حیات شهری شیراز چه بوده است؟

1-7-فرضیات تحقیق

تأسیس و تداوم بازار وکیل، پیوند نزدیکی با تحولات سیاسی عصر خویش داشته است؛ به یک معنا بازار وکیل تابعی از تحولات سیاسی عصر خویش بوده است و اقتصاد تابعی از سیاست بوده است. مجموعه بازار در سه دوره تاریخی صفویه، زندیه و قاجار تکمیل شد.

فصل دوم. 26

بررسی آیه ابتلاء 26

آیه: 27

اول: تبیین و بررسی دیدگاه صاحب المنار. 28

الف: تبیین نظرات… 28

ب: نقد و بررسی.. 32

دیدگاه اهل سنت: 34

دیدگاه شیعه: 37

دوم: تبیین آیه ابتلاء از دیدگاه امامیه. 43

الف: واژه شناسی.. 43

ب: بررسی دلالت آیه ابتلاء. 45

نتیجه گیری فصل: 53

فصل سوم. 54

بررسی آیه‌ی مباهله. 54

آیه: 55

یک مطلب دیگر :

اول: تبیین و بررسی دیدگاه صاحب المنار. 56

الف: تبیین نظرات… 56

ب: نقد وبررسی.. 58

دوم: تبیین آیه مباهله از دیدگاه امامیه. 62

الف: واژه شناسی.. 62

ب: بررسی دلالت آیه مباهله. 64

اثبات ولایت امام علی(ع): 69

نتیجه گیری فصل: 71

فصل چهارم. 77

بررسی آیه صادقین.. 77

آیه: 78

اول: تبیین و بررسی دیدگاه صاحب المنار. 79

الف: تبیین نظرات… 79

ب: نقد وبررسی.. 81

الف: قرائت ابن مسعود. 81

ب: خاص یا عام بودن صادقین.. 81

ج: روایاتی که صادقین را امام علیj معرفی کرده اند. 82

ارزیابی تقریر فخر رازی.. 84

دوم: تبیین آیه صادقین از دیدگاه امامیه. 86

الف: واژه شناسی.. 86

ب: بررسی دلالت آیه صادقین.. 87

نتیجه گیری فصل: 90

فهرست منابع و مآخذ. 91

گفتار دوم: مفاهیم. 11

الف) امامت.. 11

تعریف لغوی امامت.. 11

تعاریف متکلمان اسلامی.. 12

تعاریف عام. 12

تعاریف خاص… 13

نکات تکمیلی و نتایج به دست آمده از معنا و مفهوم امامت.. 14

ب) آیات الولایه. 15

1-آیه ولایت.. 15

2-آیه اولی الأمر. 15

3-آیه اکمال. 16

4-آیه ابلاغ. 17

گفتار سوم: آشنایی با تفسیر المنار و مولف آن رشید رضا 18

الف) تفسیر المنار. 18

اشتراکات و تفاوت‌های عبده و رشید رضا در تفسیر. 20

ملاک‌های ضروری در تفسیر، از نگاه المنار. 21

ویژگی‌های تفسیر المنار. 23

تفسیر عقلانی دین.. 23

ارزش عقل در تفسیر المنار. 24

بازتاب روش عقلی در المنار. 24

گرایش اجتماعی المنار. 24

المنار، روایات تفسیری و روش برداشت از قرآن. 27

شیوه نقل روایات در تفسیر المنار. 28

کاستی‌های تفسیر المنار. 28

ب) جایگاه تفسیر المنار نزد اهل سنت و شیعه. 30

