چکیده	1
فصل اول: کلیات  1-1- اهمیت تحقیق	3
1-2- اهمیت اقتصادی و غذایی باقلا  1-3- فرضیات تحقیق 1-4- اهداف تحقیق	5  7 7
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
2-1- گیاه­شناسی باقلا	10
2-2- ارقام باقلا در دنیا	12
2-2-1- فلورد	12
2-2-2- آسکوت	12
2-2-3- بارکول	12
2-2-4- فلستا وی اف	13
2-2-5- ایکاروس	13
2-2-6- آکوادولسی	13
2-2-7- منفست	14
2-3- ارقام باقلا در ایران	14
2-3-1- زهره	14
2-3-2- الجزایری	14
2-3-3- شاهی	15
2-3-4- شاخ بزی	15
2-3-5- برکت	15
2-3-6- رقم 4/351	16
2-3-7- سرازیری	16
2-4- نقش عناصر کم­مصرف در گیاه	16
2-4-1- روی	18
2-4-2- کاربرد روی در زراعت	20
2-4-3- نحوه­ی مصرف روی در زراعت	21
2-5- تنظیم­کننده­های رشد گیاهی	22
2-5-1- کندکننده­های رشد گیاهی	22
2-5-1-1- ترکیبات اونیومی	23
2-5-1-2- شیوه­ی عمل کندکننده­های رشد اونیومی	25
2-5-2- تاثیر کندکننده­های رشد بر بخش­های مختلف گیاه	26
2-5-3- انتقال و سوخت و ساز کندکننده­های رشد	29
2-5-4- کلرمکوات کلراید	32
2-5-4-1- کاربرد کلرمکوات کلراید در زراعت	33
2-5-4-2- روش­های مصرف کلرمکوات کلراید	35
فصل سوم: مواد و روش کار
3-1- زمان، موقعیت و شرایط اقلیمی محل آزمایش	37
3-2- ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش	37
3-3- مشخصات تیمارهای آزمایشی	38
3-4- عملیات آماده­ سازی زمین و کشت	40
3-5- روش­های اندازه­گیری فاکتورهای آزمایش	41
3-5-1- اندازه­گیری ارتفاع	41
3-5-2- شمارش تعداد انشعاب	41
3-5-3- شمارش تعداد غلاف	41
3-5-4- اندازه­گیری طول غلاف	42
3-5-5- اندازه­گیری وزن غلاف	42
3-5-6- شمارش تعداد دانه در غلاف	42
3-5-7- اندازه­گیری وزن 100 دانه	43
3-5-8- اندازه­گیری میزان عملکرد	44
3-5-9- اندازه­گیری میزان روی در برگ و دانه	44
3-5-9-1- اصول روش	44
3-5-9-2- لوازم مورد نیاز	45
3-5-9-3- مواد مورد نیاز	45
3-5-9-4- روش کار	45
3-5-9-5- ملاحظات	46
3-5-10- اندازه­گیری میزان پروتئین موجود در دانه	47
3-5-10-1- اصول روش	48
3-5-10-2- لوازم مورد نیاز	48
3-5-10-3- روش کار	48
فصل چهارم: نتایج، بحث
4-1- ارتفاع بوته	51
4-2- تعداد انشعاب	54
4-3- تعداد غلاف	56
4-4– طول غلاف	57
4-5- تعداد بذر در غلاف	59
4-6- وزن غلاف	62
4-7- وزن صد دانه	64
4-8- عملكرد	65
4-9- میزان عنصر روی برگ	68
4-10- میزان عنصر روی بذر	70
4-11- میزان پروتئین بذر  فصل پنجم: نتیجه­گیری کلی و پیشنهادها	72
4-12- نتیجه ­گیری کلی	77
4-13- پیشنهادها	78
– فهرست منابع	79

چکیده

 

