عنوان                                                                                             صفحه
چکیده …………………………………………………………………………………………				1
فصل نخست: کلیات پژوهش ………………………………………………………………..				2
		1-1- مقدمه ………………………………………………………………………..		3
		2-1- بیان مساله ……………………………………………………………………		5
		3-1- اهمیت موضوع پژوهش ……………………………………………………..		10
		4-1- اهداف پژوهش ………………………………………………………………		12
		5-1- تعریف متغیرها ………………………………………………………………		13
فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش ……………………………………………………….				16
	1-2- مقدمه ………………………………………………………………………..			17
	2-2- سلامت روان …………………………………………………………………			18
	3-2- تعریف سلامت روان ………………………………………………………..			19
	4-2- ویژگی­های افراد سالم ……………………………………………………….			23
	5-2- نظریه­های سلامت روان ……………………………………………………..			24
	6-2- استرس شغلی ………………………………………………………………..			40
	7-2- تعریف استرس شغلی ……………………………………………………….			43
	8-2- علل استرس در محیط کار …………………………………………………..			44
	9-2- علل استرس در محیط کار …………………………………………………..			44
	10-2- نشانه­های استرس …………………………………………………………..			46
	11-2- شیوع استرس شغلی ………………………………………………………..			47
	12-2- پیامدهای استرس شغلی ……………………………………………………			48
	13-2- سبک­های مقابله ……………………………………………………………			50
	14-2- انواع شیوه­های مقابله­ای ……………………………………………………			53
	15-2- انواع مقابله­های کارآمد …………………………………………………….			54
	16-2- پژوهش­های پیشین …………………………………………………………			59
	17-2- جمع­بندی …………………………………………………………………..			73
	18-2- فرضیه­های پژوهش …………………………………………………………			73
فصل سوم: روش­ پژوهش ……………………………………………………………………				75
	1-3- طرح کلی پژوهش …………………………………………………………..			76
	2-3- جامعه آماری پژوهش ………………………………………………………..			76
	3-3- نمونه مورد مطالعه و شیوه نمونه­گیری ………………………………………			77
	4-3- ابزارهای گردآوری اطلاعات ………………………………………………..			80
	5-3- روش اجرای پژوهش ………………………………………………………..			85
	6-3- روش تجزیه و تحلیل آماری داده­ها …………………………………………			86
	7-3- ملاحظات اخلاقی ……………………………………………………………			87
فصل چهارم: یافته­ها ………………………………………………………………………….				88
	1-4- یافته­های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش  …………………………….			89
	2-4- ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش ……………………………………….			90
	3-4- یافته­های تحلیل مسیر ………………………………………………………..			90
	1-3-4- پیش­بینی سلامت روان بر اساس استرس شغلی ………………………….			91
	2-3-4- پیش­بینی راهبردهای مقابله­ با استرس بر اساس استرس شغلی …………..			94
	3-3-4- پیش­بینی سلامت روان بر اساس راهبردهای مقابله با استرس با کنترل استرس شغلی ……………………………………………………………….			99
	4-3-4- مدل نهایی پژوهش ……………………………………………………….			103
	5-3-4- برازش مدل نهایی ………………………………………………………..			106
فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری ………………………………………………………………				109
	1-5- بررسی و تبیین نتایج فرضیه­های پژوهش ……………………………………			111
	2-5- نتیجه­گیری …………………………………………………………………..			120
	3-5- محدودیت­ها …………………………………………………………………			121
	4-5- پیشنهادها …………………………………………………………………….			122
	1-4-5 پیشنهادهای پژوهشی ……………………………………………………….			122
	2-4-5 پیشنهادهای کاربردی ……………………………………………………….			122
پیوست­ها ………………………………………………………………………………………				124
			پرسشنامه استرس شغلی هلریگل و اسلوکام ………………………………………	125
			پرسشنامه سبک­های مقابله با رویدادهای استرس­زا (CISS) ………………………	126
			پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر (GHQ-28) ………………………….	128
فهرست منابع ………………………………………………………………………………….				130
	منابع فارسی …………………………………………………………………………			130
	منابع انگلیسی ……………………………………………………………………….			139
چکیده انگلیسی ……………………………………………………………………………….				145

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان	صفحه
جدول 1-4: میانگین، انحراف استاندارد و دامنه نمرات متغیرهای مورد مطالعه ………………..		89
جدول 2-4: ماتریس همبستگی مرتبه صفر بین متغیرهای پژوهش …………………………….		90
جدول 3-4: نتایج تحلیل واریانس (ANOVA) برای پیش­بینی سلامت روان بر اساس استرس شغلی ……………………………………………………………………………..		91
جدول 4-4: ضرایب تحلیل رگرسیون برای پیش­بینی رضایت شغلی آزمودنی­ها بر اساس سرسختی روان شناختی …………………………………………………………..		91
جدول 5-4: نتایج تحلیل واریانس (ANOVA) برای پیش­بینی سلامت روان بر اساس ابعاد استرس شغلی ……………………………………………………………………..		92
جدول 6-4: ضرایب تحلیل رگرسیون برای پیش­بینی رضایت شغلی آزمودنی­ها بر اساس ابعاد استرس شغلی ……………………………………………………………………..		93
جدول 7-4: نتایج تحلیل واریانس (ANOVA) برای پیش­بینی راهبردهای مقابله­ با استرس بر اساس استرس شغلی ……………………………………………………………..		94
جدول 8-4: ضرایب تحلیل رگرسیون برای پیش­بینی راهبردهای مقابله­ای آزمودنی­ها بر استرس شغلی ……………………………………………………………………………..		95
جدول 9-4: نتایج تحلیل واریانس (ANOVA) برای پیش­بینی راهبردهای مقابله­ با استرس بر اساس ابعاد استرس شغلی ………………………………………………………..		96
جدول 10-4: ضرایب تحلیل رگرسیون برای پیش­بینی راهبردهای مقابله­ای آزمودنی­ها بر ابعاد استرس شغلی ……………………………………………………………………..		97
جدول 11-4: نتایج تحلیل واریانس (ANOVA) برای پیش­بینی سلامت روان بر اساس راهبردهای مقابله با استرس و استرس شغلی …………………………………….		99
جدول 12-4: ضرایب تحلیل رگرسیون برای پیش­بینی سلامت روان بر اساس راهبردهای مقابله با استرس و استرس شغلی …………………………………………………		99
جدول 13-4: نتایج تحلیل واریانس (ANOVA) برای پیش­بینی سلامت روان بر اساس راهبردهای مقابله­ای و ابعاد استرس شغلی ……………………………………….		101
جدول 14-4: ضرایب تحلیل رگرسیون برای پیش­بینی سلامت روان بر اساس راهبردهای مقابله­ای و ابعاد استرس شغلی ……………………………………………………		101
جدول 15-4: اثرات مستقیم، غیرمستقیم و کل معنی­دار برای مدل نهایی اصلاح شده …………		104
جدول 16-4: اثرات مستقیم، غیرمستقیم و کل معنی­دار برای مدل نهایی اصلاح شده …………		105
جدول 17-4: برازش مدل نهایی مربوط به شکل 7-4، (241=N) ……………………………..		107
جدول 18-4: برازش مدل نهایی مربوط به شکل 8-4، (241=N) ……………………………..		108

 

فصل نخست

کلیات پژوهش

 

1-1 مقدمه

بدون شک در جوامع امروزی بدون داشتن شغل، زندگی کردن، امکان­پذیر نیست و هر فرد به داشتن شغلی نیازمند است تا بتواند به سازمان اجتماعی بپیوندد و در جامعه جایگاه و منزلتی بیابد. با این حال شغل فقط راهی برای تأمین نیازهای ضروری زندگی نیست، بلکه به عنوان یک عنصر حیاتی در موقعیت اجتماعی افراد به شمار می­رود (ایاکوویدز، فونتولاکیس، کاپرینیس و کاپرینیس[1]، 2003). این در حالی است که شغل افراد یکی از عمده­ترین دلایل تنیدگی در زندگی­ آن­ها است. شغل برای هر فرد به عنوان عامل تشکیل دهنده­ی هویت اجتماعی، منبع تأمین نیازهای زندگی و تشکیل دهنده­ی هویت اجتماعی محسوب می­شود و از منابع مهم تنیدگی به شمار می­آید. در مشاغلی که در آن­ها ارتباط انسانی مطرح است تنیدگی بیشتری وجود دارد (رحمانی، بهشید، زمانزاده و رحمانی، 1389). استرس شغلی[2] امروزه به مسئله­ای شایع و پر هزینه در محیط­های کاری تبدیل شده است (هوئل، اسپارکس و کوپر[3]، 2006). تقریباً تمام اندیشمندان بر این نکته اذعان دارند که استرس نتیجه تعامل بین فرد و موقعیتی است که فرد، توانایی خود را به منظور پاسخگویی به مطالبات و فشار ناکافی می­داند به طوری که موسسه ملی ایمنی و سلامت شغلی[4] (1999)، استرس شغلی را به صورت پاسخ­های فیزیکی و عاطفی زیان­آور یک شخص در زمانی که شرایط شغلی با توانایی­ها، امکانات در دسترس و یا نیازهای نیروی کار مطابقت نداشته باشد تعریف می­کند. استرس­های شغلی از جمله استرس­هایی هستند که اگر بیش از حد باشند، می­توانند با ایجاد عوارض جسمی، روانی و رفتاری برای فرد سلامت وی را به مخاطره اندازند. همچنین وجود این فشارها، با تهدید اهداف سازمانی، می­تواند موجب کاهش کیفیت عملکرد فرد گردد (دیوس و نیواستورم، ترجمه طوسی، 1373). پیامدهای سازمانی استرس، کاهش عملکرد مناسب، افزایش تعداد غیبت­ها، موارد استعفا، کاهش تعهد سازمانی و عدم امنیت شغلی کارکنان و … می­باشد (فرانکوئیس[5]، 2008). تحقیقات زیادی نشان دهنده وجود استرس شغلی و تحلیل جسمی و روانی زیاد در کارکنان می­باشد که منجر به فرار از شغل، برخورد میان کارکنان و جابجایی شدید، اختلال در سلامتی و ناتوانی در انجام وظایف، آسیب­پذیری در ارتباطات حرفه­ای، کاهش کیفیت مراقبت ارائه شده و نهایتاً نارضایتی و ترك شغل می­شود (دورایس و ویلکرسون[6]، 2003). در مطالعات متعدد که در زمینه تأثیر استرس شغلی بر سلامت روانی[7] (نیترو و تاکاشی[8]، 1999؛ نیلان[9]، 2002؛ گسرون[10]، 2002؛ هاشمی­نژاد، رحیمی مقدم، محمدیان و امیری، 1392؛ رزمی و نعمتی سوگلی تپه، 1390؛ شهرکی واحد، مردانی حموله، سنچولی و حامدی شهرکی، 1389؛ عقیلی­نژاد، محمدی، افکاری، عباس­زاده دیزجی، 1386) صورت گرفته است، استرس شغلی به عنوان یکی از مهمترین عوامل به وجود آورنده ضایعات روانی و كاهش سلامت روانی معرفی شده است كه در اغلب این مطالعات استرس به عنوان پاسخی كه مستقیماً تحت تأثیر منابع فشارزا تجربه می­شود، در نظر گرفته شده است. اما

یک مطلب دیگر :

چگونه با کمردرد مبارزه کنیم؟

 تأكید بر این مسأله اهمیت دارد كه استرس همواره به صورت مستقیم از منابع فشارزا ناشی نمی­شود، بلكه نحوه ادراك فرد از استرس، در تجربه آن، نقش اساسی دارد چرا كه بر اساس مطالعات صورت گرفته معلوم شده است كه رویدادهای استرس­زای مشابه، اثرات متفاوتی در افراد مختلف پدید می­آورند. از این رو، این باور كه متغیرهایی وجود دارند كه رابطه استرس را با سلامت روانی تعدیل می­كنند، قوت گرفته است. یکی از متغیرهایی را که در این زمینه می­توان مورد توجه قرار داد، شیوه­های مقابله با رویدادهای استرس­زاست. به طوری که بر اساس تئوری­های روان شناختی راهبردهای مقابله­ای نقش مهمی در كاهش استرس و در نتیجه افزایش سلامت روان افراد دارند؛ به بیان دیگر هر چه منابع افراد برای مقابله بیشتر باشد، كمتر این احتمال وجود دارد تا گرفتار موقعیت­هایی شوند كه در آن­ها آسیب پذیرترند (بهروزیان، خواجه­الدین، هدایی و زمانی، 1388). مکانیسم­های به کار رفته در مقابله با استرس و میزان حمایت اجتماعی و عامل مهم تعیین کننده میزان تحلیل هیجانی و کاهش کارآیی فرد هستند (بیکر، اوبرین و صلاح­الدین[11]، 2007). بر اساس تئوری­های روانشناختی سبك­های مقابله­ای نقش مهمی در كاهش استرس و در نتیجه سلامت عمومی افراد دارند (چین­آوه، 2010؛ ضیغمی و پوربهاالدینی زرندی، 1390). بنابراین با توجه به مطالب ارائه شده این فرض شکل می­گیرد که راهبردهای مقابله با رویدادهای استرس­زا می­تواند نقش واسطه­ای و همچنین تعدیل کننده در رابطه­ی بین استرس­ شغلی و سلامت روان داشته باشد بنابراین در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا به بررسی رابطه استرس­ شغلی و سلامت روان با تاکید بر نقش واسطه­ای راهبردهای مقابله­ای در کارمندان سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، پرداخته شود.

