مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……….2

تعریف مساله و بیان سؤالهای اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………………………. ……….4

ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. ……….9

هدف ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..12

فصل دوم: ادبیات تحقیق

بخش اول: مرور پیشینیه پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………… ……..14

پیشینه خارجی………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..14

پیشینه داخلی………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..21

بخش دوم: مبانی نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………. ……..26

رویکردهای مختلف به مفهوم کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………. ……..26

رویکرد پزشکی……………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..27

تبیین های روان شناختی………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..28

رویکرد روان شناختی اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………. ……..29

رویکرد کنش متقابل……………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..30

رویکرد جامعه شناختی……………………………………………………………………………………………………………………………. ……..31

دیدگاه بوم شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..32

نظریه ی کنش اجتماعی  پارسنز……………………………………………………………………………………………………………….. ……..36

نظریه های مکتب تضاد…………………………………………………………………………………………………………………………… ……..39

مفهوم کیفیت زندگی از نگاه سایر نظریه پردازان………………………………………………………………………………………….. ……..40

ریف و سینگر……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..40

فلاناگان………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..42

کالمن………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..42

گودمن………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..43

زیمل……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….43

تورشتاین وبلن…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

ماکس وبر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..47

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                                                                                    صفحه

گافمن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..48

جورج هربرت مید…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….50

آنتونی گیدنز…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….51

پیر بوردیو………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..52

نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو……………………………………………………………………………………………………………………………………..52

مصرف و سلیقه فرهنگی نخبه‌گرایانه……………………………………………………………………………………………………………………………53

نظریه‌ی بوردیو در مورد اوقات فراغت………………………………………………………………………………………………………………………..54   نظریه ی بوردیو درباره مصرف فرهنگی……………………………………………………………………………………………………………………….55

اعتماد اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………56

بخش سوم :چارچوب نظری…………………………………………………………………………………………………………………… ……..57

شاخص های کیفیت زندگی بر اساس نظریه های مختلف………………………………………………………………………………………………58

متغیرهای عینی………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..60

متغیرهای ذهنی……………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..65

فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..72

مدل نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..73

فصل سوم: روش شناسی

روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……..75

ابزار گردآوری اطلاعات (تکنیک تحقیق)…………………………………………………………………………………………………… ……..76

شیوه­ی اجرا………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..76

سطح تحلیل…………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..77

واحد تحلیل…………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..78

قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……..78

روش ها و تکنیک های آماری…………………………………………………………………………………………………………………. ……..78

تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم………………………………………………………………………………………………………………. ……..79

تعریف نظری کیفیت زندگی و ابعاد آن…………………………………………………………………………………………………….. ……..79

تعریف عملیاتی کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………………………………. ……..80

تعریف متغیرهای زمینه ای……………………………………………………………………………………………………………………….. ……..85

شناسایی متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. ……..87

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                                                                                    صفحه

جمعیت آماری و نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………… ……..87

نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..88

حجم نمونه………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..88

شیوه­ی انتخاب نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………….. ……..89

فصل چهارم: یافته های تحقیق

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………91

مشخصات عمومی پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………………………………………92

بخش سوم: آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………… ……109

فرضیه اول:…………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……109

فرضیه دوم:  ………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……114

فرضیه سوم:…………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……119

فرضیه چهارم:………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……124

فرضیه پنجم:………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……129

فرضیه ششم:………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……131

فرضیه هفتم:…………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……133

فرضیه هشتم:………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……133

بررسی و تحلیل رگرسیون چندگانه: ………………………………………………………………………………………………………… ……134

فصل پنجم: نتایج نهایی، پیشنهادها و محدودیت­ها

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..138

بحث و نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….138

محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………. ……148

ارائه پیشنهادها………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……149

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……150

  

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                                                                                              صفحه

جدول شماره یک ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………………67

جدول شماره دو عامل های کیفیت زندگی و مبنای نظری آنها……………………………………………………………………………………….68

جدول شماره 1 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت سنی آنها…………………………………………………………………………….92

جدول شماره 2  توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت جنسی آنها……………………………………………………………………….93

جدول شماره 3 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت تأهل آنها…………………………………………………………………………….94

جدول شماره 4  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضیت مالکیت مسکن آنها……………………………………………………………….95

جدول شماره 5  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس متراژ منزل محل سکونت آنها……………………………………………………………96

جدول شماره 6  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات آنها……………………………………………………………………….97

جدول شماره 7 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات همسر آنها……………………………………………………………….98

جدول شماره 8 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی آنها…………………………………………………………………………..99

جدول شماره 9 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی همسر آنها……………………………………………………………….100

جدول شماره 10 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد آنها…………………………………………………………………………..101

جدول شماره 11 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد همسر آنها………………………………………………………………….102

جدول شماره 12 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس طبقه اقتصادی – اجتماعی آنها……………………………………………………….103

جدول شماره 13 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس منطقه محل سکونت آنها……………………………………………………………….104

جدول شماره 14 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان دختر آنها………………………………………………………………..105

جدول شماره 15 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان پسر آنها………………………………………………………………….106

جدول شماره 16 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد اعضاء فعلی خانواده آنها……………………………………………………….107

جدول شماره 17 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس محل سکونت آنها………………………………………………………………………..108

جدول شماره 18 جدول توصیفی مربوط نمره کیفیت زندگی بر حسب محل سکونت……………………………………………………..109

جدول شماره 19 میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب محل سكونت…………………………………………………………………………..109

جدول شماره 20 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب محل سکونت………………111

جدول شماره 21 جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های كیفیت زندگی و محل سكونت………111

جدول شماره 22 جدول توصیفی مربوط نمره کیفیت زندگی بر حسب ” گروههای سنی “…………………………………….114

جدول شماره 23 میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب “میزان سن و گروه‌های سنی”……………………………………………………114

جدول شماره 24 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب گروه‌های سنی…………….116

جدول شماره 25 جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های كیفیت زندگی و گروه‌های سنی مختلف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..116

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                                                                  صفحه

جدول شماره 26 میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب میزان تحصیلات………………………………………………………………………………119

جدول شماره 27 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب میزان سواد…………………………..119

جدول شماره 28 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب میزان سواد………………………….121

جدول شماره 29 جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های كیفیت زندگی و سطح سواد و تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 121

جدول شماره 30 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “نوع شغل پاسخگویان” ……………………………………………………..124

جدول شماره 31 میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب نوع شغل…………………………………………………………………………………124

جدول شماره 32 جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب نوع شغل…………………….126

یک مطلب دیگر :

جدول شماره 33 جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های كیفیت زندگی و نوع شغل…..126

جدول شماره 34 آماره‌های توصیفی و میانگین نمره كیفیت زندگی بر حسب جنسیت……………………………………………………..129

جدول شماره 35 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “جنسیت”…………………………………………………………………………129

جدول شماره 36 آماره‌های توصیفی و میانگین نمره مولفه‌های كیفیت زندگی بر حسب جنسیت………………………………………130

جدول شماره 37 رابطه بین مولفه‌های متغیر كیفیت زندگی و جنسیت……………………………………………………………………………130

جدول شماره 38 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “سبک زندگی” …………………………………………………………………131

جدول شماره 39 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “مصرف فرهنگی” …………………………………………………………….132

جدول شماره 40 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و متغیر “اوقات فراغت” ………………………………………………………………..132

جدول شماره 41 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و “اعتماد اجتماعی”………………………………………………………………………133

جدول شماره 42 رابطه بین متغیر ” کیفیت زندگی” و ” پایگاه اجتماعی – اقتصادی”……………………………………………………..133

جدول شماره 43 روش به كار گرفته‌شده برای انجام تحلیل رگرسیون چندگانه……………………………………………………………….134

جدول شماره 44 خلاصه نتیجه مدل به كار گرفته‌شده برای تحلیل رگرسیون چندگانه  …………………………………………………..134

جدول شماره 45 نتایج آزمون تحلیل واریانس(ANOVA) برای رگرسیون چندگانه ……………………………………………………….134

جدول شماره 46 نتایج اصلی و نهایی تحلیل رگرسیون چندگانه ………………………………………………………………………………….135

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                                                                                                              صفحه

نمودار شماره 1 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت سنی آنها ……………………………………………………………………………92

نمودار شماره 2 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت جنسی آنها………………………………………………………………………..93

نمودار شماره 3توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت تأهل آنها……………………………………………………………………………..94

نمودار شماره 4 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضیت مالکیت مسکن آنها………………………………………………………………..95

نمودار شماره 5 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس متراژ منزل محل سکونت آنها……………………………………………………………..96