باقلا یکی از مهمترین محصولات زمستانه­ی دارای ارزش غذایی بالا در دنیا و ایران می­باشد. به منظور ارزیابی اثر محلول پاشی کندکننده­ی رشد گیاهی (سایکوسل یا CCC) و سولفات روی بر ویژگی­های رویشی، اجزاء عملکرد و محتوای روی و پروتئین باقلای رقم برکت، آزمایشی به صورت فاکتوریل که فاکتور اول شامل سطوح مختلف سایکوسل (0 ،500 ،1000و1500 میلی­گرم در لیتر) و فاکتور دوم شامل سطوح مختلف سولفات روی (0 ،2 و4  در هزار) بود، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا گردید. نتایج تجزیه­ی واریانس نشان داد که کاربرد سولفات روی موجب افزایش معنی­دار میزان عملکرد، پروتئین و محتوای روی در دانه گردید، اما کاربرد سایکوسل کاهش ارتفاع، افزایش انشعاب و افزایش عملکرد را در پی داشت. بیشترین عملکرد غلاف (83/3 کیلوگرم در مترمربع) از محلولپاشی سایکوسل با غلظت 1500 میلیگرم در لیتر به دست آمد. بالاترین میزان روی (18/60 میلیگرم در لیتر) و پروتئین (25/27%) دانه، به ترتیب، از محلول پاشی توام سولفات روی با غلظت 4 در هزار و سایکوسل با غلظت 500 میلی گرم در لیتر و همچنین محلول پاشی سولفات روی با غلظت 4 در هزار حاصل شد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، کاربرد کندکننده­ی رشد سایکوسل 500 میلی گرم در لیتر و سولفات روی 4 در هزار به منظور کنترل رشد رویشی و افزایش کمی و کیفی محصول باقلای رقم برکت در منطقه­ی ممسنی قابل توصیه است.

واژه­های کلیدی: باقلا، رقم برکت، سایکوسل، سولفات روی، عملکرد، پروتئین

 

 

• اهمیت تحقیق

 باقلا[1] یكی از بقولات زراعی بسیار قدیمی است. بذرهای این گونه از محل­های مربوط به عصر نوسنگی در اسپانیا و اروپای شرقی و همچنین مكان­های عصر مفرغ در سوئد و ایتالیا كشف شده است. Vicia faba حدود 1800 سال قبل از میلاد در اروپا كشت ­می­شده­ است (پارسا و باقری، 1387).

منشأ باقلا در ناحیه­ی مدیترانه­ای جنوب­ غرب آسیاست و بسیار نزدیك به جنس vicia phiniama كه به ­صورت وحشی در الجزایر می­روید، می­باشد (كوچكی و بنایان اول، 1388). احتمالآً مركز ثانویه­ی آن افغانستان و اتیوپی می­باشد. به ­طور كلی از ‌آن­جا كه بقایای به ­دست­ آمده مربوط به حدود 2000 تا 3000 سال قبل از میلاد در حوزه­ی مدیترانه­ای كشف ­شده است، اهلی­ شدن بایستی 1500 تا 2000 سال قبل از آن انجام شده ­باشد. مطابق شواهد باستان ­شناسی به­ نظر می­رسد كه محتمل­ترین ناحیه­ی اهلی­ شدن باقلا مدیترانه­ی شرقی و خاور نزدیك باشد. طی اهلی ­شدن، باقلا توسط انسان به نواحیی كه از نظر اقلیمی متفاوت بوده و در عین حال شباهت­هایی نیز داشتند، منتقل ­شد. باقلا به ­طور وسیعی در مناطق معتدله و ارتفاعات بلند مناطق گرمسیری (مانند نواحی شمالی در آمریكای ­لاتین و اتیوپی) كشت می­شود. این محصول در آمریكا، آفریقای­ شرقی و هاوایی وجود دارد و تنوع وسیعی از تیپ­های آن كشت می­شود. ارقام دانه­ریز در شمال­ اروپا، دره­ی ­نیل، اتیوپی، افغانستان، شبه­ قاره­ی ­هند و آمریكای­ شمالی غالب است. در بیشتر مناطق دیگر نظیر حوزه­ی مدیترانه، آسیای ­غربی، چین و آمریكای­ لاتین، تیپ­های دانه­ درشت اهمیت بیشتری دارند. در اغلب كشورهای پیشرفته، باقلا بیشتر به ­منظور تغذیه­ی دام استفاده ­می­شود، در حالی­ كه در برخی از كشورهای در ­حال توسعه هنوز هم به ­عنوان غذای انسان مورد كشت و كار قرار می­گیرد (پارسا و باقری، 1387).

باقلا یکی از مهمترین محصولات زمستانه­ی دارای ارزش غذایی بالا در جهان است. دانه­های بالغ باقلا منبع خوب پروتئین (حدود 25 درصد دانه­های خشک)، نشاسته، سلولز، ویتامین ث و مواد ­معدنی هستند (Hamilton, 2005)؛ بنابراین این گیاه اهمیت فزاینده­ای برای غذای انسان و حیوان در آینده دارد. با توجه به این مسئله بهبود ساختار گیاه، مولفه­های مربوط به عملکرد و همچنین کیفیت عملکرد دانه (که به ­واسطه­ی محتوای کلی کربوهیدرات و پروتئین نشان­ داده ­می­شود)، از جمله مواردی می­باشند که در تحقیقات در زمینه­ حبوبات از جمله باقلا مد نظر محققان قرار می­گیرد (Ibrahim et al., 2007).