ج) مولف؛ رشید رضا 31

فصل دوم: نقد و بررسی دیدگاه المنار در مورد آیه ولایت… 34

گفتار اول: نظریه المنار در تفسیر آیه ولایت… 35

گفتار دوم: شأن نزول آیه. 38

سبب نزول آیه شریفه و اعتبار اسناد خبری.. 38

روایت یکم) « ابن عباس» و خبر سبب نزول آیه «ولایت» 43

روایت دوم) امام باقرj و قصه نزول آیه شریفه. 44

روایت سوم) امام صادقj و حکایت نزول آیه ولایت و منکران آن. 45

روایت چهارم) ابن عباس و حکایت نزول آیه به طریق دیگر. 45

روایت پنجم) عمار بن یاسر و حکایت نزول آیه کریمه. 46

روایت ششم) امام صادقj و بازگویی قصه نزول آیه ولایت.. 46

گفتار سوم: مقایسه نظریه المنار با تفاسیر مهم عامه. 47

نظریه‌ی اول: دیدگاه طبری.. 47

نظریه‌ی دوم: دیدگاه زمخشری.. 47

نظریه‌ی سوم: دیدگاه فخر رازی.. 47

نظریه‌ی چهارم: دیدگاه شهاب الدین الوسی.. 48

سروده «حسان بن ثابت» 49

گفتار چهارم: بررسی نظریه المنار در آیه ولایت با تفاسیر شیعه و روایات.. 51

گفتار پنجم: نقد نظریه‌ی المنار. 57

اشکال اول: تمسک به قاعده‌ی سیاق در معنایابی واژه‌ی ولی.. 57

اشکال دوم: به کار بردن لفظ جمع و اراده‌ی مفرد. 60

اشکال سوم: معنای رکوع در آیه خضوع است.. 62

اشکال چهارم: عدم استفاده‌ی علیj برای استدلال آیه ولایت به اثبات امامت و ولایت خویش… 63

فصل سوم: نقد و بررسی دیدگاه المنار در مورد آیه اولی الأمر. 65

گفتار اول: نظریه المنار در تفسیر آیه اولی الأمر. 66

گفتار دوم: شأن نزول آیه. 68

گفتار سوم: مقایسه نظریه المنار با تفسیر مهم عامه. 69

آیه اولی الأمر و مفسران اهل سنت.. 69

تبیین دو نظریه مفسرین اهل سنت در مورد مصادیق آیه اولی الأمر. 69

خاستگاه، تبیین و دلایل دو نظریه. 70

دیدگاه زمخشری در تفسیر کشاف از آیه اولی الأمر. 72

گفتار چهارم: بررسی نظریه المنار با تفاسیر شیعه و روایات.. 74

روایات تفسیرگر معنای مصداق لطظ اولی الأمر. 80

گفتار پنجم: نقد نظریه‌ی المنار. 86

اشکال اول: اولی الأمر چه کسانی هستند؟. 86

اشکال دوم: تفسیر اولی الأمر از امام معصوم ناسازگار با سیاق آیه. 86

اشکال سوم: عدم ذکر اسامی ائمهb در قرآن. 88

فصل چهارم: نقد و بررسی دیدگاه المنار در مورد آیات ابلاغ و اکمال. 89

گفتار اول: شأن نزول آیات.. 90

واقعه تاریخی شأن نزول آیات.. 90

شأن نزول آیه از زبان مفسران. 93

الف: علی بن ابراهیم قمی.. 93

ب: محمد بن حسن طوسی.. 93

یک مطلب دیگر :