نمودار شماره 6  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات آنها……………………………………………………………………….97

نمودار شماره 7  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات همسر آنها………………………………………………………………98

نمودار شماره 8  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی آنها………………………………………………………………………….99

نمودار شماره 9  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی همسر آنها………………………………………………………………100

نمودار شماره 10 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد آنها…………………………………………………………………………..101

نمودار شماره 11  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد همسر آنها………………………………………………………………..102

نمودار شماره 12  توزیع فراوانی پاسخگویان براساس طبقه اقتصادی – اجتماعی آنها………………………………………………………103

نمودار شماره 13 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس منطقه محل سکونت آنها……………………………………………………………….104

نمودار شماره 14 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان دختر آنها………………………………………………………………..105

نمودار شماره 15 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان پسر آنها………………………………………………………………….106

نمودار شماره 16 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد اعضاء فعلی خانواده آنها……………………………………………………….107

نمودار شماره 17 توزیع فراوانی پاسخگویان براساس محل سکونت آنها………………………………………………………………………..108

نمودار شماره 18 نمره “كیفیت زندگی” بر حسب “محل سكونت”………………………………………………………………………………110

نمودار شماره 19 میانگین نمره “كیفیت زندگی” بر حسب “گروههای سنی”………………………………………………………………….115

نمودار شماره 20 میانگین نمره “كیفیت زندگی” بر حسب “میزان تحصیلات”……………………………………………………………….120

نمودار شماره 21 میانگین نمره “كیفیت زندگی بر حسب “نوع شغل پاسخگویان”………………………………………………………….125

 

فصل اول:

 

کلیات تحقیق

 

مقدمه

زندگی موهبتی الهی است که انسان‌ها در طول عمر خویش از آن بهره‌مند می‌شوند. قرن حاضر شاهد تغییرات چشمگیری در مورد دیدگاه آدمی نسبت به زندگی بوده است. در این قرن تنها حفظ زندگی به ‌‌شکل معمول مطلوب نبوده، بلکه ارتقاء کیفیت زندگی در زمینه‌های متعدد تلاش اساسی جوامع تلقی می‌شود. داشتن کیفیت زندگی مطلوب همواره آرزوی بشر بوده و است. در ابتدا این آرزو به بهبود وضعیت‌های ظاهری افراد از قبیل میزان درآمد، تحصیلات، سلامتی جسمی و مسکن محدود بود. ولی اکنون به طیف‌های وسیعی از جمله متغیرهای کیفی و ذهنی توجه می‌شود. کیفیت زندگی به دلیل گسترش روند صنعتی‌شدن و پیشرفت فناوری که توجه به بعد کمی زندگی انسان را مد نظر قرار می‌دهد و همچنین بدنبال غفلت از جنبه‌های کیفی زندگی انسان طی چند دهه گذشته در کشورهای غربی بحث کیفیت زندگی مورد توجه اندیشمندان و متفکران علوم انسانی قرار گرفت.

پروژه حاضر در کنار تعریف مفهوم کیفیت زندگی و با گریزی به ابعاد مختلف کیفیت زندگی به بررسی کیفیت  زندگی و رابطه آن با سبک زندگی فرهنگی نیز می‌پردازد  تا از این طریق به تعریفی مشخص و شیوه‌ای دقیق در سنجش کیفیت زندگی شهری دست یابد و در راستای ارتقاء آن قدم بردارد. در این پروژه شهرزنجان را، که همچون اکثر شهرهای داخل و خارج از کشور دارای مناطقی با فاصله طبقاتی است و این امر کیفیت زندگی متفاوتی را بین مناطق مختلف شهر موجب شده است، به‌عنوان نمونه موردی مد‌نظر قرار گرفته است.

به هر حال مشخص است که کیفیت زندگی دارای معانی مختلفی نزد افراد متفاوت است که این افراد بسته به متغیرهای طبقه‌ی اجتماعی، جنس، سن، محل سکونت، وضعیت تاهل، وضعیت اشتغال و … تعاریف متفاوتی از کیفیت زندگی دارند.

همه انسانها از آغاز حیات خود در جست و جوی بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی‌شان بوده اند، اما در دوران معاصر کیفیت زندگی به موضوع مطالعه‌ی دانشمندان تبدیل شده است، زیرا آنها به این واقعیت پی برده‌اند که آینده‌ی جامعه در گرو شناسایی عواملی است که بر شرایط زندگی انسانها تاثیر می‌گذارد(صادقی، 1383).

تاریخچه پیدایش مفهوم کیفیت زندگی به دوران ارسطو در 385 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. در آن دوران ارسطو «زندگی خوب» یا «خوب انجام دادن کارها» را به معنی شاد بودن در نظر گرفته است، لیکن در عین حال به تفاوت مفهوم شادی در افراد مختلف پرداخته است و ذکر نموده است. سلامتی که باعث شادی در یک فرد بیمار می­شود با ثروت که فرد فقیری را شاد می‌کند یکسان نیست و به‌طور مشخص بیان نموده است که شادی نه تنها برای افراد مختلف معانی متفاوتی دارد بلکه برای یک فرد نیز در شرایط متفاوت معنی یکسانی نخواهد داشت. به هر‌حال در آن زمان شادی یا شادمانه زیستی معادل با آنچه که امروز کیفیت زندگی نام دارد تلقی می­شد؛ ولی اصطلاح «کیفیت زندگی» تا قرن بیستم مورد استفاده قرار نگرفته بود(نجات، 1387).

واژه کیفیت زندگی در سال 1920 میلادی توسط پیگو در کتاب اقتصاد و رفاه، مورد استفاده قرار گرفت. از دهه­ی 1930 محققان مختلف علمی به تحقیق، تحلیل، سنجش و اهمیت کیفیت زندگی در مناطق مختلف جغرافیایی روی آوردند و سعی در تبیین کیفیت زندگی در مناطق شهری و ایالات متحده و هم‌چنین مربوط به ملت‌های مختلف در ایالات متحده مورد ارزیابی قرار دهند. تاریخچه پژوهش در کیفیت زندگی به تحقیقات جامعه‌شناختی برمی­گردد و در زمینه بهداشت روانی از دهه 1960 میلادی به دنبال نهضت مؤسسه زدایی آغاز گردیده است(زکی، 1387).

گرچه مفهوم کیفیت زندگی از اواخر قرن بیستم مورد توجه جامعه‌شناسان قرار گرفته است، اما ریشه‌های آن در جامعه‌شناسی را می‌توان تا اواسط قرن بیستم پی گرفت. در جامعه‌شناسی اولین اثر مهم درباره کیفیت زندگی از آگبرن[1] (1946) می­باشد که درباره حیات روستایی در ایالات متحده نوشته شده است. در دهه 1960 هنگامی که جامعه‌شناسان علیه چیرگی شاخص‌های اقتصادی واکنش نشان دادند، مفهوم کیفیت زندگی در پژوهش‌های اجتماعی اهمیت یافت اما تا آن هنگام تمام شاخص‌های کیفیت زندگی، عینی بودند. در دهه 1970 شاخص های ذهنی هم برای سنجش کیفیت زندگی اضافه شدند. اولین بار کمپبل و همکاران در اثر خود در سال 1976 به شاخص‌های ذهنی و روان‌شناختی کیفیت زندگی توجه کردند[2] (کمپبل، 1976).

مراکز تحقیقاتی گوناگونی هم‌اکنون به سنجش کیفیت زندگی در سطح ملی و بین‌المل می‌پردازند. در ایالات متحده آمریکا از دهه 1960 انستیتو تحقیقات اجتماعی در دانشگاه میشیگان و مرکز نظرسنجی شیکاگو کیفیت زندگی را می­سنجند و از سال 1995 با تأسیس انجمن بین المللی پژوهش‌های کیفیت زندگی[3]، سنجش این مفهوم به خوبی نهادینه شده است[4] (فیلیپس، 2006).

