فهرست مطالب
عنوان   چکیده …………………………………………………………………………………………………….    1	صفحه
فصل اول-کلیات پژوهش
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………	3
1-1بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………….	7
1-2 اهمیت و ضرورت پژوهش ……………………………………………………………………………….	14
1-3 هدف های پژوهش ………………………………………………………………………………………….	18
1-4 فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………..	19
1-5 متغیرهای پژوهش …………………………………………………………………………………………..	19
1-5-1تعریف نظری مفاهیم…………………………………………………………………………………….  1-5-2 تعریف عملیاتی مفاهیم………………………………………………………………………………..	19  21
فصل دوم – ادبیات پژوهش
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….	25
2-1 اصول و هدف های آموزش و پرورش …………………………………………………………….	27
2-2ویژگی های رشد دانش آموزان در دوره ابتدایی …………………………………………….	29
2-3 ملاک ها گزینش مواد درسی در دوره ابتدایی ……………………………………………….	31
2-4 پیشرفت تحصیلی ……………………………………………………………………………………………	32
2-5 حیطه های آموزشی ………………………………………………………………………………………..	33
2-6 حوزه شناختی ………………………………………………………………………………………………….	35
2-7 توانایی های و مهارتهای ذهنی ……………………………………………………………………….	35
2-8 حیطه ی عاطفی ……………………………………………………………………………………………..	36
2-9 حیطه روانی حرکتی ………………………………………………………………………………………..	37
2-10 حافظه ……………………………………………………………………………………………………………	37
2-11 هوش …………………………………………………………………………………………………………….	40
2-12 نظریه سه وجهی هوش استرنبرگ ………………………………………………………………	41
2-13 نظریه هوش گاردنر………………………………………………………………………………………..	42
2-14 هوش از نظر پیاژه ……………………………………………………………………………………….	44
2-15 فراشناخت …………………………………………………………………………………………………….	46
2-16 حیطه عواطف و نگرش ها …………………………………………………………………………….	47
2-17 علایق دانش آموزان ………………………………………………………………………………………	48
2-18 انگیزش …………………………………………………………………………………………………………	49
2-19 خود پنداره ……………………………………………………………………………………………………	50
2-20 مهارت های حرکتی ……………………………………………………………………………………..	51
2-20-1 ویژگی های مهارتهای حرکتی ………………………………………………………………..	52
2-21یادگیری فعال …………………………………………………………………………………………..	53
2-22 کارکرد مغز……………………………………………………………………………………………………	55
2-22-1 یادگیری و پردازش اطلاعات نیمکره چپ و راست مغز……………………………	57
2-23 موسیقی چیست؟ …………………………………………………………………………………………	60
2-23-1 نظریه های مربوط به موسیقی………………………………………………………………….	63
2-23-2 تاریخ موسیقی در ایران …………………………………………………………………………..	64
2-23-3 متقدمان موسیقی در ایران ………………………………………………………………………	66
2-23-4 وضعیت کنونی آموزش موسیقی در ایران ……………………………………………….	68
2-23-5 آموزش موسیقی در دانمارک …………………………………………………………………..	69
2-23-6 آموزش موسیقی در ژاپن ………………………………………………………………………….	70
2-23-7 معرفی روش آموزش سوزوکی …………………………………………………………………	72
2-23-8 مبانی اساسی موسیقی …………………………………………………………………………….	73
2-23-9 نقش آموزش موسیقی ……………………………………………………………………………..	76
2-23-10 اثر آموزش موسیقی بر رشد شناختی ……………………………………………………	77
2-23-11 موسیقی و مغز انسان …………………………………………………………………………….	79
2-24 حس آمیزی ………………………………………………………………………………………………….	82
2-25 کودک و درک مفاهیم موسیقی …………………………………………………………………	84
2-26 آموزش موسیقی و تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی……………………………………….	85
2-27 موسیقی،مهارت خواندن و رشد زبان ………………………………………………………….	88
2-28 آموزش موسیقی و استدلال فضایی ……………………………………………………………..	89
2-29 نظام های نمادی و موسیقی ………………………………………………………………………..	91
2-30 گرایش ذاتی انسان به موسیقی ……………………………………………………………………	93
2-31 نقش موسیقی از نظر پرورش ……………………………………………………………………….	94
2-32 موسیقی و حرکات بدن ………………………………………………………………………………..	97
2-33 سیستم آموزش بدنی ……………………………………………………………………………………	98
2-34 اصول اجرای موسیقی …………………………………………………………………………………..	99
2-35 مراحل پنجگانه دایره اجرا ……………………………………………………………………………	100
2-36 مروری بر پژوهش های انجام شده درباره اثرات موسیقی …………………………..	101
2-36-1 پژوهش های انجام شده در خارج از ایران……………………………………………….	101
2-36-2 پژوهش های انجام شده در داخل ایران……………………………………………………	103
2-37 خلاصه دانش موجود …………………………………………………………………………………….	106
فصل سوم – روش پژوهش
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….  3-1 روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………..	110  110
3-2 جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………..	110
3-3 حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………….	111
3-4 روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………	111
3-5 ابزار اندازه گیری ……………………………………………………………………………………………..	111
3-6 روش گرد آوری داده ها …………………………………………………………………………………..	118
3-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………….	120
فصل چهارم – یافته های پژوهش
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….  4-1 یافته های توصیفی …………………………………………………………………………………………	122  122
4-2 یافته های استنباطی ……………………………………………………………………………………….	131
4-3 فرضیه یکم ………………………………………………………………………………………………………	131
فصل پنجم – بحث و نتیجه گیری
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………	135
5-1 خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………….	135
5-2بحث ونتیجه گیری…………………………………………………………………………………………..  5-3 محدودیت ها…………………………………………………………………………………………………..	136  141
5-4 پیشنهادها ……………………………………………………………………………………………………..	142
5-5 پیشنهادهای کاربردی…………………………………………………………………………………….  فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………….	143  144
فهرست منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………..	150
ضمائم……………………………………………………………………………………………………………………..	152

