2-1- مبانی نظری………………………………. 13

2-1-1- کیفیت زندگی……………………………… 13

2-1-2- تاریخچه کیفیت زندگی………………………………. 19

2-1-3- تعاریف موجود از کیفیت زندگی………………………………. 21

2-1-4- ارتباط کیفیت زندگی با سلامتی………………………………. 24

2-1-5- ابعاد کیفیت زندگی………………………………. 25

2-1-6- اصول اساسی در ارتباط با کیفیت زندگی………………………………. 29

2-1-7- سنجش کیفیت زندگی………………………………. 30

2-1-8- عوامل موثر بر کیفیت زندگی……………………………… 32

2-1-9- ویژگی‌های کیفیت زندگی………………………………. 32

2-1-10- کیفیت زندگی به عنوان مفهومی نسبی………………………………. 33

2-1-11- هویت و کیفیت زندگی………………………………. 34

2-1-12- رویکردهای مختلف به مفهوم کیفیت زندگی………………………………. 34

2-1-13- مطالعه علمی کیفیت زندگی………………………………. 50

2-1-14- مدیریت کیفیت زندگی………………………………. 52

2-1-15- بهزیستی بدنی/ سلامت جسمانی و کیفیت زندگی……………………………… 55

2-1-16- سلامت روانی………………………………. 59

2-1-17- تعریف سلامت روان………………………………. 60

2-1-18- ویژگیهای سلامت روان………………………………. 62

2-1-19- یازده مولفه کلیدی سلامت……………………………….. 63

2-1-20- بهداشت روان………………………………. 65

2-1-21- اصول بهداشت روانی………………………………. 67

2-1-22- خصوصیات افراد دارای سلامت روانی…………………. 68

2-1-23- عوامل موثر در تامین سلامت روان………………………. 70

2-1-24- نظریات مرتبط با سلامت روانی……………………….. 70

2-1-25- بهزیستی روانشناختی………………………………. 76

2-1-26- هوش هیجانی………………………………. 78

2-1-27- انواع هوش………………………………… 78

 

2-1-28- هیجان و اجزاء آن………………………………. 79

2-1-29- تعریف هوش هیجانی………………………………. 80

2-1-30- تاریخچه هوش هیجانی………………………………. 84

2-1-31- مولفه های هوش هیجانی………………………………. 87

2-1-32- ویژگی افرادی که هوش هیجانی بالا دارند…………… 89

2-1-33- مدل‌های هوش هیجانی………………………………. 92

2-1-34- ابعاد هوش هیجانی در مدل توانایی……………….. 93

2-1-35- مدل بار – آن………………………………. 94

2-1-36- مدل دانیل گلمن………………………………. 96

2-1-37- هوش هیجانی و هوش شناختی…………………. 98

2-1-38- رهنمودهای لازم برای موفقیت برنامه‌های هوش هیجانی………….. 100

2-1-39- آموزش هوش هیجانی………………………………. 100

2-1-40- کاربرد هوش هیجانی………………………………. 101

2-1-41- آموزش و یادگیری هوش هیجانی در سازمان……………………. 104

2-1-42- عملکرد هوش هیجانی در سازمان………………………………. 106

2-1-43- نقش هوش هیجانی در زندگی………………………………. 107

2-1-44- نمودهای هوش هیجانی در محیط كاری………………… 108

2-1-45- هوش هیجانی و عملكرد اثر بخش……………………….. 109

2-1-46- هوش هیجانی در محیط کار……………………………… 110

یک مطلب دیگر :

2-1-47- سن و هوش هیجانی………………………………. 110

2-1-48- هوش هیجانی در ورزش………………………………… 111

2-2- پیشینه‌ی تحقیق……………………………….113

2-2-1- تحقیقات داخلی………………………………. 113

2-2-2- تحقیقات خارجی………………………………. 124

2-2-3- جمع بندی………………………………. 130

فصل 3: روش شناسی تحقیق……………………………….. 131

3-1- مقدمه……………………………… 132

3-2- روش تحقیق………………………………. 132

3-3- جامعه آماری و روش نمونه گیری و حجم نمونه…………… 132

3-4- متغیرهای تحقیق………………………………. 133

3-5- ابزار جمع آوری اطلاعات……………………………….. 133

3-6- روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها ……………………………..136

فصل 4: تجزیه و تحلیل داده های تحقیق………………………. 137

4-1- مقدمه……………………………… 138

4-2- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق………………………………. 139

4-2-1- سن………………………………. 139

4-2-2- وضعیت تأهل………………………………. 140

4-2-3- وضعیت تحصیلی………………………………. 141

4-2-4- سابقه کار……………………………… 142

4-2-5- وضعیت تغذیه……………………………… 143

4-2-6- سابقه بیماری منجر به بستری شدن………………………………. 144

4-2-7- وضعیت ورزشکار بودن نمونه های تحقیق…………………….. 145

4-2-8- آمار توصیفی متغیر کیفیت زندگی………………………………. 146

4-2-9- آمار توصیفی متغیر هوش هیجانی……………………………… 151

4-2-10- آمار توصیفی متغیر سلامت روانی………………………….. 154

4-3- آمار استنباطی و آزمون فرضیه های تحقیق…………………. 157

4-3-1- فرضیه اول………………………………. 160

4-3-2- فرضیه دوم……………………………… 163

4-3-3- فرضیه سوم……………………………… 165

فصل 5: خلاصه، بحث و نتیجه گیری، پیشنهادها…………… 167

5-1- مقدمه……………………………… 168

5-2- خلاصه تحقیق………………………………. 168

5-3- بحث و نتیجه گیری………………………………. 172

5-4- پیشنهادهای برخاسته از تحقیق………………………………. 179

5-5- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی………………………………. 181

منابع و مآخذ………………………………. 182

پیوست ها و ضمائم………………………………. 194

چکیده:

هدف از این تحقیق مقایسه کیفیت زندگی، هوش هیجانی و سلامت روانی کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که با روش تحقیق توصیفی- مقایسه ای به صورت میدانی به اجرا درآمد. جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان پایور ارتش جمهوری اسلامی ایران شاغل در ستاد مشترک ارتش تشکیل می دادند. براساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای نمونه گیری و براساس فرمول نمونه گیری کوکران 254 نفر از کارکنان پایور ارتش جمهوری اسلامی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع­آوری اطلاعات از پرسشنامه کیفیت زندگی SF_36، پرسشنامه هوش هیجانی بردبری و گریوز و پرسشنامه سلامت عمومی(GHQ) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون­های استنباطی K-S و آزمون t مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین کیفیت زندگی در کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار وجود دارد (01/0p<). همچنین در بین ابعاد کیفیت زندگی؛ بین کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار در عملکرد فیزیکی، محدودیت نقش ناشی از مشکلات احساسی، احساس حیات، سلامت روانی، سلامتی عمومی، بُعد جسمانی و بُعد روانی، تفاوت معنی­داری وجود دارد(01/0p<)؛ اما در ابعاد محدودیت نقش ناشی از سلامت جسمانی، عملکرد اجتماعی، و درد بدنی بین کارکنان پایور ورزشکار و غیر ورزشکار تفاوت معنی داری مشاهده نمی­شود(05/0p>). تفاوت معناداری بین تمامی ابعاد هوش هیجانی در کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار وجود دارد(01/0p<). در نهایت تفاوت معناداری بین سلامت روانی در کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار وجود دارد(01/0p<). همچنین در بین ابعاد سلامت روانی؛ بین کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار در علائم اجتماعی و افسردگی تفاوت معنی­داری وجود دارد(01/0p<)؛ اما بین کارکنان ورزشکار و غیر ورزشکار در اختلال در عملکرد اجتماعی و اضطراب و بی خوابی تفاوت معنی داری وجود ندارد(05/0p>).

