2-3-3 تعریف ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 26

2-3-4 مفاهیم اصلی معماری سرویس گرا…………………………………………………………………………………………… 29

2-3-5 اجزا اصلی یک معماری سرویس گرا……………………………………………………………………………………….. 31

2-3-6 علت استفاده از معماری سرویس گرا……………………………………………………………………………………….. 32

2-4 مدیریت فرایند کسب و کار و معماری سرویس گرا ………………………………………………………………………. 33

2-5 سازمان سرویس گرا …………………………………………………………………………………………………………………… 34

2-6 فرایند کسب و کار سازمان ………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-7 سیستم پشتیبان تصمیم ……………………………………………………………………………………………………………….. 42

2-7 -1 تصمیم گیری………………………………………………………………………………………………………………………… 42

2-7-2 دسته بندی مسائل تصمیم بر مبنای سطوح تصمیم گیری:…………………………………………………………… 45

2-7-3 فرایند تصمیم گیری………………………………………………………………………………………………………………… 46

2-7-4تعریف……………………………………………………………………………………………………………………………………. 48

2-7-5 مفهوم سیستم‌های پشتیبان تصمیم…………………………………………………………………………………………….. 50

2-7-6 انواع سیستم‌های پشتیبان تصمیم گیری…………………………………………………………………………………….. 51

2-7-7 روش‌های پشتیبان تصمیم گیری……………………………………………………………………………………………….. 52

2-7-8سیستم پشتیبان تصمیم گیری و اجزا آن…………………………………………………………………………………….. 53

2-7-9 سیستم مدیریت پایگاه داده…………………………………………………………………………………………………….. 55

2-8 رویکرد های دیگر ……………………………………………………………………………………………………………………… 55

2-9 مهندسی مجدد ………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

2-9-1تعریف مهندسی مجدد……………………………………………………………………………………………………………… 59

2-9-2 مرور ادبیات مهندسی مجدد……………………………………………………………………………………………………. 60

2-9-3 عوامل شكست پروژه‌هاى مهندسی مجدد…………………………………………………………………………………. 61

2-9-4عوامل موفقیت پروژه‌هاى مهندسى مجدد…………………………………………………………………………………… 61

2-10 جمع بندی ……………………………………………………………………………………………………………………………… 63

فصل سوم:یافته های تحقیق

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………… 65

3-2 مدل سازی سازمان……………………………………………………………………………………………………………………… 66

3-3 پیاده سازی BPR  ……………………………………………………………………………………………………………………… 67

3-3-1 لزوم و نیاز……………………………………………………………………………………………………………………………… 67

3-3-2 گام‌های BPR ………………………………………………………………………………………………………………………… 69

3-3-3 انواع متدولوژی های مهندسی مجدد………………………………………………………………………………………… 72

3-3-4 روش‌های مناسب خاص شرکت‌های تولیدی ایرانی كدامند؟……………………………………………………….. 73

3-3-4 اجرای BPR………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

3-4 تحلیل سازمان ……………………………………………………………………………………………………………………………. 79

3-4-1 تحلیل با استفاده از نمودار ایشی کاوا……………………………………………………………………………………….. 79

3-4-2 تحلیل با استفاده از نمودار پارتو………………………………………………………………………………………………. 82

3-4-3 تحلیل کمی سازمان ……………………………………………………………………………………………………………….. 84

3-4-3-1 نرخ توقف خط تولید ………………………………………………………………………………………………………… 84

3-5 مدل تصمیم گیری در سیستم پشتیبان تصمیم ……………………………………………………………………………….. 87

3-5-1 روش تصمیم گیری…………………………………………………………………………………………………………………. 87

3-5-2 برپائی پایگاه (مخزن) خریدها:…………………………………………………………………………………………………. 91

3-5 -3 بازیابی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 94

3-5-4 تصمیم گیری ………………………………………………………………………………………………………………………… 96

3-6 تجمیع سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی و سیستم پشتیبان تصمیم­گیری………………………………………… 96

3-7 ساختار ERP در زنجیره تأمین ……………………………………………………………………………………………………. 98

3-8 معماری داخلی ERP بخش‌های سازمانی………………………………………………………………………………………. 100

3-9 معماری DSS عمومی………………………………………………………………………………………………………………….. 104

3-10 بستر ارتباطی……………………………………………………………………………………………………………………………. 106

3-11 نحوه اجرا………………………………………………………………………………………………………………………………… 107

 

فصل چهارم: ارزیابی

4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………… 110

4-2 مقایسه چارچوب با چارچوب‌های دیگر(bench marking)……………………………………………………….. 110

4-2-1 بیان پارامتر های مقایسه…………………………………………………………………………………………………………… 110

4-2-2 مقایسه قابلیت‌های چارچوب‌ها………………………………………………………………………………………………… 112

4-3 تحلیل با استفاده از پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………… 114

4-3-1 مشخصات پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………………………………….. 114

4-3-2 بررسی قابلیت اعتماد پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………… 118

4-3-3 پرسشنامه:………………………………………………………………………………………………………………………………. 122

4-3 شبیه سازی ………………………………………………………………………………………………………………………………… 130

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 خلاصه………………………………………………………………………………………………………………………………………. 148

5-2 مزایای اجرای این پروژه……………………………………………………………………………………………………………… 148

5-3 معایب………………………………………………………………………………………………………………………………………… 150

5-4 نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 150

5-5 پیشنهادات با توجه به مورد کاوی برای پیاده سازی ERP های تجمیعی……………………………………………. 151

5-6 کار های آینده……………………………………………………………………………………………………………………………… 152

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 154

پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 162

ضمیمه ب: فراوانی پاسخ پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………….. 158

چكیده لاتین………………………………………………………………………………………………………………………………………. 185

فهرست اشكال و نمودار

شكل 1-1………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

شكل 2-1- دلایل تکنولوژیکی پیاده سازی ERP [8]……………………………………………………………………………. 14

شكل 2-2- دلایل تجاری پیاده سازی ERP  [8]  ………………………………………………………………………………… 14

شكل 2-3- لایه‌ها در تحولات از MRP تا ERP توسعه یافته [10]  ……………………………………………………… 17

شكل 2-4- یکپارچگی اطلاعات محیطی در سیستم ERP [10]……………………………………………………………. 18

یک مطلب دیگر :

شکل 2-5- گام‌های دست یابی به حاکمیت معماری سرویس گرا…………………………………………………………… 22

شکل 2-6- حاکمیت معماری سرویس گرا و چرخه در بر گیرنده………………………………………………………….. 25

شکل 2-7- حاکمیت معماری سرویس گرا در سازمان و تبدیل سازمان به یک سازمان سرویس گرا…………… 34

شكل 2-8- فازهای سیستم سرویس گرا………………………………………………………………………………………………. 36

شکل 2-9- هرم‌های مؤلفه های فنی و رهبری خدمت گذار در سازمان سرویس گرا [26]……………………….. 37

شکل 2-10- لایه های بنیادی سازمان سرویس گرا ………………………………………………………………………………. 38

شكل 2-11- فرآیند كسب و كار…………………………………………………………………………………………………………. 39

شکل 2-12- فرایند کسب و کار در سیستم سازمانی…………………………………………………………………………….. 40

شكل 2-13- مدل تصمیم گیری 3 فازی از هربرت سایمون………………………………………………………………….. 47

شکل 2-14- توسعه یافته مدل تصمیم گیری 3 فازی هربرت سایمون …………………………………………………… 47

شکل 2-15- ساختار یک سیستم پشتیبان تصمیم………………………………………………………………………………….. 53

شکل (3-1) جنبه های مطرح درERP [52]…………………………………………………………………………………………. 65

شکل (3-2) – خروجی‌های مختلف از مدل‌های سیستم مورد استفاده در چارچوب معماری ERP…………… 67

شکل (3-3) چرخه شناخت اولیه سازمان…………………………………………………………………………………………….. 70

شکل (3-4) گام‌ها یا بخش‌های شناخت اولیه سازمان……………………………………………………………………………. 74

شکل (3-5) فرایند مونتاژ در وضعیت موجود یک سازمان تولید کننده خودرو………………………………………… 75

شکل (3-6) ادامه فرایند مونتاژ در وضعیت موجود یک سازمان تولید کننده خودرو………………………………… 77

شکل (3-7) ادامه فرایند مونتاژ در وضعیت موجود یک سازمان تولید کننده خودرو………………………………… 78

شکل (3-5) نمودار علی و معلولی زمان تولید ……………………………………………………………………………………… 80

شکل (3-6) – نمودار علی و معلولی نرخ بالای تولید خودروی معیوب …………………………………………………. 81

شکل (3-7) – نمودار علی و معلولی نرخ بالای دوباره­کاری …………………………………………………………………. 82

شکل (3-8) – نمودارپارتو-زمان تأخیر فرایندها ………………………………………………………………………………….. 83

شکل (3-9) – نمودار پارتو-نرخ مازاد کار-دوباره­کاری ……………………………………………………………………….. 83

شکل (3-10) – نمودار پارتو-ایرادات کیفی مربوط به بررسی کیفیت بخش ………………………………………….. 83

شکل (3-11) – نمودار پارتو- هزینه مازاد تحمیلی زمان و کارکرد…………………………………………………………. 83

شکل (3-12) -نمودار xbar chart نرخ توقف………………………………………………………………………………….. 85

شکل (3-13) -نمودار R chart نرخ توقف………………………………………………………………………………………… 85

شکل (3-14) -نمودار ترکیبی Xbar chart و R chart نرخ توقف…………………………………………………….. 85

شکل (3-15) نمودار توزیع پراکندگی………………………………………………………………………………………………….. 86

شکل (3-16) -نمودار شش سیگما از نرخ …………………………………………………………………………………………. 86

شکل (3-17) – شاخص های قابلیت فرایند…………………………………………………………………………………………. 86

شکل (3-18) چرخۀ روش استدلال بر مبنای مورد CBR  [6]……………………………………………………………… 89

شکل (3-19) مدل تصمیم گیری در سطح کلان…………………………………………………………………………………… 90

شکل (3-20) نمایش متغیر های فازی در نرم افزار MATLAB…………………………………………………………….. 92

شکل (3-21) – چارچوب CoERP – چارچوب سرویس گرا از collaborative ERP………………………… 97

شکل (3-22) چارچوب DE (DSS-ERP ) بستر مناسب جهت تجمیع ERP و DSS در سیستم توزیع شده 98

شکل (3-22) معماری سازمان تولیدی و معماری سیستم پشتیبان تصمیم خصوصی…………………………………. 103

شکل (3-23) – Public web server DSS برای تجمیع و هماهنگ کردن عملکرد کلیه سیستم‌ها…………. 104

شکل (3-24) – مکانیزم‌ها و ماژول‌های مورد نیاز برای پیاده سازی سیستم ERP توزیع شده……………………. 106

نمودار (4-1) سطح تحصیلات شرکت کنندگان در پرسشنامه………………………………………………………………… 115

نمودار (4-2) مربوط به رشته های شرکت کننده در تحقیق……………………………………………………………………. 116

نمودار (4-3) تجربه کاری شرکت کنندگان در تحقیق……………………………………………………………………………. 117

نمودار (4-4) فراوانی میانه پاسخ‌های استخراج شده از پرسشنامه…………………………………………………………… 128

نمودار (4-5) فراوانی مربوط به میزان رضایت از حوزه های مختلف مطرح در پرسشنامه………………………… 129

فهرست جداول

جدول2-1- پیشرفت سیستم ERP………………………………………………………………………………………………………. 12

جدول 2-2- عنوان دهی به ERP و وزن آن‌ها از نظر شرکت‌ها [10]……………………………………………………… 19

