2-2-1 شیوه کلی: مستقیم،  غیرمستقیم……………………………. 15

2-2-1-1 روش مستقیم……………………………. 16

2-2-1-2 روش‌های غیر مستقیم……………………………. 16

2-2-1-2-1 کنش……………………………… 17

2-2-1-2-2 گفتار……………………………. 17

2-2-1-2-3 نام……………………………. 18

2-2-1-2-4 محیط و وضع ظاهری…………………………….. 18

2-3 بخش سوم: انواع شخصیت‌های داستانی…………………………….. 20

2-3-1 کلی: پویا و ایستا (یا ساده و جامع)…………………………… 20

2-3-2 جزئی: انواع شخصیت‌های فرعی به تفصیل……………………………. 20

2-3-1-1 شخصیت پویا ……………………………20

2-3-1-2 شخصیت ایستا…………………………… 20

2-3-1-3 شخصیت ساده و جامع……………………………. 21

2-3-2 انواع شخصیت‌های فرعی به تفصیل……………………………. 22

2-3-2-1شخصیت قراردادی…………………………… 22

2-3-2-2 شخصیت نوعی…………………………… 22

2-3-2-3شخصیت نمونه…………………………… 22

2-3-2-4 شخصیت شرور…………………………… 23

2-3-2-5 شخصیت‌های غیرواقعی…………………………… 23

2-3-2-6 شخصیت تمثیلی……………………………24

2-3-3 شخصیت‌های اصلی و فرعی…………………………….. 24

2-3-3-1 شخصیت اصلی…………………………… 24

2-3-3-2 شخصیت فرعی…………………………… 25

فصل سوم: تحلیل و بررسی شخصیت‌های داستان‌ها ………………….26

3-1 سال 70……………………………. 27

3-1-1 زندگی نامه……………………………. 27

3-1-2 گل‌های سرخ کاغذی…………………………….. 27

3-1-2-1 خلاصه……………………………. 27

3-1-2-2 درونمایه……………………………. 28

3-1-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 29

3-1-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 31

3-2 سال 71……………………………. 38

3-2-1 زندگی نامه……………………………. 38

3-2-2 دیگر از پرستوها خبری نیست…………………………….. 38

3-2-2-1 تا صبح در باران……………………………. 38

3-2-2-1-1 خلاصه……………………………. 38

3-2-2-1-2 درونمایه……………………………. 39

3-2-2-1-3 تحلیل کلی…………………………….. 39

3-2-2-1-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 40

3-2-2-2 یاوران حرّ……………………………. 42

3-2-2-2-1خلاصه……………………………. 42

3-2-2-2-2 درونمایه……………………………. 43

3-2-2-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 43

3-2-2-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 44

3-2-2-3 انتظار……………………………. 47

3-2-2-3-1خلاصه……………………………. 47

3-2-2-3-2 درونمایه……………………………. 47

3-2-2-3-3 تحلیل کلی…………………………….. 47

3-2-2-3-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 47

3-2-2-4 در مسیر بازگشت…………………………….. 48

3-2-2-4-1 خلاصه……………………………. 48

3-2-2-4-2 درونمایه……………………………. 49

3-2-2-4-3 تحلیل کلی…………………………….. 49

3-2-2-4-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 49

3-2-2-5 راهی برای فرار……………………………. 52

3-2-2-5-1 خلاصه……………………………. 52

3-2-2-5-2 درونمایه……………………………. 53

3-2-2-5-3 تحلیل کلی…………………………….. 53

3-2-2-5-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 53

3-2-2-6 با پرستوهای مهاجر……………………………. 57

3-2-2-6-1خلاصه……………………………. 57

3-2-2-6-2 درونمایه……………………………. 58

3-2-2-6-3 تحلیل کلی…………………………….. 58

3-2-2-6-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 58

3-3 سال 72……………………………. 63

3-3-1 زندگی نامه……………………………. 63

3-3-2 تحلیل کتاب…………………………….. 63

3-3-3 مشق خاکی…………………………….. 63

3-3-3-1 آن شب عجیب…………………………….. 63

3-3-3-1-1خلاصه……………………………. 63

3-3-3-1-2 درونمایه……………………………. 64

3-3-3-1-3 تحلیل کلی…………………………….. 64

3-3-3-1-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 65

3-3-3-2  شب حادثه……………………………. 68

3-3-3-2-1 خلاصه……………………………. 68

