یکی از بالاترین خسارات ناشی از حوادث غیر مترقبه، پدیده فرسایش سواحل می باشد. یكی از وظایف دولتها كاهش اثرات بلایای طبیعی بوده است . همین امر به روشنی لزوم یافتن راه حل اصولی برای كنترل و پیشگیری وكاهش خسارت ناشی از آنها را به اثبات می رساند.
مکانیزم رودخانهها به گونهای است که مقطع یک رودخانه به مرور زمان دچار تغییرات شدید میگردد. این تغییرات بویژه در قوس رودخانهها مشهودتر است. فرآیندهای فرسایش ساحل به طور مستقیم به مهاجرت جانبی آبراهههای آبرفتی مربوط میشود. اندركنش نیروهای فعال حاصل از جریان آب و نیروهای مقاوم به جریان ناشی از مواد بستر باعث فرسایش ساحل میشود.
در قوس رودخانه، نیروهای هیدرودینامیكی جریانهای ثانوی را بوجود میآورند كه خطوط جریان سطحی را به سمت ساحل بیرونی و خطوط جریان نزدیك به بستر را به سمت
ساحل داخلی منحرف میسازند. در مقطع جریان درامتداد قائم، خطوط جریان مجاور ساحل بیرونی بطرف پایین و خطوط جریان پشته متمركز داخلی به طرف بالا هستند در نتیجه پایداری ذره در نزدیكی ساحل خارجی بهم میخورد و بستر رودخانه گود میشود و از طرف دیگر در مجاورت پشته متمركز داخلی به پایداری ذره اضلافه میشود و تراز بستر افزایش پدا میكند. آبشستگی در پنجه ساحل خارجی، خطالقعر را به سمت ساحل بیرونی قوس جابجا میكند و شیب ساحل را افزایش میدهد كه در نهایت به شكست ساحل منتهی میشود.
با توجه به مطالب بیان شده در خصوص هیدرولیک جریان در خم رودخانهها، قوس خارجی همواره تحت تاثیر بردارهای شدید سرعت بوده و دچار فرسایش میگردد و در قوس داخلی رسوبگذاری ایجاد میگردد همچنین از آنجا که تخریب ساحل در قوس خارجی میتواند ضررهای زیادی را به همراه داشته باشد، حفاظت از این قسمت از ساحل بخش مهمی از مهندسی رودخانه را تشکیل میدهد. جهت محافظت ساحل در قوس بیرونی روشهای متعددی وجود دارد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
1- حفاظت ساحل بوسیله احداث آبشکن
2- حفاظت ساحل بوسیله احداث Bendway
3-حفاظت ساحل بوسیله احداث دایک
4- حفاظت ساحل بوسیله پوشش گیاهی
5- حفاظت ساحل بوسیله پوشش سنگ چین (Riprap)
6- حفاظت ساحل بوسیله پوشش خاک و سیمان
7- حفاظت ساحل بوسیله پوشش توری سنگ ها و روکش ها
8- حفاظت ساحل بوسیله پوشش با کیسه های مخصوص مخلوط سیمان و خاک
9- حفاظت ساحل با استفاده از مصنوعات ژئوسنتتیک
10- حفاظت ساحل بوسیله اجرای دیوار حائل
استفاده از آبشکن یا اپی از جمله بهترین و اقتصادیترین روش جهت محافظت سواحل در اغلب شرایط بوده و در اکثر نقاط دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.
« Bankheed ،Groin ،Groyne» کلمه ای فرانسوی است. معادل آن در زبان انگلیسی «Epi» است.
یک مطلب دیگر :
كه در زیان فارسی آب شکن ترجمه شده است. نقش آن این است که جریان آب کناره رودخانه را به طرف وسط رودخانه هدایت میکند و سرعت آب درکناره ها را کاهش میدهد و نیز قسمتی از آب رودخانه را بین اپیها به حالت سکون باقی میگذارد. در نتیجه، مواد محموله آب ته نشین میشود و رودخانه حالت پس رفتگی پیدا میکند و کناره بتدریج تثبیت میشود.
انواع آبشکن:
آبشکنها از نظر نوع استفاده به موارد زیر تقسیم میشوند:
الف: آبشکنهای طویل غیر مستغرق )قابل استفاده در آبخیزداری(
ب: آبشکنهای کوتاه غیر مستغرق )قابل استفاده در آبخیزداری(
ج: آبشکنهای طویل مستغرق (قابل استفاده در کشتیرانی)
د: آبشکنهای کوتاه مستغرق (قابل استفاده در کشتیرانی(
الگوی جریان برای دو آبشکن مستغرق و غیر مستغرق در شکل (2) ارائه شده است.
آبشکنها، نسبت به زاویه استقرار با جهت جریان آب، نیز به شرح زیر تقسیمبندی میشوند:
1- آبشکنهای برگردان یا منحرف کننده: نسبت به جریان آب بین 10 تا 15 درجه درجهت جریان آب ) به سمت پایاب)
2- آبشکن های بازدارنده: نسبت به مسیر جریان آب بین 10 تا 15 درجه در جهت عکس جریان آب ) به سمت سراب(
3- آبشکن های عمودی :زاویه معادل 90 درجه نسبت به مسیر جریان آب به سمت محور رودخانه.
در شكل (3) وضعیت قرار گرفتن آبشكن نسبت به راستای جریان نشان داده شده است.
آبشكنهای جذبی كه در آن محور آبشكن به سمت پائین تمایل دارد و این امر موجب میگردد تا جریان آب به میدان آبشكن متمایل گردد. بعلاوه در این نوع آبشكن ساحل مقابل از انحراف جریان حاصله از سازه متأثر نمیگردد.
آبشكنهای دفعی كه در آن محور آبشكن به سمت بالا تمایل دارد. در این حالت غالباً جریان آب از محدوده آبشكن به سمت ساحل مقابل رانده شده و آنرا تحت تأثیر قرار میدهد.
آبشكنهای برگردان كه در آن فقط مسیر جریان بصورت محدود از اطراف سازه منحرف میگردد.
آبشکنها بر اساس نفوذپذیری به سه دسته زیر تقسیم بندی میشوند :
1- آبشکنهای تاخیری
2- آبشکنهای تاخیری- منحرف کننده
[چهارشنبه 1399-07-30] [ 04:34:00 ق.ظ ]
|