ارزیابی میزان تحققپذیری مولفه های شهر خلّاق

شکل 2-4: روشهای اصلی ارزیابی پایداری.. 43

شکل 2-5: تفاوت دو دیدگاه سیستمی و جزئینگر. 45

.شکل 2-6: اجزای سیستم. 47

شکل 2-7: مراحل مدل‌سازی در سیستم داینامیک… 54

شکل3-1: فرآیند مدل‌سازی… 75

شکل3-2: فرایند مدل‌سازی در پویاییشناسی سیستم. 76

شکل3-3: دو نمایش معادل از ساختار انباشت و جریان. 79

شکل3-4: مدل تحلیلی تحقیق.. 81

شکل4-1: دیاگرام علّی بعد زیستمحیطی توسعه پایدار . 85

شکل4-2: دیاگرام علی بعد اجتماعی توسعه پایدار. 87

شکل4-3: دیاگرام علّی بعد اقتصادی توسعه پایدار. 88

شکل4- 4: دیاگرام علت و معلولی توسعه پایدار روستایی.. 90

شکل4-5: نمودار جریان منابع طبیعی.. 99

شکل4-6: نمودار جریان سرمایهگذاری.. 100

شکل4-7 : نمودار جریان هزینه درمان.. 101

شکل4-8 : نمودار جریان جمعیت.. 101

شکل4-9 : نمودار جریان توسعه پایدار روستایی.. 102

شکل4-10 : شبیهسازی کلی مدل توسعه پایدار بخش حُمیل. 112

فصل اول:

کلیات پژوهش

1-1 مقدمه

توسعهی پایدار مفهومی است که در سالهای اخیر به‌عنوان یک مسئلهی جهانی به آن نگریسته شده است. این مفهوم، از دیدگاههای مختلف موردبررسی قرارگرفته و نهادهای بسیاری کوشیدهاند از آن بهعنوان راهبردی مناسب جهت مقابله با چالشهایی، نظیر افزایش جمعیت، تخریب زیستمحیطی، محدودیت منابع، نابرابری اجتماعی- اقتصادی، بیکاری، فقر و ناهنجاریهای اجتماعی استفاده کنند (صرافی، 1379: 8). به تعبیر سازمان بهرهوری آسیا، توسعه پایدار راهبردی است برای ارتقای بهره‌وری و عملکرد زیست‌محیطی در راستای توسعه همه‌جانبه اجتماعی و اقتصادی و هدف آن ارتقای کیفیت زندگی انسان است (APO, 2005). بنابراین توسعه پایدار روستایی رهیافتی برای توسعه است که در آن، کارایی، عدالت و پایداری باهم تلفیق‌شده‌اند، به‌گونه‌ای که کارایی متضمن استفاده بهینه از منابع، عدالت متضمن فقرزدایی و کاهش شکاف بین فقرا و ثروتمندان و هدف از پایداری نیز پایداری معیشت با حفظ امرارمعاش آینده از طریق حفظ منابع طبیعی است (Brouwer, 2004: 4). درواقع پایداری نگهداری بدون اضمحلال، پشتیبان و تکیهگاه زندگی میباشد (Gane, 2007: 132). آنچه امروز در مورد توسعهی مناطق روستایی مطرح است، توسعه پایدار روستایی است. توسعهای که بتواند نیازهای کنونی بشر را تأمین کند بدون آنکه توانهای محیطی و زیستی نسلهای آینده را در تأمین نیازهایشان به مخاطره اندازد (بری، 1380: 282).

ارزیابی پایداری توسعه روستاها و سطحبندی آن‌ها جهت شکل دادن سلسله مراتبی از سکونتگاههای روستایی با روابط و کارکرد مطلوب، همواره یکی از دغدغههای برنامهریزان و متولیان امر توسعه روستایی بوده است. اما فقدان رویکرد سیستمی و جامع در نظام برنامهریزی کشور و عدم توجه مسئولین به عوامل تأثیرگذار طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به‌صورت یکپارچه در برنامههای عمرانی، موجب شکلگیری نظام فضایی نامتعادل در عرصههای روستایی شده است. ارزیابی پایداری توسعه و شناخت شاخصهای آن در کنار شناسایی وجوه اصلی ناپایداری میتواند به‌عنوان اولین قدم در آسیبشناسی توسعه روستایی و ایجاد برنامهریزی سیستماتیک جهت حرکت روستاها به سمت توسعه پایدار باشد. برای ارزیابی توسعه پایدار باید شاخصهای تعریف شوند. شاخصها به‌عنوان واژهای دارای مفهوم ضمنی، وسیلهای هستند که ارزیابی پیشرفتهای آینده را فراهم میآورند و از طرف دیگر مقصد و هدف را بیان میکنند (Patrick, 2002: 5). شاخصها مجموعه دادههای مخصوص یا دگرگون‌شده‌ای هستند که اطلاعات ضروری را برای سیاستگذاران و عموم مردم فراهم میآورند(Miranda, 1999: 74) .بنابراین رویکرد انتخابی برای انتخاب شاخصها در ارزیابی پایداری بسیار مهم است. در این تحقیق سعی شده است با رویکرد سیستمی به شناخت و معرفی شاخصهای توسعه پایدار روستایی، ارزیابی پایداری توسعه و همچنین سناریوسازی برای روند توسعه بپردازد. امید است تحقیق حاضر به این مهم دست یافته باشد.