جدول (3-1) شاخص‌ها مطرح در صنعت تولید……………………………………………………………………………………. 79

جدول (3-2) نحوه ارزیابی معیار انتخاب فروشنده……………………………………………………………………………….. 93

جدول (3-3) ساختار نگه داری اطلاعات خریدها (مخزن خریدها)……………………………………………………….. 93

جدول (4-1) مقایسه چارچوب‌های شرکت‌های مطرح با چارچوب پیشنهادی…………………………………………. 113

جدول (4-2) میزان تحصیلات شرکت کنندگان در تحقیق……………………………………………………………………… 115

جدول (4-3) سطح تحصیلات شرکت کنندگان در پرسش…………………………………………………………………….. 116

جدول (4-4) تجربه کاری شرکت کنندگان در تحقیق…………………………………………………………………………….. 117

جدول (4-5) فراوانی مربوط به پاسخ‌های پرسشنامه در نرم افزار SPSS…………………………………………………. 123

فهرست رابطه‌ها

 

 

رابطه (3-1)   …………………………………………………………………………………………………………………………………… 84

رابطه (3-2)………………………………………………………………………………………………………………………………………. 84

رابطه (3-3)………………………………………………………………………………………………………………………………………. 85

رابطه (3- 4)   ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

رابطه (3-5)………………………………………………………………………………………………………………………………………. 86

رابطه (3-6)    ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

رابطه (3-7)   …………………………………………………………………………………………………………………………………… 91

رابطه (3-8)………………………………………………………………………………………………………………………………………. 91

رابطه (3-9)  ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 94

رابطه(3-10)……………………………………………………………………………………………………………………………………… 95

1- نابرابری‌ها در فرصت‌های امرار معاش در بخش‌های شهری و روستایی؛

2- نابرابری از یک شهر تا شهر دیگر، به دلیل تمرکز منابع محدود در پایتخت‌ها؛

3- نابرابری اقتصادی درون‌شهری میان توده‌ها و یک گروه کوچک نخبه توانگر؛

این عدم تعادل و نابرابری‌ها، به جز آسیب‌های ذاتی، ممکن است در کار آیی و انتظارات اقتصاد ملی نیز خلل ایجاد کند (اسمیت، 1384: 11).

نابرابری‌های شهری عمدتاً در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین به چشم می‌خورد. در چنین نقاطی طبقات بالاتر به لحاظ اقتصادی از سطح زندگی بالاتری برخوردار هستند در حالیکه طبقات پایین تر در معرض بیماری‌ها و محدودیت‌های مربوط به معیشت روزانه می‌باشند. در چنین شهرهایی حتی امید به زندگی طبقات پایین اجتماعی از میانگین پایین تری برخوردار است. در این جوامع، خانوارها مجبورند بسیاری از مشکلات و نابسامانی‌های اجتماعی و اقتصادی را تحمل نمایند (شیخی، 1380: 156)، بنابراین عدالت اجتماعی با مفهوم رفاه که عامل فقرزدایی است رابطه تنگاتنگی دارد (جاجرمی و همکاران، 1385: 6) رفاه جامعه در گرو اطمینان از این نکته است که همه شهروندان آن احساس کنند سهمی در آن دارند و از جریان عادی جامعه کنار گذاشته نشده‌اند. برای این منظور باید همه گروه‌ها (به ویژه آسیب‌پذیرترین آن‌ها) موقعیت‌هایی برای دستیابی به رفاه و حفظ آن کسب کنند (برآبادی،1384: 127).

عدالت اجتماعی که مسائلی از قبیل رفاه اجتماعی، نابرابری‌های شدید، فقر و غیره را مورد بحث قرار می‌دهد، با لایه سوم مفهوم توسعه پایدار، برابری و مساوات ارتباط پیدا می‌کند (حکمت نیا، 1383: 42). اهداف پایداری اغلب در قالب سه واژه محیط، اقتصاد و عدالت بیان می‌شوند و در یک جامعه پایدار، تمام این‌ها بجای اینکه به مرور زمان تخریب شوند، قوت و گسترش می‌یابند. از میان این سه واژه، واژه عدالت به مراتب در بحث‌های عمومی کمتر مطرح شده است. همچنین گروه‌های سازمان‌یافته کمی در حمایت از افراد کم درآمد و یا جوامع زیان‌دیده وجود دارند (روبرت بولارد، 1384: 230).

در جغرافیای سنتی روابط متقابل جوامع انسانی با محیط مورد بررسی قرار می‌گیرد درحالی‌که در جغرافیای نوین، انسان در این بررسی در کانون پژوهش‌ها قرار می‌گیرد (کلاول، 1373: 22). تلفیق این دو رویکرد سنتی و مدرن موجب می‌شود پیچیدگی‌های ناشی از این روابط شناسایی گردد و از این ره آورد در حل مشکلات و بهینه کردن روابط در سکونت‌گاه‌های انسانی بهره جست. امروزه در ارتباط با حل معضلات و مشکلات شهری ناشی از این ارتباط پیچیده، توزیع خدمات عمومی، عدالت اجتماعی و رفاه شهروندان مورد تأکید قرار می‌گیرد (قره نژاد، 1376: 92). زیرا تعادل فضایی در توزیع مراکز خدماتی در شهر و دستیابی به آن مقدمه توسعه پایدار شهری را فراهم می‌آورد و نابسامانی در توزیع منطقه‌ای و محلی باعث دوری مناطق و محلات از عدالت اجتماعی می‌گردد (نسترن، 1380: 145). از این رو در بند اول از چشم‌انداز برنامه جمهوری اسلامی در افق 1404 به ایجاد جامعه شهری توسعه‌یافته، بر عدالت اجتماعی، حفظ کرامت و حقوق انسان‌ها تأکید شده است.

در جهت رسیدن تمامی ساکنان شهرها به صورت یکسان مبحث عدالت اجتماعی در فضای شهری به وجود می‌آید که عدم توجه به آن تبعات بسیار بدی همچون حاشیه‌نشینی  و به دنبال آن ناهنجاری‌های اجتماعی که شکل‌گیری حاشیه‌نشینی که معضل بزرگ جامعه ما می‌باشد و در شهرهای کلیه کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه نمود عینی دارد و شکل‌گیری فضا در شهر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بسیاری از نابرابری‌های اجتماعی در فضای شهرها ممکن است در اثر این عوامل باشد به وجود می‌آید و تراکم بیش از حد یک منطقه، توسعه یک جانبه شهرها، خالی از سکنه شدن برخی از محدوده‌های شهری، بورس‌بازی زمین و ده‌ها مسئله و مشکل را در پی خواهد داشت (خوش روی، 1385: 2)، و از طرف دیگر وجود نابرابری در کیفیت زندگی، گروه‌های محروم را متوجه گروه‌های مرجع نموده و مشکلات دیگری را ایجاد می‌کند (.(Runicima,1972

با توجه به جمعیت‌پذیری امروزی شهرها و به وجود آمدن شکل تازه‌ای از شهرها در قرن اخیر روشن است که علم جغرافیای شهری و برنامه‌ریزی فضاهای شهری باید ابعاد و قلمروهای تازه‌ای بیابد که یکی از ابعاد و موضوعات تازه که در بیست سال اخیر توجه اکثر دانشمندان این علم را به خود مشغول کرده، پرداختن به عدالت اجتماعی در مباحث شهری هست که از این نظر باید شهر با سیاست‌های کشوری و جهانی پیوند داده شود (شکویی، 1373: 9) و شرایط داخلی شهرها که متأثر از شرایط اجتماعی و اقتصادی حاکم بر کشورهاست و در نتیجه همین شرایط است که کیفیت فضاهای شهری و سیاست‌های برنامه‌ریزی شهری معین می‌شود.

بنابراین نیاز اساسی شناخت ساخت فضای شهری است که ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و در رأس آن‌ها توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد که در نتیجه این تحلیل‌ها و بررسی معیارهاست که قدمی مؤثر در راه تحقق عدالت اجتماعی در جامعه برداشته خواهد شد. تحول در مفهوم فضا و توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری موافق با تغییر در نحوه برخورد با نظریه است. فضا، توزیع مناسب خدمات شهری و شهر بایستی به صورت پدیده‌ای جداگانه شناسایی و روابط مابین آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد به این ترتیب با دریافت مفهوم فضا، عدالت شهر و محیط خواهیم توانست به تحلیل رابطه فضای شهر و توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری دست یابیم. امروزه تغییرات اجتماعی سریع‌تر از تغییرات فیزیکی است و شهر از تغییرات اجتماعی تأثیر فوری می‌پذیرد، بنابراین مطالعه و تحلیل تغییرات اجتماعی و اقتصادی و رابطه آن با ساخت فضایی شهر مورد تأکید در مباحث شهر و شهرسازی است به همین دلیل است که در چند سال اخیر پیشگامان جغرافیای شهری جدید ساخت داخلی شهرها را با توجه به عدالت اجتماعی(توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری) که متأثر از سیاست‌های نظام حکومتی و اوضاع اجتماعی جامعه است به طور جدی مطالعه می‌کنند زیرا در شهرهای امروزی مسائل اجتماعی را نمی‌توان تنها با احداث خیابان و ناحیه بندی شهری حل کرد (خوش روی، 1385: 3).

2-1- شرح و بیان مسئله

وجود نابرابری و عدم تعادل فضایی در ساكنین نواحی مختلف یك شهر به هیچ‌وجه پدیده‌ای جدید در هیچ یك از شهرهای جهان نیست، اما در كشورهای در حال توسعه به دلیل فاحش بودن تفاوت‌های اجتماعی- اقتصادی، نابرابری و عدم تعادل در توزیع خدمات شهری تفاوت‌های فضایی شهرها تشدید شده است (موسوی ، 1378: 14) زیرا كه ساختار فضایی یك شهر متشكل از اجزا و عناصری است كه با یكدیگر در كنش متقابل هستند و ناپایداری هر كدام از این اجزا به كل ساختار تأثیر خواهد گذاشت (ساوج، 1385: 90). در عصر حاضر اصلی‌ترین عامل بحران‌های جوامع بشری ریشه در نابرابری‌های اجتماعی و فقدان عدالت دارد (مرصوصی، 1383: 90).

مفهوم عدالت اجتماعی اصولاً آن قدر همه شمول نیست كه بتوان در قالب آن درباره یك اجتماع خوب قضاوت كرد. عدالت را اساساً می‌توان به عنوان اصل ( یا مجموعه‌ای از اصول) در نظر گرفت كه برای حل و فصل دعاوی متضاد به وجود آمده است،‌ عدالت اجتماعی(توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری) نیز در واقع كاربرد خاص این اصول برای فائق آمدن بر تعارضاتی است كه لازمه همكاری برای افراد است. تولید را از طریق تقسیم كار می‌توان افزایش داد لیكن مسئله این است كه حاصل تولید چگونه بین افرادی كه در فرآیند تولید شركت کرده‌اند توزیع شود. در این مورد اصول اجتماعی باید ناظر بر تقسیم ثمرات تولید و توزیع مسئولیت‌ها در فرآیند كار جمعی باشد. این اصول همچنین شامل نهادها و سازمان‌های اجتماعی مرتبط با فعالیت تولید و توزیع نیز می‌شود (هاروی، 1379: 97).

اساس مفهوم عدالت اجتماعی بر این است كه نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه بر سازمان فضایی آن تأثیر دارد و نیز هر گونه تغییر در سازمان فضایی در روابط اقتصادی- اجتماعی و توزیع درآمد در جامعه اثر مستقیم دارد (مرصوصی،1383: 91).