تنظیم­کننده­های رشد گیاهی به ­خاطر تاثیر در رشد و نمو در غلظت­های خیلی ­کم شناخته شده­اند (Jules et al., 1981). در این ­میان تاثیر تنظیم­کنندگی رشد کلرمکوات­ کلراید نخستین­ بار توسط تولبرت (1960)، در طیف وسیعی از گیاهان به ­اثبات ­رسید. هدف اولیه از کاربرد کلرمکوات­ کلراید در تولید گیاهان زراعی به اثر ضد خوابیدگی آن محدود می­شود. نتایج پژوهش­های بعدی نشان­ داد که کاربرد کلرمکوات­ کلراید حتی در غیاب خوابیدگی[2] (ورس) هم باعث افزایش عملکرد در دانه می­گردد (Ma and Smith, 1992). از طرف ­دیگر عناصر ریزمغذی در گیاهان زراعی با تاثیر بر فرایندهای رشد و نموی، شاخص­های کمی و کیفی آنها را تغییر می­دهند (بابائیان و همکاران، 1387). مصرف عناصر ریزمغذی علاوه ­بر نقشی که در افزایش عملکرد کمی و کیفی محصولات کشاورزی دارند، در سلامتی انسان و دام، که از مواد اولیه­ی گیاهی استفاده ­می­کنند، نیز تاثیر بسزایی دارند (پارسا و باقری، 1387). در مطالعات صورت­ گرفته مشخص ­شده ­است که اکثر خاک­های ایران دارای pH  بالا و مقادیر زیادی آهک هستند (ملکوتی و غیبی، 1376؛ غیبی، 1376). در این ­نوع خاک­ها حلالیت عناصر ریزمغذی کم است و همین ­امر منجر به کاهش قابلیت در دسترس ­بودن این عناصر برای عمده­ی گیاهان زراعی می­شود (ملکوتی و غیبی، 1376؛ Sigh et al., 1996). در این­ میان روی از جمله عناصر کم­ مصرفی است که کمبود آن در خاک­های زراعی ایران هم به دلیل موارد ذکر شده در بالا و هم عدم رواج مصرف کودهای محتوی روی عمومیت دارد (ملکوتی و طهرانی، 1378).

با­ توجه به مطالب بالا و به ­دلیل تحقیقات کمی که در مورد اثرات عناصر کم­ مصرف از جمله روی و همچنین کندکننده­های رشد گیاهی مانند سایکوسل بر روی گیاه باقلا صورت گرفته است، انجام بررسی در چنین زمینه­هایی می­تواند کمک قابل­ توجهی به شناخت بهتر و بیشتر اثرات این مواد بر روی گیاه باقلا در جهت افزایش کمیت و کیفیت محصول داشته ­باشد.

اهمیت اقتصادی و غذایی باقلا

 باقلا یكی از مهمترین محصولات زمستانه­ی دارای ارزش‌ غذایی بالا در جهان است (Ibrahim et al., 2007). این گیاه از نظر اهمیت بعد از لوبیا، نخودفرنگی و نخود در مقام چهارم قرار دارد و به­ عنوان یكی از حبوبات اصلی در كشورهای چین، مصر، اتیوپی، شمال­ سودان، منطقه­ی ­مدیترانه و ارتفاعات آمریكای­ لاتین كشت ­می­شود. باقلا در ایران نیز در استان­های گیلان، مازندران، گلستان، لرستان و خوزستان كشت­ می­شود. كل سطح زیر كشت باقلا در كشور حدود 9573 هكتار است كه حدود 7398 هكتار آن به صورت كشت آبی و حدود 2176 هكتار به صورت دیم عمدتاً در شمال كشور كشت­ می­شود. استان لرستان با سطح زیر كشت 2130 هكتار در مقام اول و استان­های گلستان، مازندران، خوزستان و گیلان در مكان­های بعدی قرار دارند. كل تولید باقلا در ایران حدود 13757 تن است كه استان لرستان با تولید 4032 تن باز هم در مقام اول و استان­های گلستان، مازندران و خوزستان در مكان­های بعدی قرار دارند. كمترین مقدار تولید و سطح زیر كشت مربوط به استان­های قم، خراسان شمالی و سمنان است. باقلا در كشورهای صنعتی به­ عنوان غذای دام از جمله اسب، خوك، ماكیان و كبوتر و در كشورهای در حال ­توسعه به عنوان غذای انسان مطرح­ است. ارزش غذایی باقلای سبز كم و بیش مانند نخودفرنگی و لوبیا است، اما ممكن ­است به عنوان سبزی مصرف­ شود یا به صورت خشك شده یا حتی كنسرو شده نیز استفاده ­شود. در هندوستان دانه­های خشك­ شده­ی آن مانند بادام ­زمینی مصرف­ می­شود. كاه آن به عنوان فرش و یا به ­عنوان سوخت در قسمت­هایی از سودان و اتیوپی كاربرد دارد (کاظمی پشت مساری، 1388). علاوه بر این باقلا خواص دارویی برای بیماری­های سنگ ­كلیه، مرض ­كبد و بیماری­های چشمی دارد (Akcin, 1988).