2-2- پیشینه‏ی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

2-2-1- پیشینه‏ی داخلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 8

2-2-2- پیشینه‏ی خارجی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 11

2-2-3- نقد و بررسی تحقیقات انجام گرفته……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 13

2-3- مبانی نظری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 14

2-3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-3-2- دارو  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 14

2-3-3- مصرف و رفتار مصرف‏کننده …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 15

2-3-4- مصرف دارو …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 16

2-3-5- عوامل مؤثر بر مصرف ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

2-3-5-1- نظریه اقتصادی مصرف………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 17

2-3-5-2- نظریه جامعه‏شناختی مصرف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

2-3-5-3- نظریه‏های روانشناختی مصرف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 22

2-3-5-3-1- تأثیر نگرش بر رفتار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 22

2-3-5-3-2- نظریه عمل معقول ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 23

2-3-5-3-3- نظریه رفتار برنامه‏ریزی‏شده ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 24

2-3-5-3-4- نظریه هنجار اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-3-5-3-5- مدل آگاهی گریگوری و دی‏لو……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 25

2-3-5-3-6- نظریه آگاهی چالمرز …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

 

عنوان                                                                                                                                                     صفحه

 2-3-5-3-7- تئوری فستینگر در زمینه‏ی تضاد شناختی…………………………………………………………………………………………………………………. 25

2-3-5-3-8- نظریه‏ یادگیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-3-5-3-9- مدل اجتماعی- رفتاری آندرسن……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-3-5-3-10- مدل اجتماعی-رفتاری کروگر…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 27

2-3-5-3-11- سلامت عمومی  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 28

2-3-5-3-12- نظریه واقعیت درمانی گلاسر ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

2-3-5-3-13- مدل باور سلامتی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 30

2-4- چهارچوب نظری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 31

2-5- مدل نظری تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 33

2-6- مدل تحلیلی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 34

2-7-  فرضیه‏های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 35
فصل سوم: روش‏شناسی تحقیق

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

3-3- جامعه‏ی آماری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 37

3-4- واحد آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 37

3-5- حجم نمونه و روش محاسبه‏ی آن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 37

3-6- شیوه‏ی نمونه‏گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 38

3-7- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 38

3-7-1 تعاریف نظری مفاهیم …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 39

3-7-2 تعاریف عملیاتی متغیرها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 40

3- 8- ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 41

3- 9- سنجش روایی ابزار تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 42  3- 10- سنجش پایایی ابزار تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

3- 11روش‏های تجزیه و تحلیل داده‏ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 45
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

4-2- تجزیه و تحلیل توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

4-3- تجزیه و تحلیل استنباطی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

4-3-1- آزمون‏های همبستگی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 59

4-3-2- تحلیل رگرسیون دو متغیره……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 63

4-3-3- تحلیل رگرسیون چند متغیره………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 66

4-3-4- تحلیل مسیر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 68

 

عنوان                                                                                                                                                     صفحه

  4-3-4-1- دیاگرام تحلیل مسیر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

فصل پنجم: نتیجه‏گیری و پیشنهادات
5-1- خلاصه‏ی پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 71

5-2- بحث و نتیجه‏گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

یک مطلب دیگر :

مقاله درباره سازمان تجارت جهانی

 73    5-3- راهکارها و پیشنهادات 75

5-3-1- پیشنهادات تحقیقی                                                                                                   …………………. 75

5-3-2- پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 76

5-4- محدودیت‏ها و مشکلات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

 

فهرست منابع  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

پیوست‏ها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 84

   
 فهرست جدول‏ها

عنوان و شماره                                                                                                                                             صفحه

 جدول شماره 2-1: خلاصه چارچوب نظری……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

جدول شماره 3-1: نتایج تحلیل عامل برای متغیر سلامت عمومی………………………………………………………………………………………………….. 43

جدول شماره‏ی 3-2: ضریب کودر ریچاردسون برای متغیرهای مورد بررسی …………………………………………………………………………… 44

جدول شماره 3-3: ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر سلامت عمومی…………………………………………………………………………………………… 44

جدول شماره 4-1: توزیع پاسخگویان بر حسب سن………………………………………………………………………………………………………………………………. 47

جدول شماره 4-2: آماره‏های مربوط به سن پاسخگویان………………………………………………………………………………………………………………………. 47

جدول شماره 4-3: توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت……………………………………………………………………………………………………………………… 47

جدول شماره 4-4: توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت تأهل……………………………………………………………………………………………………………. 48

جدول شماره 4-5: توزیع پاسخگویان بر حسب قومیت………………………………………………………………………………………………………………………… 48

جدول شماره 4-6: توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت اشتغال……………………………………………………………………………………………………….. 48

جدول شماره 4-7:  آماره‏های مربوط به سطح تحصیلات……………………………………………………………………………………………………………………. 49

جدول شماره 4-8:  آماره‏های مربوط به میزان آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف دارو…………………………………………………………….. 49

جدول شماره 4-9: توزیع درصدی گویه‏های سنجش آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف دارو ………………………………………………. 51

جدول شماره 4-10: آماره‏های مربوط به میزان آگاهی از پیامدهای مصرف دارو……………………………………………………………………… 52

جدول شماره 4-11: توزیع درصدی گویه‏های سنجش آگاهی از پیامدهای مصرف دارو ……………………………………………………… 53

جدول شماره 4-12: آماره‏های مربوط به میزان اختلال در سلامت عمومی………………………………………………………………………………… 54

جدول شماره 4-13: توزیع درصدی گویه‏های سنجش اختلال در سلامت عمومی………………………………………………………………….. 55

جدول شماره 4-14: آماره‏های مربوط به میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو …………………………………………………………………………………… 57

جدول شماره 4-15: توزیع فراوانی و درصدی مصرف خودسرانه‏ی دارو…………………………………………………………………………………………. 58

جدول شماره 4-16: آزمون همبستگی پیرسون بین سطح تحصیلات و مصرف خودسرانه‏ِی دارو……………………………………… 59

جدول شماره 4-17: آزمون همبستگی پیرسون بین آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف و مصرف خودسرانه دارو ……….. 60

جدول شماره 4-18: آزمون همبستگی پیرسون بین آگاهی از پیامدهای مصرف و مصرف خودسرانه‏ِی دارو……………….. 60

جدول شماره 4-19: آزمون همبستگی پیرسون بین سلامت عمومی و میزان مصرف خودسرانه‏ِی دارو…………………………. 61

جدول شماره 4-20: آزمون همبستگی پیرسون بین سن و میزان مصرف خودسرانه‏ِی دارو………………………………………………… 61      جدول شماره 4-21: آزمون t مستقل بین جنسیت و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو…………………………………………………………………………………………………………………………. 61

جدول شماره 4-22: آزمون t مستقل بین وضع تأهل و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو……………………………………………………….. 62

جدول شماره 4-23: آزمون t مستقل بین وضع اشتغال و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو…………………………………………………… 62

جدول شماره 4-24: آزمون t مستقل بین قومیت و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو………………………………………………………………. 63

جدول شماره 4-25: رگرسیون دو متغیره بین متغیر سطح تحصیلات و مصرف خودسرانه‏ی دارو…………………………………… 63

 

عنوان و شماره                                                                                                                                       صفحه

 جدول شماره 4-26: رگرسیون دو متغیره بین آگاهی شیوه‏ی صحیح مصرف و مصرف خودسرانه دارو ………………………… 64

جدول شماره 4-27: رگرسیون دومتغیره بین ابعاد آگاهی از شیوه‏ی صحیح مصرف و مصرف خودسرانه‎ی دارو ……… 64

جدول شماره 4-28: رگرسیون دو متغیره بین آگاهی از پیامد مصرف و مصرف خودسرانه‏ی دارو …………………………………. 64

جدول شماره 4-29: رگرسیون دومتغیره بین ابعاد آگاهی از پیامدهای مصرف و مصرف خودسرانه‎ی دارو ………………… 65
جدول شماره 4-30: رگرسیون دو متغیره بین متغیر سلامت عمومی و مصرف خودسرانه‏ی دارو…………………………………….. 65

جدول شماره 4-31: رگرسیون دو متغیره بین ابعاد سلامت عمومی و مصرف خودسرانه‏ی دارو ……………………………………… 66

جدول شماره 4-32: رگرسیون چند متغیره بین مجموع متغیرهای مستقل و میزان مصرف خودسرانه‏ی دارو………….. 67

جدول شماره 4-33: تحلیل مسیر ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 69
فهرست شکل‏ها

عنوان                                                                                                                                                 صفحه