3-3-3-2-2 درونمایه……………………………. 69

3-3-3-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 70

3-3-3-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 70

3-3-3-3 جزیره تپه ماهورها…………………………… 73

3-3-3-3-1خلاصه……………………………. 73

3-3-3-3-2 درونمایه…………………………… 74

3-3-3-3-3 تحلیل کلی…………………………….. 74

3-3-3-3-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 74

3-4 سال 73…………………………… 77

3-4-1 زندگی نامه……………………………. 77

3-4-2 دست‌ها پشت گردن……………………………. 77

 

3-4-2-1 خلاصه……………………………. 77

3-4-2-2 درونمایه……………………………. 78

3-4-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 78

3-4-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 79

3-5 سال 74……………………………. 86

3-5-1 زندگی نامه……………………………. 86

3-5-2 در سوگ سهراب…………………………….. 86

3-5-2-1 خلاصه……………………………. 86

3-5-2-2 درونمایه……………………………. 87

3-5-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 87

3-5-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 88

3-6 سال 75……………………………. 100

3-6-1 زندگی نامه……………………………. 100

3-6-2 مهمان مهتاب…………………………….. 100

3-6-2-1 خلاصه……………………………. 100

3-6-2-2 درونمایه……………………………. 101

3-6-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 102

3-6-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 102

3-7 سال 76……………………………. 124

3-7-1 زندگی نامه……………………………. 124

3-7-2 زمانی برای بزرگ شدن……………………………. 124

3-7-2-1 خلاصه……………………………. 124

3-7-2-2 درونمایه……………………………. 125

3-7-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 126

3-7-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 126

3-8 سال 77……………………………. 134

3-8-1 نصف کشتی؟ نصف دریا!…………………………… 134

3-8-1-1 خلاصه……………………………. 134

یک مطلب دیگر :

3-8-1-2 درونمایه……………………………. 135

3-8-1-3 تحلیل کلی…………………………….. 135

3-8-1-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 136

3-9 سال 78……………………………. 143

3-9-1 زندگی نامه……………………………. 143

3-9-2 گردان چهار نفره…………………………… 144

3-9-2-1 خلاصه……………………………. 144

3-9-2-2 درونمایه……………………………. 145

3-9-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 145

3-9-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 146

3-10 سال 79……………………………. 153

3-10-1 زندگی نامه……………………………. 153

3-10-2 آن مرد در باران رفت…………………………….. 153

3-10-2-1خلاصه……………………………. 153

3-10-2-2 درونمایه……………………………. 155

3-10-2-3 تحلیل کلی…………………………….. 155

3-10-2-4 تحلیل شخصیت…………………………….. 157

فصل چهارم: نتیجه ­گیری…………………………….. 170

منابع و مآخذ……………………………..174

چکیده:

نوشتن داستان درباره جنگ هشت ساله تحمیلی، در دو مقطع بزرگسال و کودک و نوجوان، از آغازین سال‌های این جنگ نابرابر شروع شده و تا امروز ادامه دارد. شخصیت‌های داستانی، پویاترین و اساسی‌ترین رکن داستان‌ها محسوب می‌شوند و در داستان‌های دفاع مقدس نیز این ویژگی کاملا چشم گیر است.

این رساله در پی آن است که شخصیت‌های ارائه شده در داستان‌های نوجوان –اعم از داستان‌های دفاع مقدس و غیر آن- به مثابه آینده سازان کشور و نیز فرهنگ جهاد و شهادت به مثابه دو رکن اصلی فرهنگ دینی ما را مورد نقد و بررسی قرار دهد. آنچه در این نقد و پژوهش اهمیت دارد، توجه به این مسئله است که آیا نویسندگان توانسته‌اند این خصوصیت را در کنار هم جمع کنند و در این صورت، آیا داستان به نحو مطلوبی ارائه شده است؟!