2-1 بیان مساله

نیروی انسانیِ كارآمد پربهاترین و ارزنده­ترین ثروت و دارایی هر كشور است. جوامع بسیاری علیرغم داشتن منابع طبیعی سرشار به دلیل فقدان نیروی انسانی شایسته و لایق، توان استفاده از این مواهب الهی را ندارند. نیروی انسانی کارآمد آن­هایی هستند که ضمن برخورداری از دانش و مهارت، توانایی­های لازم جهت انجام بسنده و موثر وظایف شغلی از سلامت روان برخوردار باشند (گنجی، 1391). سلامت روانی، به عنوان رفتار موزون و هماهنگ با جامعه، شناخت و پذیرش واقعیت­های اجتماعی، قدرت سازگاری با آن­ها و ارضاء نیازهای متعادل خویشتن تعریف شده است (به نقل از هاشمی­نژاد و همکاران، 1392). در این خصوص سازمان بهداشت جهانی[12] (WHO) (2005) سلامت روانی را تعادل بین جنبه­های مختلف زندگی، جهانی، اجتماعی، روحی، معنوی و هیجان می­داند و نحوه­ای که ما محیط پیرامونمان را اداره می­کنیم و برای زندگی خود تصمیم می­گیریم از اهمیت خاص برخوردار است. سلامت روانی حالت عملکرد و موفقیت­آمیز کنش روانی است که حاصل آن فعالیت­های ثمر بخش، روابط رضایت بخش با دیگران، توانایی سازگاری با تحولات و کنار آمدن با ناملایمات است. ارتقای سلامت روانی در جامعه موجب بهبود کیفیت زندگی می­شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی از هر 4 نفر 1 نفر (25درصد) از افراد در هر مرحله از زندگی از یک یا چند اختلال روانی رنج می­برند. بر اساس گزارش مرکز کنترل بیماری­های آمریکا[13] (CDC) 8/7 درصد مردان و 3/12 درصد زنان در سنین 24-18 از مشکلات روانی به ویژه استرس رنج می­برند. از ویژگی­های افراد دارای سلامت روانی می­توان به شناخت خود، انگیزه­ها، آرزوها و محیط خود، یکپارچگی شخصیت که خود موجب هماهنگی بین اعمال مختلف فرد با یکدیگر می­گردد اشاره داشت. در ایران نیز این آمار از سایر کشورها کمتر نیست؛ به طوری که در طرح ملی بررسی سلامت و بیماری در ایران میانگین اختلالات در افراد بالای 15 سال ایران 21درصد گزارش شد (خانی، یکه­فلاح و حاج­حسینی، 1392). همچنین سازمان جهانی بهداشت بر اساس شاخص جهانی بیماری­ها، برآورد می­كند كه بیماری­های روانی از جمله استرس­های مربوط به اختلالات روانی، دومین علت ناتوانی­ها تا سال 2020 خواهد بود (به نقل از کالیا[14]، 2002). این در حالی است که مطالعات متعدد انجام گرفته در گروه­های شغلی مختلف، بین سلامت روانی و رضایت شغلی افراد ارتباط قابل توجهی نشان داده­اند؛ به نحوی كه افراد با رضایت شغلی كمتر از سلامت روانی كمتری برخوردار بوده­اند (اُ-سولیوان، کیان و مورفی[15]، 2005). یکی از عامل­هایی که می­تواند سلامت روانی افراد را تحت تأثیر قرار دهد، استرس­های ناشی از شغل است. افرادی که استرس زیادی را تحمل می‌کنند توجه کمتری به انجام کار خود دارند و بنابراین ممکن است به خود و دیگر افراد سازمان آسیب­هایی وارد کنند. به طور کلی استرس شغلی، بازده و بهره‌وری کارکنان را پایین می‌آورد و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺴﺘﺮده­ای ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﯽ و ﺑﺪﻧﯽ دارد. ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺳﺘﺮس­ ﮐﺎرﮐﺮد ﺷﻐﻠﯽ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎری ﺟﺪی ﮔﺮدد (ﻣﻬﺪاد، 1389). هلمز[16] (2002) یکی از عوامل موثر بر عملکرد افراد در سازمان­ها را، استرس شغلی می­داند که سلامت روانی بسیاری از افراد را در معرض خطر قرار داده است. بدین لحاظ در دهه اخیر موضوع استرس و آثار آن در سازمان به یکی از مباحث اصلی رفتار سازمانی تبدیل شده است (به نقل از رضائیان، 1383). استرس شغلی زمانی روی می­دهد كه انتظارات از فرد بیشتر از اختیارات و توانایی­های او باشد. وقتی كه در محیط كار مجال نشان دادن خلاقیت، تصمیم­گیری و درایت از فرد گرفته شود در او استرس بروز می­نماید كه در نهایت منجر به كاهش كارایی می­شود؛ این امر یكی از مشكلات و تهدیدهای بزرگ، جهت سلامت افراد در جوامع مدرن امروزی است (مسلر و کاپوبینانکو[17]، 2001). در اغلب تحقیقاتی که استرس شغلی را مورد کنکاش قرار داده­اند نشان داده شده است که نیروى كار در معرض استرس شغلى در كشورهاى توسعه یافته حدود 30 درصد مى­باشد كه این میزان در كشورهاى در حال توسعه به مراتب بیشتر است (سوارد[18]، 2004). شواهدی در دست است که نشان می­دهد استرس می­تواند بر روی سلامتی فرد و پیامدهای مهم سازمانی از قبیل بهره­وری نیز تأثیرگذار باشد (لادو[19]، 1999). نارضایتی شغلی از پیامدهای استرس شغلی محسوب می­شود و از نظر اقتصادی و اجتماعی برای فرد هزینه­هایی در بر خواهد داشت (تایسون و پونگرونگفانت[20]، 2004). همچنین استرس شغلی با كاهش كارایی افراد، باعث افزایش میزان غیبت از محل كار، كاهش تولید، جابجایی نیرو، تعارض­های كاری، هزینه­های پزشكی، از كار افتادگی و    بودجه­های مربوط به استخدام نیروهای جدید باعث وارد شدن هزینه­های گزافی به سازمان­ها و شركت­ها می­شود (قاسمی پیرلوطی و همکاران، 1392). به طوری که سازمان بین المللی كارگر[21] (ILO) هزینه­های وارد بر كشورها به دلیل استرس شغلی را 1 تا 5/3 درصد تولید ناخالص داخلی تخمین زده و اعلام  می­كند كه این مقدار در حال افزایش است (به نقل از هاشمی­نژاد و همکاران، 1392). بنابراین می­توان با شناسایی و اصلاح عوامل تنش­زای محیط كار، از ایجاد بیماری­های روانی در این گروه از افراد جلوگیری كرد و جلوی هزینه­های تحمیلی ناشی از آن را گرفت.

[1] – Iacovides, Fountoulakis, Kaprinis & Kaprinis

[2] – job stress

[3] – Hoel, Sparks & Cooper

[4] – National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH)

[5] – Francois

[6] – Devries & Wilkerson

[7] – mental health

[8] – Norito & Takashi

[9] – Neylan

[10] – Gesrhon

[11] – Baker, O’Brien & Salahuddin

[12] – World Health Organization (WHO)

[13] – Centers for Disease Control and Prevention (CDC)

[14] – Kalia

[15] – O`sullivan, Keane & Murphy

[16] – Holmes

[17] – Mesler & Capobianco

[18] – Seward

1-6-2. تعاریف عملیاتی… 11

فصل دوم.. 12

ادبیات تحقیق.. Error! Bookmark not defined.

2-1. مقدمه. 13

2-2. استرس…. 13

2-2-1. تعاریف استرس…. 15

2-2-2. مفهوم استرس…. 15

2-2-3. نظریه‌های استرس…. 17

2-2-3-1. استرس به عنوان پاسخ درونی… 17

2-2-3-2.استرس به عنوان عوامل محیطی… 18

2-2-3-3. استرس به عنوان کنشی متقابل.. 18

2-2-4. رویکردها و دیدگاه‌های مختلف در مورد استرس…. 18

2-2-4-1. نظریه‌ی روان تحلیل‌گری… 18

2-2-4-2. نظریه‌ی ضعف جسمانی… 19

2-2-4-3. نظریه تکوین و تعامل کاژ. 19

2-2-4-4. نظریه پردازش اطلاعات . 19

2-2-5. نشانه‌های استرس در نوجوانی… 20

علل استرس…. 20

2-2-5. منابع استرس…. 21

2-2-6. عوامل ایجاد کننده استرس…. 21

2-3. اضطراب . 21

2-3-1. تعاریف اضطراب… 23

2-3-2. دیدگاه‌های نظری درباره اضطراب… 24

2-3-2-1. روانكاوی… 24

2-3-2-2.نظریه‌های رفتاری… 25

2-3-2-3. نظریه‌های انسان‌گرایی… 25

2-3-2-4. نظریه‌های زیست‌شناختی… 25

2-3-3. دیدگاههای نظری دربارة روانشناختی اضطراب… 26

2-3-4. نظریه‌های اضطراب… 26

2-3-4-1. زیگموند فروید.. 26

2-3-4-2. ملانی‌كلاین… 27

2-3-4-3. آنا فروید.. 28

2-3-4-4. هارتمن، كریس ‌و لومن‌شتاین… 29

2-3-4-5. رنه‌اشپیتز.. 29

2-3-4-6. هری استاك سالیوان.. 30

2-3-4-7. جان بالبی… 30

2-3-5. سن بروز و شیوع اختلال اضطراب… 31

2-3-6. بحران اضطراب در نوجوانی… 32

2-4. احساس تعلق.. 32

2-4-1. نظریه های احساس تعلق.. 34

2-4-1-1. نظریه آدلر.. 34

2-4-1-1-1. علاقه اجتماعی… 34

2-4-1-1-2.  سبک زندگی… 35

2-4-1-2. نظریه آبراهام مازلو.. 36

2-4-1-3. نظریه ویلیام گلاسر.. 37

2-4-1-3-1. گلاسر و نظریه نیازها. 38

2-4-1-4. نظریه بالبی… 39

2-4-1-4-1. دلبستگی… 40

2-4-1-4-1-1. موضوعهای دلبستگی- به چه کسی دلبسته شویم؟. 40

2-4-1-4-2. انواع دلبستگی… 42

2-4-1-4-3. ثبات دلبستگی… 44

2-4-2. احساس تعلق در نوجوانی… 45

2-5. بررسی پژوهشها. 46

2-5-1. بررسی پژوهش های خارجی… 46

2-5-2. بررسی پژوهش های داخلی… 50

فصل سوم.. 52

روش تحقیق.. Error! Bookmark not defined.

3-1. مقدمه. 53

3-2. روش تحقیق.. 53

3-3. جامعه آماری و حجم نمونه. 54

3-4. ابزار تحقیق.. 54

3-5. روایی و پایایی ابزار پژوهش…. 55

3-4-1. مقیاس احساس تعلق به مدرسه. 55

3-4-2. مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (DASS). 55

3-6. روش اجرا 56

3-7. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها. 56

فصل چهارم.. 58

یافته های پژوهش…. Error! Bookmark not defined.

4-1. مقدمه. 59

4-2. یافته های توصیفی… 60

4-3. یافته های استنباطی… 60

فصل پنجم.. 65

بحث و نتیجه گیری… Error! Bookmark not defined.

5-1. مقدمه. 66

5-2. بحث و نتیجه گیری… 67

5-3. محدویت های پژوهش…. 71

5-4. پیشنهادهای پژوهش…. 72

 

5-4-1. پیشنهادهای کاربردی… 72

5-4-2. پیشنهادهای پژوهشی… 72

منابع… 73

الف: منابع فارسی… 73

الف: منابع غیر فارسی… Error! Bookmark not defined.

پیوست ها. 80

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 4-1: میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پیش بین و ملاک…. 60

جدول 4-2: ماتریس همبستگی متغیرهای پیش بین و ملاك…. 61

جدول 4-3: ضرایب رگرسیونی متغیرهای پیش بین استرس و اضطراب بدون تفکیک جنسیت     61

جدول 4-4: ضرایب رگرسیونی متغیرهای پیش بین استرس و اضطراب در گروه پسران   62

جدول 4-5: ضرایب رگرسیونی متغیرهای پیش بین استرس و اضطراب در گروه دختران   63

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 1-1. مقدمه

مدرسه را می توان خانه دوم دانش اموزان قلمداد کرد. به جرأت می توان گفت مقدرا زمانی که دانش آموزان در محیط مدرسه می گذرانند بعد از محیط خانواده در رده دوم قرار دارد. محیط خانوادگی سالم ، محیطی گرم است ، محیطی است که کودک و نوجوان از حضور در آن و رابطه با اعضای آن ( پدر ، مادر ، خواهر و بردار ) ا حساس لذت می کند

محیط مدرسه که نیازهای اصلی نوجوان را در این سن برآورده نمایدو باعث ایجاد تعلق خاطر یا احساس تعلق به مدرسه در نوجوانان می شود. نیازهای اساسی دانش اموز در مقاطع ابتدایی و دبیرستان عبارتند از ثبات ، افزایش موقعیت های استقلال فردی ، فرصت هایی برای رقابت ، مواظبت و حمایت از دانش اموزان و پذیرفته شدن در جمع دوستان ( پاترسون، 2007).