۲-1-1- پژوهش­های علمی انجام شده در خارج از كشور. 7

۲-1-2- پژوهش­های علمی انجام شده در داخل كشور. 8

فصل 3

مواد و روش­ها……………………………… 11

۳-1- منطقه مورد مطالعه. 12

3-1-1- خصوصیات جغرافیایی. 12

3-1-2- هواشناسی و اقلیم منطقه. 12

3-1-3- وضعیت کشاورزی در محدوده پروژه البرز. 13

3-1-4- وضعیت توپوگرافی در محدوده مورد مطالعه. 13

3-2- مشخصه­های مورد بررسی در محدوده پروژه البرز. 17

3-2-1- هدایت هیدرولیکی. 17

3-2-1-1- اندازه­گیری هدایت هیدرولیک خاک. 18

3-2-1-1-1- اندازه­گیری هدایت هیدرولیک خاک به روش چاهک. 18

3-2-1-1-2- اندازه­گیری هدایت هیدرولیک خاک به روش چاهک معکوس. 21

3-2-1-2- پهنه­بندی هدایت هیدرولیکی. 25

3-2-1-2-1- روش و معیارهای ارزیابی روش میان­یابی. 26

3-2-2- هدایت الکتریکی. 29

3-2-3- فاصله سطح ایستابی از سطح زمین (عمق سطح ایستابی). 32

3-2-4- فاصله تا لایه نفوذ ناپذیر. 34

3-3- تعیین اولویت­ها. 35

فصل 4

نتایج و بحث………………………………. 37

 

4-1- هدایت هیدرولیکی خاک. 38

4-2- هدایت الکتریکی. 41

4-3- فاصله تا سطح ایستابی (عمق سطح ایستابی). 45

4-4- اولویت­بندی اجرای پروژه­های زهکشی زیرزمینی. 48

فصل 5

نتیجه­گیری و پیشنهادها…………………….. 51

5-1- نتیجه­گیری. 52

5-2- پیشنهادها. 53

منابع مورد استفاده …………………………….. 54

فهرست شکل­ها

عنوان                                               صفحه

 

شکل 3-1- محدوده جغرافیایی پروژه آبیاری و زهکشی البرز.. 14

شکل 3-2- محدوده جغرافیایی منطقه مورد مطالعه در پروژه البرز   15

شکل 3-3- نقشه تغییرات ارتفاعی (توپوگرافی) در محدوده منطقه مورد مطالعه در پروژه البرز.. 16

شکل 3-4- ابعاد و پارامترهای اندازه­گیری در روش چاهک.. 20

شکل 3-5- ابعاد و پارامترهای اندازه­گیری در روش چاهک معکوس.. 23

شکل 3-6- موقعیت مکانی نقاط مربوط به اندازه­گیری هدایت هیدرولیکی به روشهای ارنست و پورشه.. 24

شکل 3-8- نیم تغییرنمای استفاده شده برای میان­یابی هدایت هیدرولیکی خاک نرمال شده.. 28

شکل 3-9- نیم تغییرنمای استفاده شده برای میان­یابی هدایت الکتریکی عصاره اشباع نرمال شده.. 31

یک مطلب دیگر :

شکل 3-10- نیم تغییرنمای استفاده شده برای میان­یابی فاصله سطح ایستابی تا سطح زمین نرمال شده.. 33

شکل 4-1- خطوط هم­هدایت هیدرولیکی در محدوده آبگیر اراضی در پروژه البرز   39

شکل 4-2- محدوده­های با هدایت هیدرولیکی یکسان در محدوده آبگیر اراضی در پروژه البرز.. 40

شکل 4-3- خطوط هم­هدایت الکتریکی در محدوده آبگیر اراضی در پروژه البرز   43

شکل 4-4- محدوده­های با هدایت الکتریکی یکسان در محدوده آبگیر اراضی در پروژه البرز.. 44

شکل 4-5- خطوط هم اندازه برای فاصله از سطح ایستابی در محدوده آبگیر اراضی در پروژه البرز.. 46

شکل 4-6- محدوده­های با فاصله از سطح ایستابی یکسان در محدوده آبگیر اراضی در پروژه البرز.. 47

شکل 4-7- محدوده­های با اولویت اجرای زهکش زیرزمینی یکسان در محدوده آبگیر اراضی در پروژه البرز.. 49

 

فهرست جدول­ها

عنوان                                                   صفحه

جدول 3-1- مقادیر C برای استفاده از روش چاهک (باست و کرکهام، 1971)   21

جدول 3-2- نتایج بررسی نرمال بودن داده­های هدایت هیدرولیکی خاک با آزمون کولموگوروف– اسمیرونوف در نرم­افزار SPSS. 25

جدول 3-3- نتایج بررسی نرمال بودن داده­های هدایت هیدرولیکی خاک تبدیل یافته با آزمون کولموگوروف– اسمیرونوف در نرم­افزار SPSS. 26

شکل 3-7- اجزای مختلف نیم­تغییرنما.. 27

جدول 3-4- مشخصات مدل­های برازش داده شده به نیم­تغییرنمای مربوط به هدایت هیدرولیکی خاک نرمال شده.. 27

جدول 3-5- خطای مربوط به میان­یابی با استفاده از روش کریجینگ برای هدایت هیدرولیکی نرمال شده.. 28

جدول 3-6- حدود آستانه­ای به کار رفته برای هدایت هیدرولیکی.. 29

جدول 3-7- بررسی نرمال بودن داده­های هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک با آزمون کولموگوروف– اسمیرونوف در نرم­افزار SPSS. 30

جدول 3-8- بررسی نرمال بودن داده­های هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک تبدیل یافته با آزمون کولموگوروف– اسمیرونوف در نرم­افزار SPSS. 30

جدول 3-9- مشخصات مدل­های برازش داده شده به نیم­تغییرنمای مربوط به هدایت الکتریکی عصاره اشباع نرمال شده.. 31

جدول 3-10- خطای مربوط به میان­یابی با استفاده از روش کریجینگ برای هدایت الکتریکی نرمال شده.. 31

جدول 3-11- حدود آستانه­ای به کار رفته برای هدایت الکتریکی.. 31

جدول 3-12- بررسی نرمال بودن داده­های فاصله سطح ایستابی از سطح زمین با آزمون کولموگوروف– اسمیرونوف در نرم­افزار SPSS. 32

جدول 3-13- بررسی نرمال بودن داده­های فاصله سطح ایستابی از سطح زمین تبدیل شده با آزمون کولموگوروف– اسمیرونوف در نرم­افزار SPSS. 32

جدول 3-14- مشخصات مدل­های برازش داده شده به نیم­تغییرنمای فاصله سطح ایستابی تا سطح زمین نرمال شده.. 33

جدول 3-15- خطای مربوط به میان­یابی با استفاده از روش کریجینگ برای داده­های فاصله تا سطح ایستابی نرمال شده.. 33

جدول 3-16- حدود آستانه­ای به کار رفته برای فاصله تا سطح ایستابی برای اولویت­بندی زهکشی.. 34

جدول 3-17- عمق ریشه در گیاهان مختلف (فائو، 1998)….. 34

جدول 3-18- ترکیب مشخصه­های مختلف برای تعیین زیراولویت­های اجرای زهکشی زیرزمینی   36

جدول 4-1- مساحت مربوط به محدوده­های با هدایت هیدرولیکی یکسان   41

جدول 4-2- مساحت مربوط به محدوده­های با هدایت الکتریکی یکسان   42

1-3-3-2-4- T. kotschyanus Boiss. & Hohen 16

1-3-3-2-5- T. zygis L. 17

1-3-3-2-6- T. vulgaris 17

1-4- اهمیت گیاه آویشن 18

1-5- ویژگی های فیتوشیمیایی 18

1-5-1- مشخصات فیتوشیمیایی گیاه آویشن 18

فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق 20

2-1- بررسی منابع مورفولوژیكی 21

2-2- بررسی منابع سیتوژنتیکی 24

2-3- بررسی منابع فیتوشیمیایی 25

2-3-1- تیپ های شیمیایی آویشن 30

2-3-2- برنامه‌های اصلاحی آویشن 32

2-3-3- اساس ژنتیکی و اکولوژیکی بیوسنتز ترپنهای فنولی کارواکرول و تیمول 33

2-4- كاربرد نشانگرها در تمایز گیاهان 34

2-4-1- نشانگرهای مورفولوژیکی 35

2-4-2- نشانگر های مولکولی DNA 36

2-5- کاربرد نشانگرهای مولکولی در گیاهان دارویی 37

2-5-1- كاربرد نشانگرهای RAPD در بررسی تنوع ژنتیكی گیاهان دارویی 40

2-5-2- كاربرد نشانگرهای AFLP در بررسی تنوع ژنتیكی گیاهان دارویی 43

2-5-3- نشانگرهای ISSR 44

2-5-3-1- PCR آغازگرهای ریزماهواره ای قلاب شده (AMP- PCR) یا تکثیر بین SSR (ISA یا ISSR) یا PCR بین ریزو ماهواره (IM-PCR) 44