ج: ابونصر محمدبن مسعود عیاشی.. 94

د: ابن کثیر دمشقی.. 94

هـ: نظام الدین نیشابوری.. 95

و: واحدی نیشابوری.. 95

ز: ثعلبی.. 96

شأن نزول آیه از زبان محدثان. 96

1-قصه غدیر از زبان زیدبن ارقم. 96

2-قصه غدیر به روایت شهربن حوشب.. 97

3-احمد بن یحیی بلاذری و ماجرای غدیر. 97

4- ابی سعید خدری و گزارش غدیر. 98

5-شیخ صدوق و بازگویی حدیث غدیر به روایت ابن عباس… 98

6-نسائی و خبر غدیر خم از سعدبن ابی وقاص… 99

7- ابن اثیر و گزارش غدیر به روایت زهری.. 99

گفتار دوم: بررسی نظریه المنار در آیات ابلاغ و اکمال با تفاسیر شیعه. 100

دیدگاه مفسران شیعه در مورد آیه ابلاغ و اکمال. 101

گفتار سوم: مقایسه نظریه المنار با تفاسیر مهم عامه. 104

دیدگاه فخررازی.. 105

دیدگاه رشیدرضا 106

گفتار چهارم: نظریه المنار در تفسیر آیات ابلاغ و اکمال. 107

گفتار پنجم: نقد نظریه‌ی المنار. 110

اشکال اول: تردید در اعتبار اخبار واقعه‌ی غدیر. 110

اشکال دوم: عدم برداشت معنای اولی از مولی.. 111

اشکال سوم: نفی دلالت آیه‌ی ابلاغ بر امامت با استفاده از قاعده‌ی سیاق.. 114

اشکال چهارم: آغاز بحث امامت بعد از عصر رسالت.. 114

اشکال پنجم: احتجاج نجستن امام علیj از آیات ابلاغ و اکمال بر امامت خویش… 115

نتیجه‌گیری.. 116

فهرست منابع و مآخذ. 117

مقدمه

ریاست و پیشوایی در معنای گسترده آن یکی از ضرورت‌های زندگی اجتماعی بشر است. از گزارش‌های تاریخی و مطالعه جوامع بشری در گذشته و حال به دست می‌آید که همواره در جوامع گوناگون بشری: بدوی و شهری، کوچک و بزرگ، سنتی و مدرن، ساده و پیچیده، فرد یا افرادی بوده‌اند که با عناوین و به شیوه‌های مختلف نقش امامت و رهبری را ایفا کرده‌اند. این واقعیت تاریخی گواه عینی سخن امام علیj است که فرمود: «مردم را از امیری نیکوکار یا تبهکار گریزی نیست»^[1]

امامت و رهبری نه تنها به عنوان یک ضرورت و واقعیت عینی در تاریخ بشر مطرح بوده است، بلکه فیلسوفان و متفکران نیز از دیر زمان به آن توجه نموده و درباره این گونه ها، ویژگی ها، شیوه‌ها و آسیب‌های آن سخن گفته‌اند. تاریخ فلسفه سیاسی بهترین گواه بر این مدعاست.

اگر از منظر دین – به ویژه دین وحیانی – به مسئله امامت بنگریم، تاریخ امامت و رهبری را با تاریخ بشر برابر می‌یابیم، زیرا پیامبری نخستین جلوه امامت و رهبری دینی در حیات بشری است که تاریخ آن همزاد با تاریخ بشر است. در نخستین دوره که زندگی بشر روند ساده‌ای را می‌پیمود پیامبران الهی با بهره گیری از عقل صائب و الهام‌های قدسی در موارد لازم، جامعه بشری را رهبری می‌کردند، و پس از آن که زندگی بشر پیچیده‌تر شد این مهم براساس کتاب و شریعت آسمانی معین انجام گرفت.^[2]

امامت معنای خاصّی نیز دارد و آن عبارت است از رهبری جامعه بشری به عنوان جانشینی پیامبر الهی. از روایات به دست می‌آید که همه پیامبران جانشینانی داشتند که پس از آنان رهبری امت آن پیامبر را بر عهده می‌گرفتند.^[3] براساس این روایات، علی ابن ابی طالبj وصی و جانشین پیامبر اسلامk است.

امامت امت اسلامی به عنوان وصایت و جانشینی پیامبر اسلام را می‌توان معنای اَخص امامت نامید. متکلمان اسلامی آن را به رهبری عمومی مردم در امور دنیوی و دینی به عنوان جانشینی پیامبر تعریف کرده‌اند. مذهب اسلامی، به جز گروه‌هایی اندک شمار که دیری هم نپاییده‌اند، امامت به معنای یاد شده را از واجبات اسلامی دانسته‌اند. اگر چه در عقلی یا نقلی بودن آن اختلاف نظر دارند. این مطلب که امامت از واجبات و اصول اعتقادی است یا از واجبات فرعی و فقهی نیز مورد اختلاف است.

در مسأله امامت دو دیدگاه مشخص وجود دارد، دیدگاه اول از جمهور اهل سنت است که معتقدند پیامبرk هیچ کس را به عنوان جانشین خود معرفی نکرده است و امت پس از آن حضرت وظیفه داشتند جانشین آن حضرت و پیشوای خویش را برگزینند. دیدگاه دوم از شیعه امامیه است که امامت را براساس نصب و تعیین خداوند می‌دانند و بر این باورند که امامت در راستای نبوت و تعیین امام مانند پیامبر بر عهده خداوند است.

شیعه امامیه برای اثبات دیدگاه خویش دلیل‌های قطعی فراوانی از حکم عقل و کتاب و سنت در اختیار دارد که در منابع کلامی و تفسیری و حدیثی ارائه شده است.