هنگامی که محیط مدرسه نیازهای اساسی نوجوان را بر آورده کند در دانش آموز احساسی پدیدار می شود که خود را جزئی از مدرسه می داند، و خود را در رسیدن به

یک مطلب دیگر :

کتاب بک لینک سازی جلد ۱

 اهداف مدرسه یا جامعه مدرسه سهیم و مشترک می داند( پاترسون،2007).

احساس تعلق فرآیندی است كه به موجب آن، افراد خود را با شخص دیگری یا گروهی از افراد همسان و همانند می بینند. و مانند یك منبع تأثیرگذار بر روی انگیزش افراد برای اقدام و فعالیت مشترك عمل می كند. حس یكی بودن با یك جمع و دسته انسانی سبب می شود كه اهداف و منافع شخصی افراد تابع اهداف و منافع جمع و دسته گردد، كه در نتیجه احتمال اقدام جمعی و مشترك براساس فهم و درك مشترك را افزایش می دهد( کرامر[1]،1996).

 

1-2. بیان مساله

می­توان گفت که محیط خانواده در سن نوجوانی نسبت به محیط همسالان دارای جذابیت کمتری می­باشد. در این سن که سن هویت­یابی نوجوان است، نوجوانان از محیط خانواده رویگردان شده و به سمت محیط خارج از خانواده و محدویت­های آن، جذب می­شوند. از جمله مهمترین محیط­هایی که نوجوان به آن گرایش پیدا می­کند محیط همسالان است (کارچر^[2]، هولکومب^[3] و زامبرانو^[4]، 2008 ). محیط همسالان چندان محیط سالمی نیست و انحرافات (از قبیل استعمال دخانیات، انحرافات جنسی، مصرف مواد ) در آن به وفور یافت می­شود (کارچر، هولکومب و زامبرانو، 2008 ). از جمله جایگزین­هایی که برای محیط همسالان در این سن می­توان یافت محیط مدرسه است. محیط مدرسه در صورتی که نیازهای اصلی نوجوان را در این سن بر آورده نماید باعث ایجاد تعلق خاطر یا احساس تعلق به مدرسه در نوجوانان می­شود. نیازهای اساسی دانش­آموز در مقاطع ابتدایی و دبیرستان عبارتند از ثبات، افزایش موقعیت های استقلال فردی، فرصت هایی برای رقابت، مواظبت وحمایت از دانش­آموزان و پذیرفته شدن در جمع دوستان (روا^[5]، استوارت^[6] و پاترسون^[7]، 2007).

حال در اینجا لازم است توضیحاتی را درباره مفهوم احساس تعلق به مدرسه و عوامل موثر بر آن ارایه دهیم. درباره احساس تعلق به مدرسه تعاریف متعددی ذکر شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره شده است.

دسته­ای از تعاریف مبتنی بر دیدگاه زیست بوم شناسانه یا مبتنی بر بعد اجتماعی است. در این رویکرد احساس تعلق به صورت عمومی عبارت است از توصیف کیفیت ارتباطات در سطح جامعه و به صورت اختصاصی (احساس تعلق به مدرسه) به عنوان دیدگاه افراد که باعث افزایش پیوند آنها با محیط مدرسه می شود تعریف می گردد(لیبی، 2000 به نقل از مک نلی^[8] و همکاران، 2002). مک نلی و همکاران(2002) مهمترین عناصر این تعلق را عبارت از ارتباط موثر افراد با اعضای جامعه مدرسه، میزان تعلق افراد به اهداف جمعی و شمول یا میزان دخالت اعضا در فعالیت های اجتماعی می­داند. در این رویکرد سعی شده است به مدرسه به عنوان بخشی از جامعه نگاه شود که برای بررسی آن می بایست آنرا در بافت اجتماعی مورد بررسی قرار داد. با توجه به این رویکرد مدرسه می بایست دارای سیستمی باشد که به تمام افراد با عقاید و قومیت های متفاوت احترام گذارد(روا، استوارت و پاترسون،2007).

رویکرد دیگر در تعریف احساس تعلق به مدرسه رویکرد روانشناسی به احساس تعلق به مدرسه است که احساس تعلق به مدرسه را به عنوان یک حالت روانشناسی عنوان می­کند که در آن دانش­آموزان احساس کنند خود و دیگر دانش­آموزان مورد مراقبت و حمایت از طرف مدرسه هستند ( شوچت^[9] و اسمایث^[10]، 2009 ). براساس این رویکرد هنگامی که دانش­آموزان با قوانین سخت­گیرانه از طرف مدرسه روبرو شوند و با اولین خطا در مدرسه تنبیه یا حتی اخراج شوند دارای احساس تعلق کمتری نسبت به دانش­آموزانی هستند که در مدراس آسان­گیر می باشند ( لد^[11] و دینلا^[12]، 2009). کارچر، هولکومب و زامبرانو (2008 ) در این زمینه تعریفی دیگری را بیان کرده اند که احساس تعلق به مدرسه را به عنوان اعمالی می­داند که باعث سازگار شدن دانش­آموز در انجام یک فعالیت یا مکان خاص می شود. این اعمال باعث افزایش احساس راحتی، خوب بودن و کاهش اضطراب دانش­آموز می­شود.

در رویکرد دیگر نسبت به احساس تعلق سعی شده است با حاصل و بازده های آن تعریف شود ( جمیرسون^[13] ، کمپوس^[14] و گریف^[15]، 2003) با توجه به این رویکرد فردی دارای احساس تعلق به مدرسه می باشد که نمرات و معدل خوبی در مدرسه داشته باشد در رویکرد دیگر سعی به تعریف و اندازه گیری احساس تعلق به عنوان میزان شمول و فعالیت دانش­آموز در تکالیف مدرسه و فعالیت در امور فوق برنامه شده است( نلی^[16] وفیکی^[17]،2004 ). به طور کلی می­توان به این نکته اشاره کنیم که عنصر مشترک همه  تعاریف ارتباط ، احساس امنیت و استقلال است.

درباره عوامل تاثیر گذارنده بر روی احساس تعلق به مدرسه عوامل متعددی ذکر شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می­شود.

تحقیقات سینلهاف^[18](2009) مک نلی(2002) موریسون^[19](2008) آلن^[20]، رابینز وكاسیلاس(2008) و نشان دهنده این مطلب است که عواملی از قبیل 1- تنوع نژادی و قومیتی 2- قوانین سخت گیرانه درمدارس 3- افزایش جمعیت مدارس و کلاسها 4- سو مدیریت در کلاسها 5- افزایش فعالیت های فوق برنامه دارای ارتباط با افزایش یا کاهش احساس تعلق به مدرسه می­باشد.کارچر، هولکومب و زامبرانو(2008) عوامل گسترش دهنده احساس تعلق به مدرسه را شامل سه عامل می­دانند 1- پذیرش به وسیله دیگران 2- حمایت بین فردی 3- احساس تعلق تجربه شده. استرمان به نقل از بتی^[21]و بریو^[22] (2005 ) می­گویند با اینکه در گذشته وظایف فوق برنامه یکی از بهترین راههای افزایش احساس تعلق به مدرسه بوده است ولی هم اکنون به این نتیجه رسیده­ایم که افزایش ارتباط میان معلم و همسالان از جمله مهمترین عوامل تاثیر روی احساس تعلق به مدرسه می­باشد.   یک مدل که برای احساس تعلق مطرح گشته است مدل درونی کار می باشد. بر اساس این مدل ارتباطات و نحوه ارتباطات کودک با اولین پرستار بچه(والدین) شکل می­گیرد. این تعامل تصاویری را از خود و دیگران و محیط اطراف فراهم می­آورد که تجربیات فرد و نحوه تعبیر و تفسیر آنرا تحت تاثیر قرار می­دهد و در طول حیات تبدیل به مدل پیچیده تر و با ثبات تر می­گردد و پایه و اساس روابط با دیگران را فراهم می­آورد.( شوچت و اسمایث، 2009).

جامع­ترین مدل در جهت عوامل موثر بر احساس تعلق به مدرسه از طرف رو، استوارت و پاترسون ( 2007 ) ارایه شده است. بر اساس این مدل افزایش سلامت در مدارس باعث افزایش احساس تعلق در مدارس بوسیله دو راهبرد زیر می­گردد:

1-فرایندی که باعث افزایش مشارکت تمامی افراد و ایجاد یک اجتماع می­شود. هم چنین فعالیت در جامعه و مشارکت برابر و دمکراتیک میان اعضای جامعه.

2-ساختار سیاست­های مدارس، ترتیبات سازمانی مدارس، محیط فیزیکی، رویکردهای یاددهی و یادگیری و بطور کلی کلیه اموری که منعکس کننده ارزش مشارکت، دموکراسی و دخالت در جریان آموزش می­باشد.

در کنار دیدگاه­های مطرح شده در زمینه احساس تعلق به مدرسه، می­توان به تئوری­های کلان­تر روان­شناسی در زمینه احساس تعلق نیز بهره جست. به­طور مثال در تئوری آدلر[23] (1964)  از مفاهیمی هم­چون علاقه اجتماعی و سبک زندگی یاده شده است. در دیدگاه مازلو[24] (1979) از منظر نیازهای فردی که شامل نیازهای فیزیولوژیکی، امنیت، محبت و تعلق، احترام و خودشکوفایی مطرح شده است. در نظریه واقعیت درمانی گلاسر[25] (2008)از نیازهای اساسی انسان که شامل بقاء، محبت و تعلق، آزادی، قدرت و تفریح نام برده شده است. همانگونه که ملاحظه می­شود در نظریه­های یاد شده همواره از نیاز اساسی انسان به تعلق و محبت بین فردی به عنوان نشانه­ای از سلامت روان در نظر گرفته شده است.

از دیدگاه جامعه شناسی بنا به اعتقاد دوركیم وقتی حس تعلق به جامعه در افراد وجود داشته باشد، یك حس همانندی و قرابت به وجود خواهد آمد و پیوندهای عاطفی و دل مشغولیها و منافع مشترك افراد را به هم پیوند میدهد كه نتیجه آن افزایش و تشدید تماسهای آنان و گسترش ارتباطات در سطح جامعه است و این مهمترین ابزار برای یك مدیریت خوب بویژه در كشورهای جهان سوم است( کامر،1989)

از آنجایی­که  اضطراب به منزله‌ی بخشی از زندگانی هر انسان در همه افراد در حدی اعتدال‌آمیز وجود دارد در این مرحله به عنوان پاسخی سازش یافته تلقی می‌شود. به گونه‌ای كه می‌توان گفت: «اگر اضطراب نبود همه ما پشت میزهایمان به خواب می‌رفتیم.» عصر حاضر را عصر اضطراب می‌نامند زیرا كه در چنین عصری مظاهر اضطراب بسیار فراوان و گسترده‌اند. اضطراب در دختران بیشتر از پسران مشاهده می‌شود زیرا كه دختران لطیف‌تر و روحی حساس‌تر دارند و زودتر دچار ترس و دلهره می‌شوند و در نتیجه آن، اضطراب بیش از اندازه در دختران یافت می‌شود (كامر[26]، 1995).