در كنار این كاربردها، ویژگی‌هایی از قبیل عملكرد بالا، دانه­های كوچك، فاكتورهای غیر تغذیه­ای كم، توانایی بالای سازگاری با كشاورزی مدرن، طول ­عمر انبارداری، انتقال آسان و قیمت پایین، این گیاه را برای كشاورزان، كارخانه­داران و از نظر تغذیه­ای جالب­ ساخته ­است (Duc, 1997). از نظر ارزش­ غذایی، باقلا یكی از منابع مهم پروتئین و انرژی برای بسیاری در‌ آفریقا، آسیا و آمریكای لاتین و یك جایگزین خوب برای پروتئین گران گوشت و ماهی می­باشد (Ibrahim et al., 2007). بذور بالغ باقلا سرشار از پروتئین، نشاسته، سلولز، ویتامین و مواد معدنی هستند (Hamilton, 2005).

با وجود ارزش­ غذایی بسیار قابل ­توجه باقلا و كیفیت بالای پروتئین آن و اگر چه تاریخ استفاده از باقلا به­ عنوان غذا بسیار طولانی است، اما هنوز به ­طور جهانی پذیرفته ­نشده است. بیشترین مصرف غذایی آن در مدیترانه­ی­ شرقی و مناطق شرق­ میانه است، اما در همین مناطق نیز مردم فقیر از ‌آن استفاده می­كنند. نكته­ی مهم در ارزش غذایی باقلا وجود اسید آمینه­ی لیزین است كه از جمله اسید آمینه­های ضروری بوده و بدن قادر به ساخت آن نیست. 8/1 درصد از وزن باقلا اسید آمینه­ی لیزین است. جداول زیر به­ ترتیب اسید آمینه­های موجود در‌ باقلا (جدول 1-1)، مقایسه­ی تركیبات آن با سویا (جدول 1-2) و درصد تركیبات ماده­ی خشك آن (جدول 1-3) را نشان­ می­دهند (کوچکی و بنایان اول، 1388).

جدول 1-1- اسید آمینه­های موجود در باقلا بر اساس درصد كل ازت موجود در دانه­ی آن

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اسید آمینه	درصد	اسید آمینه	درصد
اسپارتیك	4	متیونین	4
ترئونین	5/0	لیزین	6/0
سرین	3/0	ایزولوسین	1/0
آسپاراژین	21	لوسین	1/0
گلوتامیك اسید	2/1	تیروزین	3/0
گلوتامین	8/5	فنیل آلانین	5/0
پرولین	4/2	هیستیدین	7/0
گلیسین	1	آرژنین	6/35
آلانین	7/3	آلفا آمینو بوتیریك اسید	4/0
والین	5/0	تریپتوفان	نادر

مأخذ: زراعت حبوبات، کوچکی وبنایان اول(1388)

جدول1-2- مقایسه بین تركیبات سویا و باقلا

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

خرید پایان نامه حقوق : حقوق مالکیت فکری

 

درصد	سویا	باقلا
رطوبت	25	5
پروتئین	95/90	86
خاكستر	4/2	2/5
نشاسته	بسیار كم	4/0
چربی	1/20	9/0

مأخذ: زراعت حبوبات، كوچكی و بنایان اول(1388)

جدول 1-3- درصد تركیب ماده خشك در بذر باقلا

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ترکیب	زمستانه (%)	بهاره (%)
پروتئین خام	5/26	4/31
پروتئین خالص	24	2/28
فیبر خام	9	8
خاكستر	4	4
سیلسیم	1/0	1/0
كلسیم	19/0	16/0
فسفر	68/0	66/0
منیزیم	13/0	13/0
پتاسیم	22/1	14/1
سدیم	02/0	01/0

مأخذ: زراعت حبوبات، كوچكی و بنایان اول(1388)

-3- فرضیات تحقیق

 1. کاربرد سطوح مختلف سایکوسل به صورت محلول پاشی می­تواند باعث کنترل رشد رویشی و افزایش عملکرد رقم باقلای برکت شود.