اصولاً عدالت اجتماعی در رابطه با شهر با دو نوع مفهوم مطرح شده است یكی عدالت اجتماعی متناسب با نسل آینده كه دراین‌باره نیازهای اجتماعی- اقتصادی و كالبدی یك مجموعه شهری یا روستایی برای نسل آینده جماعت ساكن در آن مجموعه مورد توجه قرار می‌گیرد و دیگری عدالت اجتماعی متناسب با نسل موجود ساكن در آن مجموعه مورد توجه قرار می‌گیرد كه در این مفهوم فقر را در نتیجه عدم توجه به معیارهای پایدار می‌دانند (مجتهد زاده، 1378: 38).

امروزه توسعه شهرها و گسترش فیزیكی آن‌ها در كشورهای جهان سوم بیشتر تحت تأثیر سیاست‌های تمركزگرا و اداری و روند معاملات قماری زمین قرار دارد، اصول توسعه شهر و نحوه توزیع خدمات و امكانات و تسهیلات شهری جهت دسترسی شهروندان به آنان از لحاظ پایداری و عدالت فضایی زیر سؤال برده است. بنابراین طراحان و برنامه‌ریزان شهری اگر بخواهند امكانات رفاهی ساكنین و شهروندان شهرها را بهبود بخشند، باید از جنبه‌های مختلف توسعه، پایدار بوده و عملكردی مناسبی داشته باشد.

شهر فیروزآباد به عنوان یك شهر كوچك در استان فارس، تحولات مختلف جمعیتی و كالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در خود دیده است. در این تحقیق به دنبال آن هستیم تا عدالت اجتماعی (توزیع خدمات عمومی شهر) را در شهر فیروزآباد بررسی نموده و اثرات مثبت و منفی آن را بر زندگی شهروندان از جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و كالبدی تجزیه و تحلیل نماییم و سپس ارتباط آن با نحوه پراكنش جمعیت مورد كنكاش قرار داده و در نهایت راهبردهایی را برای رسیدن به عدالت اجتماعی، فضایی و توسعه پایدار شهری فیروزآباد ارائه خواهیم داد.

3-1- سوالات تحقیق

1- آیا بین عدالت اجتماعی (توزیع مناسب خدمات عمومی شهر) و پراكنش جمعیت در محلات مختلف شهر فیروزآباد رابطه‌ای وجود دارد؟

2- آیا بین محلات 12 گانه شهر فیروزآباد، نابرابری‌های اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی وجود دارد؟

4-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

مفهوم عدالت اجتماعی اصولاً آن قدر همه شمول نیست که بتوان در قالب آن در مورد رفاه یک اجتماع قضاوت کرد. عدالت را اساساً می‌توان به عنوان اصل در نظر گرفت که برای حل و فصل دعاوی متضاد به وجود آمده است. عدالت اجتماعی نیز در واقع کاربرد این اصول خاص است (هاروی، 1376). در جهت رسیدن تمامی ساکنان شهرها به نیازهایشان به صورت یکسان مبحث عدالت اجتماعی در فضای شهری به وجود می‌آید که عدم توجه به آن تبعات بسیار بدی همچون حاشیه‌نشینی و تراکم بیش از حد یک منطقه، توسعه یک جانبه شهرها، خالی از سکنه شدن برخی از محدوده‌های شهری، بورس‌بازی زمین و ده‌ها مسئله و مشکل دیگر را در پی خواهد داشت. بنابراین شناسایی اثرات مقوله عدالت اجتماعی جزء اساسی مطالعات شهری محسوب می‌شود و شهر زمانی شهر انسانی می‌شود که عدالت اجتماعی همه زوایای آن را بپوشاند (خوش روی، 1385: 12).

توجه به عدالت اجتماعی تا اندازه‌ای در شهرها حائز اهمیت است که در هر یک از شاخص‌های تعیین‌کننده شهرهای سالم، بستر مطالعات و نقش کلیدی را ایفا می‌کند (شیخی، 1380: 264).

توزیع مناسب و بهینه امکانات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و بهداشتی در میان مناطق و نواحی، یکی از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از نابرابری‌ها و شکاف توسعه و توزیع فضایی مناسب جمعیت در پهنه سرزمین هست. مسئله مهم در برقراری توسعه پایدار شهری[1] توجه به شاخص‌های اقتصادی، محیطی و سلامت اجتماعی شهرها در بستر برنامه‌ریزی است (Marcotullio,2001:577).

         به عقیده صاحب‌نظران، شهر سالم شهری است که شرایط اقتصادی آن مطلوب باشد. فرصت‌های شغلی مناسب، واحدهای مسکونی کافی، سیستم حمل‌ونقل خوب، بیمارستان‌های مجهز و کافی، سهولت دسترسی به مراکز خرید و در نهایت عدالت اجتماعی در آن حاکم باشد. پیچیده بودن مسائل شهری بر کسی پوشیده نیست و این پیچیدگی با توجه به وضعیت امروزی شهرها بیشتر شده است. عدالت فضایی که یکی از اصول اساسی برنامه‌ریزی شهری است باید توجه بررسی‌ها به این موضوع بیشتر معطوف گردد و به نظر می‌رسد هدف اصلی برنامه‌ریزی شهری، عدالت در شهر باشد که دو هدف دیگر یعنی کارآمدی و کیفیت محیطی تحت‌الشعاع آن قرار می‌گیرد. بنابراین باید کنکاشی در مورد این موضوع صورت گیرد و ابعاد آن شناخته شود تا بتوان در جهت تحقق آرمان ایده آل هر انسان قدمی هر چند کوچک برداشته شود. بدین منظور فضا در شهر شناسایی و ابعاد عدالت فضایی در جهت تحقق عدالت اجتماعی در مطالعات شهری از موضوعات اساسی و مباحث این مطالعات هست که در چند سال گذشته از مباحث اصلی نظریه‌پردازان مسائل شهری در غرب می‌باشد.

عده‌ای معتقدند که شرایط لازم و کافی برای رسیدن به یک توزیع عادلانه درآمد، ایجاد وسایل مبتنی بر عدالت اجتماعی برای رسیدن به این توزیع است (هاروی، 1376: 110). مطالعات انجام‌شده در زمینه نابرابری‌های ناحیه‌ای در شهر فیروزآباد ، بیانگر وجود نواحی فعال، کم فعال و محروم است. اهمیت تحقیق حاضر در موارد زیر خلاصه می‌شود:

– وجود نابرابری‌ها سبب گردیده که شکاف توسعه بین نواحی شهری بیشتر شده و عدالت اجتماعی و اقتصادی، مفهوم خود را از دست بدهد.

شناسایی توان‌های مختلف نواحی شهری و به‌کارگیری پتانسیل‌های رشد[2] و توسعه^[3] نواحی محروم جهت رسیدن به یک سطح قابل‌قبول رشد و توسعه ضروری است.

– اهمیت تحقیق حاضر در این است که با شناخت وضعیت موجود و شناسایی نواحی محروم و کم فعال شهر ، فیروزآباد توجه برنامه‌ریزان و طراحان توسعه ناحیه‌ای را به اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌هایی جهت کاهش نابرابری‌های ناحیه‌ای با توزیع مناسب و بهینه امکانات رشد و توسعه جلب کند. در همین راستا، هدف قرار دادن توسعه نواحی محروم و کم فعال برای رسیدن به عدالت اجتماعی و اقتصادی میان نواحی شهر در جهت کاهش نابرابری‌های ناحیه‌ای ضروری است.

[1]- Urban sustainable development

[2] – growth

[3]- development

تعداد صفحه : 177

قیمت : 14700تومان

 

 

 

 

بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد

 

و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.

 

پشتیبانی سایت :        ****       serderehi@gmail.com

 

در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.

 

***  *** ***

 

 

دانشگاه بیرجند

 

دانشکده مهندسی

 

پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی معدن-اکتشاف

 

عنوان:

 

بررسی تجمع كوتاه مدت عناصر سنگین در اعماق مختلف خاك سطحی شهر سبزوار

 

استادان راهنما:

 

دکتر حسین نوفرستی

 

دکتر محمد شیوا

 

استاد مشاور:

 