1-5-1- سؤال اصلی.. 9

1-5-2- سؤالات فرعی.. 9

1-6-فرضیات تحقیق.. 10

1-6-1-فرضیه اصلی.. 10

1-6-2- فرضیه‌های فرعی.. 10

1-7- تعریف عملیاتی و مفهومی‌متغیرها 10

 

فصل دوم: مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه. 13

2-2- آلکسی تایمیا 14

2-2-1- تعریف لغوی آلکسی تایمیا 14

2-2-2 -تعریف اصطلاحی آلکسی تایمیا 14

2-2-3- ویژگی‌های آلکسی تایمیا 15

2-2-4- ساختار  و انواع آلکسی تایمیا 16

2-3- ابراز گری هیجان. 22

2-3-1- تفاوت‌های فردی در ابراز گری هیجانی.. 23

2-3-2- تفاوتهای جنسی در ابرازگری هیجانی.. 27

2-3-3- دو سوگرایی در ابراز هیجان. 28

2-3-4- بازداری در ابراز هیجان. 28

2-3-5- کنترل هیجانی.. 31

2-3-5-1-کنترل خوش خیم. 32

2-3-5-2-  کنترل پرخاشگری.. 33

2-3-5-3- نشخوار. 33

2-3-6- دوسوگرایی در ابراز هیجان و سلامت روانی.. 35

2-3-7-دوسوگرایی در ابراز هیجان و سلامت جسمانی.. 37

2-3-8- تعریف هیجان. 38

2-3-9- مفاهیم و دیدگاه‌های هیجان. 40

2-3-10- ابعاد و مولفه‌های هیجان. 43

2-3-11- اجزای هیجان. 46

2-3-12- نظم هیجانی.. 47

2-3-13- هوش هیجانی.. 48

2-3-14- نظریه‌های ابراز هیجان. 48

2-4- شخصیت و تیپ شخصیتی.. 52

2-4-1- تعریف تیپ شخصیتی D.. 55

2-4-2 – تعریف تیپ شخصیت B.. 56

2-4-3- تعریف تیپ شخصیت A.. 56

2-4-4- تعریف تیپ شخصیت C.. 57

2-4-5 – نظریه‌های شخصیت… 57

2-4-5-1- نظریه روانکاوی.. 57

2-4-5-2- نظریّه‌های شناختی.. 58

2-4-5-3- نظریه‌های تیپ شناختی شخصیت… 59

2-4-5-4- نظریه یونگ… 60

2-4-5-5- نظریه صفات شخصیتی.. 60

2-4-5-5-1- نظریه گوردون آلپورت… 61

2-4-5-5-2- نظریه ۱۶ عامل شخصیت ریموند کتل.. 61

2-4-5-5-3- سه بعد شخصیت آیزنک… 62

2-4-5-5-4- نظریه پنج عامل شخصیت… 62

2-4-5-6-  رویکردهای موجود در باب شخصیت… 63

2-5- ارتباط آلکسی تایمیا  و ابرازگری هیجان. 64

2-6 – سبک‌های ابراز هیجان و خصوصیات شخصیتی.. 65

2-7-  یافته‌های توصیفی مربوط به متغیر‌های تحقیق.. 66

2-8- مطالعات انجام شده مرتبط با پژوهش… 66

2-8-1- مطالعات انجام شده خارج کشور. 66

2-8-2- پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور. 70

 

فصل سوم: روش اجرای پژوهش

3-1- روش تحقیق.. 73

3-2- جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری.. 73

3-3- روش گردآوری اطلاعات… 73

3-4- ابزار گرد آوری اطلاعات… 74

3-5-  تجزیه و تحلیل داده ها 76

 

فصل چهارم. : تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه 78

4-3- یافته‌های مربوط به فرضیه‌های تحقیق.. 82

 

فصل پنجم. : بحث و نتیجه گیری

5-2- محدودیت‌های تحقیق.. 96

5-3- پیشنهادات   96

5-3-1 پیشنهادهای کاربردی.. 96

5-3-2- پیشنهادهای پژوهشی.. 97

منابع و مـآخذ 98

چكیده انگلیسی  110

 

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                       صفحه

 

جدول4-1 فراوانی و درصد نمونه مورد پژوهش بر حسب جنس… 78

جدول4-2 فراوانی و درصد نمونه مورد پژوهش بر حسب وضعیت تاهل.. 79

جدول4-3 فراوانی و درصد نمونه پژوهش بر حسب  رشته تحصیلی.. 79

جدول4-4 فراوانی و درصد نمونه مورد پژوهش بر حسب شهر محل سکونت… 80

جدول4-5 فراوانی و درصد نمونه مورد پژوهش بر حسب ترتیب تولد. 81

جدول4-6 گروه نمونه مورد پژوهش بر حسب سن.. 81

جدول4-7 ماتریس همبستگی متغیر‌های آلکسی تایمیا ،  تیپ شخصیتی D با سبک‌های ابراز هیجان. 82

 

جدول4-8 ماتریس همبستگی متغیر‌های تیپ شخصیتی D با سبک‌های ابراز هیجانی.. 83

جدول4-9 ماتریس همبستگی متغیر‌های الکسی تایمیا  با سبک‌های ابراز هیجان. 83

جدول4-10 ماتریس همبستگی متغیر‌های آلکسی تایمیا با کنترل گری در ابراز هیجان. 84

جدول4-11 ماتریس همبستگی متغیر‌های آلکسی تایمیا   با دو سو گرایی در ابراز هیجان. 84

جدول4-12 ماتریس همبستگی متغیر‌های تیپ شخصیت D  با دو سو گرایی در ابراز هیجان. 85

جدول4-13 مقایسه میانگین نمره الکسی تایمیا   در دانشجویان زن و مرد. 85

جدول 4-14 آزمون تی برای مقایسه میانگین نمرات الکسی تایمیا در بین دانشجویان زن و مرد. 86

جدول4-15 مقایسه میانگین نمره تیپ شخصیتی D در بین دانشجویان زن و مرد. 86

جدول 4-16 آزمون تی  برای مقایسه میانگین نمرات تیپ شخصیتی D در بین دانشجویان زن و مرد. 86

جدول4-17 مقایسه میانگین نمره زیر مولفه های سبک‌های ابراز هیجان در بین دانشجویان زن و مرد. 87

جدول 4-18 آزمون تی  برای مقایسه میانگین نمرات زیر مولفه های سبک‌های ابراز هیجان در بین دانشجویان زن و مرد 87

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                       صفحه

 

نمودار ٢-١-روابط فرض شده بین یك الگوی هیچان-تولید (سطح حالت تحلیل و سه بعد پرسشنامه ابراز گری بر كلی (سطح صفت تحلیل )…………………………………………………………………………………………………… 24

نمودار ٢-٢ روابط بین سه بعد ابرازگری هیجانی.. 26

 

فصل اول

كلیات

 

1-1- مقدمه

مشکلات هیجانی و میان فردی در سر تاسر جهان در صدر لیست بیماری‌های روانی قرار دارد، به طوری که بیشتر از 46 میلیون نفر در آمریکا تنها از اختلالات هیجانی و خلقی رنج می‌برند (کسلر[1] و همکاران، 1994؛ به نقل از وکیلی عباسعلیلو، 1393). تأثیر بسیار زیاد این مشکلات بر روند زندگی افراد و جامعه (ازجمله؛ هزینه‌های بهداشتی و درمانی، از دست دادن شغل، مشکلات بین فردی و…)، موجب شده است تا تعداد قابل‌توجهی از تحقیقات معطوف به این موضوع شود. نتایج تحقیقات انجام شده شامل معرفی الگوی‌های شناختی، شخصیتی، روابط خانوادگی و…، برای درک و فهم علل مشکلات ذکر شده می‌باشد. عواطف و هیجان‌ها بخش مهم و اساسی زندگی انسان را تشكیل می دهند به گونه ای كه تصور زندگی بدون آن دشوار است. ویژگی‌ها و تغییرات عواطف، چگونگی ارتباط عاطفی و درك و تفسیر عواطف دیگران نقشی مهم در رشد و سازماندهی شخصیت، تحول اخلاقی و روابط اجتماعی، شكل گیری هویت و مفهوم خود دارد (لطف آبادی، 1379). هیجان احساسی ذهنی است كه بر افكار و رفتار و جسم

یک مطلب دیگر :

باورهای غیر منطقی آلیس//پایان نامه رضایت زناشویی

 تأثیر می گذارد و از آنها تأثیر می پذیرد (مسكن[2] و همکاران، 2000). ابراز هیجان نیز تأثیر زیادی بر روابط بین فردی دارد (كندی مور[3] و واتسون[4]، 2001). بطور کلی هیجان به دو شیوه قابل مطالعه است. 1. بررسی تأثیر محتوای هیجانی اطلاعات دریافت شده و 2. بررسی تأثیر حالت هیجانی فرد در هنگام یاد سپاری. ابرازگری هیجانی به عنوان یک مولفه اصلی هیجان‌ها به نمایش بیرونی هیجان بدون توجه به ارزش (مثبت یا منفی) یا روش (چهره ای، کلامی‌یا حالت بدنی) اطلاق می‌شود (لویس[5]، 2000). بر همین اساس، برخی از افراد هیجان‌های خود را آزادانه و بدون نگرانی از پیامدهای آن ابراز می‌کنند. این افراد دارای شیوه ابراز هیجان، از نوع ابرازگری هیجانی[6] هستند (ایمونز و کلبی[7]، 1995). برخی دیگر گرایش به بازداری در ابراز پاسخ های هیجانی خود دارند. این افراد دارای شیوه ابراز هیجان از نوع بازداری هیجانی هستند (کینگ[8] و ایمونز، 1990). در بررسی علل و عوامل تأثیر گذار بر سبک ابراز هیجان، تیپ های شخصیتی[9] از جمله متغیرهای مطرح در این زمینه بوده است که از میان تیپهای شخصیتی مختلف تیپ شخصیتی D اخیرا مورد توجه محققین قرار گرفته است (لیم[10] و همكاران، 2011).

تیپ شخصیتی D دارای دو مؤلفه ی عاطفه منفی و بازداری اجتماعی می باشد. عاطفه منفی با تمایل به بیان هیجانات منفی مشخص می شود. افراد دارای عاطفه منفی بالا، بیشتر تمایل به تجارب عاطفه منفی در همه اوقات، صرف نظر از موقعیت دارند (دنولت[11]، 1998). عاطفه منفی ممكن است هم به عنوان یك متغیر مداخله گر و هم به عنوان یك عامل خطر واقعی عمل كند (دنولت و همکاران، 2000).

بازداری اجتماعی با تمایل پایدار به بازداری تجربیات هیجانی و رفتاری در تعاملات اجتماعی مشخص می شود. افراد دارای بازداری اجتماعی بالا بیشتر تمایل دارند كه از طریق كنترل بیش از حد خود بیانگری (عدم ابراز و تصریح عقاید وخصوصیات خود) از واكنش های منفی دیگران جلوگیری كنند (ایمونسا[12] و همکاران، 2007) و همین رویکرد موجب ایجاد آشفتگیهای پایدار در این افراد میشود؛ بنابراین در این مبحث به بررسی ارتباطات بین الکسی تایمیا با سبکهای ابراز هیجان و تیپ شخصیتی D پرداخته شده است.

 

1-2- بیان مسئله

مهارت در ابراز هیجان مقابله با چالش‌های زندگی را آسان تر می‌کند و منجر به افزایش سلامت روانی در اینگونه افراد میشود (کینگ و امونز، 1990). افرادی که از نظر هیجانی توانمند هستند، در موقعیت‌های مختلف احساس‌های خود را تشخیص می‌دهند، مفاهیم ضمنی آن را درک می‌کنند و به گونه موثری حالت‌های هیجانی خود را برای دیگران بیان می‌کنند. این افراد در مقایسه با افرادی که توانایی درک و بیان حالت‌های هیجانی خود را ندارند، در کنار آمدن با تجربه‌های منفی از موفقیت بیشتری برخوردارند و سازگاری مناسب تری را در ارتباط با محیط و دیگران نشان می‌دهند (گلمن[13]،1995).

اصطلاح آلکسی تایمیا[14] (ناگویی خلقی)، اولین بار توسط سیفنوس[15] (1972، 1973) برای توصیف مجموعه ای از ویژگی‌های شناختی و عاطفی و در توصیف افرادی به کار برده شد که فقدان ظرفیت عاطفی آنها، منجر به شکست در توصیف هیجانات و به کلام در آوردن آنها می‌شد (میجر[16] و همکاران، 2006). آلکسی تایمیا به عنوان یک اختلال چند شامل دشواری در شناسایی احساسات[17]، دشواری در توصیف احساسات[18] و سبک تفکر بیرون مدار[19] میشود. درکل آلکسی تایمیا را می‌توان به عنوان نقص در بازنمایی هیجان ها، پردازش شناختی و تنظیم حالات هیجانی بین فردی در نظر گرفت (تیلور[20] و بگبی[21]، 2004). بنابراین آلکسی تایمیا یا نارسایی هیجانی بعنوان یک پدیده ی هیجانی شناختی به اختلال خاص در کارکرد روانی اطلاق می‌شود که در نتیجه ی فرآیند بازداری خودکار اطلاعات و احساسات هیجانی به وجود می‌آید. ناتوانی در ارزیابی و ابراز هیجان‌ها را با آلكسی تایمیا در ارتباط دانسته اند (بگبی و همکاران، 1994).

در ارتباط با آلکسی تایمیا، مؤلفه‌های مختلفی مطرح شده اند که از جمله‌ی آنها می‌توان به تیپ شخصیتی D و سبک‌های ابراز هیجان اشاره کرد. پژوهشگران آسیب شناسی روانی معتقدند که عدم توانایی به کارگیری و اصلاح مهارتهای تنظیم هیجانی، پیش بینی کننده آسیب‌های روانی فرد در آینده می‌باشد. به همین دلیل هنگامی كه فرد با یك موقعیت هیجانی روبرو می شود احساس خوب و خوش بینی برای كنترل هیجان كافی نیست بلكه وی نیاز دارد كه در این موقعیت‌ها بهترین كاركرد شناختی را نیز داشته باشد (رضوان و همکاران، 2006). در همین رابطه، پاركر[22] و همكاران (1993) و كوینتون[23] و واگنر[24] (2005) گزارش کرده اند كه آلكسی تایمیا با دوسوگرایی در ابرازگری هیجانی رابطه دارد.