به منظور محدود شدن کتاب‌های مورد پژوهش به ناچار یکی از سه دهه­ی پس از انقلاب را برای تحقیق برگزیدیم. در دهه­ی شصت که دهه­ی وقوع جنگ تحمیلی است، داستان‌ها عمق زیادی ندارند و شخصیت‌ها پخته نیستند. بین دو دهه­ی هفتاد و هشتاد نیز بهتر آن دیدیم که تقدم زمانی رعایت شود.

از مطالعه این کتاب­ها برمی­آید که هرچند شخصیت پردازی این آثار در کل به نحوی مطلوب بوده است، ولی به مسائلی چون ایمان، توکل و به طور کلی اعتقادات مذهبی آن طور که باید و شاید توجه نشده و این مسئله در مواردی که رعایت شده، گاهی به شعار نزدیک گشته است.

مقدمه:

بیان مسأله:

از آنجا که کودکان و نوجوانان جمعیت قابل ملاحظه‌ای را تشکیل می‌دهند، برنامه ریزی برای تربیت و پرورش آن‌ها جزء ضروریات و دل مشغولی‌های متولیان امر تربیت بوده و هست. البته در بسیاری موارد به جای برنامه ریزی مناسب و در خور برای این دو قشر، برنامه‌هایی مغایر با علایق و فطرت آن‌ها ترتیب داده می‌شود؛ چنین افرادی یا در پی اثبات نظریه‌های علمی و تئوری‌های شخصی هستند و یا می­خواهند به وسیله رسانه‌های جمعی خواسته­های خود را به مخاطب القا ‌کنند و از این طریق فرهنگی خاص را پایه ریزی ‌نمایند؛ به طوری که بعد از چند دهه، آنچه می‌خواهند در جامعه به راحتی اجرا ‌شود.

از جمله راه‌های ارتباط نوجوانان، خلق داستان‌هایی با موضوعات مرتبط با آن‌هاست. آنچه بیش از همه در این داستان‌ها اهمیت دارد، چگونگی خلق شخصیت‌های داستانی است.

این شخصیت‌ها هر اندازه که واقعی­تر و صمیمی­تر باشند تاثیر بیشتری بر مخاطب خود خواهند گذاشت. تامل و پژوهش در این زمینه به منظور یافتن راه‌هایی برای خلق شخصیت‌هایی ماندگار و تاثیرگذار از اهداف اصلی این رساله است.

از هنرهای اصلی و اساسی هر داستان نویس، ارائه­ی شخصیت­های داستان با توجه به دیگر عناصر متن مانند: زاویه دید، زمان و مکان، درونمایه و … است. در بین شخصیت‌های گوناگون داستان، شخصیتی به عنوان عنصر کانونی یا شخصیت اصلی متن به وسیله­ی نویسنده ارائه می‌شود. با توجه به این شخصیت کانونی، دیگر عناصر متن نیز خلق و آفریده می‌شوند. تحلیل و بررسی شخصیت کانونی یا اصلی داستان، توانایی و خلاقیت نویسنده را در عرضه­ی دیگر عناصر داستانی نیز نشان می‌دهد. داستان‌های نوجوان مربوط به دفاع مقدس در دهه­ی هفتاد، که موضوع پژوهش حاضر است می‌تواند از نظر شخصیت اصلی و هنر نویسنده در ارائه­ی آن بررسی شود. در این داستان‌ها، گاه نویسنده با توجه به نام و گاهی به صورت سمبلیک و نمادین به معرفی شخصیت‌های کانونی می‌پردازد . تحلیل کیفیات مختلف شخصیت‌ها از نظر نام شناسی، رمزی بودن و چگونگی عرضه­ی مستقیم یا غیرمستقیم، کلیدی برای شناخت ویژگی‌های داستان به خصوص در اینجا _ گروه سنی نوجوان_ است.

سوال های عنوان شده:

بر این اساس در این پژوهش بر آنیم تا به پرسش‌های زیر پاسخ دهیم:

1- داستان‌نویسان این دوره تا چه میزانی به ارائه­ی شخصیت از طریق نام پرداخته‌اند؟

2- نویسندگان این دوره به کدامیک از طرق عرضه­ی مستقیم و غیرمستقیم شخصیت بیشتر توجه داشته‌اند؟

3- با توجه به گروه سنی نوجوان، آیا شخصیت‌های این دوره -این داستان‌ها- دو بعدی هستند یا چند بعدی؟