حال، با توجه به مطالب مذکور و دقت در آن‌ها پیامبری که هدف وی تربیت امت است چنانکه قرآن کریم فرموده است: «وَیزَکیهِمْ وَیعَلِّمُهُمُ الْکتَابَ وَالْحِکمَةَ» و در سفرهای خویش هر چند کوتاه و جزئی از قرار دادن جانشین دریغ نمی کند و هیچ گروهی را که اعزام می‌دارد بدون سرپرست نمی گذارد و از آینده پس از خود آگاه است گواه بر آن، خبرهای غیبی است که محدثان بزرگ شیعه و اهل سنت در منابع حدیثی خویش آورده‌اند و از فتنه‌هایی که پس از وی بر آیین وی هجوم می‌آورد، واقف است چنانکه خود خبر داده است آیا در رابطه با خلافت و جانشینی خود که مهم‌ترین مسأله امت پس از او و هراس انگیزترین موضوع برای او است هیچ طرحی برای خلافت ندارد و هیچ کس را پس از خود تعیین نمی کند و همچنان بی تفاوت از کنار آن می‌گذرد؟!!!

و خدایی که این پیامبرk را مبعوث به رسالت فرموده است و او را این چنین می‌ستاید که:

«لَقَدْ جَاءکمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکمْ عَزِیزٌ عَلَیهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیکم بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ»[4] هیچ کس را که نگهبان رسالت و حافظ معارف و مخزن علوم و آگاه از جمیع تعالیم شریعت او باشد به عنوان جانشین قرار نداده است؟!!!

این مسأله‌ای است که عقل سلیم و وجدان بیدار آن را نمی پذیرد و ادّله قاطع از کتاب و سنت برخلاف آن است.

بر این اساس شیعه امامیه عقیده دارد که پیامبرk از جانب خداوند متعال امام و خلیفه پس از خود را معین کرده و این مسأله در قرآن کریم و سنت پیامبرk تبیین شده است.

در این تحقیق آیاتی چند که مسأله امامت و ویژگی‌های امامان در آن‌ها مطرح است مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

آیات مذکور از این قرار است:

4-2. سیوطی و اجتهاد 21

5-2. اجتهاد سیوطی در تفسیر و علوم قرآنی. 21

6-2. جایگاه علمی سیوطی. 21

7-2. تألیفات.. 22

1-7-2. آثار او در تفسیر قرآن کریم. 22

2-7-2. آثار او در تفسیر آیات معین. 22

3-7-2. آثار وی در انواع علوم قرآنی. 23

8-2. معرفی کتاب تفسیر الدر المنثور بالمأثور. 24

9-2. معرفی اجمالی تفسیر جلالین. 25

فصل سوم: بررسی تفسیری آیه‌ی اطاعت.. 27

1-3. بررسی، تحلیل و تفسیر آیه اطاعت.. 28

2-3. نقد سیوطی. 34

3-3. بررسی دیدگاه شیعه. 35

4-3. پاسخ به اشکالات.. 39

1-4-3. اشکالات اهل سنت به تفسیر شیعه. 39

2-4-3. اشکالات شیعه به تفسیر اهل سنت 40

5-3. اعتراف به جایگاه حضرت علی(ع)  41

6-3. اعتراف به فضیلت  43

7-3. اعتراف به دیانت 44

8-3. اعتراف به اعلمیت 45

یک مطلب دیگر :

9-3. اعتراف به محبوبیت حضرت علی(ع) نزد خداوند و پیامبر(ص) 46

10-3. اعتراف به وصایت حضرت علی(ع) 48

11-3. دشمنی وهابیت با حضرت علی(ع) 53

12-3. نتیجه. 57

فصل چهارم: بررسی تفسیری آیه‌ی ولایت.. 60

1-4. بررسی روایی، محتوایی و شأن نزولی آیه ولایت(55 سوره مائده) 61

2-4. بررسی شأن نزول آیه ولایت.. 66

3-4. شبهه ابن تیمیه در مورد آیه 55 سوره ی مائده 70

4-4. پاسخ به شبهه ابن تیمیه. 72

5-4. بررسی کلمات آیه به صورت مجزا  77

-15-4. إنما  77

2-5-4. ولی  77

3-5-4. زکات  78

4-5-4. رکوع  78

6-4. مفهوم امامت.. 78

7-4. واژه «امام» در لغت و قرآن. 80

8-4. تاریخ شروع بحث امامت.. 81

9-4. عظمت مقام امامت در قرآن مجید. 83

نتیجه  89

فصل پنجم: تفسیر آیه‌ی 33 سوره احزاب در تفسیر سیوطی. 90

1-5. تفسیر آیه‌ی 33 سوره احزاب در تفسیر سیوطی. 91

2-5. تفسیر جلالین در خصوص آیه(33سوره احزاب) 98

3-5. بررسی مهم‌ترین لغات آیه تطهیر. 99