ابرازگری هیجانی از ابعاد مهم و تامین‌کننده سلامت روان است و نقش کلیدی در سلامت روان دارد؛ زیرا در صورت عدم ابراز هیجان خاطرات آسیب‌زا همراه با هیجانات سرکوب شده به مقاومتی ناهشیار و نشانگان آسیب‌زا منجر می‌شوند. از دیدگاه علوم شناختی، هیجان‌ها به عنوان دسته ای از طرحواره‌های مبتنی بر پردازش اطلاعات شناخته می‌شوند که شامل فرآیندها و تجسم‌های نمادین و غیر نمادین هستند. کاهش ابراز هیجانات اساسا بیانگر نوعی فقدان یا بدتنظیمی‌هیجانات است. به همین صورت آسیب در ظرفیت‌های پردازش هیجانی مبتنی بر نارسایی هیجانی ممکن است یک عامل خطر احتمالی برای انواع مشکلات سلامت روان باشند. دوسوگرایی در ابرازگری هیجانی، گرایش به ابراز هیجان داشتن ولی ناتوان از ابراز آن بودن، ابراز هیجان بدون تمایل واقعی، ابرازكردن و سپس پشیمان شدن می باشد (كینگ و امونز[25]، 1990). دوسوگرایی در ابرازگری هیجان ممکن است به عنوان احساس های هیجانی به سرعت متغیر یا به طور همزمان شدید و متضاد به یک موضوع تعریف شود (کینگ، 1998). كنترل هیجانی و دوسوگرایی در ابرازگری هیجانی، خود دو سبك از سبك های ابراز هیجان هستند. افراد توانمند از نظر کنترل هیجانی، احساس های خود را تشخیص می‌دهند، مفاهیم ضمنی آن را درك می‌کنند و به گونه مؤثرتری حالت های هیجانی خود را برای دیگران ابراز می‌دارند. برخی افراد هیجان‌های خود را آزادانه و بدون نگرانی از پیامدهای آن ابراز می‌کنند؛ برخی دیگر در انتقال حالت های هیجانی محافظه کارند و برخی هیجان های ناراحت کننده را در ذهن خود مرور می‌کنند و افرادی نیز ممکن است ابرازگر یا غیر ابرازگر باشند، ولی در عین حال در مورد سبک ابرازگری خود متعارض باشند (کینگ و کلبی، 1995).

نتایج پژوهشهای کاستلی[26] و همکاران (2013)؛ دالبداک[27] و همکاران (2013)، مظاهری و افشار (1389)؛ لی[28] و همکاران (2007) نشان داده است که بین آلکسی تایمیا و دو بعد دشواری در شناسایی احساسات و دشواری در توصیف احساسات آن، با افسردگی و اضطراب همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد از طرفی اضطراب با ویژگی‌های شخصیت D رابطه تنگاتنگی دارد. نتایج تحقیقات ویلیامز[29] و همکاران (2011) و ماتن[30] و جنکاز[31] (2007) نیز موید همین نتیجه بوده است.

تیپ شخصیتی D به عنوان یك تیپ شخصیتی آشفته تعریف می شود كه شامل دو رویداد همزمان هیجان پذیری منفی (تمایل به تجربه ی هیجانات منفی) و بازداری اجتماعی (تمایل به بازداری از خود ابرازی در تعاملات اجتماعی) است (دنولت، 1998). هنگامی كه فردی این دو خصوصیت شخصیتی یعنی عاطفه منفی و بازداری اجتماعی را به طور همزمان و با شدت بالا دارا باشد، به عنوان تیپ شخصیت D یا شخصیت پریشان طبقه بندی می شود. به همین ترتیب، بازداری اجتماعی با تمایل پایدار به بازداری تجربیات هیجانی و رفتاری در تعاملات اجتماعی مشخص می شود. افراد دارای بازداری اجتماعی بالا بیشتر تمایل دارند كه از طریق كنترل بیش از حد خود بیانگری (عدم ابراز و تصریح عقاید وخصوصیات خود) از واكنش های منفی دیگران جلوگیری كنند (ایمونسا و همکاران، 2007).

مطالعه پژوهشهای پیشین اهمیت بررسی و تشخیص عوامل موثر بر الکسی تایمی که میتوانند نقش تشدید کننده یا متعادل کننده داشته باشند را آشکار میشود. از آنجایی که بیشتر ادبیات در این زمینه آلکسی تایمیا را با مؤلفه‌های اثر گذار بر آن به طور جداگانه بررسی کرده اند، شناسایی رابطه تیپ شخصیتی D، سبک‌های ابراز هیجان با آلکسی تایمیا، می‌تواند به روشن شدن همپوشانی این صفات با یکدیگر کمک کرده و نشان دهد که کدام دسته از متغیر‌ها به لحاظ همپوشی با این سازه می‌توانند در ابتلا به اختلالات، تداوم آنها و دشواری در درمان، تاثیرگذار باشند. از این رو پژوهش حاضر به بررسی ارتباط بین آلکسی تایمیا با تیپ شخصیتی D و سبک‌های ابراز گری هیجان پرداخته است تا به طور همزمان نقش ارتباطی این عوامل را مورد بررسی قرار دهد و از طریق فهم بیشتر این سازه، امکان اقدامات پیشگیرانه و تشخیص بهتری را فراهم آورد.

1 . Kesller

[2] . Mesken

[3] . Kenndey-Moore

[4] . Watson

2-2-بحث نظری………………………………………………………………………………………………………………………………..      22

2-2-1-سلامت روان از دیدگاه مکاتب مختلف ……………………………………………………………………………….      22

2-2-2-پیشرفت تحصیلی ……………………………………………………………………………………………………………….       29

2-2-3 –اشتغال مادر………………………………………………………………………………………………………………………..      31

2-3-پژوهش های انجام شده در ایران ……………………………………………………………………………………………       32

2-4- پژوهش های انجام شده خارج از ایران …………………………………………………………………………………..      41

2-5- جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………………………       50

2-6-فرضیه های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………      51

2-6-1- فرضیه های اصلی پژوهش …………………………………………………………………………………………………      51

2-6-2-فرضیه های فرعی پژوهش …………………………………………………………………………………………………       51

2-7-تعاریف عملیاتی واژه ها …………………………………………………………………………………………………………….     52

2-7-1-تعریف مفهومی سلامت روان ………………………………………………………………………………………………      52

2-7-2- تعریف عملیاتی سلامت روان………………………………………………………………………………………………      52

2-7-3- تعریف مفهومی پیشرفت تحصیلی …………………………………………………………………………………….      53

2-7-4- تعریف عملیاتی پیشرفت تحصیلی………………………………………………………………………………………      53

فصل سوم : روش کار و تحقیق

3-1-مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………..     55

3-2-طرح پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………..      55

3-3-جامع آماری……………………………………………………………………………………………………………………………….      55

3-3-1-حجم نمونه وروش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………     55

3-4-ابزار های جمع آوری اطلا عات ………………………………………………………………………………………………..      56

3-4-1- پرسشنامه سلامت روانی گلد برگ و هیلر(GHQ28).. ……………………………………………………..     56

3-4-2- پرسشنامه رضایت از شغل (JDI)……………………………………………………………………………………….      58

3-4-3 -پرسشنامه دمو گرافیک……………………………………………………………………………………………………..       60

3-5- روش اجرای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………       60

3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………………………..       61

فصل چهارم :نتایج

4-1-توصیف دادها …………………………………………………………………………………………………………………………..       63

4-1-1- توصیف متغیرهای جمعیت شناختی…………………………………………………………………………………..      63

4ـ 1ـ2 -توصیف متغیر سلامت عمومی…………………………………………………………………………………………….      65

4-2 -تحلیل یافته های تأییدی و استنباطی……………………………………………………………………………………..     68

4-2-1اولین فرضیه اصلی پژوهش…………………………………………………………………………………………………..       69

4-2-2-دومین فرضیه اصلی پژوهش……………………………………………………………………………………………….       70

4-3-فرضیه های فرعی پژوهش………………………………………………………………………………………………………….     71

4-3-1- اولین فرضیه فرعی پژوهش…………………………………………………………………………………………………      71

4-3-2- دومین فرضیه فرعی پژوهش…………………………………………………………………………………………………    72

4-3-3- سومین فرضیه فرعی پژوهش……………………………………………………………………………………………..      73

4-3-4- چهارمین فرضیه فرعی پژوهش……………………………………………………………………………………………     75

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1.- بهداشت روانی……………………………………………………………………………………………………………………………    77

5-2- محدودیت های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………..     87

5-3- پیشنهادهای برای پژوهش های بعدی. ………………………………………………………………………………….      88

منابع و مآخذ

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………….      91

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………     102

 

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………     114

 

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                              صفحه

4-1.  جدول: فراوانی (میانگین، انحراف معیار، حداقل، و حداکثر) سن در دو گروه دارای مادران شاغل و خانه دار…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..   70

4-2.  جدول: نتایج t مستقل برای مقایسه میانگین میزان سن در دو گروه دختران دارای مادران شاغل و خانه دار…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..   70

4-3.  جدول: نتایج t مستقل برای مقایسه میانگین زیرمقیاس‌های سلامت عمومی در دو گروه دختران دارای مادران شاغل و خانه دار…………………………………………………………………………………………………………….     72

4-4.  جدول: نتایج t مستقل برای مقایسه سلامت عمومی در دو گروه دختران دارای مادران شاغل و خانه دار………………………………………………………………………………………………………………………………………………      75

4-5.  جدول: نتایج t مستقل برای مقایسه پیشرفت تحصیلی در دو گروه دختران دارای مادران شاغل و خانه دار …………………………………………………………………………………………………………………………………………….       76

4-6.  جدول: . تحلیل واریانس مربوط به رگرسیون متغیرهای جمعیت شناختی و پیشرفت تحصیلی..  77

4-7.  جدول: نتایج مربوط به رگرسیون چند متغیره همزمان…………………………………………………………….    78

4-8.  جدول: تحلیل واریانس مربوط به رگرسیون متغیرهای جمعیت شناختی و سلامت عمومی…..   79

4-9.  جدول: نتایج مربوط به رگرسیون چند متغیره همزمان…………………………………………………………….    79

4-10.  جدول: تحلیل واریانس مربوط به رگرسیون ابعاد رضایتمندی شغلی و پیشرفت تحصیلی………  80

4-11.  جدول: نتایج مربوط به رگرسیون چند متغیره همزمان………………………………………………………….    80

4-12.  جدول: تحلیل واریانس مربوط به رگرسیون ابعاد رضایتمندی شغلی و سلامت عمومی ………    81

 

فصل اول

(کلیات)

 

• مقدمه:

اعتقاد کامل بر این است که تندرستی یکی از نعمت های بزرگ در زندگی انسان است و نمی توان منکر شد که سلامتی در زمره ی بالاترین نعمت هاست (میلان ی فر، 1382 )..مفهوم بهداشت روان در واقع جنبه‌ای از مفهوم كلی سلامتی است. سازمان بهداشت جهانی سلامتی را چنین تعریف می‌كند : حالت سلامتی كامل فیزیكی، روانی و اجتماعی نه فقط فقدان بیماری یا ناتوانی برخی چنین تصور كرده‌اند كه نقطه مقابل سلامتی روانی، بیماری روانی است در حالی كه این چنین نیست و مفهوم سلامتی روانی بسیار گسترده‌تر از این است(خدارحیمی، 1374).

انسان سالم به عقیده اسکینر[1] فردی است که رفتارش منطبق با قوانین وظوابط جامعه است و وقتی با مشکل روبروشود. با استفاده از شیوه اصلاح رفتار برای بهبود و به هنجار کردن رفتار خود واطرافیانش اقدام می کند.از نظرراجرز[2] انسان دارای سلامت روانی، انعطاف پذیر است،پیش داوری ندارد احساس آزادی و خلاقیت می کند (اسکینر،1965).سلامت روان در دو قالب فقدان بیماری روانی و احساس رضایتمندی و لذت از زندگی، مورد توجه بسیاری از متخصصان و كارشناسان این حوزه است.(تئودر[3] ،2001).شفیع آبادی سلامت روانی را داشتن هدفی انسانی در زندگی، سعی در حل عاقلانه مشكلات،سازش با محیط اجتماعی بر اساس موازین علمی و اخلاقی و سرانجام ایمان كار ی و مسئولیت، پیروی از اصل نیكوكاری و خیرخواهی می داند(شفیع آبادی و ناصری 1365).

كارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت روان را این طور تعریف كرده اند: قابلیت ارتباط موزن و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی، حل تضادها وتمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب (میلانی فر ،1374).

