1-4. اهداف تحقیق.. 5

1-5. پیشینه تحقیق.. 5

1-6. روش کار و تحقیق.. 5

فصل دوم: نگاهی گذرا به عصر ابن خفاجه اندلسی

2-1. وجه تسمیه اندلس…. 8

2-2. تاریخچه فتح اندلس…. 8

2-3. تقسیمات سیاسی اندلس…. 9

2-3-1. اوضاع سیاسی ملوک الطوایف و مرابطان. 9

2-3-2. تشکیل دولت مرابطان. 10

2-4. اوضاع اجتماعی دوره ملوک الطوایف و مرابطان. 11

2-5. اوضاع علمی و فرهنگی.. 13

2-6. اوضاع ادبی.. 14

2-6-1. مراحل شعر اندلس…. 14

2-6-2. مرحله ضعف شعر. 14

2-6-3. مرحله تقلید. 15

2-6-4. مرحله تجدید ونوگرایی.. 16

2-6-5. دوره انحطاط.. 17

2-6-6. مضامین شعری در اندلس…. 18

2-6-6-1. استغاثه. 18

2-6-6-2. موشحات… 19

2-6-6-2-1. اجزاء موشحات… 20

2-6-6-2-2. ویژگیهای موشحات… 20

2-6-6-3. زجل.. 21

2-6-7. مراحل نثر در اندلس…. 21

2-6-7-1. فنون نثر. 22

فصل سوم: مروری بر زندگینامه ابن خفاجه و آثار او

3-1. تولد و زادگاه ابن خفاجه. 24

3-2. دوران کودکی وجوانی شاعر. 25

3-3. هجرت وآوارگی به سوی مغرب (مراکش). 26

3-4. ویژگی های جسمانی و روحی شاعر. 26

3-4-1. عزت نفس…. 27

3-4-2. نازک طبیعی.. 27

3-4-3. آرمان گرایی و بزرگ منشی.. 27

3-5. استادان و شاگردان ابن خفاجه. 28

3-5-1. استادان. 28

3-5-2. شاگردان. 28

3-6. اندیشه های دینی و مذهبی شاعر. 28

3-7. وفات شاعر. 31

3-8. آثار و تالیفات ادبی ابن خفاجه. 31

3-8-1. مکتب شعری ابن خفاجه. 32

3-8-2. اغراض وفنون شعری در دیوان ابن خفاجه. 32

3-8-2-1. وطن دوستی.. 32

3-8-2-2. ناله بر جوانی.. 34

3-8-2-3. مدح.. 36

3-8-2-4. رثاء. 38

3-8-2-5. غزل. 40

3-8-2-6. هجاء. 42

3-8-3. نثر ابن خفاجه. 43

3-8-4. شعر ابن خفاجه از نگاه دیگران. 44

3-8-5. جایگاه وصفی ابن خفاجه در پژوهشهای ادبی.. 45

فصل چهارم: نگاهی به تاریخچه وصف از دوره جاهلی تا اندلس

4-1. وصف در لغت و اصطلاح.. 48

4-2. ارزش و اهمیت وصف… 49

4-3. وصف در شعر جاهلی.. 50

4-3-1. وصف شب… 51

4-3-2. وصف اسب… 52

4-3-3. وصف شتر. 54

4-4. وصف در دوره صدر اسلام. 56

4-5. وصف در دوره اموی.. 57

4-6. وصف در دوره عباسی.. 58

4-7. وصف در دوره اندلس…. 61

4-7-1. بارزترین ویژگی های وصف در شعر اندلس…. 63

4-7-1-1. وسعت خیال، تزیین الفاظ و عدم تعمق فکری.. 63

4-7-1-2. پیوند وصف طبیعت با فنون دیگر شعر. 65

4-7-1-3. کاربرد رمز در شعر طبیعت… 66

4-7-1-4. گسترش اسلوب تشخیص در شعر طبیعت… 67

فصل پنجم: بررسی نوآوری ها و تجدید در توصیف عناصر طبیعت در اشعار ابن خفاجه

5-1. بخش اول: بررسی وصف در اشعار ابن خفاجه. 74

5-1-1. ابن خفاجه شاعری وصف پرداز. 74

5-1-2. ابن خفاجه. 75

5-1-2-1. آغاز قصاید با وصف طبیعت… 75

5-1-2-2. پندگیری و عبرت از طبیعت… 75

5-1-2-3. پیوند وصف طبیعت با دیگر فنون شعری.. 76

5-1-2-4. استفاده از تصاویر خشن و موسیقی تند. 77

5-1-5. تجلی عناصر طبیعت در قالب زنی زیبا 80

5-1-2-6. استفاده از عناصر زندگی اشرافی در تصاویر. 81

5-1-2-7. انبوه سازی تصاویر. 83

5-1-2-8. آفرینش تصاویر، حاصل تجربه های حسی.. 84

5-1-2-9. ابن خفاجه شاعری رومانتیسم. 85

5-1-2-11. آفرینش تصاویری دارای حرکت و حیات… 87