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                 صفحه

فصل 1- مقدمه.. 2

1-1- فناوری اطلاعات در بهداشت و درمان.. 2

1-2- داروخانه های بیمارستانی.. 3

1-3- داده کاوی.. 3

1-3-1- داده کاوی چیست؟. 3

1-3-2- تكنیك های مختلف داده كاوی.. 4

1-3-2-1-انواع تکنیک داده کاوی. 5

1-4- بیان مسئله. 6

1-5- اهداف تحقیق.. 8

1-6- سوالات وفرضیات تحقیق.. 9

1-6-1- سوالات.. 9

1-6-2- فرضیات تحقیق.. 9

1-7- فصول پایان نامه. 9

فصل 2- پیشینه پژوهشی… 12

2-1- جمع بندی.. 24

فصل 3- مروری بر ادبیات تحقیق و مبانی نظری… 26

3-1- سیستم های اطلاعات بیمارستان.. 26

3-2- تعریف و مفهوم سیستم اطلاعات بیمارستانی.. 28

3-2-1– اهداف سیستم اطلاعات بیمارستانی.. 29

3-2-2- اهمیت و ضرورت راه‌اندازی سیستم اطلاعات بیمارستانی.. 30

3-2-3- مزایایی سیستم اطلاعات بیمارستانی.. 31

3-3- داده کاوی.. 32

3-4- مراحل داده کاوی.. 33

3-4-1- پیش پردازش داده ها 35

3-4-2- پاکسازی داده ها 35

3-4-3-یکپارچه سازی داده ها 36

3-4-4- تبدیل دادهها 36

3-4-5- تلخیص داده ها 37

3-5- وظایف داده کاوی.. 37

3-5-1- دسته بندی.. 38

3-5-2- تخمین.. 39

3-5-3- پیش بینی.. 39

3-5-4- گروه بندی شباهت یا قوانین وابستگی.. 40

3-5-5- خوشه بندی.. 40

3-5-6- نمایه سازی.. 41

3-6- كاربرد های داده كاوی.. 41

3-7- رویکردهای مسائل داده کاوی در پزشکی.. 42

3-8- مدلها و الگوریتمهای داده کاوی.. 43

3-8-1- شبکه های عصبی مصنوعی.. 43

3-8-1-1-ساختار شبکه عصبی… 44

3-8-1-2-معماری شبکه عصبی… 45

3-8-1-3-آموزش شبکه های عصبی مصنوعی… 46

3-8-1-4-انواع یادگیری در شبکه های عصبی مصنوعی… 47

3-8-2- درخت های انتخاب.. 47

3-8-3- Bagging & Boosting. 48

3-8-3-1-Bagging.. 55

3-8-1-1-Boosting.. 44

3-8-1-1-الگوریتم های Boosting.. 44

3-8-4- Adaptive Boosting(Adaboost) 50

3-8-5- رگرسیون بردار پشتیبان. 51

3-8-6- رگرسیون خطی.. 52

نرم افزارهای داده کاوی.. 54

3-10- فرایند خرید دارو 55

3-11- جمع بندی.. 56

فصل 4- روش انجام پژوهش…. 58

4-1- مقدمه. 58

4-2- الگوریتم پیشنهادی.. 59

4-3- پیش پردازش دادهها 60

4-3-1- ساخت ماتریس داده 60

4-3-1-1-روش ماههای متوالی… 67

4-3-1-2-روش ماههای یکسان… 44

4-3-1-3-روش فصول متولی… 69

4-4- الگوریتمهای Prediction. 63

4-4-1- روش NN. 64

4-4–2-روش SVR. 64

4-4-3– روش LSSVR. 67

4-4-4- AdaBoost.R. 69

4-5- مجموعه داده 70

4-5-1- پاکسازی داده 72

4-6- معیارهای ارزیابی.. 72

یک مطلب دیگر :

4-7- جمع بندی.. 74

فصل 5- بحث و نتیجه‌گیری… 76

5-1- مقایسه روشهای مورد بررسی.. 76

5-1-1- ارزیابی الگوریتم با روش ماههای متوالی.. 77

5-1-2- ارزیابی الگوریتم با روش ماههای یکسان.. 83

5-2- جمع بندی.. 93

فصل 6- پیشنهادهاو فرصت‌های پژوهشی آینده. 95

 

 

فهرست جداول

 

 عنوان                                                                                         صفحه

 

جدول 2- 1تکنیک های مهم داده کاوی در بخش دارویی[21] 21

جدول 4- 1 ماتریس داده بصورت ماههای متوالی60

جدول 4- 2 ماتریس داده  بصورت ماههای یکسان61

جدول 4- 3  ماتریس داده بصورت فصول متوالی2

جدول 5- 1 نتایج اعمال الگوریتم های معرفی شده بر روی داده های Cream Calamine 77

جدول 5- 2 نتایج اعمال الگوریتم های معرفی شده بر روی داده های Vialdioxin81

جدول 5- 3 نتایج اعمال الگوریتم های معرفی شده بر روی داده های Syrup Sulbutamol82

جدول 5- 4 نتایج اعمال الگوریتم های معرفی شده بر روی داده های Cream Calamine 82

جدول 5- 5 نتایج اعمال الگوریتم های معرفی شده بر روی داده های Vialdioxin 85

جدول 5- 6 نتایج اعمال الگوریتم های معرفی شده بر روی داده های Syrup Sulbutamol86

جدول 5-  7نتایج اعمال الگوریتم های معرفی شده بر روی داده های Cream Calamine 91

جدول 5 – 8 نتایج اعمال الگوریتم های معرفی شده بر روی داده های Syrup Sulbutamol 93

 

 

 

فهرست شکل ها و نمودارها

 

عنوان                                                                                   صفحه

شکل 2- 1 مدل پیش بینی با شبکه عصبی[4]12

شکل 2- 2  شبکه عصبی [14] BP 12

شکل 2- 3 مدل بهینه سازی خرید دارو[15]14

شکل 2- 4 مدل استخراج دانش [26] 16

شکل 2- 5 جریان عملیات در داروخانه[17]  17

شکل 2- 6  دسته بندی اهدا بکارگیری داده کاوی[15]19

شکل 2- 7 روند بکارگیری داده کاوی در پزشکی[20]20

شکل3- 1   مراحل داده کاوی[40]32

شکل3- 2 ساختار شبکه عصبی[47]43

شکل3- 3  مثالی از درخت تصمیم[41]55

شکل 3- 4 واسط کاربری سیستم اطلاعات بیمارستان55

شکل 4- 1 دیاگرام چاچوب تحقیق58

شکل4- 2 پارامترهای مورد استفاده در SVM64

شکل4- 3  گزارش تهیه شده با کریستال ریپورت70

شکل4- 4 خروجی گزارش تهیه شده با کریستال ریپورت71

شکل5- 1 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم AdaBoost.R78

شکل5- 2 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم LR78

شکل5- 3 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم BAGTREE79

شکل5- 4 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم LSSVR80

شکل5- 5 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم SVR80

شکل5- 6 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم BAGTREE83

شکل5- 7 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم LR83

شکل5- 8 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم SVR84

شکل 5- 9 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم AdaBoost.R84

شکل5- 10 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم SVR85

شکل 5- 11 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم AdaBoost.R86

شکل5- 12 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم LR87

شکل5- 13 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم SVR87

شکل5- 14 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم LSSVR88

شکل5- 15 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم AdaBoost.R89

شکل5- 16 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم NN90

شکل5- 17 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم LSSVR90

شکل5- 18 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم LSSVR92

شکل5- 19 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم BAGTREE93

شکل5- 20 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم LSSVR94

شکل5- 21 میزان تقاضای واقعی و پیش بینی شده توسط الگوریتم BAGTREE94

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                            صفحه

فصل اول : كلیات تحقیق و ساختار پایان نامه…………………………………………………………… 8

• ضرورت و اهداف برنامه ریزی حمل و نقل شهری………………………………. 9
• ضرورت آگاهی از تقاضای سفر برای برنامه ریزی شهری……………………. 10
• تعریف مساله……………………………………………………………………………. 14
• محتویات ………………………………………………………………………………… 14

1-4-1 فصل اول : کلیات تحقیق……………………………………………………. 19

1-4-2  فصل دوم : ادبیات موضوعی و پیشینه ی تحقیق………………………. 19

1-4-3  فصل سوم : روش تحقیق………………………………………………….. 19

1-4-4  فصل چهارم : نتایج تحقیق………………………………………………. 19

1-4-5  فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………… 19

 

فصل دوم: ادبیات موضوعی و پیشینه ی تحقیق………………………………………………………. 22

• مقدمه……………………………………………………………………………………… 23
• روش های مدل کردن ترافیک……………………………………………………….. 24

• تخمین ماتریس تقاضای مبدا-مقصد با استفاده از رویکرد آماری…………. 30

  • حداکثر احتمال……………………………………………………………… 30
  • حداقل مربعات عمومی………………………………………………….. 31
  • استنباط بیزین……………………………………………………………… 33

2-4     تعیین تعداد و محل شمارشگرهای ترافیکی………………………………………. 35

فصل سوم: ارائه مدل ریاضی……………………………………………………………………………… 45

• مقدمه……………………………………………………………………………………… 46
• تعریف مسئله……………………………………………………………………………. 46

• ارایه ی مدل ریاضی پیشنهادی………………………………………………………. 48

  • اندیس­ها…………………………………………………………………….. 48
  • پارامترها…………………………………………………………………….. 48