دکتر محمد حسین صیادی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(پایان نامه مقطع ارشد)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب:
فصل اول: کلیات…………………………………. 1
1-1- مقدمه…………………………………. 1
1-1-1-  اهداف تحقیق………………………………… 2
1-1-2-  فرضیات تحقیق………………………………… 2
1-1-3-  سؤالات تحقیق…………………………………3
1-2- آلودگی زیست محیط…………………………………… 3
1-3- آلودگی محیط زیست شهری………………………………….. 4
1-4- اهمیت خاک…………………………………… 4
1-5- شیمی عمومی خاک…………………………………… 5
1-6- فازهای مختلف خاک…………………………………… 6
1-6-1- فاز جامد خاک…………………………………… 6
1-6-2- فاز محلول خاک…………………………………… 7
1-7- آلودگی خاک…………………………………… 7
1-7-1- تخریب شیمیایی خاک…………………………………… 8
1-7-2- طبقه بندی عناصر در خاک…………………………………… 8
1-8- فلزات سنگین………………………………….. 10
1-8-1- سرب…………………………………… 11
1-8-2- کروم…………………………………. 12
1-8-3- مس……………………………………. 13
1-8-4- روی………………………………….. 14
1-8-5- نیکل………………………………….. 15
1-8-6- منگنز…………………………………. 16
1-9- منشاء تجمع و آلودگی زیستی فلزات سنگین……………………….17
1-9-1-   آلودگی ناشی از منابع طبیعی………………………………….. 17
1-9-2- آلودگی ناشی از منابع انسانی………………………………….. 17
1-9-3- آلودگی ناشی از فعالیتهای شهری………………………………….. 20
1-9-4- آلودگی ناشی از فعالیتهای كشاورزی………………………………….. 21
1-9-5- آلودگی ناشی از دفع پسماند…………………………………. 21
1-10-  فاكتورهای تأثیرپذیر ناشی از آلایندگی عناصر سنگین…………………….. 22
1-10-1- شدت تاثیر پذیری فاكتورهای زیست محیطی……………………………… 23
1-11- ارزیابی اثرات زیست محیطی فلزات سنگین بر خاک………………………. 23
1-12- مقادیر استاندارد پیشنهادی عناصر سنگین  از سوی سازمانها و محققان مختلف…..24
1-12-1- حد مجاز سرب با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 24
1-12-2-  حد مجاز کروم با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 24
1-12-3- حد مجاز مس با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 25
1-12-4- حد مجاز روی با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 25
1-12-5- حد مجاز نیکل با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 25
1-12-6- حد مجاز منگنز با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 25
1-13- پیشینه تحقیق در ایران و جهان………………………………….. 25
1-13-1- مطالعات صورت گرفته در ایران………………………………….. 25
1-13-2-  مطالعات صورت گرفته در جهان………………………………….. 27
فصل دوم: مواد و روش ها………………………………… 32
2-1- مقدمه…………………………………. 32
2-2- روش گردآوری اطلاعات…………………………………… 32
2-3- بازدید میدانی و دلایل انتخاب ایستگاه های نمونه برداری………………… 32
2-4 منطقه مورد مطالعه…………………………………. 33
2-5- مدت انجام پروژه………………………………… 34
2-6- نمونه برداری………………………………….. 35
2-6-1- تجهیزات نمونه برداری………………………………….. 35
2-6-2 شکل قطعه نمونه…………………………………. 37
2-6-3- سطح گمانه نمونه…………………………………. 37
2-7- انجام عملیات نمونه برداری پروژه………………………………… 38
2-7-1 نمونه برداری به کمک استوانه پلی اتیلن……………………… 39
2-7-2 نمونه برداری توسط دست و ابزارهایی بجز استوانه پلی اتیلن…….40
2-7-3 -آماده سازی نمونه ها برای آزمایشگاه………………………………… 42
2-8- ارزیابی خاك منطقه مورد مطالعه…………………………………. 45
2-8-1- تعیین شاخص تجمع زمینی مولر(Igeo) ……………………………45
2-8-2- فاکتور آلودگی………………………………….. 46
2-8-3-  شاخص جامع فاكتور آلودگی………………………………….. 47
2-9-  پردازش داده ها و تجزیه و تحلیل آماری…………………………….. 48
فصل سوم:  نتایج و بحث…………………………………… 49
3-1- مقدمه………………………………… 49
3-3- مقایسه غلظت عناصر در عمق های مختلف……………………………….. 54
3-3-1-  مقایسه غلظت عناصر در عمق 20-0…………………………………. 54
3-3-2- مقایسه غلظت عناصر در عمق 40-20…………………………………. 55
3-3-3-مقایسه غلظت عناصر در عمق 60-40…………………………………. 55
3-4- مقایسه میانگین غلظت عناصر بر حسب فصول مختلف سال………………. 57
3-4-1- مقایسه غلظت میانگین عناصر (در فصول مختلف) در ایستگاههای مختلف اندازه گیری…………61
3-5- تجزیه و تحلیل پارامترهای مورد بررسی در نمونه خاک منطقه بر اساس ضریب همبستگی……….61
3-5-1-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 20-0…………………..61
3-5-2-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 40-20………………… 63
3-5-3-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 60-40………………….63
3-6- آنالیز خوشه ای شاخص تشابه میانگین سالانه پارامترهای بررسی شده نمونه خاک در ایستگاه های مطالعاتی شهر سبزوار……..65
3-6-1- تفسیر آنالیز خوشه ای ایستگاه ها در عمق 20-0…………………65
3-6-2- آنالیز خوشه ای تفسیر شده ایستگاه ها  در عمق40-20………….66
3-6-3- آنالیز خوشه ای تفسیر شده ایستگاه ها  در عمق60-40……………66
3-6-4- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق20 -0…………68
3-6-5- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق 40-20……….68
3-6-6- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق 60-40……………69
3-7- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس فاكتورآلودگی  (Cf)  و درجه آلودگی (Cd) در ایستگاه های مورد مطالعه در شهر سبزوار……………………..70
3-8- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس شاخص تجمع زمینی مولر(Igeo)…………..70
3-9- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس شاخص جامع فاکتور آلودگی……………..74
فصل چهارم:  نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………… 75
4-1- نتیجه گیری نهایی………………………………….. 75
4-2- پیشنهادات…………………………………… 77
منابع………………………………….. 78
چکیده:
امروزه یکی از مسائل حائز اهمیت در جوامع شهری و صنعتی آلودگی خاک می باشد. خاک یکی از منابع مهم و ارزشمند طبیعت است. از میان مهمترین آلاینده های خاک می توان به فلزات سنگین که به واسطه طبیعت غیر قابل تجزیه، سمیت زیاد، اثرات تجمعی در خاک دارند، اشاره کرد.  این تحقیق با هدف بررسی میزان غلظت فلزات سنگین در  خاک های سطحی شهر سبزوار در عمق ها و فصول مختلف با استفاده از تکنیک های سیستم اطلاعات جغرافیایی و زمین آمار انجام گرفت.  نمونه ها از سه عمق مختلف خاک (20-0 ، 40-20 ، 60-40 سانتی متری(  و در چهار فصل بهار،  تابستان،  پاییز و زمستان 1391 جمع‌آوری و غلظت نیکل، کروم، منگنز، روی، مس و سرب و نیز خصوصیات خاک شامل pH  ، ماده آلی و بافت آنها  انداز ه گیری شد. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین غلظت عناصر سرب، مس، کروم، روی، نیکل و منگنز با افزایش عمق بیشتر می شود بطوریکه عنصر کروم بیشترین افزایش غلظت را  با عمق دارا می باشد. میانگین غلظت عناصر کروم (56/176) >سرب(87/109) > منگنز (36/96) > نیکل(79/77) >روی(40/36) >  مس(17/29 ) بود. عناصر سنگین سرب، نیکل، کروم، سرب، منگنز در فصل های پاییز بیشترین میانگین غلظت را نسبت به دیگر فصول دارا بودند.( پاییز> زمستان> بهار>تابستان).
نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین منگنز(717/0) و نیکل، منگنز وسرب(571/0)، روی و نیکل (573/0) همبستگی قوی در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. نتایج حاصل از آنالیز خوشه ای نشان داد که در عمق( 40-20 سانتی متری ) ایستگاه های شهربازی و بعثت در یک گروه با بیشترین همبستگی قرار دارند. کمترین همبستگی برای ایستگاه شماره توحید شهر است. بر اساس فاكتورآلودگی همانطور که مشاهده می گردد در اغلب ایستگاه ها درجه آلودگی بیشتر از یک و کمتر از دو می باشد که در مقیاس جدول درجه آلودگی در گروه متوسط قرار می گیرد اما با توجه به شاخص تجمعی مولر غلظت سرب در ایستگاه های مورد نظر در بازه منطقه آلودگی زیاد  با درجه آلودگی چهار قرار می گیرند.
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه
یکی از انواع آلودگی های محیط زیست، آلودگی خاک است. خاک به عنوان پالاینده طبیعت محسوب شده و به دلیل برخورداری از خواص فیزیکی، شیمیایی و زیستی علاوه بر اینکه تامین کننده مواد غذایی می باشد، خاصیت تصفیه کنندگی نیز دارد. در نتیجه تجمع هرگونه ماده ای که سبب کاهش قابلیت استفاده از خاک گردد، آلودگی خاک گویند. بر اثر فعالیت های مختلف انسانی مانند فعالیتهای معدنی، حمل و نقل، احتراق، مواد رنگی و… خاک دچار آلودگی می گردد.
خاک یکی از منابع ارزشمند طبیعت است که 95درصد از غذای انسان را تامین می کند. برنامه ریزی برای داشتن خاکی سالم و تولید کننده لازمه بقای انسان است. ورود مواد، ارگانیسم های زیستی یا انرژی به درون خاک سبب تغییر کیفیت خاک می شود همچنین خاک را از حالت طبیعی خود خارج کرده و میزان رشد و نمو گیاهان را کاهش می دهد)آلووی،1999     .(
آلودگی خاک در ایران در حد کشورهای پیشرفته نیست اما پیشرفت قابل توجه تکنولوژی  و  استفاده روزافزون انسان از مواد و ابزار جدید صنعتی مخصوصا در فعالیت های معدنی  و غیره،  باعث ایجاد عوامل بالقوه ای در راستای آلودگی خاک ایران شده است. در دهه گذشته ورود آلاینده ها از جمله فلزات سنگین که در یک مقیاس وسیع، از منابع طبیعی و انسان-ساخت وارد محیط زیست می شود به مقدار زیادی افزایش یافته  است. این عناصر می توانند با تجمع زیستی مخصوصا  در خاک عوارض غیر قابل جبرانی را ایجاد نماید.
یكی از عمده‌تر‌ین منابع تولید كننده این عوامل سنگ‌های معادن و غبارهای آتشفشانی می‌باشند ولی در كنار این ها انسان خود به اشكال مختلف مانند صنایع رنگرزی، آبكاری فلزات و باطری سازی در انتشار فلزات سنگین نقش دارد (زر افشان، 1371). شایان ذکر است که بررسی میزان این عناصر سنگین در مناطقی که انسان ها بیشتر با آن مربوط اند  مانند محیط کار، محل سکونت، پارکها، زمین های کشاورزی و… از نظر مقایسه‌ای می‌تواند باعث دریافت اطلاعات جامع تر و راه كار مناسبی در نحوه استفاده از این محیط ها و منابع موجود  و بهینه کردن و ارتقاء سطح سلامتی انسان و بهبود محیط زیست پیرامون گردد.
شهرستان سبزوار به علت قرار داشتن در مسیر  تهران-مشهد و مسیر جاده ابریشم  محلی پر تردد و نیز به لحاظ جمعیتی و گسترش شهری دارای جایگاه ویژه ای در استان خراسان رضوی و نیز از نظر پیشرفت  تکنولوژی و صنعت  روند رو به رشدی را دارا می باشد که این عوامل باعث گردیده این منطقه از دیدگاه زیست محیطی مخصوصا از نظر آلودگی  زیستی مورد اهمیت و  بررسی قرار گیرد، لذا با توجه به اهمیت موضوع، مطالعه تجمع فلزات سنگین در خاک منطقه به منظور پایش بررسی میزان آلودگی، جهت ارائه راهکارهای مختلف با هدف کاهش این آلودگی ها و احیای کارکردهای از دست رفته این منطقه ضروری به نظر می رسد.  از این رو در این تحقیق سعی بر آن شد تا با بررسی میزان آلودگی فلزات سنگین در  شهرستان سبزوار، راهکارهای بهینه در جهت حفاظت از آن و نحوه کنترل ورود آلاینده های مختلف، بویژه فلزات سنگین به آن ارائه  گردد.
1-1-1- اهداف تحقیق
– بررسی و تعیین میزان  غلظت عناصر سنگین سرب، روی، مس، منگنز، کروم و نیکل در اعماق مختلف خاک های سطحی در فصول مختلف سال
– مقایسه تجمع غلظت عناصر سنگین مورد مطالعه در ایستگاه های مختلف با استفاده از شاخص های مختلف
– مقایسه میزان غلظت  عناصر سنگین مورد مطالعه در منطقه مورد مطالعه با استانداردهای جهانی
– بررسی رابطه بین پارامترهای مورد مطالعه و میزان غلظت عناصر سنگین
– شناخت منایع آلاینده منطقه مورد مطالعه
2-1-1- فرضیات تحقیق
– میزان متفاوتی از غلظت عناصر سنگین در اعماق مختلف خاک های سطحی در فصول مختلف سال وجود دارد.
– شاخص های تجمع عناصر سنگین در ایستگاه های مختلف، نشان دهنده تجمع متفاوت عناصر در ایستگاه های مختلف می باشد.
– میزان غلظت  عناصر سنگین در منطقه مورد مطالعه از استانداردهای جهانی بالاتر است.
– پارامترهای مورد مطالعه بر میزان غلظت عناصر سنگین تاثیر دارند.
3-1-1- سوالات تحقیق
– میزان عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب در منطقه مورد مطالعه چقدر  می‌باشد؟
– آیا میزان عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب در مناطق منطقه مورد مطالعه با هم تفاوت دارد؟
– آیا میزان غلظت عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب در فصول مختلف با هم تفاوت دارد؟
– آیا میزان عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب در عمق های مختلف با هم تفاوت دارد؟
– آیا میزان عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب بین منطقه مورد مطالعه با منطقه بکر (حد استاندارد) تفاوت دارد؟
– در صورت اختلاف مقدار عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب با حد استاندارد چه راهکارهای باید انجام داد تا از لحاظ زیست محیطی و سلامتی انسان به سمت حد مطلوب پیش برود؟
2-1- آلودگی محیط زیست
آلودگی اصطلاحی است که معنای آن برای افراد گوناگون تفاوت  می کند یک تعریف بخردانه می تواند این گونه بیان شود که آلودگی عبارت است از ” مقدار بیش از حد مجاز چیزی در مکانی نا مناسب”. این مطلب می تواند بطور کامل در بر گیرنده مواد طبیعی هم باشد.
تعریف سازمان بهداشت جهانی(WHO) از آلودگی این چنین است:
وجود موادی در بسترهای محیط زیست (آب، هوا، خاک) اعم از ذرات، مواد شیمیایی و بیولوژیکی به میزان شدت، حالت و مدتی که اثر نامطلوب بر سلامت انسان، حیوان و گیاه می گذارد و یا مانع استفاده بهینه از آن محیط گردد، آلودگی خوانده می شود.
از منابع آلودگی می توان به فرآوری و کاربرد فلزات اشاره نمود. فلزات گروه 10-14 جدول مندلیف در مقایسه با فراوانی آنها مصرف زیادی داشته و درجه های  متغیری از مسمومیت زایی دارند. این عناصر ممکن است در حین معدنکاری و دیگر عملیات فرآوری به شکل انحلال پذیر و یا غبار در اتمسفر و یا بصورت ته نشست در خاک رها شوند. مثلا هنگام استخراج روی، آلودگی بسیار مسمومیت زای کادمیوم ممکن است رخ دهد زیرا اغلب با هم یافت می شوند.
تعداد صفحه : 93
قیمت : 14700تومان

بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد

 

و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.

 

پشتیبانی سایت :        ****       serderehi@gmail.com

 

در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.

 

***  *** ***

 

دانشگاه آزاد اسلامی

 

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پزشکی

 

عنوان :

 

 مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(پایان نامه مقطع ارشد)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

زمینه پژوهش:

سبك زندگی^[1]، فعالیت های عادی و معمول روزانه است كه افراد آن ها را در زندگی خود به طور قابل قبول پذیرفته اند، به طوری كه این فعالیت ها روی سلامت افراد تأثیرمی گذارند(1). فرد با انتخاب سبك زندگی برای حفظ و ارتقای سلامتی خود و پیشگیری از بیماری ها، اقدامات و فعالیت هایی را از قبیل رعایت رژیم غذایی مناسب، خواب و فعالیت، ورزش، كنترل وزن بدن، عدم مصرف سیگار و الكل و ایمن سازی در مقابل بیماری ها انجام می­دهد(2). به خوبی روشن است که سبک زندگی افراد بر سلامت شان تأثیر می­گذارد(3). سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت ، عامل تعیین کننده مهمی برای وضعیت سلامتی می­باشد(4). رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و سبک زندگی سالم، راهبرد های اصلی برای تسهیل و حفظ سلامت می­باشد. این موضوع در اهداف “برنامه بهداشت برای همه” سازمان جهانی بهداشت تأکید شده است. بسیاری ازمشکلات بهداشتی مانند چاقی، بیماری های قلب و عروق، انواع سرطان ها و اعتیاد که امروزه در اغلب کشورها به خصوص در کشورهای توسعه یافته به چشم می­خورد با دگرگونی های سبک زندگی افراد آن جوامع ارتباط دارد(5). به ویژه بیماری های غیر واگیر که رابطه تنگاتنگی با سبك زندگی دارند(2).

ارتقای سلامت، علم و هنر تغییر سبک زندگی به منظور رسیدن به کمال مطلوب است و شامل رفتارهایی است که طی آن، فرد به تغذیه مناسب، ورزش منظم، اجتناب از رفتارهای مخرب و مواد مخدر، محافظت در برابر حوادث، تشخیص به موقع نشانه های بیماری در بعد جسمی،کنترل عواطف و احساسات و افکار و کنار آمدن با استرس و مشکلات در بعد روحی و روانی، استقلال و سازگاری و اصلاح روابط بین فردی در بعد اجتماعی می­پردازد(6). و علت بسیاری از بیماری های مزمن، سبک زندگی و رفتارهای انسان است و انجام رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت یکی از مهم ترین راه هایی است که افراد می­توانند سلامتی خود را حفظ نمایند(7). شش جزء مهم سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی شامل مسئولیت پذیری سلامتی^[2] ، فعالیت جسمانی^[3] ، عادات تغذیه ای^[4] ، مدیریت استرس^[5] ، رشد معنوی^[6] و روابط بین فردی^[7] است(8).

مسئولیت پذیری سلامتی یکی از حیطه های رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت می­باشد که در طی آن افراد به سلامت و ارتقای آگاهی های بهداشتی خودشان توجه می­کنند(9). پکر و همکاران^[8]  و وی و همکاران^[9] نشان دادند که کمترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه مسئولیت پذیری سلامتی مربوط می­شد(4, 10).

فعالیت جسمانی منظم نقش اساسی در پیشگیری و کنترل بیماری ها و ارتقاء سلامت در افراد و گروه ها دارد(11). انجام فعالیت جسمانی منظم در جوانان نقش مهمی درپیشگیری از چاقی، بهبود عملکرد قلب و عروق و پوکی استخوان دارد(12). بی تحرکی یکی از عوامل خطر مهم برای شیوع بیماری های غیر واگیر در جهان می­باشد. به طوری که سالیانه حدود دو میلیون مرگ به علت عدم فعالیت جسمانی در جهان رخ می­دهد(13). فعالیت جسمانی منظم موجب كاهش خطر مرگ زودرس، مرگ ناشی از بیماری های قلبی، ابتلا به فشار خون بالا، دیابت نوع 2، ابتلا به سرطان كولون، سرطان سینه و كاهش افسردگی و اضطراب، كنترل وزن بدن، ساخت و حفظ استخوان ها، عضلات و مفاصل سالم، بستری شدن كمتر در بیمارستان و كاهش نیاز به ویزیت پزشك و دارو می­شود(11). مطالعه­ی احمد نیا و همکاران  نشان داد 2/19 درصد از دانشجویان پرستاری و مامایی فعالیت فیزیكی مطلوب داشتند كه نوع فعالیت فیزیكی در اكثر آنان پیاده روی بود(14). مطالعه­ی رجالی و همکاران نیز نشان داد که 6/48 درصد از دانشجویان رشته های پزشکی و بهداشت از نظر فعالیت جسمانی متوسط، فعال و 4/51 در صد غیرفعال بودند. همچنین از نظر فعالیت جسمانی شدید 6/32 درصد فعال و 4/76 درصد غیر فعال بودند(15). محمدی زیدی و همکاران فعالیت جسمانی دانشجویان علوم پزشکی شرکت کننده در پژوهش خود را ناکافی گزارش دادند(16). سطوح فعالیت فیزیکی در فاصله نوجوانی تا بزرگسالی به شدت افت پیدا می­کند، بنابراین توجه ویژه به وضعیت تحرک در جوانان اهمیت ویژه ای دارد(17).

تغذیه سالم نیز جزئی از رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت می­باشد و به عنوان یکی از جنبه های سبک زندگی سالم مورد تأکید قرار گرفته است. دوران دانشجویی از جمله دوره هایی است که عادات و رفتارهای فردی در آن دستخوش تغییرات می­شوند(18). دانشجویان معمولاً عادات غذایی نادرست دارند(19). الگوی غذایی نادرست در سال های جوانی یكی از عوامل زمینه ساز برای شروع بیماری های مزمن دوران میانسالی می­باشد و موجب افزایش تدریجی وزن جوانان می­گردد كه پیامد آن چاقی و اضافه وزن در دوران میانسالی می­باشد(20). چاقی با بیماری های مزمن مرتبط است(21). این بیماری ها به علت بالا بودن هزینه های بهداشتی، بار اقتصادی سنگینی بر كشورها وارد می­سازند(18). بررسی رژیم غذایی دانشجویان و عادات غذایی آنان برای سلامتی زمان تحصیل و پس از آن اهمیت فراوانی دارد. بنابراین ضروری است که کلیه گروه های سنی بویژه دانشجویان برای پیشگیری از بیماری های مزمن در سال های بعد، از نظر برنامه غذایی مورد توجه قرار گیرند. بررسی رژیم غذایی دانشجویان دانشگاه های مختلف در ایران عادات نامناسب غذایی دانشجویان را نشان می­دهد(22). که بیانگر مشکل جدی در قشر دانشجویی است.

مطالعه‌ی عابدی و همکاران  نشان داد که 3/29 درصد دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی مازندران دارای اضافه وزن و 9/6 درصد چاق بودند(23). مطالعه‌ی قلی پور و تبریزی  نیز نشان داد که 29/19 درصد دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف دارای اضافه وزن و چاقی بودند(24). فیضی و همکاران ، میزان شیوع چاقی را در دانشجویان دختر علوم پزشکی اردبیل را 14 درصد گزارش نمودند(25). مطالعه‌ی سیرا و پاولاک^[10] نیز نشان دادند که 2/15 درصد دانشجویان، لاغر، 3/21 درصد دارای اضافه وزن و 8/10 درصد چاق بودند(26).مطالعه­ی احمد نیا و همکاران نشان داد که 8/56 درصد از دانشجویان پرستاری و مامایی در زمینه تغذیه دارای سبك زندگی نامطلوب بودند(14). مطالعه­ی سالم و همکاران  هم نشان داد که 7/10 درصد از دانشجویان علوم پزشکی اضافه وزن، 4/1 درصد چاقی و 13 درصد کم وزنی و سوء تغذیه داشتند(27). مطالعه طلایی و همکاران نیز نشان داد که 15 درصد دانشجویان رشته پزشکی دارای اضافه وزن و 4 درصد دارای چاقی درجه یک بودند(20). ایرازوستا و همکاران ^[11] نشان دادند که 3/19 درصد از دانشجویان، اضافه وزن داشتند و 4 درصد چاق بودند(28). مطالعه کورداکیس و همکاران^[12]  نیز نشان داد که 5/40 درصد از دانشجویان پزشکی دارای اضافه وزن و 4/7 درصد چاق بودند(21).

استرس نیز یکی از علل عمده بسیاری از اختلالات روانی، بیماری های قلبی، سرطان، ناراحتی های گوارشی و پوستی، به شمار می­آید(29). که می­تواند منجر به بروز بیماری های جسمی و روانی (اضطراب و افسردگی)، اختلال در عملكرد و قدرت سازگاری و در نهایت پایین آمدن كیفیت زندگی دانشجویان گردد(30). همچنین می­تواند تأثیر منفی بر یادگیری، رفتارهای خود مراقبتی و بهداشت روان این افراد داشته باشد. از این رو، کاهش دادن استرس و آموزش مهارت های سازگاری باید در اولویت باشد(31). دانشجویان سطح متوسطی از مدیریت استرس را داشتند. 6/51 درصد دانشجویان از افسردگی، 5/39 درصد از اضطراب و 7/71 درصد از استرس رنج می­برند. و 52 درصد از دانشجویان دارای استرس غیرطبیعی بودند(30, 32, 33). در دوران دانشجویی، مشکلات مربوط به مرحله انتقال از نوجوانی به جوانی، آشنا نبودن با محیط دانشگاه، دوری و جدایی از خانواده، عدم علاقه به رشته­ی تحصیلی، ناسازگاری با سایر افراد در محیط زندگی، کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادی و مشکلاتی نظیر این ها از جمله شرایطی هستند که می­توانند سبب ایجاد استرس و به خطر افتادن سلامت روانی دانشجویان گردند(34). لذا توجه به آن و پیامدهایش و نیز اتخاذ راهكارهای مناسب برای رهایی از آن از اهمیت خاصی برخوردار است.

رشد معنوی یکی دیگر از ابعاد ارتقاء سلامت می­باشد که بر توسعه منابع درونی تمرکز دارد و از طریق خود شکوفایی محقق می­گردد(35). مطالعات نشان دادند که بالاترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه رشد معنوی مربوط بوده است(2, 10, 36).

روابط بین فردی نیز یکی از ابعاد اصلی برنامه ی مهارت های زندگی سازمان بهداشت جهانی می­باشد که به منظور پیشگیری و افزایش بهداشت روانی افراد جامعه تدوین شده است(37). مطالعه‌ی وی و همکاران^[13]  نشان داد که دانشجویان در حیطه ی روابط بین فردی از مهارت و توانایی بیشتری برخوردار بودند(4).

مطالعه سازمان جهانی بهداشت بر رفتارهای سلامتی 35 كشور جهان نشان داد كه نزدیك به 60 درصد كیفیت زندگی و سلامتی افراد به سبك زندگی و رفتار شخصی آن ها بستگی دارد(38). ٥٣ درصد از علل مرگ مربوط به سبك زندگی و رفتارهای غیربهداشتی هستند(39).

رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت از بروز بیماری ها کاسته و سبب کاهش میزان مرگ و میر می­شود(38). از این رو، حرف بهداشتی كه پیش از آن بر درمان بیماری تمركز

 می­كردند، اكنون توجه خود را بر پیشگیری و تأمین سلامت از طریق بهبود سبك زندگی و حذف عواملی كه به نوعی تأثیر منفی بر سطح سلامت انسان دارد، معطوف کرده اند(2).

از آنجایی که، نوجوانان و جوانان از گروه های در معرض خطر جامعه به شمار می­روند و رفتارهای پرخطر با شکل گیری عادت ها اغلب در این دوره سنی شروع شده و تداوم می­یابد. رفتارهای درست آن ها قابل تقویت و رفتارهای نادرست شان قابل پیشگیری است(40). بسیاری از جوانان در معرض طیف وسیعی از عادت های ناسالم مانند تغذیه نامناسب، بی تحرکی، استراحت ناکافی و رفتارهای پرخطر مثل استعمال ذخانیات و سوء مصرف مواد قرار دارند که به پیامد های نامطلوب بهداشتی منجر می­شود(41). دانشجویان در یک دوره انتقالی پویا از رشد و تکامل قرار دارند که پلی بین دوره نوجوانی و دوره جوانی است(42). این دوره زمان مناسبی برای ایجاد رفتارهای سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی می­باشد(3). و با تغییرات بسیار سریعی در جسم، روان و ارتباطات اجتماعی آنان همراه است(41). میل به انجام رفتارهای خطرزا مانند سیگار کشیدن، بی تحرکی، وعده های غذایی نامنظم و عدم مسئولیت پذیری سلامتی، در جمعیت دانشجویی بیشتر مشاهده می­شود(42). در این دوره از تکامل جسمی، روانی و جنسی، جوانان به تدریج مسئولیت سلامتی خودشان را بر عهده می­گیرند. رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و بهزیستی روانی اجتماعی شان نه تنها بر وضعیت سلامتی فعلی، بلکه بر پیامدهای بهداشتی در درازمدت هم تأثیر دارد. بسیاری از عواملی که در رفتارهای مخاطره آمیز بزرگسالان دخالت دارند را می­توان در مراحل اولیه پیشگیری نمود. بنابراین ارتقاء رفتارهای بهداشتی جوانان ضروری به نظر می­رسد(41).

مطالعه­ی فرمانبر نشان داد که رفتارهای بهداشتی دانشجویان پرستاری نامطلوب بود(43). شبان و همکاران، رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران را مطلوب گزارش کردند(40). در مطالعه­ی وانگ^[14] سطح پایینی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان رشته های گروه پزشکی و غیر پزشکی گزارش شد(38). در مطالعه­ی مطلق و همکاران  دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی یزد سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی مطلوبی داشتند(36). مطالعه پکر و همکاران^[15] سطح متوسطی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان دندانپزشکی را گزارش کرد(10). مطالعه ی سنجام و سینگ^[16]  نشان داد که دانشجویان از رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی خوبی برخوردار بودند(44). حسینی و همکاران ، رضایی آدریانی  سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان را نامطلوب برشمردند(8, 45). مطالعه شبان و همکاران  نشان داد که نمره کسب شده در رفتارهای ارتقای سلامت در هر دو گروه دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی در یک سطح بود(40).  مطالعه شریور و اسکات- استیلز^[17]  نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری در رفتارهای بهداشتی، نمره بیشتری کسب کردند(45). مطالعه ماهری و همکاران نیز نشان داد که وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران در سطح متوسطی قرار داشت(46). مطالعه بابانژاد و همکاران  نشان داد که سطح سبک زندگی بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سطح متوسط و کمتر

یک مطلب دیگر :

ورزش بدمینتون از نگاه کلی

 از ده درصد در سطح ضعیف قرار داشت(47). مطالعه بابانژاد و همکاران  نشان داد که سبک زندگی اکثر دانشجویان رشته بهداشت دانشگاه شهید بهشتی تهران در سطح متوسطی بود(48).

امروزه جوانان و دانشجویان به دلیل نقش مهمی كه در اداره آینده كشور به عهده دارند، یكی از قشرهای مهم جامعه به حساب می­آیند. اهمیت این نقش در این است كه دانشجویان نه تنها بخش اصلی متخصصان زمینه های گوناگون علمی، فنی و هنری هر كشوری را تشكیل می­دهند، بلكه این گروه، مدیران اصلی در اداره آینده كشور و رهبر سایر اقشار جامعه در هدایت به سمت كمال و اهداف كشور می­باشند(49). بنا به گفته معاون ساماندهی امور جوانان کشور، جمعیت جوان کشور بر اساس سرشماری سال 1390، بالغ بر 23 میلیون نفر (35 درصد) عنوان شد(50). از سوی دیگر بخشی از دانشجویان در آینده، عهده دار آموزش و پرورش نسل های بعد از خود خواهند بود و از این طریق به طور غیر مستقیم در كمال نسل های بعدی جامعه نیز دخالت دارند(30). دانشجویان بخش بزرگی از جمعیت جوان كشور را تشكیل می­دهند. و بر اساس گفته­ی مشاور وزیر علوم، جمعیت دانشجویی کشور، 5/4 میلیون نفر است(51). شرایط سنی و موقعیت اجتماعی دانشجویان به عنوان قشر تحصیل كرده جامعه می­تواند آن ها را به عنوان الگو برای سایرین قرار دهد. چرا که انتخاب هر نوع سبك زندگی به وسیله آن ها، نه تنها در زندگی شخصی خود آن ها اثرگذار است، بلكه بر رفتارها و سبك زندگی سایر اقشار نیز تأثیر می­گذارد. و با توجه به این که دانشجویان در موقعیت های مختلف در تماس با خانواده، جامعه و مردم هستند، می­توانند بیاموزند و آموخته های خود را به دیگران منتقل کنند. محیط های آموزشی که بیشترین گروه هدف (نوجوانان و جوانان) را در خود جای داده است به عنوان مهمترین محل اجرای مداخلات ارتقای سلامت می­باشند و از طرفی دانشگاه ها محل مناسبی برای سنجیدن اثر بخشی برنامه های آموزش سلامت محسوب شده و قبل از تشدید مشکلات سلامتی در گروه سنی نوجوانان و جوانان، ابزارهایی برای پیشگیری از آن ها می­توان یافت و به طور عملی و کاربردی سلامت این گروه را مدیریت نمود. بدون شک دانشجویان علوم پزشکی با همان میزان اطلاعات، آگاهی ها و مهارت هایی که در دوران دانشجویی و تحصیل کسب می­کنند، واحد های مختلف بهداشت و درمان به عنوان پرسنل، حضور خواهند یافت و انتظار می­رود این آموخته ها در رفتار و عملکرد آن ها تجلی پیدا کند.

در حالی که دانشجویان غیر علوم پزشکی، واحد های بهداشتی را در برنامه آموزشی خود نداشته و معمولاً مسایل مرتبط با سلامتی را از طریق مطالعات شخصی، رسانه های ارتباط جمعی یا غیره بدست می­آورند، بنابراین ممکن است اشراف چندانی به مسایل بهداشتی و سبک صحیح زندگی پیدا نکنند. هر چند که تحقیقات نشان داده است که با وجود برخورداری دانشجویان علوم پزشکی از مبانی علمی و نظری کافی، در عمل از کارایی لازم برخوردار نبوده اند(52).

مطالعات گوناگون، تفاوت هایی را بین سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان گروه پزشکی و غیر پزشکی نشان داده اند. شبان و همکاران (1386) در مطالعه خود بر روی دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران نشان دادند که رفتارهای ارتقای سلامت هر دو گروه در یک سطح بوده و اختلاف آماری معنی داری بین دو گروه مشاهده نکردند(40). درحالیکه مطالعه کان و همکاران^[18] (2008) بر روی دانشجویان پرستاری و غیر پرستاری نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت بیشتری برخوردار بودند(3). مطالعه منصوریان و همکاران (1388) نشان داد که سبک زندگی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بهتر از دانشجویان دانشگاه های غیر علوم پزشکی بود و در مجموع بیش از نیمی از دانشجویان دارای سبک زندگی ضعیف و متوسط بودند(53).

از طرفی برخورداری از سبک زندگی سالم و بهداشتی در بین دانشجویان می­تواند بر سلامت فردی آن ها و افزایش احساس مسئولیت در مقابل مددجویان و در نتیجه ایفاء هر چه بیشتر رسالتی که در قبال جامعه به عهده دارند، نقش مهمی داشته باشد. لذا با توجه به هزینه های بالای مراقبت های درمانی و لزوم تغییر رویکرد درمانی به رویکرد پیشگیری از بیماری، به عنوان یک پرستار بهداشت جامعه انجام چنین پژوهشی را در استان گیلان ضروری دانسته تا از نتایج آن بتوان راهکارهای مناسبی را جهت افزایش سلامت و بهره وری و پیشگیری از رفتارهای غیر بهداشتی و ناسالم در جوانان طراحی نمود.

هدف کلی:

مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان در سال 93-1392

اهداف ویژه طرح:

1- تعیین وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی

1-1- تعیین وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

2-1- تعیین وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

3-1- تعیین وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

4-1- تعیین وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

5-1- تعیین وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

6-1- تعیین وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

2- تعیین وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی

1-2- تعیین وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

2-2- تعیین وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

3-2- تعیین وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

4-2- تعیین وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

5-2- تعیین وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

6-2- تعیین وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

3- مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان با کنترل مشخصات فردی و اجتماعی

سؤالات و فرضیه های پژوهش:

سؤال 1- وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی چگونه است؟

1-1- وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

2-1- وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

3-1- وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

4-1- وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

5-1- وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

6-1- وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

سؤال 2- وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی چگونه است؟

1-2- وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

2-2- وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

3-2- وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

4-2- وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

5-2- وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

6-2- وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

فرضیه پژوهش: سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های پزشکی و غیر پزشکی گیلان یکسان نیست.

تعاریف واژگان

سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت

تعریف نظری: الگویی چند بعدی از فعالیت های خودجوش و نیز درک این موضوع که این رفتارها در جهت حفظ یا ارتقاء سلامت و تکامل فرد هستند، می باشد(7). و ابعاد مسئولیت پذیری سلامتی، فعالیت جسمانی، عادات تغذیه ای، مدیریت استرس، رشد معنوی و روابط بین فردی را شامل می­شود(8).