5-2. بخش دوم: بررسی نوآوری های این خفاجه در توصیف طبیعت… 91

5-2-1. طبیعت ساکت… 91

5-2-1-1. پدیده های آسمانی.. 92

5-2-1-1-1. آسمان. 92

5-2-1-1-2. خورشید. 93

5-2-1-1-3. ستارگان. 96

5-2-1-1-3-1. ستاره سُهی.. 97

5-2-1-1-3-2. ستاره فرقدان (دوبرادر). 98

5-2-1-1-4. سیاره ها 98

5-2-1-1-4-1. زمین.. 98

5-2-1-1-4-2. سیاره زحل (کیوان). 100

5-2-1-1-5. باران. 101

یک مطلب دیگر :

5-2-1-1-6. برف… 103

5-2-1-1-7. ابر. 104

5-2-1-1-8. رعد و برق.. 106

5-2-1-1-9. فلق و شفق.. 108

5-2-1-2. پدیده های زمینی.. 110

5-2-1-2-1. کوه 110

5-2-1-2-2. دریا 114

5-2-1-2-3. درختان. 116

5-3-2-3-1. درخت بان (سرو کوهی). 116

5-2-1-2-3-2. دوح (درخت تنومند). 118

5-2-1-2-3-3. أراک (سواک). 119

5-2-1-2-4. نباتات… 120

5-2-1-2-4-1. گل خیری (گل شب بو). 120

5-2-1-2-4-2. گل آس… 121

5-2-1-2-4-3. گل بابونه. 122

5-2-1-2-4-4. گل نرگس…. 123

5-3-4-2. باد. 126

5-3-4-3. آب… 128

5-3-4-4. خاک… 129

نتیجه گیری.. 130

ملخص البحث………………………………………………………………………………………………………………………….132

منابع و مأخذ. 133

چکیده انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………….138

 

 

مقدمه

ابن خفاجه ادیب و شاعر اندلسی و ملقب به صنوبری اندلس است از آنجا که اغلب موضوعات شعری به گونه­ای به وصف برمی­گردد و او سر آمد شاعران وصف سراست، پس باید او را از بزرگترین شاعران ادبی عربی به شمار آورد. بررسی علل موفقیت او در فن وصف و رمز زیبایی وصفیات ابن خفاجه می­تواند روش و اسلوبی خاص در اختیار علاقه مندان قرار دهد.

ابن­خفاجه اندلسی یکی از این شاعران بزرگ در جهان ادبیات عرب می­باشد وی که به عنوان شاعر طبیعت نام دارد چنان طبیعت در نظرش با ارزش گشت که بدان سوگند یاد کرد و به باغبان و عاشق طبیعت ملقب گردید. ابن خفاجه در تاریخ به شاعر وصف پرداز مشهور گشت چرا که وصف در دیوان او بیشترین جای را به خود اختصاص داده است.

از مواردی که ابن خفاجه به عنوان یک شاعر اصیل خودنمایی می­کند وصف است. و مهمترین موضوعات وصف ابن خفاجه طبیعت است و طبیعت ماننده موزه­ای بزرگ است که شاعر در آن قدم می­زند و از زیبایی و صور و اشکال آن چون وصف طبیعت ساکت که شامل آسمان، ماه، ستارگان، ابر، بادها، باران، زمین، درختان، نباتات، رودخانه­ها، مکانها، و رنگ می­شود. و از هریک وصف­هایی دل انگیز به جای
می­گذارد. ابن خفاجه در زمینه توصیفات خود در مورد طبیعت ساکت بسیار شعر گفته است و بسیاری اوقات با آنها به سخن پرداخته و چیره دستی و مهارت خویشی را به نمایش گذاشته است.

پایان­نامه حاضر که به تجدید در توصیف عناصر طبیعت در اشعار ابن خفاجه اندلسی مربوط است از
5 فصل تشکیل شده، فصل اول در برگیرنده کلیات تحقیق است، و از فصل دوم به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر شاعر پرداخته شده است، و فصل سوم مروری بر زندگینامه ابن خفاجه و بیان آثار ادبی او اشاره داشته که شاعر در آن هنرنمایی زیبایی کرده است، فصل چهارم به تاریخچه وصف از دوره جاهلی تا دوره اندلسی پرداخته شده است و در فصل پنجم به بررسی نوآوری­ها و تجدید در توصیف عناصر طبیعت در اشعار وصفی ابن خفاجه می­پردازد.

 

 

فصل اول کلیات تحقیق