  • 

  •  
  • متغیرهای تصمیم­گیری…………………………………………………… 49
  • مدل ریاضی………………………………………………………………… 49
  • تحلیل مدل…………………………………………………………………. 50

فصل چهارم: محاسبات و یافته­های تحقیق……………………………………………………………… 52

• مقدمه……………………………………………………………………………………… 53
• مثال عددی……………………………………………………………………………….. 53

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادات آتی……………………………………………………………….. 56

• نتیجه­گیری……………………………………………………………………………….. 57
• پیشنهادات آتی………………………………………………………………………….. 58
• یک مطلب دیگر :
• پايان نامه ارشد رشته حقوق:موضع مقنن كيفري ايران درباره تاثير جهل و اشتباه

منابع………………………………………………………………………………………………………………. 59

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………… 59

منابع لاتین………………………………………………………………………………………………….. 59

 

    

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                         صفحه

فصل چهارم

جدول (4-1) کمان های بهینه مثال عددی شبکه حمل و نقل…………………………………………… 53

 

جدول(4-2) مؤلفه های ماتریس تقاضای سفر اولیه………………………………………………………. 54

جدول (4-3) مؤلفه­های ماتریس تقاضای سفر تخمینی………………………………………………….. 54

 

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                                      صفحه                

فصل اول

شکل(1-1)شبکه کوچک برای اثبات وجود ماتریس تقاضای سفر چندگانه……………………….. 17

فصل دوم

شکل(2-1)اهمیت جریان خالص و ناخالص با توجه به قانون 3 یانگ……………………………….. 38

شکل(2-2)نمودار میانگین اطلاعات زوج مبدا-مقصد w  با توجه به احتمال سفر آن……………… 41

فصل سوم

شکل(3-1)مثال شبکه ساده برای بررسی مساله تکرار لینک …………………………………………… 50

فصل چهارم

شکل(4-1)شبکه حمل و نقل مورد بررسی………………………………………………………………… 53

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

1-1- ضرورت و اهداف برنامه­ریزی حمل­و­نقل شهری

رشد و توسعه­ی جوامع شهری، سبب افزایش نیاز این جوامع به خدمات همگانی و اجتماعی شده­است. انجام بسیاری از فعالیت­های اجتماعی و اقتصادی نیازمند تسهیلات حمل­ونقلی است. شهرها برای خدمات حمل­ونقل تا حدود زیادی به سیستم خیابان­های خود متکی هستند. این سیستم­ها برای جواب­گویی به تقاضای فزاینده­ی ترافیک اتومبیل­ها، ترافیک تجاری، حمل­ونقل عمومی، دسترسی به زمین­های اطراف و همچنین پارکینگ­ها، همیشه در حال تحمل بار اضافی هستند.

تسهیلات حمل­ونقل نیاز اساسی یک جامعه برای رشد و توسعه است. با توجه به سرمایه­ی عظیم لازم برای انواع پروژه­های شهری، نتایج عدم برنامه­ریزی مناسب از همیشه حادتر شده است. این موضوع، لزوم توجه به برنامه­ریزی صحیح در حیطه حمل­ونقل را مورد تأکید قرار می­دهد. عدم برنامه­ریزی صحیح بخش حمل­ونقل می­تواند خسارت­های زیادی  را بر روی توسعه­ی شهر، منطقه و حتی یک کشور داشته­باشد. به­عنوان مثال در ترافیک شهری مشکلات عدیده و محسوسی وجود دارد که لزوم توجه به برنامه­ریزی حمل­ونقل را نمایان می­سازد؛ خیابان­های شلوغ، آلودگی هوای شهرها، تصادف­های ترافیکی و خسارت­های مالی و جانی حاصل از تصادف­ها، راه­بندان­ها، بهم خوردن نظم و آرامش مراکز مسکونی و درمانی، ایجاد استرس و فشار روحی، اشکال در دسترسی مناطق مختلف و . . .. همه­ی این موارد لزوم برنامه­ریزی حمل­ونقل را در سطح شهری و برون­شهری روشن می­سازد.

1-5. فرضیه‌های پژوهش 10

1-5-2. فرضیه‌های فرعی 10

1-6. تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 10

1-6-1. تعاریف مفهومی.. 10

1-6-2. تعاریف عملیاتی 11

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1. شبیه‌سازهای آموزشی 14

2-1-1. تدریس و اصول یادگیری 14

2-1-2. رسانه‌های آموزشی 15

2-1-3. مزایای چندرسانه‌ای‌ها در آموزش و یادگیری 17

2-1-4. شیوه‌های استفاده از چندرسانه‌ای در آموزش 18

2-1-5 مفهوم شبیه‌سازی 18

2-1-6. انواع شبیه‌سازی 19

2-1-7. دلایل اهمیت شبیه‎سازی‎ 21

2-1-8. شبیه‌سازی‌های متکی بر کامپیوتر 22

2-1-9. نقش معلم در جریان شبیه سازی 23

2-1-10. ارتقاء خلاقیت و حل مسأله با استفاده از شبیه‌سازی‌های آموزشی 23

2-1-11. مبانی نظری به کارگیری شبیه‌سازی در آموزش 24

2-2. ساختن‌گرایی 29

2-2-1. مفهوم ساختن‌گرایی 29

2-2-2. شناخت گرایی 32

2-2-3. اصول و پیش‌فرض‎های ساختن‌گرایی و شناخت‎گرایی برای طراحی آموزشی 34

2-2-4. بهره‌گیری از نظریه ساختن‌گرایی در طراحی چندرسانه‌ای.. 37

2-3. خلاقیت 43

2-3-1. مفهوم خلاقیت 43

2-3-2. ابعاد خلاقیت 43

2-3-3. روند تحولی خلاقیت در کودکان 45

2-4. پیشینه پژوهش 46

2-4-1. پژوهش‌های داخلی 46

2-4-2. پژوهش‌های خارجی 48

2-5. مدل مفهومی پژوهش… 52

2-6. جمع‌بندی فصل دوم 58

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش

3-1. نوع و روش انجام پژوهش 61

3-2. طرح پژوهش و شیوه اجرا 62

3-3. جامعه آماری 65

3-4. روش نمونه‌گیری و حجم نمونه 66

3-5. متغیرهای پژوهش 66

3-6. ابزار اندازه‌گیری پژوهش 66

3-7. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 68

فصل جهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1. آمار توصیفی 70

4-2. آمار استنباطی 72

4-2-1. بررسی فرضیه اول پژوهش 72

4-2-2- بررسی فرضیه دوم پژوهش 73

4-2-3- بررسی فرضیه سوم پژوهش 74

4-2-4- بررسی فرضیه چهارم پژوهش… 75

فصل پنجم: بحث و تفسیر و جمع­بندی

5-1. خلاصه پژوهش 78

5-2. بحث و تفسیر فرضیه‌های پژوهش 80

5-3. نتیجه‌گیری 87

5-4. محدودیت‌ها 90

5-5. پیشنهادها 90

5-5-1. پیشنهادهای کاربردی 90

5-5-2. پیشنهادهای پژوهشی 91

منابع و مأخذ 92

پیوست‌ها 100

فهرست جداول

جدول 2– 1: مقایسه دیدگاه شناخت‌گرایی از دید ارتمر و نیوبای 36

جدول 2-2: نظریه‌های فرعی رویکرد شناخت‌گرایی از دید ارتمرد و نیوبای.. 37

جدول 2-3: نظریه‌پردازان مکتب روانشناسی یادگیری شناخت‌گرایی 37

جدول 3-1: دیاگرام طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل 61

جدول 1-4: توزیع فراوانی گروه آزمودنی‌های مورد مطالعه 70

جدول2-4: شاخص‌های توصیفی نمرات گروه آزمایش در چهار مقیاس خلاقیت در پیش آزمون و پس آزمون. 71

جدول3-4: شاخص‌های توصیفی نمرات گروه کنترل در چهار مقیاس خلاقیت در پیش آزمون و پس آزمون  71

جدول 4-4 : نتایج آزمون t مستقل بین نمرات مقیاس سیالی دانش‌آموزانی که در دو گروه آزمایش و کنترل در پیش آزمون و پس‌آزمون 72

جدول 4-5 : نتایج آزمون t مستقل بین نمرات مقیاس انعطاف‌پذیری دانش آموزانی که در دو گروه آزمایش و پژوهش در پیش‌آزمون و پس آزمون 73

جدول 4-6: نتایج آزمون t مستقل بین نمرات مقیاس بسط و گسترش دانش آموزانی که در دو گروه آزمایش و پژوهش در پیش‌آزمون و پس آزمون 74