تعریف بهداشت روانی به مجموعه ای ازروشها ، فعل وانفعالهای گفنه می شود که ما را در جهت تامین سلامت فردی واجنماعی از نظر روانی هدایت کرده واز ابتلا به بیماریهای روانی مصون می دارد.اگرچه تعاریف متنوعی در این مورد از سوی متخصصان امر به عمل آمده،اماملاحضه می شود که غالبا در بیان ملاک تعادل وسلامت  روان به نکاتی چون ،توانای شازش با خود ومحیط ، انعطاف پذیری وتشخیص موقعیتهای مکانی و زمانی خویشتن  تاکید کرده اند(شالچی ،1380 ،مهرداد،یونسی،1386

سلامت وتکامل روانی با مفهوم بهداشت روانی مورد استفاده  قرار می گیرد. دراین برداشت منظور از بهداشت روانی، نبودن بیماری نیست به منظور نشان دادن وضع مثبت وسلامت روانی می‌باشد(حسینی،1378).

در چرخه تحول روان آدمی مرحله مهمی وجود داردکه بین دوران کودکی وبزرگسالی قرار می گیرد وبه دوره نوجوانی مرسوم است در نوجوان همراه با تغیرات جسمانی یک سلسله دگرگونی ها در احساسات و عواطف،تمایلات وخواسته ها، تصورات ،و خواسته ها،تصورات وتخیلات بوجود می آید وتوازن دوران کودکی  را بهم می زند واحتمال بروز اختلالات رفتاری را در این دوره  افزایش می بخشد.برای تداوم زندگی، نوجوان باید افکار و وابستگی ها وروابط دوران کودکی خود را رها سازدودر هر مرحله،دیدگا ها ومهارت های جدید بدست آورد.انتقال موفقیت آمیز از دوره کودکی به نو جوانی که به تغییر در مفهوم«خویشتن» نیازی اساسی دارد،کار چندان آسانی نیست (شفیع آبادی،).بدون تردید نوجوانی از مهم ترین وحساس ترین  دوره های تحول  زندگی آدمی محسوب می شود.در این دوران هویت انسان روبه تکامل است، اگرچه زیر بنای آن، دورهای قبل رشد تلقی می شود. بنابر این سرمایه گذاری دقیق تربیتی برروی رشد کودکی تا نوجوانی،نقش بسیار اساسی در شکل گیری هویتی شایسته ایفا خواهد نمود، تا آینده سلامت روانی فرد تضمین گردد.آشنای با خصوصیات روانی نوچوانان  ومشکلات خاص این دوره می‌تواند به والدین کمک کند تا بهتر بتوانند با نوجوان خود ارتباط بر قرار کنند(آقامحمدی،1384).

از آنجا  که نوجوانان از اقشار آسیب پذیر جامعه می باشند  توجه به سلامت روان وتعلیم تربیت آنها  برای آینده بهتر جامعه لازم وضروری می باشد.نوجوانانی که از سلامت روان وپیشرفت تحصیلی مطلوبی برخوردار باشند ،موفق تر هستند واین امر خود در پیشرفت وآینده جامعه تاثیر مثبتی دارد.دامنه بسیار گسترده ای از متغیرهای فردی، اجتماعی و خانوادگی وفرهنگی با پیشرفت تحصیلی مرتبط است.

در جامعة امروزی تحصیلات و به تبع آن پیشرفت تحصیلی به دغدغه های اصلی والدین برای كودكان ونوجوانان خود بدل شده است . در حقیقت می توان گفت برای جوامع امروزی تحصیلات مناسب به هدف دستیابی به موقعیت های اجتماعی، شغلی و اقتصادی بالاتر یكی از اهداف اصلی برای والدین و سیاست گذاران كشورها تلقی می شود و ملاك اثربخشی موفقیت آموزش نیز پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است . بنابراین شناخت ابعاد مختلف پیشرفت تحصیلی و متغیرهای مرتبط با آن گام نخست و اصلی برای این هدف است.خانواده اولین كانون تربیتی كودكان به حساب می آید و كودك مقدار قابل توجهی از وقت خود را در آن می گذراند.در خانواده اعضای با یکدیگر در ارتباط متقابل می باشند. اما یكی از بهترین و مهم‌ترین روابط  که وجود دارد، رابطه میان مادر و فرزند است. در این بین رابطه مادر ودختر مهمتر می باشد،زیرا آن ها  می‌توانند بهترین دوست یكدیگر باشند و عاشقانه یكدیگر را دوست بدارند. مادراولین الگوی است که تاثیر شگرفی در زندگی دختر دارد. در جامعه امروز که مادران مجبور هستند ساعاتی از وقت خود را  به دلیل اشتغال خارج از منزل سپری کنند ، بنابر این مدت زمان  در کنار فرزندان خود می باشند .در برخی از کشور ها این گونه تصور می شود که کار کردن زنان سبب لطمه دیدن فرزندانشان می شود. حال آن که نگاهی به تحقیقات نشان می دهد فرزندان مادران شاغل نسبت به فرزندان مادران خانه دار عزت نفس بیشتر و اختلال های رفتاری کمتری دارند. اشتغال زنان به عنوان یک پدیده اجتماعی بر تربیت کودکان آن ها تاثیر می گذارد (به نقل طباطبای وهمکاران،1391).

1-2بیان مسئله:

اختلال های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی در مقابل آنها مصونیت نداشته واین خطری است كه بشررا دائماً تهدید می كند در طول قرن بیستم زندگی انسان بیش از تمام طول تاریخ دست خوش دگرگونی و تغییر شده است. تلاش بسیار برای صنعتی شدن ،گسترش زندگی شهرنشینی و زندگی ماشینی، اثرات منفی بر سلامت افراد گذاشته است ومسائل تازه ای در مورد سلامت و بیماری را به وجود آورده است، اوضاع اجتماعی، اقتصادی ،سیاسی، فرهنگی نابسامان و مشكلات محیطی – اجتماعی – روانی واكنش های بیمارگونه بسیاری را در افراد به وجود آورده است.  سازمان بهداشت جهانی سلامت را به عنوان حالتی از بهزیستی كامل جسمی، ذهنی واجتماعی و نه صرفاً بیمار نبودن تعریف كرد (سازمان بهداشت جهانی، 2001 و 2004 ). متاسفانه تا مد تها پیشرفت قابل ملاحظه ای در كاربرد این دیدگا ه ها در قلمروهای علمی و عملی مشاهده نشد( پورافکاری،1391).

یكی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف، بهداشت روانی آن جامعه است. سلامت روانی نقش مهمی در تضمین پویایی و كارآمدی هر جامعه ایفا می كند(صادقیان،حیدریان پور،2009[4]) .

افرادی كه به دلایلی دچار آشفتگی های هیجانی هستند و بهداشت روانی آنهاتضعیف شده است،  به  شیوه های متفاوتی آشفتگی های خود رابروز می دهند. این افراد اغلب دارای مشكلاتی از قبیل خودپنداره ضعیف، افت تحصیلی، طرد اجتماعی و ناتوانی در برقراری ارتباط با همسالان و عدم پایبندی به قوانین اجتماعی هستند كه این مشكلات روانی- اجتماعی بر فرایند یادگیری آنها تأثیر مستقیم دارد (سلحشور،1382)سلامت سازه ای پیچیده ای است كه منظور از آن تجربه و كنش بهینه روان شناختی می باشد، اگر چه سؤال«حال شما چه طور است»بسیار ساده به نظر می آید با این حال نظریه پردازان معتقد هستندكه موضوع سلامت بسیار بحث برانگیز است. از شروع تلاش های عقلانی آدمیان تاكنون بحث های قابل ملاحظه ای در مورد تجربه بهینه و این كه زندگی خوب  چگونه بنا می شود صورت گرفته است(رایان،2001).پاردایم غالب قرن گذشته برای میزان وقوع و سیر مشكلات جسمی از منظر ه زیست پزشكی بوده است. این دیدگاه اثر مهمی بر پیشگیری و مهار مشكلات جسمی داشته است . در واقع در نیمه اول قرن بیستم نتایج موفقیت آمیز زیادی در كاهش بیماری های مختلف مرگ و میر به دست آمده است. با این حال عوامل اصلی به وجود آورنده مرگ و معلولیت در آغاز قرن 20 متفاوت از گذشته است (والاندر،2000).کپتین و ونیسن[5](2004) تمایز بین روان شناختی و جسمی پزشكی را با گسترش مرزهای دانش امری بیهوده می دانند و معتقدند تحولات جدید در حوزه ایمنی شناسی عصبی روانی یا در حوزه رابطه بین عوامل ژنتیكی و رفتاری تنها بخشی از حقیقت برای روانشناسان است و استفاده از این اصول برای بیماران با اختلال های جسمانی مختلف الهام بخش بوده است.امروز سلامت روان توجه روزافزون محققان شاخه های علوم را به خود جلب كرده و

 به تبع آن شمار قابل توجهی از پژوهش ها را به خود اختصاص داده است . از این روست كه، می توان درادبیات سلامت ازتعاریف متعدد با روی آوردهایی متكثر سراغ گرفت(چاهن،2000). ماتارازو[6](1982) اولین پایه مطالعات درحوزه سلامتی را،حفظ و ترویج آن ذكرمی كردكه شامل شناخت واصلاح رفتارهای مربوط به سلامت، ارتباطات همگانی درباره سلامت یاگشودن مسیرهایی می شدكه درسطح عمومی می توانند سلامتی راتحت تأثیر قراردهند. دراین زمینه توجه به دونكته را ضروری     می داند:1.پیشگیری اولیه 2. پیشگیری ثانویه

(كاپلان،2000به نقل نیكوگفتار،1385به نقل فیاض،کیانی،1390).

بهداشت روانی، درروانشناسی پیشگیر،بهداشت روانی اجتماعی یا روان پزشکی اجتماعی به کلیه روشها  وتدابیری اطلاق می شود که برای جلوگیری از ابتلا ودر مان بیماری های روانی وتوانبخشی  بیماران روانی موجود بکار می رود(میلانی فر،1382).

سلامت روان از ملا ك های تعیین كننده سلامت عمومی تلقی شده و به مفهوم احساس خوب بودن واطمینان از كارآمدی خود، اتكاء به خود، ظرفیت رقابت، تعلق بین نسلی و خودشكوفایی توانایی های بالقوه فكری، هیجانی وغیره است(حدادی، روشن،اصغر نژاد،1386).

به عقیده آدلر[7](1973) سلامت روان یعنی داشتن اهداف مشخص، روابط خانوادگی واجتماعی مطلوب،کمک به هم نوعان وکنترل عواطف واحساسات خود (وردی،1380)،کیز[8](2005)با این اعتقاد که پژوهشگران تا به حال برداشتی جامع در باره سلامت روان ارائه نداده اند،مدل سلامت روان جامع را ارائه می دهد.بر این اساس سلامت روان به عنوان حالتی تعریف می شود که شامل  الف) عدم وجود بیمار روانی  وب)حضور سطوح مطلوبی از بهزیستی است.به نحوی که در آن دو بعد بیماری روانی وبهزیستی روانی با هم ترکیب گردید وبرای هر دو بعد نیز دو حالت کامل ونا کامل در نظر گرفته شده است.در این مدل کیز شرایطی را که درآن افراد گرچه دچار بیماری روانی نیستند اما سطوح بهزیستی پایین دارند،پژمردگی وشرایط کسانی راکه مبتلا به بیماری روانی نیستند وسطوح بهزیستی بالا نیز دارند،شکو فایی می نامد(تمنای فر،سلامی محمدی آبادی،دشتبان زاده،1390).

سلامت روان یكی از مو لفه های مهم بهداشت عمومی است و بهداشت روان، توانایی بر قراری توازن درزندگی و مقاومت در برابر مشكلات است .مشكلات روانی ، فشارقابل ملاحظه ای را برافراد وارد    می كند،بطوریكه پیش بینی می شود در سال 2020افسردگی بعد از ناراحتی قلبی بالاترین میزان هزینه ها را در سیستم بهداشت جوامع به خود اختصاص می دهد (فتی وهمکاران1387) .

سازمان  بهداشت جهانی وبسیاری از کشورها به این نتیجه رسیده اند که فراموش کردن وغافل شدن از بهداشت روان از خطاهای بزرگ نظام های بهداشتی است  وهر برنامه بهداشتی بدون در نظر آوردن رفاه روانی جامعه با شکست مواجه خواهد شد .اساسی ترین سئوال بهداشتی سال 2001 این است که چه کسی مسئول تامین بهداشت روان جامعه است. بدیهی است علاوه بر پدر ومادر،معلمین مدارس، کارکنان بهداشتی درمانی ومتخصصان بهداشت روان، افراد کلیدی جامعه از جمله دولت مردان،نمایندگان مجلس،رهبران سیاسی ورهبران اجتماعی در تامین بهداشت روان جامعه نقش ویژه ای دارند که قابل توجه است.درجهت تامین سلامت روان جامعه دست یابی به اطلاعات صحیح وبر اساس تحقیقات علمی یکی از مهم ترین جنبه های توفیق در این زمینه است .آگاه شدن از وضعیت سلامت روانی افراد  جامعه در جهت دست یافتن به الگوهای مناسب برای برنامه ریزی در هر فرهنگ خاص از اهم موارد ویکی از راههای وصول به اهداف بهداشت جهانی در جامعه است(پورقاز،رقیبی،1384). توجه ویژه  به جمعیت نوجوانان به ویژه دانش آموزان به عنوان آینده سازان جامعه از عوامل اساسی توسعه پایدار وهمه جانبه است.پرورش استعداد ها و قابلیت های دانش آموزان  هماهنگ با نیاز ها وتحولات جامعه        می تواند زمینۀ تحقق اهداف تعریف شده را فراهم سازد.توجه به مسائل و مشکلات عدیده فرا روی جوانان و چاره اندیشی برای حل آن ها از وظایف اساسی نظام آموزش وپرورش است.آموزش وپرورش باید ضمن تربیت دانش آموزان و آماده سازی آنان برای پذیرش مسئولیت های آبنده،اقدام به پرورش  سلامت عاطفی واجتماعی هماهنگ با باورها وارزشهای فرهنگی، اجتماعی، خانوادگیی ،دینی وتاریخی،نماید تا ازطریق  تحقق مفهوم استقلال فردی هویت اوراکه در این دوران در حال شکل گیری است،درجهت رسیدن به کمال رهنمون سازد( همان منبع).