2-5-3-2- كاربرد ISSR در بررسی تنوع ژنتیكی گیاهان دارویی 45

2-6- سایر كاربردهای نشانگرهای مولکولی در گیاهان دارویی 47

2-6-1- شناسایی و تایید مواد گیاهی 47

2-6-2- نشانمند کردن ژن ها و انتخاب به کمک نشانگر همراه 50

2-6-3- تعیین مکانیزم گرده افشانی و باروری 51

فصل سوم روش اجرای تحقیق 52

3- 1- بررسی های مورفولوژیكی 53

3-1-1- مواد گیاهی 53

3-1-2- ارزیابی صفات مورفولوژیک 53

3-1-2-1-صفات کمی 53

3-1-2-2- صفات کیفی 54

3- 2- بررسی های فیتوشیمیایی 56

3-2-1- مواد گیاهی 56

3-2-2- استخراج اسانس 57

3-2-3- روشهای تجزیه دستگاهی 57

3-2-3-1- دستگاه کروماتوگرافی گازی 57

3-2-3-2- دستگاه کروماتوگراف گازی متصل به طیفسنج جرمی 57

3-3- بررسی های مولکولی 58

3-3-1- نمونه برداری و استخراج DNA 58

3-3-2- محلول های لازم جهت استخراج DNA 58

3-3-3- مراحل استخراج DNA 59

3-3-4- تعیین غلظت و کیفیت DNA 60

3–3–5- انگشت نگاری DNA با استفاده از تكنیك ISSR 60

3-3-5-1- انتخاب آغازگرها 60

3–3–5-2- آماده سازی مخلوط PCR و تكثیر قطعات DNA 61

3-3-3- محلول های مورد نیاز در الکتروفورز ژل آگاروز 63

3-3-6-1- بافر(10X)TBE 63

3-3-6-2- محلول اتیدیم برماید 63

3-3-6-3- محلول بافر بار گذاری(6X) 63

3-3-6-4- الکتروفورز محصولات PCR 63

3-3-3- تجزیه و تحلیل آماری 63

3-3-7-1- رتبه بندی داده های حاصل از الكتروفورز 63

3-3-7-2- میزان اطلاعات چند شكل(PIC) 64

3-3-7-3- ضریب كوفنتیك 64

3-3-7-4- تجزیه به مولفه های اصلی و محورهای اصلی (PCA) و (PCOA) 64

3-3-7-5- نسبت چند گانه موثر(EMR) و β (درصد باند چند شكل) 65

3-4- تجزیه رگرسیون گام به گام صفات مورفولوژیک، فیتوشیمیایی و داده های مولکولی 65

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها(یافته ها) 66

4-1-1- بررسی صفات كمی 67

4-1-1-1- ضرایب همبستگی 77

4-1-1-2- تجزیه خوشه ای 79

4-1-1-3- تجزیه به مولفه های اصلی 80

4-1-2- بررسی صفات كیفی 84

4-1-2-1- تجزیه خوشه ای 84

4-2-ارزیابی فیتوشیمیایی 87

4-2-1- تجزیه واریانس 87

4-2-2- ترکیبات شیمیایی اسانس 93

4-2-2-1- طبقه بندی ترکیبات شیمیایی جمعیت ها 95

4-2-3- ضرایب همبستگی ترکیبات اسانس 96

4-2-4- تجزیه خوشه ای 100

4-2-5- تجزیه به مولفه های اصلی 100

4-3- نتایج مولكولی (ISSR) 104

4-3-1- مشخصات آغازگرها، باندها تولید شده و مقدار PIC 104

4-3-2- ماتریس ضرایب تشابه 105

 

4-3-3- تجزیه خوشه ای 106

4-3-4- ضریب کوفننتیک 106

4-3-5- تجزیه به محورهای اصلی (PCOA) 110

4-4- تجزیه رگرسیون صفات مورفولوژیک، فیتوشیمیایی و داده ای مولکولی 111

4-4-1- تجزیه رگرسیون صفات مورفولوژیک و معرفی آلل های آگاهی بخش 111

4-4-2- تجزیه رگرسیون صفات فیتوشیمیایی و معرفی آلل های آگاهی بخش 112

4-5- نتایج مورفولوژیكی، فیتوشیمیایی و مولکولی 115

4-5-1- مقایسه تجزیه خوشه ای مورفولوژیكی، فیتوشیمیایی و مولکولی 115

4-5-2- مقایسه تجزیه به مولفه های اصلی مورفولوژیكی، فیتوشیمیایی و مولکولی 117

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات 118

5-1- نتیجه گیری كلی 119

5-2- پیشنهادات 121

منابع و مآخذ 126

فهرست منابع فارسی 125

فهرست منابع انگلیسی 130

ضمائم و پیوست ها 142

 

فهرست جداول      

جدول 3- 1- جمعیت ها مورد بررسی با مشخصات جغرافیایی 55

جدول 3-3- اطلاعات مربوط به نحوه ارزیابی صفات کیفی 56

جدول 3-4- توالی آغازگرهای مورد استفاده در این تحقیق 62

جدول 3-5- درجه حرارت و مدت زمان بهینه شده در چرخه PCR 62

جدول 1-4- نتایج تجزیه واریانس صفات کمی در 15 جمعیت آویشن کوهی 74

جدول 4-2- مقایسه میانگین صفات کمی ارزیابی شده در 15 جمعیت آویشن کوهی 75

جدول 4-3- ضرایب همبستگی بین صفات کمی 15 جمعیت آویشن کوهی. 78

جدول4–4- مقادیر واریانس توجیه شده توسط مولفه های اصلی 83

جدول4-5- اطلاعات مربوط به صفات كیفی ارزیابی شده در 15 جمعیت آویشن کوهی 86

جدول4-6- تجزیه واریانس ترکیبات شیمیایی جمعیت های آویشن کوهی را نشان می دهد 91

یک مطلب دیگر :

جدول4-7- آزمون مقایسه میانگین ترکیبات شیمیایی جمعیت های آویشن کوهی را نشان می دهد 92

جدول4- 8- طبقه بندی نوع ترکیب های شیمیایی اسانس در جمعیت های آویشن کوهی 96

جدول4-9- ضرایب همبستگی بین تركیبات شیمیایی جمعیت های آویشن کوهی را نشان می دهد 98

جدول 4-10- واریانس توجیه شده توسط مولفه های اصلی صفات فیتوشیمیایی، در 15 جمعیت آویشن کوهی 102

جدول4 -11- میزان همبستگی بین ترکیبات فیتوشیمیایی و مولفه ها اصلی 103

جدول 4-12- تعداد نشانگر، دمای اتصال، تعداد باند تولیدی هر آغازگر، تعداد باند های چند شكل، PIC (میزان چند شكلی نشانگر)، β(درصد تعداد باند های چند شكل)،EMR (نسبت چندگانه موثر)، حاصل از آغازگرهای ISSR در بررسی 15 جمعیت آویشن کوهی. 107

جدول 4-13- ماتریس تشابه به روش دایس برای 15 جمعیت آویشن کوهی با استفاده از داده های آغازگرهای ISSR. 108

جدول 4-14- مقادیر واریانس توجیه شده توسط مولفه های اصلی با استفاده از داده های نشانگر ISSR. 111

جدول 4- 15- مشخصات آلل های آگاهی بخش و اثرات آن ها (صفات مورفولوژیک) 113

جدول 4- 16- مشخصات آلل های آگاهی بخش و اثرات آن ها (صفات فیتوشیمیایی) 114

فهرست اشکال

شکل2-1- پراگندگی گونه های جنس تیموس در ایران، به تفکیک مناطق و تعداد گونه ها (جم زاد،1373). 9