جدول 4-7 : نتایج آزمون t مستقل بین نمرات مقیاس اصالت و ابتکار دانش آموزانی که در دو گروه آزمایش و پژوهش در پیش آزمون و پس آزمون 75

جدول 4-8: جمع‌بندی از نتایج پژوهش 76

 

 

فهرست اشکال

شکل 2-1: اقدام برای برنامه‌ریزی مداخلات مناسب بر اساس اصول نه‌گانه گانیه 39

شکل 2-2: مدل مفهومی پژوهش نظریه‌های توجیه‌کننده استفاده از شبیه‌سازی‌ها در آموزش 57

شکل 2-3: مدل مفهومی پژوهش بر اساس فرضیه‌های پژوهش 57

شکل 3-1: مراحل انجام پژوهش 62

فهرست پیوست­ها

طرح درس براساس روش ساختن گرایی 101

پرسشنامه سنجش خلاقیت تورنس 107

 

 

چکیده

هدف این پژوهش بررسی تأثیر به‌کارگیری روش شبیه‌سازی در محیط ساختن‌گرایی بر خلاقیت دانش‌آموزان در درس ریاضی متوسطه اول بود. در این پژوهش روش تحقیق از نوع شبه آزمایشی بود. جامعه آماری پژوهش6200  نفر از
دانش آموزان دختر متوسطه اول شهر اسلام‌آباد در سال تحصیلی 92-93 بودند. روش نمونه‌گیری، نمونه‌گیری گروه های در دسترس و تعداد نمونه نیز 40 نفر بودند که 20 نفر در گروه آزمایش و 20 نفر در گروه کنترل قرار داشتند. سپس برای گروه آزمایش برنامه مداخله‌ای آموزش به روش شبیه‌سازی در محیط ساختن‌گرایی اجرا گردید و گروه کنترل به شیوه سخنرانی آموزش دیدند. در این پژوهش جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه استاندارد خلاقیت تورنس استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌های به دست آمده از آزمون تی مستقل استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین گروه آزمایش و کنترل از نظر مؤلفه‌های خلاقیت ( سیالی، انعطاف‌پذیری، بسط و گسترش و اصالت و ابتکار) در سطح 05/0 تفاوت معنی داری وجود دارد .

کلید واژه‌ها: شبیه‌سازی، خلاقیت، ساختن‌گرایی.

 

 

1-1. مقدمه

امروزه شرایط آموزش در مدارس ما بر اساس نظریه‌های جدید یادگیری مهیا نیست ولی باید توجه داشت كه با علم به سطح آگاهی دانش‌آموزان ، انگیزه‌ها و شرایط جدید جامعه، تأكید روی روش‌های قدیمی تدریس و استفاده‌ی محض از روش‌های سنتی نیز مؤثر نیست. این سخن به معنای این است كه دانش‌آموزان امروزی را نمی‌توان با شیوه‌های قدیمی تدریس به صورت منفعل در كلاس نشاند و برای آنان مفاهیم ریاضی را تدریس كرد، تجربه و تحقیق نشان داده است كه یادگیری در این روش سطحی بوده و قابل اعتماد نیست.  كتب ریاضی با این هدف فعالیت‌ها را در خود گنجانده‌اند، هدف اصلی فعالیت كشف مفهوم جدید توسط خود دانش‌آموزان است. بهترین شرایط ایجاد این موقعیت كار در گروه‌های كوچك دانش‌آموزی است البته فعالیت‌هایی كه جنبه خلاقیت دارند بهتر است به صورت فردی حل شوند.

هنگامی كه دانش‌آموزان مشغول حل فعالیت هستند با پاسخ به سؤالات هدایت شده باید با استفاده از دانسته‌های قدیم خود دانش جدید را تولید كرده و در حقیقت مفهوم جدید را به مفاهیم موجود در ذهن خود پیوند بزنند.و نكته‌ی مهم برای درگیر كردن و غرق كردن دانش‌آموز در علم ریاضی در كلاس درس و نشان دادن مساله كاربردی و حل آن به كمك تكنولوژی‌های جدید كارگاهی و روش‌های جدید حل مسأله است. روش‌های جدید تدریس با كمك گرفتن از مواد جدید آموزشی و ict توانسته است ریاضیات انتزاعی را به صورت ملموس در بیاورد و دانش‌آموز كنجكاو را غرق در كاربردها و ریاضیات كاربردی در آورد.

امروزه تحقق توسعه و جامعه مبتنی بر دانش بیش از هر مؤلفه‌ای وابسته به آموزش با كیفیت است. شواهد حاكی از آن است كه یكی از عوامل مؤثر در ارتقاء كیفیت فرایند یادگیری ، استفاده صحیح، مؤثر و كارآمد فناوری‌های آموزش است (ثمری و آتشک، 1388: 101). شناخت و كاربست فناوری آموزشی از آن روی اهمیت دارد كه از طریق تسهیل یادگیری دانش‌آموزان و هم چنین كارآمد و اثربخش نمودن فرایند یاددهی- یادگیری معلمان به بهبود كیفیت فرایند یادگیری می‌انجامد (همان).

استفاده از شبیه‌سازی‌های کامپیوتری برای بهبود تدریس کلاسی مربیان بسیاری را در حوزه‌های مطالعه و پژوهش علاقه‌مند کرده است هم‌چنان که کاربرد نرم‌افزارها پیچیده‌تر می‌شود معلمان فرصت‌های بیشتری برای مطالعه پیدا می‌کنند که دانش‌آموزان را واقع‌گرایانه‌تر می‌کند تا آن چه را که در آموزش یاد گرفته‌اند به کار ببرند. به دلیل استفاده از انیمیشن، صدا، و عناصر ویدئویی که می‌تواند به کاربر خاصی بازخورد دهد به عنوان ابزارهایی به مربیان داده شده است که می‌توانند به وسیله آن‌ها محیط‌های پیچیده‌ای ایجاد کنند که شرایط زندگی واقعی را همانندسازی می‌کنند. در نتیجه این موجب درگیری بیشتر شاگرد با محیط و هم‌چنین دریافت بازخورد به خود می‌شود که می‌تواند موجب اصلاح رفتار خود شود (زمانی، 1389: 1).

از آن جا که هدف فناوری آموزشی تسهیل یادگیری و بهبود عملکرد است در این راستا شبیه‌سازی‌های آموزشی می‌توانند به عنوان تکنیک و یا رسانه‌ای موجب تحقق این هدف شوند. کاربرد شبیه‌سازی در زمینه‌های مختلف در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است و یکی از مهم‌ترین کاربرد آن در زمینه آموزش و یادگیری بوده است. در این پژوهش سعی شده است تا میزان تأثیر آن در یادگیری ریاضی و مؤلفه‌های خلاقیت شامل سیالی، انعطاف‌پذیری، بسط و گسترش و اصالت و ابتکار بررسی شود.

1-2. بیان مسأله

در مدارس ما، نمره ریاضی، ملاک شناخت دانش‌آموزان ضعیف و قوی است و در پژوهش مولیس^[1]  (2001) نتایج به دست آمده از شرکت کشور ایران در سومین مطالعه جهانی ( تیمز^[2]) ضعف دانش‌آموزان ما را در تجزیه و تحلیل مفاهیم ریاضی بر ملا ساخت. جمهوری اسلامی ایران از بین 41 کشور شرکت کننده در پایه دوم راهنمایی در درس ریاضیات، رتبه 37 و در پایه سوم راهنمایی، رتبه 38 را کسب کرد. هشتاد درصد آموخته‌های حاوی حقایق در مدت یک سال از یاد می‌روند. زیرا این اطلاعات به صورت مجزا تدریس می‌شوند و بدون این که دانش‌آموزان کاربرد مطالب آموخته شده را در زندگی واقعی درک کنند، چون اطلاعات حفظ می‌شوند و بعد از پشت سر گذاشتن آزمون نهایی فراموش می‌شوند (ترجمه: بهزاد، 1381، به نقل از رستگارپور و همکاران، 1388: 76).

با توجه به این مسأله مهم و اساسی برای رفع این مشکل می‌توان به استفاده از فناوری‌های نوین در یادگیری این درس اشاره نمود. استفاده از فناوری‌ها به فرد یادگیرنده این امكان را می‌دهد كه به جای واكنش‌های منفعلانه در فرایند یادگیری، ابتكار عمل را به دست گرفته، با انتخاب مواد آموزشی مناسب یادگیری هدفمند و معنادار داشته باشد. کدیور (1388) معتقد است: «محتواهای الكترونیكی این فرصت را برای فراگیران فراهم می‌كنند تا در مواردی مانند شركت در یادگیری، روش به كارگیری ابزار، زمان لازم برای یادگیری، میزان و سطح یادگیری، محل یادگیری و فرد یاددهنده تصمیم بگیرند و به این دلایل انگیزه بالایی برای یادگیری دارند.