یک مطلب دیگر :

نوجوانان نیاز به توجه خاص، متمایز از کودکان و بزرگسالان.  دارند. یک، دیدگاهی جهانی  نسبت به  سلامت نوجوانان  و رفتارهای مرتبط با سلامت، و بحث در مورد عوامل تعیین کننده، که سلامت و رفتار نوجوان را تحت تاثیر قرار می دهد.وجود دارد. تحقیقات وسازکارهای جدید در این زمینه در حال توسعه است (پورقاز،رقیبی،1384). حفظ سلامت  نوجوان در جهان ضروری است .ترویج شیوه های رعایت سلامت در دوران بلوغ، و گام برداشتن برای  محافظت  بهتراز نو جوانان وکاهش  خطرات بهداشتی ،برای پیشگیری از مشکلات سلامتی در دوران بزرگسالی است  و برای سلامت آینده کشور و زیرساخت های اجتماعی  مهم می باشد.حفظ سلامت روان ،نوجوانان باعث رشد بهتر آن ها وافزایش پتانسیل آینده جامعه می شود.بطور کلی نوجوانی به عنوان دوره سنی سلامت فیزیکی خوب و همچنین دوره شیوع حداکثر مسایل سلامت روان و اختلالات بالینی در نظر گرفته می شود  (لارسون؛ 2007 ،هانسل[9] وهمکاران ، 2012). مطالعات جمعیت های کودکان و نوجوانان نشان داد که کودکان بزرگتر و نوجوانان دارای مسایل سلامت برگشت پذیر و متعددبویژه سردرد و دردهای شکمی، علایم عضلانی و اسکلتی و خستگی، یک ریسک شدید مهم برای تجربه علایم اضطراب و افسردگی در مراحل سنی بعدی خواهند داشت. علاوه بر این، تظاهرات و بروز  مشکلات سلامت فردی ، باعث ترغیب لزوم شناسایی افراد با ریسک افزایش یافته مسایل رفتاری و هیجانی و اجرای مداخلات سلامت روان به موقع برای نوجوانان می شود. بنابراین با توجه به سایر فاکتورهای مهم در تعامل بین مسایل رفتاری و هیجانی با کودکان و نوجوانان، جنسیت غالباً به عنوان یک عامل تأثیرگذار مهم محسوب می شود. جدا از پیش زمینه بسیار مهم برای دختران در ارتباط با ابتلا به مسایل رفتاری وروانشناختی مختلف وانواع علایم درد با مشکلات هیجانی دردختران و علایم برون گرایی در پسران قابل بررسی و اثبات است (دیمیترا[10] وهمکاران،2014).

نوجوانی دوره کذر از کودکی  به نوجوانی است ویکی از دوران های مهم وحساس برای هر کشور    می باشد زیرا نوجوانان نیروهای سازنده آینده هر جامعه می باشند بنابر این توجه به سلامت روان آن  از ضروریات می باشد. توجه به ساختارهی مثبت  روانشناختی (امیدواری، خودارزش گذاری، عزت نفس و رضایت از زندگی)  در زندگی  نوجوانان تاثیر مهمی در سنین بالاتر (پیشرفت تحصیلی و سلامت روان) در کودکان و نوجوانان دارد. شواهد علمی وجود دارد  دال بر اینکه  رضایت از زندگی به عنوان یک نقطه قوت فردی باعث خنثی سازی تجربیات منفی و رخدادهای منفی زندگی و جلوگیری از بروز رفتارهای برون گرایی در نوجوانان خواهد شد(مک نایت[11] و همکاران، 2002). با توجه به اینکه رضایت عمومی از زندگی نقش واسطه ای در بروز تأثیرات رویدادهای استرس آفرین زندگی (مک نایت و همکاران، 2002) و رفتار والدینی (سالدو و هابنر2004 ) دارد. می توان استدلال کرد که وجود این ساختار مثبت روانشناختی در نوجوانان باعث بهبود و ارتقاء سلامت روان نوجوانان خواهد شد.پیشرفت وتوسعه هر جامعه منوط به داشتن نیروهای سالم وکار آمد می باشد از انجا که نوجوانان در آینده  تامین کننده این نیاز اساسی جامعه می باشند .بنا بر این باید خود را برای  این امر مهم آماده سازند.اهمیت دادن به  تحصیل در این زمینه از ضروریات است (سوزانا،2011).

دوران تحصیلی به واسطه حضور عوامل متعدد ، می تواند دوره ای فشارزا باشد. به عبارتی از   مقاطع حساس در زندگی نوجوانان در هر كشوری است و غالباً با تغییرات عمده ای در زندگی  فرد، به خصوص در روابط اجتماعی و انسانی آنها همراه است. قرار گرفتن در چنین شرایطی، غالباً با فشارها،  نگرانی ها وهیجان های خاص این دوره، توأم بوده، عملكرد  و بازدهی افراد و در نهایت، سلامت روانی آنها را تحت تأثیرقرار می دهد.از طرف دیگرطراوت و شادابی، پیشرفت تحصیلی دختران نوجوان ، مرهون سلامت روانی آنان است. اهمیت مطالعه سلامت روان نوجوانان از این جهت كه ارتباط مستقیمی با پیشرفت تحصیلی آن ها دارد ارزشمند است. هدف كلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر سلامت روانی بر پیشرفت تحصیلی  دختران نوجوان است.

از وظایف اساسی آموزش وپرورش در هر کشور، انتقال میراث فرهنگی جامعه،پرورش استعدادهای دانش آموزان وآماده کردن آنان برای شرکت فعال در جامعه است.بنا براین تعلیم وتربیت افراد به منظور تصدی امور مختلف  ضروری می نماید و مسئله موفقیت یا عدم موفقیت در امر تحصیل از مهمترین دغدغه های هر نظام آموزشی در تمامی جوامع است.موفقیت وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان هر جامعه نشان دهندۀ موفقیت نطام آموزشی در زمینه هدف یابی وتوجه به رفع نیاز های فردی است.بنابراین  نظام آموزشی را زمانی می توان کار آمد وموفق دانست که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان آن در مقاطع  مختلف بیشترین و بالا ترین رقم را داشته باشد.آموزش وپرورش از ارکان اساسی رشد و توسعه اقتصادی،اجتماعی؛ فرهنگی وسیاسی کشور به شمار می رود وامروزه نقش آن  در بهبود شرایط زندگی افراد بر همگان آشکار است (حسینی طباطبای،قدیمی مقدم،1386).

از پیشرفت تحصیلی به عناون یکی از شاخص های پیشرفت در نظام آموزش و پرورش مفهوم «انجام تکالیف و موفقیت دانش اموزان در گذراندن دروس یک پایه تحصیلی مشخص» یا «موفقیت دانش آموزان در امر یادگیری مطالب درسی» استفاده می شود. وجه مخاف ان اُفت تحصیلی است که یکی از معضلات نظام آموزشی می باشد که بهشیوه های گوناگون همچون عدم موفقیت دانش آموزان در دست یابی به هدف های مقاطع تحصیلی مربوطه، مردودی و تکرار پایه های تحصیلی، ترک تحصیل زودرس، بیکاری و بلاتکلیفی خود را نشان می دهد(پورشافعی، 1370).

دانش آموزان بخش عظیمی از جمعیت هر کشوری را تشکیل می دهند. پیشرفت تحصیلی از  مباحثی است كه در محیطهای آموزشی، به ویژه مدارس، از اهمیت زیادی برخوردار است. آموزان در مدرسه برای بدست آوردن دانش وتکنولوژی مورد نیاز مشاغل مختلف آماده می شوند.وقتی این آمادگی وجود ندارد وکمبود های  تحصیلی در دانش آموزان دیده می شود، اثرات مخرب و هزینه های را برای فرد وجامعه به دنبال دارد.به طور مثال افزایش بیکاری،کاهش درآمد،افزایش مشکلات سلامتی، با ترک تحصیل مرتبط دانسته شده اند. از سوی دیگر رابطه منفی بین پیشرفت تحصیلی وترک تحصیل وجود دارد. بنابر این پژوهشگران در پی شناسای عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی هستند .تلاش های اولیه بر نقش عوامل شناختی بر پیشرفت تحصیلی متمرکز بودند(پارکر[12] وهمکاران،2004).

در جامعه امروزی پیشرفت تحصیلی به عنوان یک تکلیف مهم برای نوجوانان ،ویک دغدغه  اصلی برای والدین  بدل شده است.واین مسئله تحت تأثیر عوامل متعدد  فردی واجتماعی قرار  دارد. ویکی از این عوامل سلامت روان می باشد.که باپیشرفت تحصیلی در ارتباط است. در واقع عدم برخورداری از سلامت روان، پیشرفت فرد وهمچنین توانایی او را در انجام وظایف محوله دچار اختلال نموده و این امر منجر به عدم پیشرفت جامعه و عواقب ناشی از آن خواهد شد.از آنجا که نوجوانان بخش عمده ای از زمان خود را در خانواده سپری می کنند.

در خانواده هایی که فرزندان احساس امنیت روانی می کنند و پیوسته پدر و مادر را حامی و پشتوانه خود می دانند انرژیهای روانی آنها برای تحصیل و موفقیت صرف می شود. عدم امنیت روانی در خانواده نه تنها افت تحصیلی فرزندان را تشدید می كند بلكه باعث ایجاد ناهنجاریهای روانی اعضاء خانواده شده و با ورود فرزندان به مدرسه این ناهنجاریها فضای علمی – آموزشی مدرسه را تحت تاثیر خود قرار می دهد.

یکی از اعضای مهم خانواده زن است.که دارای دو نقش اصلی مادر وهمسربودن می باشد.با بیرون رفتن زن از خانه نقش تازه بر نقش های قبلی او اضافه شد.که بر جنبه های مختلف زندگی زن بخصوص نقش مادری وی تاثیر فراوانی داشته است.درجوامع امروزی که حضور زنان در اجتماع بیشتر از گذشته شده است.  به تبع ساعت کمتری را با فرزندان خود می گذرانند نسبت به مادرانی که شاغل  نیستند.در این پزوهش سعی بر این است که تأثیر اشتغال مادران بر روی سلامت روان وپیشرفت تحصیلی دختران نوجوان بررسی شود.

(به نقل دبیسمی تا ،سانجاکتا[13]،2010)روابط فردی همراه با مدرنیزه شدن و جهانی شدن جوامع تغییر    می یابد. روابط مادر طفل که یک مؤلفه مهم و اساسی در جامعه محسوب می شود تحت تأثیر این تغییرات اجتماعی- فرهنگی قرار می گیرد. و این تأثیر ممکن است در حقیقت زندگی حال و آینده کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.  زیرا شخصیت مادر برای تأمین نیازهای عاطفی کودک در دسترس نیست. یک مادر شاغل زمان کمتری برای سپری کردن با کودک خود نسبت به یک مادر غیر شاغل در اختیار دارد. مرور پیشینه علمی نشان داد که فرزندان مادران شاغل ممکن است از تأثیر سودمند اشتغال مادر برخود سود ببرند و یا از تأثیر تعیین کننده آن رنج ببرند. بنابراین اگر یک مادر شاغل قادر به سپری کردن زمان کافی با فرزند خود باشد و زمان سپری شده با فرزند از کیفیت مطلوب برخوردار می باشد، اشتغال مادر می توان تأثیرات سودمند بر رشد و تکامل کودک داشته باشد. البته صفات شخصیتی مختلف با اشتغال مادران در ارتباط می باشند.