شکل 2-2- کنترل ژنتیکی مونوتر پن ها در شیمیوتیپ های آویشن T. vulgaris (Vernet, 1986)…………..32

شکل4–1- تجزیه خوشه ای 15 جمعیت آویشن کوهی با استفاده از صفات کمی، بر اساس الگوریتمUPGMA 80

شكل 4-2- پراکنش 15 جمعیت آویشن کوهی بر اساس مولفه اول و دوم صفات کمی. 82

شکل4-3- گروه بندی 15 جمعیت آویشن کوهی بر اساس صفات کیفی با استفاده از الگوریتم UPGMA 87

شکل4-4- گروه بندی 15 جمعیت آویشن کوهی با استفاده از ترکیبات فیتوشیمیایی و بر اساس ضریب شباهت وارد و الگوریتم UPGMA. 100

شكل4-5- پراکنش 15 جمعیت آویشن کوهی بر اساس مولفه اول و دوم صفات فیتوشیمیایی. 102

شكل4-6- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگرIS10 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 109

شكل4-7- دندروگرام 15 جمعیت آویشن کوهی با استفاده از داده های مولكولی (ISSR) بر اساس الگوریتم UPGMA و با استفاده از ضریب دایس(نی و لی) 109

شكل4-8- نمودار پراكنش جمعیت های آویشن کوهی بر اساس مولفه های اول و دوم با استفاده از داده های حاصل از نشانگرهایISSR. 111

شکل7 -1- نمایی از گل در جمعیت آویشن7 (زنجان3) 142

شکل7-2- نمایی از رگبرگ های پشت برگ در جمعیت آویشن 23 (کردستان2) 142

شکل 7-3 – نمایی از گل جمعیت آویشن 47 (لرستان) 143

شکل 7-4- نمایی از سطح برگ در جمعیت آویشن 7 (زنجان3) 143

شکل 7-5 – نمایی از گل در جمعیت آویشن 10 (آذربایجانغربی4) 144

شکل 7-6 – نمایی از سطح ساقه در جمعیت آویشن 56 (کرمان) 144

شکل 7-9 – نمایی از ریخت گل در 15 جمعیت آویشن کوهی 145

شکل 7-10- نمایی از شکل برگ در جمعیت ها 146

شکل7-11- نمودار کروماتوگرام GC/MS در جمعیت 7( زنجان3) را نشان می دهد. 147

شکل 7-12- نمودار کروماتوگرام GC زمان خروج پیک ها در جمعیت 7 (زنجان3) نشان می دهد. 148

شکل 7-13- نمودارکروماتوگرامGC، زمان خروج پیک ها در جمعیت 70(آذربایجانغربی3) را نشان می دهد. 149

شكل7- 14- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگر826 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 150

شكل7- 15- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگر903 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 150

شكل7- 16- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگر827 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 151

شكل7- 17- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگر840، در 15 جمعیت آویشن کوهی 151

شكل7- 18- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگر834، در 15 جمعیت آویشن کوهی 152

شكل7- 19- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگر836، در 15 جمعیت آویشن کوهی 152

شكل7- 20- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگرIS2 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 153

شكل7- 21- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگر 841 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 153

شكل7- 22- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگرIS5 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 154

شكل7- 23- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگرIS8 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 154

شكل7- 24- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگرIS3 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی 155

شكل7- 25- الگوی باندی قطعات DNA تكثیر شده با استفاده از آغازگرIS1 ، در 15 جمعیت آویشن کوهی.( 155