در تأیید این مطلب می‌توان به پژوهش کلمنتس[3] (2000)، با عنوان «از تمرین‌ها و وظایف تا نقش‌پروژه‌ها و مسائل منحصر به فرد رایانه برای آموزش ریاضیات نوآورانه و ابتکاری»، به بررسی نقش محتوای الکترونیکی در ریاضیات پرداخته است، اشاره نمود. نتایج پژوهش وی نشان داد که فناوری‌های چندرسانه‌ای در ارائه بازخورد سریع، بالا بردن استقلال، اتصال کل به جزء، تأکید بر فهم مسأله با شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای به دانش‌آموز در اندیشیدن به راه‌حل‌های گوناگون و پیداكردن بهترین راه‌حل كمك می‌كند. در خلال كار با رایانه، دانش‌آموز بر فرایند یادگیری خویش نظارت داشته، و با آگاهی از مهارت‌های فراشناختی می‌تواند مدیریت راهبردهای انگیزشی و شناختی

یک مطلب دیگر :

پایان نامه موانع بانکداری اسلامی//عقود مشاركتي بانک

 را به دست گیرد و از منابع بیرونی (زمان، تعامل با دیگران و کمک‌طلبی) را برای رسیدن به اهداف آموزشی بهره‌مند شود (نیامی و لیونن[4]، 2010). خلاقیت در یادگیری، به فرد یادگیرنده فرصت تفکر و ارزیابی منطقی از کار و پیشرفت تحصیلی را می‌دهد و به وی در تصمیم‌گیری برای ادامه یادگیری کمک می‌کند و این مسأله در یادگیری‌های چندرسانه‌ای و برخط و الکترونیکی که حضور فیزیکی استاد کمتر یا اصلاً وجود ندارد، اهمیتی دو چندان دارد.

مطالعات دیگر نشان می‌دهند كه استفاده از فناوری‌های نوین در آموزش سنتی ، به افزایش اثربخشی یادگیری می‌انجامد: از جمله تغییرات ایجاد شده در آموزش‌های سنتی تلفیق شده با فناوری می‌توان از تغییر نگرش دانش‌آموزان، افزایش مشاركت و تعامل، و هم‌چنین بالا رفتن اعتماد به نفس دانش‌آموزان یاد کرد ( دامنز[5]، 2003).

نتایج پژوهش ذاکری (1380) نشان داد عملکرد دانش‌آموزانی که به وسیله نرم‌افزار آموزشی آموزش دیده‌اند، در مقایسه با دانش‌آموزانی که به شیوه سنتی آموزش دیده‌اند، در آزمون پیشرفت تحصیلی به طور قابل ملاحظه‌ای بهتر بوده است. با توجه به نقش فناوری‌های نوین در دنیای امروز که توانسته است، فرصت‌های بیشتری برای تعلیم و تربیت فراگیر محور ایجاد كند و تأكید را از آموزش معلم‌محوری به یادگیرنده‌محوری منتقل كند ، موضوع اصلی این است كه چگونه و با چه رویكردهایی می‌توان ضمن ایجاد یادگیری پایدار و مؤثر در دانش‌آموزان، آنان را به سوی یادگیری‌های خلاق كه در آن فعالیت فرد در تعامل با امكانات و ابزارهای تسهیل كننده تقویت و به پیشرفت تحصیلی مناسب و مطلوبی منتهی شود ، كشاند . از سویی، چگونه می‌توان از فناوری‌های نوین به شیو‌های مطلوب بهره گرفت؟ تلفیق فناوری جدید مانند شبیه‌سازی‌ها در محیط ساختن‌گرا یكی از رویكردهای جدید برای تحقق اهداف بالا در آموزش است.

از آنجا كه تلفیق فناوری‌های نوین آموزشی مانند شبیه‌سازی‌ها در برنامه درسی به امكانات گوناگونی نظیر سخت‌افزار، نرم‌افزار و نیروی انسانی ماهر و متخصص نیاز دارد، لذا پیش از تلفیق چندرسانه‌ای‌ها در برنامه درسی ، لازم است پژوهش‌های بیشتری درباره مزایا و معایب این رسانه‌ها در آموزش صورت گیرد. نتایج مطالعات تطبیقی دربارة برنامه درسی نظام‌های آموزشی كشورهای مختلف نشان می‌دهد كه دروس ریاضی به دلایل مختلف ، بهترین زمینه برای تلفیق فناوری محسوب می‌شوند: مهم‌ترین مسأله وجود نرم‌افزارهای وارداتی است ، زیرا در سایر رشته‌ها، به دلایل فرهنگی ورود نرم‌افزار از سایر كشورها (مشكل زبان، عدم تطابق برنامه درسی) امكان‌پذیر نیست، ولی در دروس ریاضی مشکلات فرهنگی کمتر است (زمانی[6]، 1996؛ زمانی، 2010؛ زمانی و قلی‌زاده، 2009؛ زمانی و همکاران، 1389). از سوی دیگر، درس ریاضی در دهه‌های كنونی اهمیت بسیاری پیدا كرده‌ است ولی تحقیقات نشان داده است كه هم‌چنان دانش‌آموزان در تمام مقاطع تحصیلی از این درس گریزانند. از جمله مشكلات موجود كه سبب افت تحصیلی در این رشتة درسی شده، ضعف در دانش پایه ریاضی دوره‌های ابتدایی و راهنمایی، اضطراب و بی‌انگیزگی در یادگیری درس ریاضی، عدم آمادگی ذهنی و روانی و ناآگاهی از نقش و تأثیر درس ریاضی در موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان است (علم‌الهدی، 1381).

با توجه به پیشینه پژوهش، هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر به‌کارگیری روش شبیه‌سازی در محیط ساختن‌گرایی بر خلاقیت دانش‌آموزان در درس ریاضی پایه متوسطه اول شهر اسلام‌آباد می‌باشد.

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش

مطالعه‌ی عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی و انگیزش در درس ریاضی، طی سه دهه‌ی اخیر بیش از پیش مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفته است . یافته‌های تحقیقات متعدد نشان داده است که پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی نه تنها از ساختارهای دانش و فرایندهای پردازش اطلاعات تأثیر می‌پذیرد بلكه به عوامل انگیزشی از جمله باورها، نگرش‌ها، ارزش‌ها و اضطراب‌ها نیز مربوط می‌شود (بسانت^[7]،1995، به نقل از رضویه و همکاران، 1384: 10). توبیاس^[8] (1993) گزارش داده است که تاکنون میلیون‌ها نفر فرصت‌های تحصیلی و شغلی خود را به این سبب از دست داده‌اند که از ریاضی و کارکرد ضعیف خود در این زمینه هراس داشته‌اند. آنان در دوران مدرسه تجاربی منفی با یادگیری ریاضی داشته‌اند که خاطره آن در سال‌های بعدی زندگی نیز حفظ شده است (همان: 11).

برای نشان دادن اهمیت این پژوهش، می‌توان به نمونه‌‌هایی از پژوهش‌های انجام شده در مورد تأثیر استفاده از چندرسانه‌ای‌ها در آموزش بر خلاقیت و عملكرد تحصیلی اشاره کرد. انگرلید و ترسی بورن[9] (2002) در گزارش خود بیان می‌كنند كه بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان و بر خودكارآمدی آن‌ها، تأثیری مثبت دارد و سبب می‌شود كه دانش‌آموزان از مهارت‌های فراشناختی بهتر استفاده كنند (زارع‌زاده، 1386: 44). علاوه بر این، نتایج مطالعات زمانی، قصاب‌پور و جبل‌عاملی، (1389)؛ زمانی و همکاران، (1389) نشان می‌دهد كه كاربرد آموزش مبتنی بر رایانه در دانش‌آموزان احساس بهتری نسبت به موفقیت در مدرسه ایجاد می‌كند و دانش‌آموزانی كه در مدارس فناوری‌محور آموزش می‌بینند ، نسبت به دانش‌آموزان مدارس عادی از عزت نفس و اعتماد به نفس بیشتری برخوردارند و از نظر دبیران و مدیران، این نوع مدارس از پرستیژ و جایگاه اجتماعی بالاتری در جامعه و نزد والدین برخورداند.