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول
عنوان	صفحه
جدول 4-1 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک جنسیت………………………………………………………………..	122
جدول 4-2 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک سن……………………………………………………………………….	123
جدول4-3 میانگین وانحراف استاندارد مدت آموزش موسیقی ……………………………………………………….	123
جدول 4-4 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک تحصیلات پدر………………………………………………………	124
جدول4-5 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک تحصیلات مادر………………………………………………………	124
جدول4-6 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک شغل پدر………………………………………………………………..	125
جدول4-7 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک شغل مادر……………………………………………………………….	126
جدول4-8 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک درآمد خانواده…………………………………………………………	126
جدول4-9 توصیف بهره هوشی آزمودنی ها……………………………………………………………………………………….	127
جدول4-10 میانگین وانحراف استاندارد کودکان درخرده مقیاس های وکسلر………………………………….	128
جدول4-11 ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………….	129
جدول4-12 محاسبات آزمون مجذور کای به تفکیک جنس،سن و…دردانش آموزان ………………………	130
جدول4-13 خلاصه آزمون t جهت مقایسه هوش بهر دانش آموزان ………………………………………………….  جدول4-14 خلاصه آزمون MANOVA…………………………………………………………………………………………….. جدول4-15 آزمون تک متغیره پس از MANOVA…………………………………………………………………………..	131  132 133

 

 

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر مقایسه حافظه کوتاه مدت،دقت و تمرکزحواس کودکان 10 و11ساله  موسیقی آموخته  و نیاموخته بود.

روش: روش پژوهش حاضر از  نوع علی- مقایسه­ای  یا  پس- رویدادی بود. نمونه پژوهش عبارت بود از50 دانش­آموز موسیقی آموخته(با حداقل 2 سال آموزش)و50 دانش­آموز موسیقی نیاموخته 10و11 ساله که از میان دانش­آموزان مدارس شهر تهران به روش خوشه­ای چند مرحله­ای انتخاب شده بودند. گروه گواه از نظر سن،میزان تحصیلات پدر و مادر،سطح اقتصادی خانواده و نمره هوش­بهر(با استفاده از آزمون ریون)با گروه مورد بررسی همتاسازی شد. ابزار پژوهش برای گردآوری نمره­های حافظه

یک مطلب دیگر :

چگونه انعطاف بدن را بالا ببریم؟

 کوتاه مدت،دقت و تمرکزحواس،خرده مقیاس­های آزمون وکسلر بود.

یافته­ها: نتایج نشان داد،با کنترل نمره هوش کلی،توانایی حافظه کوتاه مدت،دقت و تمرکزحواس دانش­آموزان موسیقی آموخته بیش از دانش­آموزان موسیقی نیاموخته است. بر این اساس تقریبا 5/6 درصد از واریانس “حافظه کوتاه مدت” آزمودنی ها،توسط انتساب به گروه­ها تبیین می­شود. این رقم در مورد “دقت و تمرکز حواس” به 5/11 درصد افزایش یافته است.

نتیجه­گیری: با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید که آموزش موسیقی و داشتن مهارت موسیقی می­تواند در رشد برخی توانایی­های شناختی کودکان مؤثر باشد. لذا در کنار سایر دروس،آموزش موسیقی می­تواند باعث توسعه کاربرد قوای شناختی در دانش­آموزان و راهبردی برای افزایش پیشرفت تحصیلی آنها باشد.