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب
صفحه	عنوان
1	فصل اول – مقدمه
2	1-1- تنش شوری
3	1-2- تعریف شوری
3	1-3- اثرات شوری بر گیاهان
4	1-4- اسید سالیسیلیک
4	1-4-1- ویژگی­های شیمیایی و بیو­شیمیایی اسید سالیسیلیک
5	1-4-2- بیوسنتز اسید سالیسیلیک
6	1-5- نیتریک اکسید
7	1-5-1- ویژگی­های شیمیایی نیتریک اکسید
7	1-5-2- بیوسنتز نیتریک اکسید
7	1-5-2-1- مسیرهای آنزیمی تولید نیتریک اکسید
7	1-5-2-2- مسیر نیتریک اکسید سنتتاز
8	1-5-2-3- مسیر نیترات ردوکتاز
9	1-6- منشاء و تاریخچه کشت انگور
9	1-6-1- ارقام انگور
10	1-6-1-1- رقم تامپسون سیدلس
11	1-6-1-2- رقم قره شانی (شاهانی سیاه)
11	1-7- اهداف پژوهش
13	فصل دوم- مروری بر پژوهش های پیشین
14	2-1- اثرات شوری بر مورفولوژی گیاه
16	2-2- تاثیر شوری بر فتوسنتز
18	2-3- تاثیر شوری روی محتوای نسبی آب برگ
19	2-4- تاثیر شوری بر جذب عناصر غذایی
23	2-5- تاثیر شوری بر پراکسیداسیون لیپیدی غشاء
24	2-6- تاثیر شوری بر اسمولیت ها و محافظت کننده اسمزی
25	2-7- تنش شوری و انگور
27	2-8- نقش اسید سالیسیلیک در پاسخ به تنش شوری در گیاهان
29	2-9- نقش نیتریک اکسید در پاسخ به تنش شوری در گیاهان
32	فصل سوم- مواد و روش ها
33	3-1- مکان و زمان انجام پژوهش
33	3-2- روش انجام پژوهش
34	3-3- مواد گیاهی و شرایط رشد
35	3-4- ترکیب محلول غذایی
35	3-5- نحوه اعمال تنش شوری
36	3-6- کاربرد سدیم نیتروپروسید
36	3-7- کاربرد اسید سالیسیلیک
37	3-8- صفات مورد بررسی و روش­های اندازه­گیری آن­ها
37	3-8-1- ویژگی­های رشدی گیاه
38	3-8-2- اندازه گیری نشت یونی غشاء برگ
38	3-8-3- محتوای نسبی آب برگ
39	3-8-4- میزان پرولین آزاد
40	3-8-5- میزان قندهای محلول کل
40	3-8-6- اندازه­گیری محتوای مالون دی آلدئید
41	3-8-7- اندازه­گیری رنگیزه­های کلروفیل و کاروتنوئید
41	3-8-8- اندازه­گیری گلایسین بتائین
42	3-8-9- اندازه­گیری پروتئین کل
43	3-9- اندازه­گیری فعالیت آنزیم ها
43	3-9-1- استخراج عصاره گیاهی برای سنجش فعالیت آنزیم ها
43	3-9-2- اندازه­گیری فعالیت کاتالاز
44	3-9-3- اندازه­گیری فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز
44	3-9-4- اندازه­گیری فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز
45	3-10- اندازه­گیری عناصر برگ و ریشه
45	3-10-1- استخراج عصاره گیاهی جهت اندازه­گیری کلر، سدیم، پتاسیم و نیترات
45	3-10-2- اندازه­گیری میزان یون کلر
46	3-10-3- اندازه­گیری میزان یون نیترات
46	3-10-4- اندازه­گیری میزان یون­های سدیم و پتاسیم
47	3-10-5- استخراج عصاره گیاهی جهت اندازه­گیری کلسیم، منیزیم، آهن و روی
47	3-11- اندازه­گیری میزان فتوسنتز
48	3-12- تجزیه آماری داده­ها و نرم افزارهای مورد استفاده
49	فصل چهارم- نتایج
50	4-1- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر ویژگی­های مورفولوژیک
58	4-2- تاثیر شوری و سدیم نیترو­پروسید و برهمکنش آن­ها بر ویژگی­های مورفولوژیک
64	4-3- ویژگی‌های فیزیولوژیک
64	4-3-1- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها برمیزان کلروفیل a
66	4-3-2- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها برمیزان کلروفیل a
68	4-3-3- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان کلروفیل b
68	4-3-4- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان کلروفیل b
69	4-3-5- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر کلروفیل
69	4-3-6- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر کلروفیل
70	4-3-7- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان کلروفیل کل
71	4-3-8- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان کلروفیل کل
71	4-3-9- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان کاروتنوئیدها
72	4-3-10- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان کاروتنوئیدها
73	4-3-11- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها برمیزان
73	4-3-12- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر
73	4-3-13- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان فتوسنتز خالص
75	4-3-14- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان فتوسنتز خالص
77	4-3-15- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان هدایت روزنه‌ای
78	4-3-16- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان هدایت روزنه‌ای
79	4-3-17- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان تعرق
81	4-3-18- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان تعرق
82	4-3-19- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان نشت یونی
84	4-3-20- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها برمیزان نشت یونی
85	4-3-21- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر محتوای نسبی آب برگ
87	4-3-22- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر محتوای نسبی آب برگ
88	4-4- ویژگی‌های بیوشیمیایی
88	4-4-1- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان مالون­دی آلدئید
89	4-4-2- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان مالون­دی آلدئید
90	4-4-3- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان پروتئین کل
91	4-4-4- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان پروتئین کل
92	4-4-5- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان قندهای محلول
93	4-4-6- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان قندهای محلول
94	4-4-7- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان گلیسین بتائین
95	4-4-8- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان گلیسین بتائین
96	4-4-9- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان پرولین
97	4-4-10- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان پرولین
98	4-4-11- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان آنزیم گایاکول پراکسیداز
100	4-4-12- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان آنزیم گایاکول پراکسیداز
101	4-4-13- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان آنزیم کاتالاز
103	4-4-14- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان آنزیم کاتالاز
104	4-4-15- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان آنزیم آسکوربات پراکسیداز
105	4-4-16- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان آنزیم آسکوربات پراکسیداز
107	4-5- ارزیابی میزان غلظت عناصر غذایی
107	4-5-1- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان یون­های سدیم برگ و ریشه
110	4-5-2- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان یون­های سدیم برگ و ریشه
112	4-5-3- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان یون­های كلر برگ و ریشه
116	4-5-4- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان یون­های كلر برگ و ریشه
118	4-5-5- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان نیترات برگ و ریشه
121	4-5-6- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان نیترات برگ و ریشه
123	4-5-7- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان پتاسیم برگ و ریشه
125	4-5-8- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان پتاسیم برگ و ریشه
128	4-5-9- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر نسبت پتاسیم به سدیم برگ و ریشه
131	4-5-10- تاثیر شوری و سدیم نیترو پروسید و برهمکنش آن­ها بر نسبت پتاسیم به سدیم برگ و ریشه
133	4-5-11- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان كلسیم برگ و ریشه
136	4-5-12- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان كلسیم برگ و ریشه
138	4-5-13- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان منیزیم برگ و ریشه
139	4-5-14- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان منیزیم برگ و ریشه
140	4-5-15- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان آهن برگ و ریشه
142	4-5-16- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان آهن برگ و ریشه
143	4-5-17- تاثیر شوری و اسید سالیسیلیک و برهمکنش آن­ها بر میزان روی در برگ و ریشه
144	4-5-18- تاثیر شوری و سدیم نیتروپروسید و برهمکنش آن­ها بر میزان روی در برگ و ریشه
146	فصل پنجم ـ بحث
147	5-1- ویژگی‌های مورفولوژیک
147	5-1-1- تأثیر تیمارهای مختلف شوری، اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر ویژگی‌های مورفولوژیک
153	5-2- ویژگی‌های فیزیولوژیکی
153	5-2-1- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان کلروفیل
156	5-2-2- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید برمیزان فتوسنتز
163	5-2-3- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان نشت یونی
165	5-2-4- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان مالون­دی­آلدئید
168	5-2-5- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان محتوای نسبی آب برگ
171	5-3- ویژگی‌های بیوشیمیایی
171	5-3-1- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان پرولین
173	5-3-2- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان گلیسین بتائین
174	5-3-3- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان قندهای محلول
177	5-3-4- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان پروتئین کل
179	5-3-5- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک و سدیم نیتروپروسید بر میزان فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان
183	5-4- بررسی میزان جذب عناصر غذایی
183	5-4-1- تأثیر تیمارهای شوری و اسید سالیسیلیک در میزان جذب عناصر غذایی
188	5-4-2- تأثیر تیمارهای شوری و سدیم نیتروپروسید بر میزان جذب عناصر غذایی
194	5-4-3- نتیجه­گیری کلی
194	5-4-4- پیشنهادات
195	منابع

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

پردرآمدترین بازیگران مرد جهان در سال ۲۰۱۵

 

فهرست جدول­ها
عنوان	صفحه
جدول 4- 1- نتایج مقایسه میانگین برخی از شاخص­های رشدی مورد ارزیابی در دو رقم انگور در سطوح مختلف شوری با غلظت­های متفاوت اسید سالیسیلیک	57
جدول 4-2- نتایج مقایسه میانگین برخی از شاخص­های رشدی مورد ارزیابی در دو رقم انگور در سطوح مختلف شوری با غلظت های متفاوت سدیم نیترو­پروسید	63
جدول 4-3- نتایج مقایسه میانگین رنگیزه­های فتوسنتزی در دو رقم انگور در سطوح مختلف شوری با غلظت­های متفاوت اسید سالیسیلیک	65
جدول 4-4- نتایج مقایسه میانگین رنگیزه­های فتوسنتزی در دو رقم انگور در سطوح مختلف شوری با غلظت­های متفاوت سدیم نیتروپروسید	67
جدول4-5- مقایسه میانگین اثر متقابل شوری با اسید سالیسیلیک بر میزان کلسیم، منیزیم، آهن و روی برگ و ریشه در دو رقم انگور	135
جدول4-6- مقایسه میانگین اثر متقابل شوری با سدیم نیترو­پروسید بر میزان کلسیم، منیزیم، آهن و روی برگ و ریشه در دو رقم انگور	137

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-5-1-1-1- کاروتنوئید ها                                                                                                        13

1-5-1-1-2-آنتوسیانین ها                                                                                                             13

1-5-1-2- دفاع آنزیمی                                                                                                                14

1-5-1-2-1- تنظیم اسمزی                                                                                                         14

1-5-1-2-2- پرولین                                                                                                                      14

1-6-کاربردهای امواج مایکروویو                                                                                                   15

1-7-گیاهان دارویی                                                                                                                      16

1-7-1- تاریخچه                                                                                                                           16

1-7-2- شیرین بیان                                                                                                                        17

1-7-3-خصوصیات گیاهشناسی                                                                                                         17

1-7-4- اندام های مورد استفاده                                                                                                  18

 

 

1-7-5- مواد وترکیبات                                                                                                                     19

1-7-6-کاربرد های دارویی                                                                                                          20

1-7-7- روش های تکثیر                                                                                                                 20

1-7-8- خواب بذر                                                                                                                        20

1-7-8-1- خواب اولیه                                                                                                                   21

1-7-8-2- خواب ثانویه                                                                                                                   22

1-7-8-3-برطرف کردن خواب                                                                                                      22

1-8- اصطلاحات                                                                                                                             22

فصل دوم                                                                                                                                        25

2- نتایج یافته های دیگران                                                                                                             26

2-1- اثر تیمارهای مختلف در شکستن خواب بذر                                                                          26

2-2- اثر امواج الکترومغناطیس بر پارامترهای رشد                                                                       26

2-3- اثر امواج الکترومغناطیس بر پارامترهای بیوشیمیایی                                                              28

فصل سوم                                                                                                                                         30

3- مواد وروش ها                                                                                                                        31

3-1- زمان ومحل آزمایش                                                                                                           31

3-2- مواد گیاهی                                                                                                                        31

3-3-تیمار اسید سولفوریک                                                                                                           31

3-4- نحوه اعمال تیمارها                                                                                                            31

3-4-1- گروه بندی تیمارها                                                                                                         31

3-4-2- تیمار امواج مایکروویو                                                                                                      31

3-5- مطالعه صفات مورفولوژیک                                                                                                   32