[1]B.f.skinner

[2]Carl Rogers

[3]Teodor

فصل دوم: پیشینه‌ی تحقیق

2-1- مقدمه                                                                                            11

2-2- پیشینه‌ی نظری                                                                                  12

2-2-1- بهزیستی ذهنی                                                                              12

2-2-2- عملکرد شغلی                                                                               24

2-2-3- کیفیت زندگی                                                                               39

2-2-4- بهزیستی ذهنی، عملکرد شغلی و کیفیت زندگی                                         47

2-3- پیشینه‌ی پژوهشی                                                                              49

2-3-1- پیشینه‌ی خارجی                                                                            49

2-3-2- پیشینه‌ی داخلی                                                                             55

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه                                                                                            59

3-2- روش تحقیق                                                                                    59

3-3- جامعه آماری                                                                                    59

3-4- روش نمونه گیری و حجم نمونه                                                             59

3-5- ابزارهای گردآوری داده ها                                                                    59

3-5-1- پرسشنامه شادمانی ذهنی PANAS                                                     60

3-5-2- پرسشنامه عملکرد شغلی (ارزیابی سرپرست)                                            60

3-5-3- پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی                                        61

3-6- روش تحلیل داده ها                                                                           61

3-7- روش اجرای پژوهش                                                                          62

فصل چهارم: تحلیل نتایج

4-1- مقدمه                                                                                            64

 

4-2- آمار توصیفی                                                                                    65

4-3- آمار استنباطی: فرضیه ها                                                                       71

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- بحث                                                                                            86

5-2- نتیجه گیری                                                                                     87

5-3- محدودیت ها                                                                                   91

5-4- پیشنهادات                                                                                                92

5-4-1- پیشنهادات کاربردی                                                                        92

5-4-2- پیشنهادات پژوهشی                                                                        92

منابع                                                                                                    94

الف) منابع فارسی                                                                                     94

ب) منابع لاتین                                                                                        96

پیوست 1: پرسشنامه عملکرد شغلی (پاترسون)                                                    101

پیوست 2: مقیاس شادمانی ذهنی (PANAS)                                                    102

پیوست 3: پرسشنامه کیفیت زندگی                                                                  104

 

 

فهرست جداول

جدول  1 – 4 : درصد و فراوانی مربوط به جنسیت آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر    65

جدول  2 – 4 : درصد و فراوانی مربوط به سن آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر                   66

جدول  3 – 4 : درصد و فراوانی مربوط به مدت زمان ازدواج آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر                                                                                                            67

جدول  4 – 4 : درصد و فراوانی مربوط به تحصیلات آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر 68

جدول  5 – 4 : شاخص های آماری میانگین و واریانس  مربوط به امتیاز حاصل از پرسشنامه کیفیت زندگی  و مولفه های آن                                                                                             69

جدول  6 – 4 : شاخص های آماری میانگین و واریانس  مربوط به امتیاز حاصل از پرسشنامه عملکرد شغلی و مولفه های آن                                                                                             69

جدول  7 – 4 : شاخص های آماری میانگین و واریانس  مربوط به امتیاز حاصل از پرسشنامه بهزیستی ذهنی و مولفه های آن                                                                                             70

جدول  8 -4 :  خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون  مربوط به  کیفیت زندگی و عاطفه مثبت بهزیستی ذهنی                                                                                                                 71

جدول  9-4 : تحلیل واریانس یك راهه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به کیفیت زندگی و عاطفه مثبت بهزیستی ذهنی                                                                                                 71

جدول 10- 4 : ضرایب β و مقادیر t و سطح معنی  دار برای کیفیت زندگی و عاطفه مثبت بهزیستی ذهنی                                                                                                             72

جدول  11 -4 :  خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون  مربوط به  کیفیت زندگی و عاطفه منفی بهزیستی ذهنی                                                                                                                 73

یک مطلب دیگر :

جدول  12-4 : تحلیل واریانس یك راهه نتایج تحلیل رگرسیون مربوط به کیفیت زندگی و عاطفه منفی بهزیستی ذهنی                                                                                                          73

جدول 13- 4 : ضرایب β و مقادیر t و سطح معنی  دار برای کیفیت زندگی و عاطفه منفی بهزیستی ذهنی                                                                                                             74

 

فهرست شکل‌ها

شکل شماره 2-1 : نتایج بالا بودن و پایین بودن توان انگیزشی شغل به عنوان تابعی از مهارت و دانش کارکنان                                                                                                                   36

شکل 2-2: اثر تعدیل کنندگی شدت نیاز به رشد                                                             38

 

فهرست نمودارها

نمودار  1 – 4 : توزیع درصدی مربوط به جنسیت آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر      65

نمودار  2 – 4 : توزیع درصدی مربوط به سن آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر           66

نمودار  3 – 4 : توزیع درصدی مربوط به مدت زمان ازدواج آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر                                                                                                              67

نمودار  4 – 4 : توزیع درصدی مربوط به تحصیلات آزمودنی های شرکت کننده در مطالعه حاضر                                                                                                                       68

نمودار5-4  : نمودار رگرسیون چند گانه بین مولفه های بهزیستی روان شناختی و کیفیت‌زندگی       81

نمودار 6-4  : نمودار رگرسیون چند گانه بین مولفه های بهزیستی روان شناختی و عملکرد شغلی     84

 

فصل اول

طرح تحقیق

 

 

1-1- مقدمه

تقریباً 60 سال قبل سازمان بهداشت جهانی سلامت را به عنوان حالتی از بهزیستی کامل جسمی، ذهنی و اجتماعی و نه صرفاً بیمار نبودن تعریف کرد (سازمان بهداشت جهانی، 2004). در دنیای غرب هنوز هم شاخص‌های وضعیت سلامت متمرکز بر بیماری و مفاهیم منفی است و مفاهیم اساسی همه‌گیرشناسی (اپیدمولوژی) با میزان مرگ و میر سر و کار دارد، نه میزان عملکرد مثبت افراد. سلامت یک مفهوم چندبعدی است که علاوه بر بیمار و ناتوان نبودن، احساس شادکامی و بهزیستی را نیز در برمی گیرد. اغلب روان پزشکان، روان شناسان و محققان بهداشت روانی جنبه‌های مثبت سلامت را نادیده می‌گیرند (بیانی و همکاران، 1387).

از زمان‌های دور بشر به دنبال آرمان شهری بوده است که در آن با رضایت زندگی کند و از زندگی خود خشنود باشد. شادمانی، رضایت از زندگی و احساس ذهنی بهزیستی واژه‌هایی هستند که در روان شناسی امروز برای بیان این حالت به کار می‌روند. این واژه‌ها با آن که در ظاهر با یکدیگر تفاوت دارند، اما به یک موضوع اشاره دارند. اگر چه برخی از مردم، جایگاه اجتماعی، پول و دسترسی به منابع مادی را عامل اصلی احساس ذهنی بهزیستی می‌دانند، ولی پژوهش‌ها این نگرش‌ها را تأیید نکرده اند. در بیشتر پژوهش‌ها همبستگی بین درآمد و احساس ذهنی بهزیستی پایین گزارش شده است. پژوهش گران در توجیه این یافته‌ها بر این باورند که جایگاه اجتماعی، ثروت و دسترسی به منابع مادی اگر چه باعث شادکامی می‌شوند، ولی به خاطر سازوکار خوپذیری، اندک اندک تأثیر مثبت خود را از دست می‌دهند تا فرد به نقطه استقرار، یا همان سطح سازگاری اولیه برسد؛ بنابراین موقعیت‌های زندگی تأثیر موقتی بر احساس ذهنی بهزیستی دارند (هادیانفرد، 1384).

برخی افراد زندگی آرمانی را بهره مند هر چه بیشتر از ثروت و مواهب مادی می‌دانند، برخی آن را داشتن روابط معنادار و با ارزش و برخی دیگر به اهمیت کمک و خدمت به همنوعان به عنوان محور آرمانی تاکید دارند. همه این افراد علی‌رغم خواسته‌ها، شرایط و مقتضیات متفاوت در یک زمینه با هم اشتراک دارند و آن همان احساس ذهنی سلامتی (بهزیستی ذهنی) است. واژه بهزیستی ذهنی به نحوه ارزیابی‌های افراد از زندگی خودشان اشاره دارد. این ارزیابی‌ها هم قضاوت‌های شناختی (رضایت از زندگی) و هم ارزیابی‌های عاطفی (احساس‌ها و هیجان‌های مثبت و منفی) را در بر می‌گیرد. (داینر[1]، 2000). بهزیستی ذهنی به معنای قابلیت یافتن تمام استعدادهای فرد است و از تعادل بین عاطفه مثبت و منفی، رضایت مندی زندگی و رضایت مندی شغلی ناشی می‌شود. از آن جا که بهزیستی ذهنی به عنوان یکی از شاخص‌های مهم کیفیت زندگی مطرح شده است و متغیرهای زیادی از قبیل متغیرهای زیستی، اجتماعی، شخصیتی و شغلی و. . . در میزان بهزیستی افراد نقش دارند، بنابراین لازم است برای تأمین سلامت روان شناختی به متغیرهای مؤثر در مفهوم بهزیستی ذهنی از جمله کیفیت زندگی، شغل و. . . توجه شود (داینر، 2005).

عملکرد شغلی کارکنان تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار دارد. یکی از این عوامل وجود انگیزه‌های سطح بالا می‌باشد. از طرفی، عملکرد شغلی پی آمدهای گوناگونی دارد که یکی از این پی آمدها، رضایت شغلی می‌باشد و رضایت شغلی نیز به نوبه ی خود موجب افزایش عملکرد شغلی می‌گردد. بنابراین، عملکرد کارآمد، تابعی از کنش متقابل وضوح نقش، صلاحیت، محیط کار، ارزش‌های کاری، تمایلات و سلیقه‌های فرد و پاداش می‌باشد (غضنفری و عابدی، 1388).

1-2- بیان مسأله

روی كرد روان شناسی مثبت گرا، با توجه به استعدادها و توان‌مندی‌های انسان (به جای پرداختن به نابهنجاری‌ها و اختلال‌ها)، در سال‌های اخیر مورد توجه روان شناسان قرار گرفته است. این روی كرد، هدف نهایی خود را شناسایی سازه‌ها و شیوه‌هایی می داند كه بهزیستی و شادكامی انسان را به دنبال دارند. بهزیستی ذهنی اشاره دارد به اینکه مردم زندگی خود را چگونه ارزیابی می‏کنند و شامل متغیرهای از قبیل رضایت از زندگی، رضایت از وضعیت زناشویی، رضایت از کار، فقدان افسردگی، اضطراب و وجود عواطف و خلقیات مثبت می‏شود. ارزیابی شخص از خود ممکن است به شکل شناختی باشد، مثلا، هنگامی که شخص به طور کلی در مورد رضایت از زندگی خود یا جنبه‏هایی از زندگی مانند تفریحات به قضاوت آگاهانه می‏نشیند. ممکن است ارزیابی شخص به شکل عاطفی نیز باشد (تجربه هیجانات و خلقیات ناخوشایند و خوشایند مردم در مواجه با زندگی خود). بنابراین، گفته می‏شود اگر شخص رضایت از زندگی و غالباً خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی هیجاناتی مثل غمگینی و خشم را تجربه نماید دارای بهزیستی ذهنی بالا خواهد بود و برعکس، اگر از زندگی خود ناراضی است و خوشی و علاقه اندکی را تجربه نماید و هیجانات پیوسته منفی، مثل خشم و اضطراب را احساس نماید دارای بهزیستی ذهنی پائینی است (مظفری و‌هادیان فر، 1389). از این رو تاثیری كه بهزیستی ذهنی بر متغیرهای مختلف می‌گذارد، بنیادی‌ترین سازه‌های مورد پژوهش این روی كرد می باشند.

عملکرد شغلی یکی از متغیرهایی است که از این سازه تاثیر می‌پذیرد. عملکرد شغلی، به عنوان ارزش سازمانی رفتارهای شغلی کارمند در زمان‌ها و موقعیت‌های شغلی مختلف تعریف می‌شود. منظور از ارزش سازمانی، برآوردی است که سازمان از فعالیت‌ها و خدمات کارکنان خود دارد، نظیر انجام وظیفه شغلی یا داشتن رابطه کاری مناسب با دیگر کارمندان. نکته مهم در این تعریف این است که عملکرد شغلی به عنوان خاصیت یا ویژگی رفتاری معین تعریف شده، به ویژه این که عملکرد شغلی به عنوان خصوصیتی یک‌پارچه از رفتارهای جداگانه و مجزا که در گستره ای از زمان رخ می‌دهد، در نظر گرفته شده است و نکته دوم در این تعریف این است که ویژگی رفتاری عملکرد شغلی، به ارزش مورد انتظار سازمان بر می‌گردد. با این تعریف، می‌توان عملکرد شغلی را به عنوان متغیری که بین مجموعه ای از رفتارها که توسط افراد متفاوت انجام می‌پذیرد، به شمار آورد (اژه ای و همکاران، 1388).

یکی دیگر از متغیرهایی که از بهزیستی ذهنی تاثیر می‌پذیرد، کیفیت زندگی است. کیفیت زندگی از بنیادی‏ترین مفاهیم مطرح در روان‏شناسی مثبت‏نگر است. تغییر عقیده از این­که فقط پیشرفت‏های علمی، پزشکی، و تکنولوژی می‏تواند زندگی را بهبود بخشد، به این باور که‏ بهزیستی فرد، خانوادگی، اجتماعی و جامعه از ترکیب این پیشرفت به همراه ارزش‏ها و ادراکات فرد از بهزیستی و شرایط محیطی به وجود می‏آید، از منابع اولیه گرایش به کیفیت زندگی است (اسکالاک[2] و همکاران، 2002).