1-2 بیان مسئله:

هر سکونتگاه روستایی از عرصههای گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که هر یک نمایانگر یکی از جنبههای زندگی اجتماعی است، تشکیل میشود. بر این اساس فضای روستایی با توجه به ویژگیهای محیطی و اکولوژیکی و خصوصیات اجتماعی _ اقتصادی خود، دارای ساختار معینی است که گویای توانمندیهای بنیادی و

یک مطلب دیگر :

فروش خودرو توسط دیجی کالا؛ فرصت یا چالش؟

استعدادهای بالقوه و بالفعل آن است (سعیدی، 1377: 19). هرگاه در روند توسعه و تکامل سازمان فضایی سکونتگاهها وقفهای ایجاد شود، در نظام و عملکرد این سازمان نابسامانیهایی به وجود میآید که منجر به ناپایداری سکونتگاه روستایی میشود. در چنین شرایطی دخالت در نظام سکونتگاهی به‌منظور پایدار نمودن و بهینهسازی آن ضروری میباشد(رضوانی، 1376: 40).

باوجود اهمیت رویکرد پایداری و توسعه پایدار و اتفاق‌نظر روی عناصر اصلی توسعه پایدار، سنجش و ارزیابی وضعیت پایداری با چالش و مشکلات اساسی مواجه است. شاید یکی از دلایل بروز چنین وضعیتی وجود دیدگاهها و نظریههای مختلف باشد، ولی به نظر میرسد نبود معیارهای مشخص جهت تبیین وضعیت پایداری، دلیل قابل‌قبول‌تری است. تعیین شاخصهایی که بتواند تمام ابعاد توسعه پایدار را پوشش دهد، برای ارزیابی پایداری امری حیاتی است.ارزیابی وسیلهای برای بررسی ارزش یا میزان یک ایده و وسیلهای برای سنجیدن میباشد.ارزیابی به ما اجازه میدهد تا مروری بر پیشرفت، تخصیص مؤثر منابع، تغییرات ایجادشده و آگاهی از انجام کارها داشته باشیم. ارزیابی میتواند بینشی را آشکار کند که منجر به بالا رفتن آگاهی و درنهایت دگرگونی اجتماعی شود و لذا برای عملیات توسعهی پایدار ضروری است (Tortman, 2005: 4). ارزیابی ما را در تعریف اهداف توسعه پایدار و ارزشیابی پیشرفت در جهت رسیدن به آن اهداف کمک میکند. ارزیابی پایداری در ادبیات و تجربیات توسعه در دو زمینه مختلف استفاده میشود. نخست، اشاره به بررسی پیشرفتها در جهت پایداری دارد، خواه اجتماعی باشد یا سازمانی و دوم اشاره به تلاش برای ارزیابی پایداری پروژهای پیشنهادی، طرحها، رهیافتها یا قوانین تدوین‌شده قبل از اینکه اجراشده باشند دارد (Emmanuel, 2007: 20).

برای ارزیابی از روش‌های متفاوتی استفاده‌شده است اما رویکرد سیستمی به دلیل دیدگاه کلنگر خود، میتواند در این زمینه به بهترین شکل کمک کند. در این رویکرد، جامعه بهعنوان یک «کلیت»، شامل مجموعه‌ای از اجزا می‌باشد که در ارتباط متقابل با یکدیگر، زمینه تداوم حیات خویش را فراهم می‌آورد. بر این اساس در دیدگاه سیستمی، جامعه یک موجودیت کلان و هشیار است که دگرگونی در یک بخش، بر تمامی تغییرات دیگر تأثیر گذاشته، موجب ارتقا و بهبود کارکرد سیستم یا افول آن می‌شود.