3-5-1- محاسبه درصد جوانه زنی                                                                                                 32

3-5-2- محاسبه سرعت جوانه زنی                                                                                               32

3-5-3- محاسبه شاخص بنیه بذر                                                                                                     33

3-5-4-محاسبه شاخص استرس                                                                                                       33

3-5-5- اندازه گیری طول ریشه چه وساقه چه                                                                               34

3-5-6- محاسبه وزن تر وخشک                                                                                                       34

3-6- مطالعات بیوشیمیایی                                                                                                                 34

 

 

 

3-6-1- اندازه گیری مقدار رنگیزه های گیاهی                                                                           34

3-6-1-1- سنجش کلروفیل و کاروتنوئید                                                                                       34

3-6-1-2- سنجش آنتوسیانین                                                                                                       35

3-6-1-3- سنجش پرولین                                                                                                           35

3-6-1-3-1- روش تهیه معرف                                                                                                     35

3-6-1-3-2-روش اندازه گیری پرولین                                                                                       35

3-6-1-3-3- منحنی استاندارد                                                                                                     36

3-7- عملیات آماری                                                                                                                         36

فصل چهارم                                                                                                                                    37

4- نتایج                                                                                                                                         38

4-1-اثر تیمارهای مایکروویو بر پارامترهای جوانه زنی                                                                      38

4-1-1- درصد جوانه زنی                                                                                                             38

4-1-2- سرعت جوانه زنی                                                                                                            39

4-1-3- شاخص بنیه بذر                                                                                                               39

4-1-4- شاخص استرس جوانه زنی                                                                                                40

4-2- اثر تیمارهای مایکروویو بر پارامترهای مورفولوژیک                                                             41

4-2-1-طول ریشه چه                                                                                                                  41

4-2-2- طول ساقه چه                                                                                                                 42

4-2-3- وزن تر ریشه چه                                                                                                              43

4-2-4- وزن خشک ریشه چه                                                                                                       43

4-2-5-وزن تر ساقه چه                                                                                                                44

4-2-6- وزن خشک ساقه چه                                                                                                         45

4-3- اثر تیمارهای مایکروویو بر پارامترهای بیوشیمیایی                                                                45

4-3-1- محتوای کلروفیل a                                                                                                         45

4-3-2- محتوای کلروفیل b                                                                                                        46

4-3-3-محتوای کاروتنوئید                                                                                                         47

4-3-4- محتوای کل رنگدانه ها                                                                                                  47

4-3-5-محتوای آنتوسیانین ریشه چه                                                                                             48

4-3-6- محتوای آنتوسیانین ساقه چه                                                                                              49

4-3-7- محتوای پرولین ریشه چه                                                                                                 50

4-3-8- محتوای پرولین ساقه چه                                                                                                  51

 

فصل پنچم                                                                                                                                     53

5- بحث ونتیجه گیری                                                                                                                54

 

5-1- اثر تیمارهای مایکروویو بر پارامترهای جوانه زنی                                                                     54

5-2- اثر تیمارهای مایکروویو بر پارامترهای مورفولوژیک                                                               56

5-3- اثر تیمارهای میکروویو بر رنگیزه‌های گیاهی                                                                                   59

5-3-1- محتوای کلروفیل وکاروتنوئید                                                                                        59

5-3-2- محتوای آنتوسیانین                                                                                                           61

5-4- پرولین                                                                                                                                62

5-5- نتیجه گیری کلی                                                                                                                     63

5-6- پیشنهادات                                                                                                                               65

5-7-منابع علمی                                                                                                                            67

5-8- چکیده انگلیسی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

مایكروویو یا ریز موج نوعی از امواج الكترومغناطیس با طول موج کوتاه و تعداد نوسانات (فرکانس) بسیار بالا بین۳۰۰ مگاهرتز تا چند گیگاهرتز در ثانیه می باشد. در این تحقیق، از مگنترون2M226 با طول موج ۱۲سانتی مترو تابش امواج درباند فرکانس GHz۲.45 با حداکثر قدرت خروجی ۱۰۰۰وات (W) و تراکم تابش kW/m³۴۱ به عنوان منبع تابش امواج مایکروویو استفاده شد. بذرهای گیاه شیرین بیان درمعرض امواج مایکروویو بادو قدرت ۱۰۰ و ۵۰۰ وات با حداکثر شدت kW/m³ ۴.2 و kW/m³۲۱ به مدت ۰،۳۰،۶۰ و۹۰ ثانیه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اعمال امواج مایکروویو عملکرد بذرها را در محیط كشت آزمایشگاهی افزایش می دهد. درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول کل گیاهچه،وزن تروخشک، شاخص بنیه گیاهچه و شاخص استرس جوانه زنی به طور معنی داری نسبت به شاهد افزایش یافت. در طی تیمار ترکیبی شامل قدرت امواج مایکروویو و مدت زمان، تیمار امواج مایکروویو با قدرت ۱۰۰ وات در مدت ۳۰و۶۰ ثانیه نسبت به شاهد نتایج بهتری نشان داد . همچنین در بذرهای در حال جوانه زنی تحت تاثیر امواج مایکروویو میزان کلروفیل و محتوای کل رنگدانه های فتوسنتزی به طور معنی داری بیشتر از شاهد بود. با افزایش مدت زمان و قدرت امواج مایکروویو، میزان پرولین وآنتوسیانین ریشه چه وساقه چه نسبت به شاهد تغییرات معنی داری نشان داد.

واژه های کلیدی: امواج مایکروویو، آنتوسیانین، پرولین، جوانه زنی بذر، رنگدانه های فتوسنتزی ،شیرین بیان.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

مقدمه وکلیات

 

 

 

1-4-2- گل جعفری ………………………………………………………………………………….. 10

1-4-2-1- شرایط مناسب پرورش و نگهداری ……………………………………… 10

1-4-2-2- گلدهی …………………………………………………………………………………….. 11

1-4-2-3- كاربرد ………………………………………………………………………………….. 11

فصل دوم: مروری بر منابع …………………………………………………………………. 12

فصل سوم: مواد و روش ها ……………………………………………………………………. 16

3-1- محل و زمان اجرای طرح …………………………………………………………….. 17

3-2- شرایط محیطی گلخانه …………………………………………………………………. 17

3-3- بسترهای كشت مورد استفاده در این تحقیق …………………………. 17

3-4- آماده كردن گلدان ها ……………………………………………………………….. 17

3-5- نوع طرح …………………………………………………………………………………………. 18

3-6- صفات مورد ارزیابی در این آزمایش ……………………………………… 18

3-6-1- اندازه گیری خصوصیات فیزیكی بسترهای كاشت ………………… 18

3-6-1-1- وزن مخصوص ظاهری ……………………………………………………………….. 18

3-6-1-2- وزن مخصوص حقیقی ……………………………………………………………….. 18

3-6-1-3- درصد خلل و فرج كل …………………………………………………………… 18

3-6-1-4- درصد رطوبت حجمی ……………………………………………………………….. 19

3-6-1-5- ماده آلی ………………………………………………………………………………. 19

3-6-2- اندازه گیری خصوصیات شیمیایی بسترهای كاشت ………………. 19

3-6-2-1- نیتروژن ………………………………………………………………………………… 19

3-6-2-2- فسفر ………………………………………………………………………………………. 19

3-6-2-3- پتاسیم ………………………………………………………………………………….. 19

3-6-2-4- كربن آلی ………………………………………………………………………………. 19

3-6-2-5- ظرفیت تبادل كاتیونی ………………………………………………………. 20

3-6-2-6- EC وpH ………………………………………………………………………………….. 20

3-6-3- اندازه گیری شاخص های رشد گیاهان …………………………………. 20

3-6-3-1- ارتفاع گیاه ……………………………………………………………………….. 20

3-6-3-2- تعداد برگ های گیاه …………………………………………………………. 20

3-6-3-3- سطح برگ ………………………………………………………………………………… 20

3-6-3-4- وزن تر و خشك برگ …………………………………………………………….. 21

3-6-3-5- وزن تر و خشك ریشه …………………………………………………………… 21

3-7- روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها …………………………… 21

فصل چهارم: نتایج و بحث ……………………………………………………………………. 22

4- نتایج و بحث …………………………………………………………………………………….. 23

4-1- خصوصیات فیزیكی بسترهای كاشت ………………………………………………. 23

4-1-1- ماده آلی ………………………………………………………………………………….. 23

4-1-2- وزن مخصوص حقیقی ……………………………………………………………………. 24

4-1-3- وزن مخصوص ظاهری ……………………………………………………………………. 25

4-1-4- درصد خلل و فرج كل ……………………………………………………………….. 26

4-1-5- درصد رطوبت حجمی ……………………………………………………………………. 27

4-2- خصوصیات شیمیایی بسترهای كاشت ……………………………………………. 29

4-2-1- pH ……………………………………………………………………………………………….. 29

4-2-2- EC ……………………………………………………………………………………………….. 30

4-2-3- ظرفیت تبادل كاتیونی …………………………………………………………… 31

4-2-4- كربن آلی ………………………………………………………………………………….. 32

4-3- عناصر موجود در بسترهای كشت ………………………………………………… 34

4-4- شاخص های رشدی گیاه …………………………………………………………………. 35

4-4-1- وزن تر اندام هوایی …………………………………………………………….. 35

4-4-2- وزن خشك اندام هوایی …………………………………………………………… 36

4-4-3- وزن تر ریشه ……………………………………………………………………………. 37

4-4-4- وزن خشك ریشه ………………………………………………………………………….. 38

4-4-5- سطح برگ …………………………………………………………………………………….. 39

4-4-6- ارتفاع گیاه ……………………………………………………………………………. 40

4-4-7- تعداد برگ ………………………………………………………………………………… 41

نتیجه گیری كلی …………………………………………………………………………………….. 43

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………….. 45

منابع ……………………………………………………………………………………………………….. 46

چكیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………. 52

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول                                                                

جدول شماره 4-1- تجزیه واریانس اثر ساده تیمارهای مختلف بر خصوصیات فیزیكی بسترهای كاشت گیاه جعفری 23

جدول شماره 4-2- تجزیه واریانس اثر ساده تیمارهای مختلف بر خصوصیات شیمیایی بسترهای كاشت گیاه جعفری      29

جدول شماره 4-3- عناصر موجود در بسترهای كاشت    34

جدول شماره 4-4- تجزیه واریانس اثر ساده تیمارهای مختلف بر شاخص های رشدی گیاه جعفری ……………………………. 35

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها                                                                

نمودار 4-1-1- اثر ساده تیمارهای مختلف بر میزان ماده آلی موجود در بستر كشت گیاه جعفری ………………………….. 24

 

نمودار 4-1-2- اثر ساده تیمارهای مختلف بر میزان وزن مخصوص حقیقی بسترهای كشت گیاه جعفری ………………………….. 25

نمودار 4-1-3- اثر ساده تیمارهای مختلف بر میزان وزن مخصوص ظاهری موجود در بسترهای كشت گیاه جعفری ……… 26

نمودار 4-1-4- اثر ساده تیمارهای مختلف بر درصد خلل و فرج موجود در بسترهای كشت گیاه جعفری …………………… 27

نمودار 4-1-5- اثر ساده تیمارهای مختلف بر درصد رطوبت حجمی بسترهای كشت گیاه جعفری ……………………………………….. 28

نمودار 4-2-1- اثر ساده تیمارهای مختلف بر pH بسترهای كشت گیاه جعفری …………………………………………………………………… 30

نمودار 4-2-2- اثر ساده تیمارهای مختلف بر EC بسترهای كشت گیاه جعفری …………………………………………………………………… 31

نمودار 4-2-3- اثر ساده تیمارهای مختلف بر ظرفیت تبادل كاتیونی بسترهای كشت گیاه جعفری ……………………… 32

نمودار 4-2-4- اثر ساده تیمارهای مختلف بر كربن آلی بسترهای كشت گیاه جعفری33 ………………………………………………………..

نمودار 4-4-1- اثر ساده تیمارهای مختلف بر وزن تر اندام هوایی گیاه جعفری …………………………………………………….. 36

فهرست نمودارها                                                                

نمودار 4-4-2- اثر ساده تیمارهای مختلف بر وزن خشك اندام هوایی گیاه جعفری …………………………………………………….. 37

نمودار 4-4-3- اثر ساده تیمارهای مختلف بر وزن تر ریشه گیاه جعفری ………………………………………………………………………………. 38

نمودار 4-4-4- اثر ساده تیمارهای مختلف بر وزن خشك ریشه گیاه جعفری …………………………………………………………………… 39

نمودار 4-4-5- اثر ساده تیمارهای مختلف بر سطح برگ گیاه جعفری ………………………………………………………………………………. 40

نمودار 4-4-6- اثر ساده تیمارهای مختلف بر ارتفاع گیاه جعفری ………………………………………………………………………………. 41

نمودار 4-4-7- اثر ساده تیمارهای مختلف برتعداد برگ گیاه جعفری 42

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

 

چكیده

به منظور بررسی قابلیت جایگزینی بستر كشت پیت ماس با بسترهای جدید و ارزان قیمت، تحقیقی با استفاده از گیاه جعفری در قالب آزمایش فاكتوریل با پایه كاملا تصادفی با 10 تیمار و 3 تكرار صورت گرفت. بسترهای كاشت عبارت بودند از پیت ماس، ورمی كمپوست، كمپوست قارچ تكمه ای و پرلیت كه خصوصیات فیزیكی و شیمیایی بسترها و همچنین شاخص های رشدی گیاه در آن ها اندازه گیری شد. بیشترین ارتفاع، تعداد برگ، سطح برگ و وزن تر و خشك اندام هوایی و ریشه در بستر كشت 50% پیت + 50% پرلیت و بعد از آن در بستر كشت 50% ورمی كمپوست + 50% پرلیت و كمترین آن در تیمار 100% كمپوست قارچ تكمه ای مشاهده شد. بیشترین میزان كربن آلی و CEC در بستر كشت 50% ورمی كمپوست + 50% پرلیت و بیشترین میزان رطوبت در بستركشت 50% پیت + 50% پرلیت مشاهده شد. در این تحقیق استفاده از كمپوست قارچ تكمه ای به عنوان بستر كشت نتایج مفیدی به همراه نداشت. ورمی كمپوست به دلیل دسترسی آسان و هزینه بسیار كمتر، می تواند به عنوان جایگزین مناسب پیت ماس در تولید جعفری در كشور مورد استفاده قرار گیرد.

كلمات كلیدی: جعفری، ورمی كمپوست، كمپوست قارچ تكمه ای، پیت

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

در باغبانی تا کنون دامنه وسیعی از مواد آلی از جمله پوست درختان پهن برگ و سوزنی برگ، خاک برگ، لجن های فاضلاب و ضایعات نارگیل به عنوان بستر کشت مورد استفاده قرار گرفته اند (Verdonk and Gabriels, 1992).

در سال های اخیر موانع زیست محیطی برای استخراج معادن پیت افزایش یافته است. این عوامل باعث افزایش قابل ملاحضه ای در قیمت پیت شده است. چند دلیل استفاده از بستر های جایگزین پیت به ویژه بسترهائی که حاوی کمپوست گیاهی هستند در حال گسترش است (Frangi et al ., 2004).

از سال 1960، در تولیدات محصولات باغبانی، به طور گسترده ای از بسترهای بدون خاک استفاده می شود (Nelson, 2003).

امروزه کشت بدون خاک یکی از سیستم های اصلی کشت در بین تکنیک های مختلف مورد استفاده در باغبانی است (مامی و همکاران، 1387).

نیاز به تامین بسترهای کشت همگن که قابلیت حمایت از رشد قوی گیاهان را داشته باشد افزایش یافته است. زمانی که به عنوان بستر کشت گلدانی مورد استفاده قرار می گیرد، به دلیل مشکلاتی که خاک با کیفیت ثابت دارد، مسائل فیزیکی شدید و نامطلوب را فراهم می کند. بنابراین پرورش دهندگان ناچار به استفاده از بسترهائی هستند که دارای ویژگی های بسترهای بدون خاک باشند (پاداشت دهکائی و غلامی، 1388).