 

کلمات کلیدی: موسیقی­آموخته،موسیقی­نیاموخته،حافظه کوتاه­مدت،دقت،تمرکزحواس،دانش آموزان

فصل اول

کلیات پژوهش

 

مقدمه

امروزه سال­های اولیه کودکی توجه بسیاری از روان شناسان و متخصصین تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده است،چرا که دورانی است که پایه شخصیت فرد شکل می گیرد و تحول و پیشرفت کودک در جنبه‌های مختلف رشد یعنی شناختی،جسمانی،عاطفی و اجتماعی بسیار سریعتر از دوران بعدی زندگی اتفاق می‌افتد. مطالعات و پژوهش‌های روز افزونی که توسط متخصصین و روان شناسان در مورد سال‌های ابتدایی زندگی کودک انجام شده است،نقش حیاتی و با اهمیت محیطی را که کودک در آن پرورش می‌یابد،به روشنی نشان می‌دهد.

بنجامین بلوم با انتشار کتابی تحت عنوان(پایداری و تغییر در خصوصیات انسان)به اهمیت سال‌های اولیه کودکی توجه شایانی نموده بلوم دریافت که حدود 50 % از رشد هوش بین زمان تولد تا 4 سالگی،حدود 30 % بین 4 تا 8 سالگی و 20% درصد باقی مانده در فاصله سنین 8 تا 17 سالگی شکل می گیرد بنابراین تا سن 6 سالگی که سن ورود به مدرسه و شروع آموزش رسمی است تقریباً دو سوم توانایی‌های هوش نهایی فرد شکل می‌گیرد(مفیدی،1383).

یکی از نظریه پردازان این مکتب ژان پیاژه بر نقش فرد یاد گیرنده در یادگیری تاکید می کند و برخلاف رفتارگرایان که فرد را موجودی منفعل و متأثر از وقایع محیطی معرفی می کنند،انسان را  شرکت کننده ای فعال و موثر در جریان یادگیری می داند و ذهن آدمی را همانند یک سیستم دستکاری کننده رمزها به حساب می آورد(گیج و برلاینر،1995؛ نقل ازفردوسی،1380).

عامل اصلی پرورش استعدادهای کودک،کیفیت آموزش است نه محتوای مواد درسی،کیفیت آموزش خود را به این شکل نشان می دهد،در مواردی که کودکان می‌خواهند مطالبی را به یادبیاورند،مفاهیمی را که آموخته‌اند،مبنا قرار می‌دهند و ایده‌های نو را بر اساس الگوهای فکری خود پردازش می‌نمایند(فیشر،2001؛ ترجمه صفایی مقدم،1385). بنابراین اولین دغدغه برنامه ریزی درسی کودکان باید این باشد که چطوری می‌توانند بهترین مطالب و مفاهیم را در غالب آسانترین و لذت بخش ترین روش به کودکان آموزش دهند .

یکی از مهارت­های جریانات شناختی،فراشناخت است که اولین بار توسط جان فلاول^[1](1976) مطرح شد. از نظر او فراشناخت به دانش شخص در مورد جریان های شناختی خود او مربوط می شود و شامل به عمل درآوردن،منظم کردن و هماهنگ کردن این جریان هاست. پس آگاهی فراشناختی به معنای شناختن خود به عنوان یک موجود تفکر کننده است. این آگاهی نقش مهمی در دقت،حل مساله،کنترل خود،خودآموزی و تغییر رفتار دارد. دانش آموزان نیز با رشد خود مهارت­هایی را برای
سنجش خویش از نظر فهمیدن،مدت زمان لازم برای مطالعه یک موضوع،سازماندهی برنامه یادگیری و دستیابی به شیوه­های موثر و مناسب آموختن،فرار می گیرند(فارغ،1377).

توانایی­های فراشناختی آن طور که براون[2] و همکاران(2003)مطالعه کرده اند در سنین پنج تا هفت سالگی بروز می کند و در سال­های بعد گسترش می یابد،بنابراین از همان سال­های پیش دبستانی می توان استراتژی­های متناسب فراشناختی را به آنان آموزش داد(فخاری زاده­،1383).

پژوهش­های مولی^[3] و همکاران(1992)مؤید این نظریه است که نه تنها آموختن دانش بلکه همچنین آموختن چگونگی استفاده از استراتژی­های شناختی در یادگیری اهمیت بسیاری دارد.

متأسفانه چگونگی استفاده از این استراتژی معمولاً به شاگردان آموخته نمی­شود. دانش آموزان نه تنها چگونگی و موقعیت مناسب برای استفاده از استراتژی­های فراشناختی را یاد نگرفته­اند،بلکه عموماً اطلاعی از این استراتژی­ها نیز ندارند. پژوهش­های الیس^[4](1983)نشان می دهد،که آموزش این استراتژی ها تأثیر عظیمی بر تعمیم و کاربرد آموخته ها در محیط های طبیعی به جای می گذارد. تکنیک فراشناختی به خودآموزی به طوری که بیکر و وینستون^[5](1986)توضیح داده اند در یادگیری هنر و نویسندگی نیز کاملاً کارایی دارد(لطف آبادی،1373).

فعالیت‌های عالی ذهنی وقتی شروع می‌شود که تصویری از جهان پیرامون در ذهن کودک ایجاد شود. یعنی کودک بتواند خصوصیاتی از محرک‌ها را انتزاع کند و آن‌ ها را با تجربه پیشین بسنجد و عناصر غیر ضروری را کنار بزند و امکان شناخت دقیق تر فراهم شود. و در طی این مراحل به تجسم و باز آفرینی جهان خارج بپردازد(عباسی،1385).

بر اساس نظر جانسون ومایکل باست(1967)در تعدادی از کودکان دشواری فهم روابط عددی از سال‌ها ی اول زندگی شروع می‌شود. توانایی شمارش،درک واحد به واحد کمیت‌ها،جور کردن،سوا کردن،مقایسه ی اعداد،همگی به تجارب کودک و دست ورزی اشیاء وابسته است(رخشان،1367؛ نقل از کهن صدق،1376). بنابراین چگونگی آشنایی کودک و روشی که به او آموزش داده می‌شود،می‌تواند نقش بسیار حیاتی در میزان دقت،یادگیری در سطوح بالاتر و یاد آوری داشته باشد .

سیستم هایی که موسیقی باعث تقویت آن‌ها می‌شود مانند: سیستم حواس پنج گانه،تمرکز،درک،احساس و سیستم حرکتی،در واقع نیروهای محرکی هستند که پشت قدرت یادگیری نهفته هستند. این به این معنی نیست که بدون موسیقی افراد نمی‌توانند مطالب را یاد بگیرند،بلکه یادگیری به همراه موسیقی امکان توسعه سیستم‌های مغز را که هیچکدام به خاطر طبیعت خود امکان سنجش را ندارند،فراهم می‏آورند(جنسن،2004؛ترجمه عمرانی گرگری،1386).

گاردنر^[6](1983-1996)با استفاده از معیارهای دقیق خود هشت هوش متمایز را شناسایی کرده است:

زبانی^[7]،منطقی- ریاضی^[8]،فضایی^[9]،موسیقی^[10]،بدنی – جنبشی^[11]،بین فردی^[12]،درون فردی^[13] و طبیعت گر^[14]. بر طبق نظریه وی(1991)مردم از طریق زبان،تحلیل منطقی – ریاضی،بازنمایی فضایی،موسیقی، حرکت های بدنی ،درک خود و دیگران و نزدیکی با طبیعت با دنیای خود آشنا می شوند. وی با نظام آموزشی به مخالفت برمی خیزد و اظهار می دارد که به جای تاکید بر شیوه های سنتی زبانی و منطقی – ریاضی باید مواد درسی به گونه ای ارائه شود که انواع شیوه های یادگیری را دربرگیرند و به جای شیوه ی سنتی مداد – کاغذی،ابزارهای مختلفی برای ارزیابی طراحی شوند(هافمن‌وهمکاران 1997؛ترجمه بحیرائی،1378).

آنچه مسلم است انسان با تواناییهای متفاوت پا به عرصه حیات می گذارد و در طول فرایند رشد با فراهم بودن زمینه،تواناییها شناخته می شوند و استعدادها بروز می کنند،هدف های گوناگونی از آموزش های متفاوت در دوره های ابتدایی،راهنمایی و ارائه دروس مختلف وجود دارد که شاید بتوانیم بگوئیم فراهم آوردن زمینه ای مناسب برای بروز استعدادها،توانایی ها و به کارگیری این توانائیها در جنبه های متفاوت زندگی یکی از مهمترین این اهداف می باشد(جهانی،1384).

از جمع بندی مطالعاتی که در این راستا به عمل آمده است با ورود آموزش مواد متفاوت از جمله آموزش غیرتخصصی موسیقی در کنار سایر دروس می توان گامی در جهت رسیدن به تعلیم و تربیت موفق برداشت و در راستای عمل به اهداف آموزش و پرورش زمینه مساعد برای رشد دانش آموزان را در جنبه های متفاوت فراهم ساخت.