بصیرت حاصل از دیدگاه سیستمی، همین توجه خاص به ارتباط متقابل اجزا و دیدن آن‌ها در ذیل یک مکتب به‌هم‌پیوسته و منظم است. همین نگرش را توسعه پایدار به جامعه دارد، به عبارتی توسعه پایدار یک مفهوم سیستمی را مطرح میسازد که «هماهنگی میان سیستمهای انسانی و طبیعی»(Bossel ,1999 به نقل از آقایاری هیر، 1383: 12) از اصول جدایی‌ناپذیر آن به شمار میرود. بنابراین یکی از مزیتهای رویکرد سیستمی، همسویی آن با مفهوم توسعه پایدار است. از طرف دیگر در این نگرش، پیچیدگیهای ناشی از چندبعدی بودن توسعه پایدار در ارزیابیها مدنظر قرار میگیرد و روابط متقابل و علت و معلولی میان ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مطرح در توسعه پایدار روستایی بهدرستی مشخص میشود. خلاء این رویکرد در ارزیابیها باعث جزئینگری، عدم تبیین درست روابط علت و معلولی میان شاخصهای توسعه پایدار، در نظر نگرفتن بازخوردها و از همه مهم‌تر بیتوجهی به پویایی سیستم روستا را در پی دارد. چراکه عناصر تشکیل‌دهنده سیستم روستا در طول زمان در حال تغییر یا به‌عبارت‌دیگر پویاست. رویکرد سیستمی، با استفاده از مدلسازی و شبیهسازی، میتواند در ارزیابی توسعه پایدار، پویایی سیستم روستا را مدنظر قرار دهد و به نتایج قابل‌قبولی دست پیدا کند.

بخش حمیل نیز مانند اغلب نواحی کشور مورد توجه نبوده و لذا مشکلات عدیدهای در این باب پدید آمده است. حمیل یکی از بخشهای تابعه شهرستان اسلامآبادغرب در استان کرمانشاه است و دارای 3 دهستان با نام دهستان منصوری، هرسم و حیمل میباشد. جمعیت این بخش بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1390برابر با 17640 نفر بوده است. آبادیهای این بخش در چند سال اخیر با مشکلات مختلفی ازجمله؛ کاهش آب‌های سطحی، برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی، خشک شدن چاههای آب، بیکاری و درآمد پایین، مهاجرت روستاییان، خالی از سکنه شدن 12 آبادی و … مواجه شده است که مشکلات عوامل گوناگونی ازجمله انجام نشدن طرحهای هادی در اکثر روستاهای این بخش، دید تک‌بعدی طرحهای انجام‌شده در روستاهای دارای طرح هادی، چراکه این طرحها بعد کالبدی را بیشتر در نظر گرفته است. اما در کنار تمام این عوامل، فقدان رویکرد سیستمی به فضا مهمترین عامل عدم پایداری روستاهاست. و تا زمانی که این دیدگاه بر مدیریت و برنامههای توسعه روستایی حاکم نشود مشکلات روستا همچنان پابرجاست. روستاهای منطقه موردنظر نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین باید سعی شود مشکلات منطقه با نگرشی سیستمی و دیدی ترکیبی شناسایی شوند. این کار زمانی انجام میشود که ارزیابی سیستمی از توسعه منطقه صورت گیرد تا بر اساس نتایج به دست آمد مشکلات روستاها نمایان شوند. علاوه بر این با ارزیابی توسعه پایدار روستاهای منطقه میتوان وضعیت پایداری را برای برنامهریزان و تصمیم گیران جهت ارائه خدمات مناسب و به‌موقع به روستاهای بخش حمیل مشخص کرد و همچنین به جهتدهی روستا و حرکت آن به سمت توسعه پایدار کمک کرد.

1-3 سئوالات تحقیق:

با توجه به مسائل و مشکلات مذکور سوالات مطرح شده برای بخش حمیل به صورت زیر خواهد بود:

عوامل مؤثر بر پایداری توسعه کدامها هستند و روابط آنها به چه شکل خواهد بود؟
توسعه روستایی منطقه موردمطالعه ازلحاظ پایداری برای ده سال آینده چگونه خواهد بود؟
کدام سناریو میتواند روند توسعه روستا را به سمت پایداری سوق دهد؟

1-4 اهمیت و ضرورت تحقیق:

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب