1-2-1- فرضیه پایه. 4

1-2-2- عامل خانواده 8

1-2-3- عامل اجتماعی فرهنگی؛ نیاز به محرمیت… 9

1-2-4- روابط اجتماعی؛ عامل مؤثر در ساختار خانه. 12

1-2-5- روابط خانه و مجتمع‌های زیستی.. 14

1-2-6- سایت و انتخاب آن. 19

1-3- مبانی نظری طراحی رفتاری.. 26

1-3-1- ماهیت و سودمندی مبانی نظری.. 26

1-3-2- مفاهیم مبانی نظری در رشته‌های طراحی.. 27

1-3-3- نقش علوم رفتاری در مبانی نظری طراحی.. 28

1-3-4- پایداری و دگرگونی.. 31

1-3-5- مفهوم عملكرد. 36

1-3-6- ایمنی زندگی در مقابل قابلیت زندگی.. 36

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده 39

2-1- رابطه‌ی انسان- محیط.. 40

2-1-1- علوم رفتاری و مبانی نظری معماری.. 42

2-1-2- موضوع علوم رفتاری.. 43

2-1-3- مدل‌های انسان، رفتار انسانی و تجربه محیط.. 44

2-1-4- علوم رفتاری و نهضت معماری «جدید» (مدرن) 46

2-1-5- نقش علوم رفتاری.. 50

2-1-6- جامعه‌ای برابرنگر یا سلسله مراتبی.. 50

2-1-7- قابلیت دسترسی برای همه با حفظ شأن اجتماعی.. 51

2-1-8- «تمایل» به «فضا» در مقابل «نیاز» به دسترسی.. 52

2-1-9- نتیجه‌گیری.. 53

2-2- موضوع طراحی.. 53

2-2-1- اهداف طراحی: مدافعات طراحان. 56

2-2-2- هدف طراحی تأمین نظام‌های فعالیت یا زیبایی‌شناسی؟. 57

2-2-3- طراحی برای آسایش یا ساختن؟. 58

2-2-4- ماهیت مسائل طراحی.. 59

2-2-5- مفاهیم رویه‌ی طراحی و مفاهیم محیط.. 60

2-3- نظریه‌ی اثباتی معماری.. 61

2-3-1- فعالیت‌های شناخت و مرحله‌ی شناخت… 61

2-3-2- فعالیت‌های شناختی.. 61

2-3-3- گسترة طراحی.. 63

2-3-4- مرحله‌ی شناخت… 64

2-3-5- شناخت وضع موجود. 66

2-3-6- شناخت گروههای ذی‌نفع. 67

2-3-7- شناخت محدودیت‌ها 68

 

2-3-8- تدوین اهداف… 69

2-3-9- طراحی الگوی رفتار. 69

2-3-10- الگوهای طراحی.. 70

2-3-11- تدوین نیازهای كالبدی.. 71

2-3-12- مسائل اجتماعی كالبدی اخیر در طراحی محیط- دیدگاهی هنجاری.. 71

2-3-14- تلاش‌های اخیر. 72

2-3-15- آینده 73

2-3-16- تفاوت‌های فردی در فرم نقشه‌های شناختی.. 74

2-3-17- تصاویر ذهنی و رفتار فضایی.. 78

2-3-18- نتیجه‌گیری.. 79

فصل سوم: مواد و روش‌ها 81

3-1- ارزیابی وضع موجود. 82

3-1-1- تدوین برنامه معماری.. 82

3-1-2- عدم قطعیت در برنامه‌ریزی معماری.. 83

3-1-3- كسب اطلاعات برای برنامه‌ریزی معماری.. 84

3-1-4- شیوه‌های مداخله‌گر. 84

3-1-5- شیوه‌های غیرمداخله‌گر. 85

3-1-6- فنون جمع‌آوری اطلاعات: نتیجه‌گیری.. 87

3-1-7- تحلیل اطلاعات… 88

3-1-8- مبانی نظری اثباتی.. 89

3-2- مفاهیم بنیادین.. 90

3-2-1- محیط و رفتار انسان. 90

3-2-2- نتیجه‌گیری.. 93

3-3- حس قلمرو. 93

3-3-1- قلمروپایی.. 93

3-3-2- فضاهای قابل دفاع. 94

3-3-3- عملكرد قلمروهای مكانی.. 96

3-3-4- نظام قلمروهای انسانی.. 96

یک مطلب دیگر :

3-3-5- قلمروپایی و محیط ساخته شده 98

3-3-6- تفاوتهای فردی در خلوت‌جویی.. 100

3-3-7- فضای اجتماع‌پذیر و اجتماع‌گریز. 103

3-3-8- كنترل قلمرو و تعامل اجتماعی.. 104

3-3-9- مفاهیم اجتماع محلی و محله در طراحی شهری.. 105

3-3-10- نتیجه‌گیری.. 110

3-4- محصوریت… 111

3-4-1- مقدمه. 111

3-4-2- تعریف واژگان. 112

3-4-3- اندازه 113

3-4-4- ارتفاع چهارچوب بدنه. 113

3-4-5- شکل.. 114

3-4-6- کفسازی.. 115

3-4-7- تداوم. 115

3-4-8- تداوم در آسمان. 115

3-4-9- ویژگی‌های معماری محصوریت… 116

3-4-10- بررسی عوامل کیفی محصوریت در مبانی نظری شهرسازی ایران و اروپا 117

3-4-11- نتیجه گیری.. 117

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل و بیان نتایج حاصل از تحقیق.. 119

4-1- بیان پژوهش… 120

4-1-2- فرضیه. 122

4-1-3- تحلیل دادها 123

4-1-4- نتایج بررسی سوالات شهرک غرب… 123

4-1-5- نتایج بررسی سوالات محله هفت حوض…. 128

4-1-6- بررسی حس قلمرو در هر دو محله (امیتاز از 100) 131

4-1-7- بررسی میزان حس محصوریت در هر دو محله (امتیاز از 100) 131

4-1-8- نتایج همبستگی پیرسون در شهرک غرب… 132

4-1-9- نتایج همبستگی پیرسون در محله هفت حوض…. 132

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و جمع بندی.. 133

5-1- بررسی و تحلیل سایت… 134

5-1-1- موقعیت و ویژگیهای عمومی: 134

5-1-2- برسنجهای مؤثر در طراحی شبكه ارتباطی: 137

5-1-3- معرفی مکان پروژه: 138

5-1-4- دسترسی ها: 140

5-1-5- دید ومنظر: 141

 

مقدمه

در حال حاضر توجه به نیازهای اساسی شهروندان در محیط‌های شهری و توجه به برطرف نمودن مشکلات و معضلات شهری به منظور کاهش نابهنجاری و افزایش امنیت در محیط‌های زیست از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه مدیران، برنامه ریزان و طراحان شهری بوده است و همچنین استفاده از راهکارهای جامعه‌شناسی در مسائل طراحی معماری، همواره جزو مهم‌ترین مسایل به شمار می‌رود. دیدگاه‌های تعاملی در مکاتب روانشناسی بر این باورند که انسان با محیط ارتباط برقرار می‌نماید، در آن دخل و تصرف می‌کند و از آن تأثیر می‌پذیرد. محققان با تمرکز بر نیازهای فضایی انسان در محیط زندگی، موارد متعددی را مهم دانسته‌اند که از جمله می‌توان به امنیت فضایی، روابط اجتماعی، خوانایی، خلوت، حرمت انسانی و هویت اشاره کرد. بسیاری از این نیازها جز با عرصه بندی محیط زندگی قابل تأمین نیستند. عرصه بندی محیط‌های مسکونی، نیازمند سلسله مراتب فضایی، عملکردی، اجتماعی است که با مفهوم قلمرو ارتباط ناگسستنی دارند. کلیه عوامل مربوط به قلمرو و نظارت بر آن در جهت رسیدن به آرامش مطلوب فرد و خانواده بسیار مهم می‌باشد. حفظ و دفاع از مرز قلمرو خانه و خانواده و شیوه های مداخله و تأثیر پذیری محیط بر رفتار و تعاملات اجتماعی باید به دقت بررسی و کنترل شود تا به سطح مطلوبی از زندگی امن و مطلوب برای انسان میسر شود. از سوی دیگر نیاز انسان به خانه بسیار فراتر از نیاز اولیه به سرپناه است. با تاکید بر دیدگاه های اقتصادی و جمعیتی و کم توجهی به نیازهای دیگر انسان، محیط زندگی از کیفیت لازم برخوردار نیست. با دقت و بررسی قلمرو خانواده در حیطه محله و شهرک‌های مسکونی در میابیم که نظارت بر قلمرو خانه‌های مسکونی توسط اشخاص به افزایش امنیت و میزان کاربری حرایم شخصی خانواده، کمک بسیار زیادی در جهت رسیدن به خلوت مناسب و آرامش روانی افراد می‌کند. از این رو اهمیت این موضوع چنان است که عدم توجه به قلمروهای شخص، خانواده یا دیگر گروه‌ها، در طراحی‌های شهری و معماری سبب آشفتگی در محیط می‌شود. در این تحقیق با این باور که ارتباط انسان و محیط به عوامل مختلف و متعددی وابسته است، موضوع قلمرو و محصوریت فضا را به منزله یکی از عوامل تأثیرگذار در کیفیت ارتباط انسان و محیط مسکونی، در محله و شهرک‌های مسکونی مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد.