2-5- هنر مانوی ………………………………………………………………………………………………………………… 17

2-6- سرانجام دین مانی …………………………………………………………………………………………………… 18

2-7- عقاید مانی…………………………………………………………………………………………………………………. 18

فصل سوم : تحلیل آرایه­های ادبی در متون مانوی

3ـ1ـ معرفی آرایه­های ادبی……………………………………………………………………………………………….. 22

3ـ1ـ1ـ صنایع لفظی ………………………………………………………………………………………………………… 23

3ـ1ـ2ـ صنایع معنوی……………………………………………………………………………………………………….. 24

3ـ2ـ آفرینش جهان مادی…………………………………………………………………………………………………. 29

3ـ2ـ2ـ ویژگی­های جهان مادی ………………………………………………………………………………………. 37

3ـ2ـ3ـ نقش آموزه­های مانوی در نجات­بخشی انسان……………………………………………………… 42

3ـ2ـ3ـ1ـ مانی در پیشگاه پادشاهان………………………………………………………………………………… 43

3ـ2ـ3ـ2ـ متونی در ستایش مسیح…………………………………………………………………………………. 45

3ـ3ـ پایان جهان از منظر مانی ………………………………………………………………………………………… 48

3ـ3ـ1ـ رهایی از جهان مادی……………………………………………………………………………………………. 51

3ـ3ـ2ـ توصیف بهشت از منظر مانویان ………………………………………………………………………….. 54

فصل چهارم : اشعاری در باب جهان پس از مرگ

4ـ1ـ.هویدگمان…………………………………………………………………………………………………………………… 59

4ـ2ـ انگدروشنان………………………………………………………………………………………………………………… 66

4ـ3ـ سرودهای ستایش……………………………………………………………………………………………………… 79

4ـ3ـ1ـ ستایش ایزدان ……………………………………………………………………………………………………… 79

4ـ3ـ2ـ ستایش مانی و بزرگان دین مانوی………………………………………………………………………. 83

4ـ3ـ3ـ ستایش عیسی………………………………………………………………………………………………………. 88

4ـ4ـاشعاری در وصف جهان تاریکی………………………………………………………………………………… 94

4ـ4ـ1ـ زبور مانوی……………………………………………………………………………………………………………… 94

4ـ4ـ2ـ سرودنامة سغدی…………………………………………………………………………………………………… 95

4ـ5ـ سرودهایی برای درگذشت مانی و یاران او………………………………………………………………. 96

یک مطلب دیگر :

نتیجه­­گیری………………………………………………………………………………………………………………………….. 102

منابع­ ومآخذ………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

فصل اول

مقدمه

آیین مانویت یکی از ادیان ایران باستان می­باشد که توسط مانی(متولد به­سال 215م.) در سال 239 یا 240میلادی در بابل بنیانگذاری­شد. امّا در آنجا طرفداران چندانی نیافت، بنابراین وی در زمان سلطنت شاپور اول به­ایران سفر­کرد و تا پایان فرمانروایی هرمزداول، به­راحتی دین خود را در این کشور ترویج نمود. مانویت ترکیبی از ادیان مسیحی، زرتشتی و گنوسی است. بگونه­ای­که ثنویت و تعارض میان خدای ناشناخته و خدای جهان­آفرین را از کیش گنوسی وام­گرفت. به­عقیده مانی هنگامی­که اهریمن، آفریده­های زروان را مشاهده­کرد، آنها را بسیار پسندید امّا چون نمی­توانست به­آنها دسترسی داشته­باشد، همانند آنها را با ذات تاریکی آفرید. به­همین دلیل آفرینش انسان از نظر مانی اهریمنی است. مانی از تثلیث پدر، مادر و فرزند در نوشته­هایش استفاده­کرده­است، همانند تثلیث پدر، پسر و روح­القدس در مسیحیت؛ و در جایی دیگر به­اسارت روح مهریزد اشاره­کرده که به­نظر می­رسد این اسارت مصلحتی و عمدی بوده، همانند عیسی که خود را قربانی کرد تا انسان­ها را نجات­دهد. مانی شاعر توانایی بود. او تلاش­می­کرد اندیشه­ها و عقاید خود را در قالب شعر و به­خصوص با استفاده از صور­خیال ترویج­دهد. مانی سرایندة قطعات شاعرانه و مزامیر بود و دو زبور به­نام ” آفرین بزرگان” و ” آفرین تقدیس” سروده­بود. سرودنامه­ها نقش مهمی در ادبیات مانوی دارند که مهم­ترین آنها انگدروشنان، هویدگمان و مهرنامگ است. قسمت زیادی از متون دینی مانوی را داستان­های تمثیلی، زندگی­نامه و … تشکیل می­دهند. ادبیات منظوم مانوی دربارة مانی و تاریخچة کیش او، دستورهای دینی، روح رستگاری، نیایش عیسی­مسیح و … است. براین اساس نگارنده در نظر­دارد که در این پایان­نامه و در طی چهارفصل به­بررسی آرایه­های ادبی در متون و اشعار مانوی بپردازد. در فصل اول پس از ذکر کلیاتی پیرامون موضوع، به­اهمیت و ضرورت تحقیق، پیشینة تحقیق، هدف و روش تحقیق پرداخته­شده­است. فصل دوم به­شرح زندگی مانی و آثار او اختصاص دارد که شامل زندگینامة مانی، آثار مانی و مانویان، ویژگی­های شعر مانی، خصوصیات جامعة مانوی، هنر مانی، سرانجام دین مانی و عقاید مانی می­باشد. فصل سوم به­تحلیل آرایه­های ادبی در متون مانوی اختصاص دارد، اما پیش از آن، آرایه­های ادبی در دو بخش صنایع­لفظی و صنایع­معنوی معرفی­خواهند­شد. سپس متون مانوی با توجه به­مفاهیم آنها در این قالب­ها خواهندآمد: متونی درباره آفرینش جهان مادی، ویژگیهای جهان مادی، نقش آموزه­های مانی در نجات­بخشی انسانها که خود شامل متونی در باب مانی در پیشگاه پادشاهان و نیز متونی در ستایش مسیح خواهد­بود. در ادامه، پایان جهان از منظر مانی، رهایی از جهان مادی و در آخر، توصیف بهشت از نگاه آیین مانویت خواهد­آمد. فصل چهارم به­تحلیل آرایه­های ادبی در اشعار مانوی می­پردازد. اشعار نیز با توجه به­مفاهیم­شان به­چند دسته تقسیم­خواهند­شد: اشعاری در باب جهان پس از مرگ، سرودهای ستایش که شامل سرودهایی در ستایش ایزدان، سرودهایی در ستایش مانی و بزرگان دین مانی واشعاری در ستایش عیسی مسیح می­شود. سپس اشعاری در وصف جهان تاریکی که شامل پاره­هایی از زبور­مانوی و بخش­هایی از یک سرودنامه می­باشند. در انتها اشعاری برای درگذشت مانی و یاران او خواهد­آمد. در پایان این فصل، نتایج نگارنده از این تحقیق خواهد­آمد.