شیر شادروانت از ثور  وحمل گیرد شکار             آهــوی ایـــوانت از خلـــد برین جــوید گیـاه

فاریابی به جز علم نجوم علم هیات یعنی علم استخراج  تقویم ومحاسبه حوادث وپیشگویی نیز می دانسته است وی حکم به ابطال پیشگویی انوری درباره طوفان را داده است طوفانی که هرگز اتفاق نیفتاد دراین پایان نامه ابیاتی که بیانگر اطلاعات نجومی فاریابی است استخراج شده وبه دانسته های وی درباره علم هیات اشاره شده است  .

واژگان کلیدی : ظهیر الدین فاریابی ،  دیوان ، اصطلاحات نجومی

1-1مقدمه 

یکی از راز ناکترین پدیده های عالم هستی که از دیر باز ذهن کنجکاو آدمی را  به خود مشغول داشته است وآرزوی دستیابی به راز ورمزهای نهفته درآن شگفت انگیزترین معمای زندگانی وی را رقم زده است آسمان پر ستاره ای است که در حقیقت نخستین گردشگاه آباد وآزاد روح بشر ونیز یکی از مهمترین عوامل تلطیف ذوق وتعالی روح او به شمار می آید نخستین ثمره تلاش آدمی برای آگاهی از سیر اختران کهن سیر این بوده است که با وجود گذشت هزاران سال هنوز هم بسیاری از باورهای

 مزبور درآداب ومعتقدات مذهبی انسان امروز نیز جایگاهی ویژه دارد .

شعر ونثر ادبی فارسی دارای زبان خاصی است وبرای درک آن زبان گذشته از دانستن لغت وصرف ونحو ومعانی وبیان به فهم اصطلاحات علوم وفنون وقصص وتواریخ وغیره نیاز داریم دراین مورد می توان از اصطلاحات نجوم وطلب وصیدنه وریاضی وموسیقی ومنطق وفلسفه وکلام وعرفان وتصوف وعلوم دینی ومعتقدات مذاهب وملل وعلوم ادبی  وتاریخ وجغرافی یاد کرد .

ضرورت حصول این مقدمه یعنی آشنایی با اصطلاحات ومواد زبانی ادبی تا جایی است که می توان گفت عدم آشنایی با آن همواره مانعی بزرگ در راه تحصیل معانی ومفاهیم شعر  و نثر فارسی وحجاب چهره مقصود بوده است مثلاً بدون آشنایی با مفهوم مدلول حقیقی یا مجازی عقل یا نفس اول ودوم ورابطه ی خورشید ولعل وچار تکبیر زدن وفلاطون یادیو جانس خم نشین وسگ اصحاب کهف وگربه دقیانوس وبیست یک وشاق سقلابی نوروز وهندوی اطلس نقاب ویوسف زرین رسن وزرین نقاب وهفت مهره ی زرین وحقه مینا وصلب بام خضرا درک مفاهیم یا لطف معانی اشعار مشهور مولوی ، حافظ عطار وخاقانی ومنوچهری قابل تصور نمی باشد با توجه به این مطالب ضرورت آشنایی با مصطلحات مربوط به همه ی علوم برهمه ی دانشوران وفضلای متبحر مشخص می گردد .

ظهرالدین فاریابی از جمله شاعرانی است که دانش گسترده  خود را در علم نجوم همراه ، اصطلاحات مربوط به آن درشعر وارد نموده است از این جهت شعر او ویژگیهای خاص خود را دارد واز این روست که ضرورت وجستجو در اشعار وی برای دریافت مفاهیم نجومی ونیز میزان استفاده وی از این اصطلاحات در اشعار آشکار می گردد این

یک مطلب دیگر :

چرا لباس رسمی مردانه را باید سفارشی بخریم؟

 پژوهش حاصل تلاشی در راستای میزان بهره گیری ظهیر فاریابی از انواع اصطلاحات نجومی وسایر ترکیبات مربوط به آن می باشد .

بیان مسئله  :

طاهر ظهیرالدین فاریابی ازشاعران قرن ششم اهل فاریاب از شهرهای جوزجان است از نظر سبکی شاعری است که از سبک خراسانی به سبک عراقی میل می کند وی علوم بسیاری را می دانسته وبرخی از این علوم دراشعار وی  منعکس است واز ویژگیهای سبک عراقی نیز وجود اصطلاحات علمی نجومی فراوان در شعر وی است ظهیر الدین فاریابی به جز علم نجوم علم هیات نیز می دانسته است زیرا وی حکم  به ابطال پیشگوئی انوری درباره طوفان داده است که هرگز اتفاق نیفتاد ظهیر با نظامی وخاقانی ومجال الدین عبدالرزاق اصفهانی وانوری ابیوردی ومجیر الدین بیلقانی وواثیر الدین اخسیکتی وفلکی شروانی همزمان بوده است ظهیر از زمان حیات مورد اکرام وبزرگداشت دیگران بوده ودر طی قرون بعد نیز نام وی همواره در ردیف استادان مسلم شعر فارسی یاد شده است.

1-2اهمیت تحقیق

ظهیر الدین فاریابی از علوم ودانشهای متعددی بهره مند بوده واز  آنها در سرودن اشعار خویش بهره گرفته است یکی از مسائل مورد علاقه وی ومسائل نجومی است .

1-3سوالات اصلی تحقیق :

میزان بهره گیری ظهیرالدین فاریابی از اطلاعات نجومی وکاربرد اصطلاحات مربوط به علم نجوم در دیوان اشعار وی چگونه است ؟

1-4پاسخ سوالات تحقیق :

یکی از مختصات اشعار شاعران در سبک عراقی به کار بردن اصطلاحات علمی از جمله موضوعات نجومی واطلاعات مربوط به آن است شاعرانی چون خاقانی ، انوری ، ظهیر فاریابی رویکرد گسترده ای به این علوم دارند بدیهی است آنچه در ادبیات زمان بازتاب پیدا می کند در نتیجه تفکر اجتماعی عصر شاعر است با توجه به کاربرد اصطلاحات فراوان نجومی در اشعار ظهیر فاریابی وبر روی زمینه اجتماعی بازتاب آن ضمن پرداختن به موضوع اصلی یعنی وجود نجوم در دیوان اشعار علل اجتماعی این رویکرد نیز آشکار خواهد شد .

1-5فرضیه ها :

ظهیر الدین فاریابی درسر تا سر اشعار دیوان خود از اصطلاحات نجومی به منظور تصویر آفرینی ونشان دادن آگاهی از  جنبه های خرافی واساطیری اختران وباورهای عامیانه در خصوص کیهان وپدیده های آن استفاده نموده است . به نظر می رسد میزان کاربرد اصطلاحات نجومی وموضوعات مرتبط با آن در دیوان ظهیر الدین فاریابی بسیار است . شاعران  سبک عراقی رویکرد گسترده وفراگیری در این باب دارند ممکن است در این باره متأثر از یکدیگر باشند .

بدون شک تأثیر اجتماعی توجه به مسائل نجومی در اشعار شاعران این دوره منعکس است .