در زمینه اهمیت استفاده از شیوه‌های نوین آموزشی در تدریس و یادگیری می‌توان به پژوهش‌های حوزه آموزش و پرورش اشاره کرد که آن چه مورد توجه قرار گرفته، كیفیت تدریس است (گیوین[10] و همكاران 2005؛ گود و بروفی^[11]، 1984، 1986 و 2000؛ کلارک^[12]، 2004) و در نتایج بسیاری از این  پژوهش‌ها با بهبود كیفیت تدریس میزان پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان افزایش می‌یابد (اللهیاری، 1380 ؛ سامونز و همکاران^[13]،1995؛ عارفی، 1369؛ کاتون^[14]، 1995؛ کدخدا، 1385؛ کرامتی، 1370؛ کریمرز^[15]، 1994؛ کلامی، 1375 و والبرگ و هیرتل^[16]، 1992، به نقل از بیرمی‌پور، 1388: 51).

حال منظور از کیفیت تدریس چیست؟ در اغلب این پژوهش‌ها متغیرهایی كه در زمینة كیفیت تدریس مورد بررسی قرار گرفته اند، عبارت‌اند از: فرصت‌های یادگیری، زمان آموزش و یادگیری، مدیریت كلاسی، جو كلاسی، آموزش، متناسب‌سازی تدریس، رویكردهای یاددهی- یادگیری، نظارت بر پیشرفت تحصیلی و فعالیت‌های یادگیری فراگیران در فرایند تدریس، معلم در این زمینه نقش مهمی را ایفا می‌کند. به عبارتی، این معلم است که باید با طراحی آموزشی مناسب خود و استفاده از ابزارهای مناسب آموزشی چون شبیه‌سازی‌ها، دانش‌آموزان را در جهت هدف تعیین شده هدایت کند.

با توجه به مطالب ارائه شده اهمیت پژوهش حاضر این است كه با توجه به عملكرد نسبتاً پایین دانش‌آموزان ایرانی در درس‌های ریاضی و علوم (تیمز) چگونه می‌توان عملكرد و خلاقیت دانش‌آموزان را در دوره‌های آتی ارتقاء بخشید؟

البته باید به این نکته اساسی در اهمیت پژوهش حاضر اشاره نمود که با وجود پیشرفت‌های واقعی که در آموزش ریاضی روی داده است، تغییرات بسیار اندکی در کلاس درس ریاضی اتفاق افتاده است. بیش از چندین دهه از حضور فناوری آموزشی در آموزش ریاضی می‌گذرد، اما هنوز جایگاه خود را نیافته است. این مسئله اهمیت توجه به كیفیت ، تدریس درس ریاضی را بیش از پیش آشكار می‌سازد.

هدف فناوری آموزشی تسهیل یادگیری و بهبود عملکرد آن است. در این راستا، شبیه‌سازی‌های آموزشی می‌توانند به عنوان تکنیک و یا رسانه‌ای موجب تحقق این هدف شوند، زیرا یکی از مهم‌ترین کاربرد آن‌ها در زمینه آموزش و یادگیری است.

شبیه‌سازی‌ها توانایی به تصویر کشیدن فرآیندهای مختلف طبیعی و انسانی در یک محیط مجازی برای یادگیرندگان را دارا می‌باشند. بنا بر پژوهش‌های روتن و همکاران^[17] (2011) آلنسو و همکاران^[18] ( 2011) اسلات و هربرت^[19]( 2008)  « یک شبیه‌سازی کامپیوتری برنامه‌ای است شامل مدلی از یک سیستم ( طبیعی، مصنوعی؛ مانند تجهیزات) یا یک فرآیند». هم‌چنین، شبیه‌سازی‌ها اجازه می‌دهند تا هنگامی که داده‌های تجربی کم هستند و یا دست‌‌یابی به آن‌ها مشکل است، مدل‌های مختلفی را تجربه کرد. استفاده از شبیه‌‌سازی‌ها می‌تواند یادگیرندگان را در یادگیری تجربی و آزمایشی درگیر کند. که این می‎تواند فرصتی فراهم کند تا درباره‌ی روش‌های دانش و مهارت‌هایی که در حال استفاده از آن‌ها هستند، تفکر کنند. هم‌چنین، فرآیند شبیه‌سازی به کاربران اجازه می‌دهد تا تأثیر انتخاب‌هایشان را بدون پیامدهای فوری که تأثیر مستقیمی بر عمل واقعی داشته باشند مشاهده کنند ( نیلی احمدآبادی و همکاران، 1391: 13).

در برنامه‌های آموزشی جدید ، استفاده از روش‌های تدریس مبتنی بر ساختن‌گرایی و فرآیند حل مسئله و مهارت‌های تفکر نسبت به گذشته اهمیت بیشتری یافته است. بر اساس این دیدگاه، برنامه‌ریزان در محتوای برنامه ‌‌درسی به طرح موقعیت‌های حل مسئله‌ای می‌پردازند. در این موقعیت‌ها دانش‌آموزان راهنمایی می‌شوند تا در مسیر حل مسئله، به دانش‌ها، مهارت‌ها و نگرش‌های تازه دست یابند (بدریان و همکاران، 1389: 56).

هم‌چنین در اجرای برنامه‌های درسی جدید ، از معلم خواسته می‌شود تا تدریس خود را به شیوه گروهی سازمان‌دهی کند، به نحوی که خود نیز به عنوان عضوی از گروه دانش‌آموزان درآید. در این روش‌ها بر تعامل میان معلم و دانش‌آموزان و دانش‌آموزان با یکدیگر بیش از حد تأکید می‌شود، زیرا تجربه نشان داده‌است که تعامل و تبادل تجربیات دانش‌آموزان با یکدیگر نقش عمده‌ای در یادگیری آنان دارد. افزون بر این، فعالیت‌های گروهی موجب توسعه مهارت‌های اجتماعی از قبیل احترام به حقوق دیگران، همکاری گروهی، حق و مسئولیت قائل شدن برای دیگران، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های گروهی، سعه صدر و … در دانش‌آموزان می‌شود (پرویزیان، 1384: 67).

می‌توان گفت امروزه اهمیت مهارت‎ خلاقیت بر كسی پوشیده نیست.  اهمیت آن به ویژه در دنیای مدام در حال تغییر امروز بیشتر هم شده است. فراگیران هر چقدر كه به مراحل بالاتر یادگیری از جمله آموزش عالی نزدیك‌تر می‌شوند باید مهارت‌های یادگیری و حل مسائل خود را به طور مستقل به دست بیاورند تا از وابستگی آن‌ها به استاد كاسته شود (بوکارتس^[20]، 1997، به نقل از: راستگو و همکاران، 1389: 4). مهارت خلاقیت افراد، با تمركز آن‌ها بر مسأله و خودارزیابی مرتبط است (هپنر، بومگاردنر و جکسون^[21]، 1985، همان). اگر مهارت خلاقیت یك فعالیت شناختی است، پس بهبود بخشیدن مهارت خلاقیت از طریق آموزش بایستی هدف ارزشمندی باشد (سیمنارا^[22]، 1996، همان) و برای رسیدن به این اهداف استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند مثمرثمر باشد چنان چه امروزه فناوری‌هایی مانند شبیه سازی‌ها توانایی ارتقاء مهارت‎هایی مانند خلاقیت و حل مسأله را دارا می‌باشند. با توجه به اهمیت وجود استانداردها در ابعاد مختلف نظام آموزشی، و استفاده از شبیه‌سازها در یادگیری کار قابل ملاحظه‌ای در ایران در این زمینه انجام نگرفته است و لذا نتایج حاصل از این تحقیق می‌تواند دستاوردهای زیادی را به همراه داشته باشد.

اهمیت انجام پژوهش حاضر در این است که در بسیاری از موضوعات یادگیری در محیط‌های یادگیری چندرسانه‌ای، فرایندهای شناختی انسان نادیده گرفته شده است. لذا، یادگیری بهینه صورت نمی‌گیرد و طراحان محیط‌های یادگیری چندرسانه‌ای، باید اصولی را برای طراحی به کار گیرند که از تحمیل اضافه بار به یادگیرنده جلوگیری به عمل آورد و یادگیری او را تسهیل نماید. هم‌چنین از محدودیت‌های مطالعات انجام شده در گذشته این است که تمام آن‌ها به آموزش‌های چندرسانه‌ای در میزان یادگیری و انگیزش تحصیلی و … پرداخته بودند و پژوهشی که به بررسی شبیه‌سازها بر خلاقیت پرداخته باشد کار نشده است. بنابراین پزوهش حاضر به بررسی تأثیر شبیه‌سازها در محیط یادگیری شناخت‌گرایی بر خلاقیت دانش‌آموزان در درس ریاضی می‌پردازد.

 

1-4. اهداف پژوهش

1-4-1. هدف اصلی