تعریف عملی: منظور از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت، تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و توسط پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت^[19] که شامل 52 عبارت می­باشد سنجیده می­شود. این پرسشنامه دارای شش حیطه مسئولیت پذیری سلامتی (9 سؤال)، فعالیت جسمانی (8 سؤال)، عادات تغذیه ای (9 سؤال)، مدیریت استرس (8 سؤال)، رشد معنوی (9 سؤال) و روابط بین فردی (9 سؤال) می­باشد. این رفتارها از طریق مقیاس چهار گزینه ای لیکرت (1=هرگز، 2=گاهی اوقات، 3=اغلب و 4=همیشه) نمره دهی می­شود. محدوده نمرات بین 208-52 می­باشد که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است. نمره بالاتر از نمره میانگین ابزار (نمره 130)، نمره مطلوب و پایین تر از نمره میانگین (نمره 130)، نمره نامطلوب در نظر گرفته شده است.

مسئولیت پذیری سلامتی

تعریف نظری: تبعیت از سبک زندگی سالم به طوری که شخص مسئولیت سلامتی خود را فعالانه بر عهده گرفته و شامل رفتارهایی مانند توجه به وضعیت سلامتی خود، جستجوی توصیه ها و مراقبت های تخصصی پزشکی و جستجو در مورد موضوعات سلامتی می­باشد(54).

تعریف عملی: منظور از مسئولیت پذیری سلامتی تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و و توسط سؤالات 3، 9، 15، 21، 27، 33، 39، 45، 51 پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت سنجیده می­شود. محدوده نمرات بین36-9 می­باشد. نمره بیشتر از 5/22 به عنوان رفتار مطلوب و نمره کمتر از 5/22 به عنوان رفتار نامطلوب در نظر گرفته می­شود. که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است

2-2- روش گردآوری اطلاعات…………………………………… 32
2-3- بازدید میدانی و دلایل انتخاب ایستگاه های نمونه برداری………………… 32
2-4 منطقه مورد مطالعه…………………………………. 33
2-5- مدت انجام پروژه………………………………… 34
2-6- نمونه برداری………………………………….. 35
2-6-1- تجهیزات نمونه برداری………………………………….. 35
2-6-2 شکل قطعه نمونه…………………………………. 37
2-6-3- سطح گمانه نمونه…………………………………. 37
2-7- انجام عملیات نمونه برداری پروژه………………………………… 38
2-7-1 نمونه برداری به کمک استوانه پلی اتیلن……………………… 39
2-7-2 نمونه برداری توسط دست و ابزارهایی بجز استوانه پلی اتیلن…….40
2-7-3 -آماده سازی نمونه ها برای آزمایشگاه………………………………… 42
2-8- ارزیابی خاك منطقه مورد مطالعه…………………………………. 45
2-8-1- تعیین شاخص تجمع زمینی مولر(Igeo) ……………………………45

2-8-2- فاکتور آلودگی………………………………….. 46
2-8-3-  شاخص جامع فاكتور آلودگی………………………………….. 47
2-9-  پردازش داده ها و تجزیه و تحلیل آماری…………………………….. 48
فصل سوم:  نتایج و بحث…………………………………… 49
3-1- مقدمه………………………………… 49
3-3- مقایسه غلظت عناصر در عمق های مختلف……………………………….. 54
3-3-1-  مقایسه غلظت عناصر در عمق 20-0…………………………………. 54
3-3-2- مقایسه غلظت عناصر در عمق 40-20…………………………………. 55
3-3-3-مقایسه غلظت عناصر در عمق 60-40…………………………………. 55
3-4- مقایسه میانگین غلظت عناصر بر حسب فصول مختلف سال………………. 57
3-4-1- مقایسه غلظت میانگین عناصر (در فصول مختلف) در ایستگاههای مختلف اندازه گیری…………61

یک مطلب دیگر :

3-5- تجزیه و تحلیل پارامترهای مورد بررسی در نمونه خاک منطقه بر اساس ضریب همبستگی……….61
3-5-1-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 20-0…………………..61
3-5-2-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 40-20………………… 63
3-5-3-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 60-40………………….63
3-6- آنالیز خوشه ای شاخص تشابه میانگین سالانه پارامترهای بررسی شده نمونه خاک در ایستگاه های مطالعاتی شهر سبزوار……..65
3-6-1- تفسیر آنالیز خوشه ای ایستگاه ها در عمق 20-0…………………65
3-6-2- آنالیز خوشه ای تفسیر شده ایستگاه ها  در عمق40-20………….66
3-6-3- آنالیز خوشه ای تفسیر شده ایستگاه ها  در عمق60-40……………66
3-6-4- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق20 -0…………68
3-6-5- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق 40-20……….68
3-6-6- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق 60-40……………69
3-7- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس فاكتورآلودگی  (Cf)  و درجه آلودگی (Cd) در ایستگاه های مورد مطالعه در شهر سبزوار……………………..70
3-8- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس شاخص تجمع زمینی مولر(Igeo)…………..70
3-9- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس شاخص جامع فاکتور آلودگی……………..74
فصل چهارم:  نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………… 75
4-1- نتیجه گیری نهایی………………………………….. 75
4-2- پیشنهادات…………………………………… 77
منابع………………………………….. 78
چکیده:
امروزه یکی از مسائل حائز اهمیت در جوامع شهری و صنعتی آلودگی خاک می باشد. خاک یکی از منابع مهم و ارزشمند طبیعت است. از میان مهمترین آلاینده های خاک می توان به فلزات سنگین که به واسطه طبیعت غیر قابل تجزیه، سمیت زیاد، اثرات تجمعی در خاک دارند، اشاره کرد.  این تحقیق با هدف بررسی میزان غلظت فلزات سنگین در  خاک های سطحی شهر سبزوار در عمق ها و فصول مختلف با استفاده از تکنیک های سیستم اطلاعات جغرافیایی و زمین آمار انجام گرفت.  نمونه ها از سه عمق مختلف خاک (20-0 ، 40-20 ، 60-40 سانتی متری(  و در چهار فصل بهار،  تابستان،  پاییز و زمستان 1391 جمع‌آوری و غلظت نیکل، کروم، منگنز، روی، مس و سرب و نیز خصوصیات خاک شامل pH  ، ماده آلی و بافت آنها  انداز ه گیری شد. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین غلظت عناصر سرب، مس، کروم، روی، نیکل و منگنز با افزایش عمق بیشتر می شود بطوریکه عنصر کروم بیشترین افزایش غلظت را  با عمق دارا می باشد. میانگین غلظت عناصر کروم (56/176) >سرب(87/109) > منگنز (36/96) > نیکل(79/77) >روی(40/36) >  مس(17/29 ) بود. عناصر سنگین سرب، نیکل، کروم، سرب، منگنز در فصل های پاییز بیشترین میانگین غلظت را نسبت به دیگر فصول دارا بودند.( پاییز> زمستان> بهار>تابستان).
نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین منگنز(717/0) و نیکل، منگنز وسرب(571/0)، روی و نیکل (573/0) همبستگی قوی در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. نتایج حاصل از آنالیز خوشه ای نشان داد که در عمق( 40-20 سانتی متری ) ایستگاه های شهربازی و بعثت در یک گروه با بیشترین همبستگی قرار دارند. کمترین همبستگی برای ایستگاه شماره توحید شهر است. بر اساس فاكتورآلودگی همانطور که مشاهده می گردد در اغلب ایستگاه ها درجه آلودگی بیشتر از یک و کمتر از دو می باشد که در مقیاس جدول درجه آلودگی در گروه متوسط قرار می گیرد اما با توجه به شاخص تجمعی مولر غلظت سرب در ایستگاه های مورد نظر در بازه منطقه آلودگی زیاد  با درجه آلودگی چهار قرار می گیرند.

2- شتر…………………………………………………………………………………………………………………..17

3- مار……………………………………………………………………………………………………………………18

4- موش………………………………………………………………………………………………………………..19

5- درخت……………………………………………………………………………………………………………..21

6- چاه…………………………………………………………………………………………………………………..21

بخش سوم: تحلیل حکایت………………………………………………………………………………………. 24

2- حکایت «شیر و گاو»

بخش اول: خلاصه حکایت………………………………………………………………………………………..26

بخش دوم: نمادشناسی ……………………………………………………………………………………………..27

1- گاو………………………………………………………………………………………………………………….27

1-1:گاو در اساطیر ایران………………………………………………………………………………………….28

1-1-1: قربانی گاو در آیین میترایی……………………………………………………………………………28

1-1-2:قربانی گاو در آیین زرتشتی……………………………………………………………………………29

1-1-3:جمشید و قربانی گاو……………………………………………………………………………………..30

1-1-4: فریدون و گاو «برمایه»………………………………………………………………………………….31

1-2: گاو در اساطیر هند……………………………………………………………………………………………32

1-2-1: ایندرا و گاو………………………………………………………………………………………………..32

1-2-2: شیوا و ورزاو………………………………………………………………………………………………33

1- 3: فلسفه­ی قربانی گاو………………………………………………………………………………………….34

1-4 : ارتباط گاو و زن با باران و حیات……………………………………………………………………….35

1-5 :بن­مایه­ی مرگ و زندگی…………………………………………………………………………………..37

1-6 :  نمادشناسی گاو……………………………………………………………………………………………..38

2- شیر…………………………………………………………………………………………………………………..39

2-1: شیر در اساطیر ایران………………………………………………………………………………………….39

2-2: شیر در اساطیر هند…………………………………………………………………………………………..41

2-2-1: ویشنو………………………………………………………………………………………………………..42

2-2-2: دوی………………………………………………………………………………………………………….42

2-2-3: گانشه………………………………………………………………………………………………………..42

2-2-4 : شیوا ………………………………………………………………………………………………………..43

2- 3: نمادشناسی شیر………………………………………………………………………………………………43

3- شغال………………………………………………………………………………………………………………..44

3-1: شغال در ایران…………………………………………………………………………………………………44

3-2: شغال در هند…………………………………………………………………………………………………..45

3-3 : نمادشناسی شغال…………………………………………………………………………………………….45

بخش سوم: تحلیل حکایت…………………………………………………………………………………………45

3- حکایت «مرغ باران»

بخش اول: خلاصه حکایت………………………………………………………………………………………..47

بخش دوم: نمادشناسی ……………………………………………………………………………………………..48

1- طیطوی……………………………………………………………………………………………………………..48

2- گرودا……………………………………………………………………………………………………………….49

3- سیمرغ………………………………………………………………………………………………………………50

3-1: سیمرغ در اوستا……………………………………………………………………………………………….50

3-2:سیمرغ در شاهنامه ……………………………………………………………………………………………51

بخش سوم:تحلیل حکایت………………………………………………………………………………………….52

4- حکایت «ملک پیلان و خرگوش»

بخش اول: خلاصه حکایت………………………………………………………………………………………..56

بخش دوم: نمادشناسی………………………………………………………………………………………………56

1-  خرگوش………………………………………………………………………………………………………… 56

1-1: خرگوش در ایران……………………………………………………………………………………………57

1-2: خرگوش در هند…………………………………………………………………………………………….57

1-3: نمادشناسی خرگوش………………………………………………………………………………………..58

2- فیل…………………………………………………………………………………………………………………..59

2-1: فیل در ایران…………………………………………………………………………………………………..59

2-2: فیل در هند…………………………………………………………………………………………………….60

2- 3: نمادشناسی فیل……………………………………………………………………………………………….61

بخش سوم: تحلیل حکایت ………………………………………………………………………………………..61

1- ماه در ایران ……………………………………………………………………………………………………….62

2- ماه در هند………………………………………………………………………………………………………….63

3- ماه و زن……………………………………………………………………………………………………………64

4- ارتباط آب و ماه در ایران……………………………………………………………………………………..65

5- ارتباط آب و ماه در هند……………………………………………………………………………………….65

6- ارتباط ماه و مرگ……………………………………………………………………………………………….67

5- حکایت «بوف و زاغ»

بخش اول: خلاصه حکایت………………………………………………………………………………………..68

بخش دوم: نمادشناسی………………………………………………………………………………………………70

1- زاغ(کلاغ)…………………………………………………………………………………………………………70

1-1: زاغ(کلاغ) در ایران………………………………………………………………………………………….70

1-2: زاغ(کلاغ) در هند…………………………………………………………………………………………..71

1-3 : نمادشناسی زاغ(کلاغ)……………………………………………………………………………………..71

2- جغد…………………………………………………………………………………………………………………72

2-1: جغد در ایران………………………………………………………………………………………………….72

2-2: جغد در هند……………………………………………………………………………………………………72

2-3 : نمادشناسی جغد…………………………………………………………………………………………….73

بخش سوم: تحلیل حکایت…………………………………………………………………………………………73

1- خویشکاری زاغ در باب «بوف و زاغ»……………………………………………………………………..73

1-1:چاره­جویی زاغ با آتش………………………………………………………………………………………74

2- خویشکاری جغد در باب «بوف و زاغ»……………………………………………………………………75

2-1: غار……………………………………………………………………………………………………………….76

4- تقابل نمادین زاغ و جغد……………………………………………………………………………………….78

6- حکایت «سیاح و زرگر»

بخش اول: خلاصه حکایت………………………………………………………………………………………..79

بخش دوم: نمادشناسی………………………………………………………………………………………………80

1- مار……………………………………………………………………………………………………………………80

1-1: مار در ایران……………………………………………………………………………………………………80

1-2: مار در هند……………………………………………………………………………………………………..81

1- 3: نمادشناسی مار………………………………………………………………………………………………..82

2- ببر……………………………………………………………………………………………………………………84

2-1: ببر در ایران……………………………………………………………………………………………………84

2-2: ببر در هند……………………………………………………………………………………………………..85

2-3: نمادشناسی ببر…………………………………………………………………………………………………86

3- بوزینه(میمون)…………………………………………………………………………………………………….86

3-1: بوزینه در ایران………………………………………………………………………………………………..87

3-2: بوزینه در هند …………………………………………………………………………………………………87

ارائه خدمات نامطلوب به مشتریان چه ضرری به کسب و کارتان می‌زند؟

 

3-3: نمادشناسی بوزینه…………………………………………………………………………………………….88

بخش سوم: تحلیل حکایت…………………………………………………………………………………………88

7- دیگر حیوانات «کلیله و دمنه»

1-آهو…………………………………………………………………………………………………………………..89

2- باخه………………………………………………………………………………………………………………….90

3- بط……………………………………………………………………………………………………………………91

4- پلنگ………………………………………………………………………………………………………………..92

5- خر…………………………………………………………………………………………………………………..92

6- خرچنگ…………………………………………………………………………………………………………..93

7- راسو…………………………………………………………………………………………………………………93

8- روباه…………………………………………………………………………………………………………………94

9- غوک……………………………………………………………………………………………………………….94

10- کبوتر……………………………………………………………………………………………………………..95

11- گربه………………………………………………………………………………………………………………96

12- گرگ…………………………………………………………………………………………………………….96

13- ماهی………………………………………………………………………………………………………………97

فصل سوم: بررسی کنش­های حیوانات و تحلیل ساختاری چند حکایت

بخش اول: بررسی کنش­ها………………………………………………………………………………………100

1- آهو………………………………………………………………………………………………………………..100

2- باخه……………………………………………………………………………………………………………….100

یک مطلب دیگر :

3- ببر………………………………………………………………………………………………………………….101

4- بط…………………………………………………………………………………………………………………101

5- بوزینه……………………………………………………………………………………………………………..101

6- پلنگ……………………………………………………………………………………………………………..101

7- جغد……………………………………………………………………………………………………………….101

8- خر…………………………………………………………………………………………………………………101

9- خرچنگ…………………………………………………………………………………………………………102

10- خرگوش………………………………………………………………………………………………………102

11- راسو…………………………………………………………………………………………………………… 102

12- روباه……………………………………………………………………………………………………………102

13- زاغ………………………………………………………………………………………………………………103

14- شتر……………………………………………………………………………………………………………..103

15- شغال……………………………………………………………………………………………………………103

16- شیر……………………………………………………………………………………………………………..104

17- غوک………………………………………………………………………………………………………… 106

18- فیل……………………………………………………………………………………………………………. 107

19- کبک………………………………………………………………………………………………………….107

20- کبوتر………………………………………………………………………………………………………….107

21- گاو…………………………………………………………………………………………………………….107

22- گربه……………………………………………………………………………………………………………107

23- گرگ………………………………………………………………………………………………………….108

24- مار……………………………………………………………………………………………………………..108

25- ماهی…………………………………………………………………………………………………………..108

26- مرغ ماهیخوار……………………………………………………………………………………………….108

27- موش…………………………………………………………………………………………………………..108

بخش دوم: تحلیل ساختاری چند حکایت………………………………………………………………….109

1- حکایت «شیر و خرگوش» ……………………………………………………………………………….109

1-1: بررسی ساختار کلی دو حکایت…………………………………………………………………………..111

1-2:تحلیل تشابهات………………………………………………………………………………………………..113

1-2-1: خصوصیات قهرمان در حکایت شیر و خرگوش………………………………………………..113

1-2-2:خصوصیات قهرمان در حکایت بهیم سین و باکه………………………………………………..114

1-3: خصوصیات ضد قهرمان……………………………………………………………………………………115

1-3-1: در حکایت شیر و خرگوش…………………………………………………………………………115

1-3-2: در حکایت بهیم سین و باکه………………………………………………………………………..115

1-4: چاره جویی­ها………………………………………………………………………………………………116

1-5:همانندیهای داستان ضحاک در شاهنامه با حکایت شیر و خرگوش و بهیما و باکه……….118

1-5-1: خصوصیات قهرمان در داستان ضحاک………………………………………………………….118

1-5-2:خصوصیات ضدقهرمان در داستان ضحاک……………………………………………………..118

1-5-3: چاره جویی در داستان ضحاک……………………………………………………………………119

2- حکایت »شیر و گاو»…………………………………………………………………………………………121

3- بررسی تطبیقی ساختار داستان بوف و زاغ با داستان پادشاه جهود و نصرانیان:……………….122

4- داستان پادشاه و برهمنان در کلیله و دمنه……………………………………………………………….127

4-1 بررسی ساختاری داستان پادشاه و برهمنان در کلیله و دمنه با داستان بهرام گور و کنیزک در هفت­پیکر نظامی …………………………………………………………………………………………………..129

فصل چهارم: بیان دو عامل دیگر ماندگاری «کلیله و دمنه»

بخش اول: بررسی چند اندیشه­ی بارز دینی………………………………………………………………..134

1-1: زن در کلیله و دمنه………………………………………………………………………………………..134

1-2: زهد و ریاضت……………………………………………………………………………………………. 138

1-3 : دوستی و ایثار و حفظ پیمان…………………………………………………………………………..139

1-4 : حفظ جانوران و محیط زیست………………………………………………………………………..140

بخش دوم: کلیله و دمنه و تأویل­های رمزی………………………………………………………………..143

فصل پنجم: نتیجه­گیری……………………………………………………………………153

پی­نوشت…………………………………………………………………………………………………………..167

تصاویر………………………………………………………………………………………………………………182

چکیده انگلیسی(abstract)……………………………………………………………………………..193

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………… 194

مقدمه:

  اسطوره از مفاهیمی است که ارائه­ی یك تعریف جامع از آن، كه  دربرگیرنده­ی همه­ی مفاهیم و مطابق با فرهنگ­های مختلف باشد، کار دشواری است. پژوهشگران، بر اساس دیدگاه­های خاص خود، تعاریفی از اسطوره ارائه داده­اند. در این پژوهش نیز باید ابتدا تعریف خاصی از اسطوره پذیرفت و ارائه داد. ژاله آموزگار در بخش اساطیری «تاریخ ایران باستان» مطالبی درباره­ی اسطوره آورده است که با مباحث پژوهش حاضر همخوانی بیشتری دارد:

«اسطوره واکنشی از ناتوانی انسان است در مقابله با درماندگی­ها و ضعف او در برآوردن آرزوها و ترس او از حوادث غیر مترقبه. قدرت تخیل، نهایت فعالیت خود را در این زمینه انجام می­دهد. خدایان به این ترتیب خلق می­شوند و سپس به شهریاران و پهلوانان زمینی تبدیل می­گردند و گاهی به عکس از شخصیتی تاریخی یا قهرمانی معمولی، موجودی اسطوره­ای شکل می­گیرد؛ به این صورت که همه­ی ویژگی­های یک موجود خارق­العاده را به او نسبت می­دهند…از سوی دیگر اسطوره تجسم احساسات آدمیان است به گونه­ای ناخودآگاه، برای تقلیل گرفتاری­ها یا اعتراض به اموری که برایشان نامطلوب و غیرعادلانه است و چون آن را تکرار می­کنند آرامشی به آن­ها دست می­دهد…»(آموزگار،1383: 54)

به عبارت دیگر، «اسطوره» بیان بینش و تفکر انسان ابتدایی در برخورد او با پدیده­های پیرامونش است.

حضور مؤثر جانوران در حیات آدمی باعث شده این موجودات ابتدا در حیات اساطیری و سپس به شکل نمادین در خدمت بیان اندیشه­های انسان­ها قرار گیرند. حیوانات علاوه بر حضور در اساطیر و حماسه­ها، بعدها در داستان­های عرفانی، تعلیمی و قصه­ها و حکایات پندآموز نیز نقش­آفرینی می­کنند و در برخی موارد پشتوانه­ی نمادین و کهن خود را(هر چند کم­رنگ) حفظ کرده­اند و ریشه­ی بعضی از خویشکاری­هایشان را می­توان در پشتوانه­ی اسطوره­ای آن­ها مشاهده کرد.

1-1تعریف نماد:

نماد معانی متفاوت و مختلفی دارد. در ایران نماد درمعنای لغوی خود چنان­که در لغت­نامه­ی دهخدا و به نقل از آنندراج آمده است، به معنای «فاعل»، یعنی ظاهر کننده و نشان­دهنده و مظهر واقع شدن است. اما در دوران جدید، این واژه عمدتاً در «غیر ما وُضع له» به کار رفته است و غالباً با نقش­های کنایی، استعاری و حتی گاه در معنای نشانه و علامت استعمال شده است.(ر.ک:قبادی،1374: 339) کلمه­ی نماد، برابر(symbole)، در زبان فرانسوی است؛ «لغت symbole از واژه­ی یونانی«sumballein»  می­آید که به معنی به هم پیوستن و اتصال است. هر sumbalon در اصل نشانه­ای برای شناخت و بازشناسی بوده است، یعنی یک نیمه از آن­چه را كه هرگز ندیده باشند، چون برادر بدانند و بپذیرند.»(ستاری،1366: 9)

نماد همیشه سرشار از راز و رمز است. «از ابتدا که معرفت بشری از افسانه­ها و اساطیر فراتر آمده یعنی قالب فرضیه و فلسفه به خود گرفت تاکنون، تعریف نماد همچنان چند پهلو و ناگشوده باقی مانده است.»(قبادی،1374: 342)

 

یک مطلب دیگر :