استفاده کمتر از مواد غیر تجدید شونده مانند پیت ضرورت دارد. به علاوه نیاز است که از ضایعات آلی با حجم بالا و ارزان قیمت تازه مربوط به شهرداری ها از جمله کمپوست زباله استفاده مجدد شود. این مواد می تواند جایگزین بخشی و یا تمامی پیت به عنوان محیط کشت گلدانی شود (Giovannini et al ., 2008)

امروزه تحقیقات گسترده ای روی بسترهای رایج در کشت بدون خاک انجام می شود تا با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی، نوع کشت و اثر این بسترها روی خصوصیات کمی و کیفی محصول، بستر مناسب هر منطقه مشخص شود (طاووسی و شاهین رخسار، 1389).

کاشت گیاهان در یک محیط غیر خاکی، امکان پرورش گیاهان بیشتری را در یک فضای محدود فراهم می کند. به طوری که در این روش میزان سطح مورد نیاز برای پرورش گیاهان تا 75 درصد کمتر از سیتم خاکی می باشد (Core, 2001).

از آنجائی که یکی از نهاده های مهم تولید برای پرورش گیاهان زینتی به ویژه گیاهان گلدانی بستر کشت بوده و اینکه یکی از عوامل اصلی محدودیت صادرات این گیاهان، عدم وجود بسترهای کشت مناسب و استاندارد در کشور است و همچنین با توجه به مطالب بین شده، این تحقیق با هدف استفاده بهینه از ضایعات آلی موجود در کشور به عنوان بستر کشت انجام شده است.

اهداف این طرح عبارت بودند از:

• بررسی استفاده از بسترهای کشت مطلوب و ارزانتر در پرورش گیاهان زینتی گلدانی به عنوان جایگزین پیت ماس در کشور
• انتخاب بهترین بستر ترکیبی از بین بسترهای مختلف دارای درصدهای متفاوت مواد آلی و معدنی جهت افزایش کیفیت و بهبود رشد گل جعفری.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-3- تیمار جوانه‌زنی بذور لوناریا. 50

3-4- اندازه‌گیری طول دمبرگ:. 51

3-5- اندازه‌گیری طول و عرض برگ:. 51

3-6- تیمار وزن‌تر ده برگ. 51

3-7- تیمار وزن خشک ده برگ. 52

3-8- ابزار مورد نیاز:. 52

3-9- مواد شیمیایی مورد نیاز:. 53

 

فصل چهارم- فصل نتایج. 54

4-1- طول دمبرگ…………………………….. 54

4-2- طول برگ………………………………. 58

4-3- عرض برگ………………………………. 62

4-4- مساحت برگ…………………………….. 66

4-5- وزن تر 10 برگ…………………………. 70

4-6- وزن خشک 10 برگ………………………… 74

4-7- درصد جوانه زنی………………………… 78

 

فصل 5- بحث و تفسیر. 80

5-1- عکس‌ها. 82

 

فصل ششم- منابع و پیوست‌ها:. 94

 

 

چکیده:

گیاه لوناریاآنوئه بعنوان گل خشک زینتی از خانواده براسیکاسه بوده واز گیاهان شاخص دوساله می باشد که در تحقیقات مورد استفاده قرار گرفته وبررسی اثرات غلظت های مختلف اسید جیبرلیک بر رشد ونمووامکان القاءگل دهی توسط اسید جیبرلیک در گیاه لوناریا پژوهشی در غالب طرح بلوکهای کاملا تصادفی انجام گرفت بعدازچهاربرگه شدن گیاه وگذشت ازمرحله نونهالی غلظت های مختلف اسید جیبرلیک باریختن یک قطره روی جوانه انتهائی از هریک از سطوح 0، 300، 500، 1000، پی پی

 ام به مدت ده هفته ادامه یافت و نتایج از نظر رشد رویشی در طی 9 زمان مختلف در همه تیمار های اسیدجیبرلیک معنی دار گردید وتیماراسیدجیبرلیک 300 پی پی ام بعنوان تیمار برتر انتخاب گردید ولی اسیدجیبرلیک تاثیری روی جانشینی سرماوالقاء گلدهی در گیاهان ورنالیزه نشده لوناریاآنوئه نداشت.

واژه‌های کلیدی: ورنالیزاسیون، فتوپریود، رُزت، متیلاسیون DNA، اسید جیبرلیک.

 

 

 

 

اثر هورمون اسید جیبرلیک روی گلدهی گیاه زینتی لوناریاآنوئه

 

فصل 1- مقدمه:

گیاه زینتی لوناریا از خانواده شب‌بو (براسیکاسه) بوده و اسم علمی آن .Lunaria annua L می‌باشد، گیاهی است علفی و دوساله که هم به صورت گل باغچه‌ایی در طراحی‌های فضای سبز کاشته می‌شود و هم به صورت گل شاخه‌ای خشک در گل‌آرائی مورد استفاده قرار می‌گیرد. گلهای خشک         Dried flowers به لحاظ طول عمر و ماندگاری آنها و همچنین تزئین و گل‌آرائی اهمیت دارند ولی تاکنون کمتر مورد عنایت قرار گرفته‌اند و این گیاه از جمله مهمترین گلهای خشک به شمار می‌رود و امروزه در بیشتر نقاط اروپا و امریکا بعنوان گل خشک زینتی مورد استفاده قرار می‌گیرد(پیکارد سی.(1354).صفحه34) 6 ، نامگذاری اسامی غیرعلمی آن نشانه از خصوصیات این گل دارد چنانکه نام Money plant به علت تخمدان خشک شده آن که صفحه بیضی شکل و صدفی رنگ را تشکیل می‌دهد آنرا تشبیه به سکه نقره‌ای کرده‌اند. همچنین به علت شفافیت صفحات صدفی شکل گل آذین آن نام (صداقت) Honesty plant بر روی آن نهاده‌اند و نام دیگر آن Moon worth (یا ارزش ماه) به علت شبیه بودن صفحات به قرص ماه می‌باشد. لوناریا یک گیاه شاخص دوساله در تحقیقات می‌باشد. این گیاه بومی غرب آسیا، شرق اروپاست. .(1949, Baily (26 ، و در سال اول بوته آن به شکل رزت بوده و تنها رشد رویشی می‌نماید(اصطلاح رزت بدین معنی است که گیاه به صورت افقی وتقریبا در سطح خاک برگهای خود را می گستراندبدین معنا که نخستین میان گره آنها تحت شرایط خاص رشد، طویل نمی شود. این امر موجب رشد فشرده خوشه ای شکل برگهای آنها می شود.)و بعد از طی سرمای زمستان و در اواسط خردادماه

یک مطلب دیگر :

 

منابع و ماخذ پایان نامه زبان عربی، عابر پیاده، ادبیات عربی

 سال بعدساقه گلدهنده ظاهرگردیده وجوانه انتهائی به صورت عمودی رشد کرده و گلهای بنفش رنگ آن در تمام طول ساقه گلدهنده ظاهر گردیده و تا ارتفاع حداکثر یک متر خواهد رسید. گل آذین‌اش پانیکول می‌باشد. به مجرد قهوه‌ای شدن میوه خورجینک آن که از اختصاصات تیره شب‌بو (براسیکاسه) می‌باشد که با دو شکاف باز می‌شوند، آماده برداشت است. در این زمان بذر قهوه‌ای رنگ و عدسی شکل آن داخل غلاف شفاف مدور صدفی شکل «سکه نقره‌ای» قرار دارند که پس از برداشت بوته آنرا به صورت واژگون آویزان نموده تا کاملاً خشک شود، صفحات صدفی شکل را که شبیه ماه می‌باشند Moon worth نامگذاری کرده‌اند که تا یکسال شفافیت رنگ خود را حفظ می نماید و بعنوان گل خشک باارزشی محسوب می‌گردد و می‌تواند جایگاه و ارزش اقتصادی مناسبی را در صنعت گلکاری ایجاد نماید.

دانه‌های این گیاه حاوی 30 تا 40 درصد از اسیدهای چرب زنجیره‌ای بنامهای اسید اوروسیک (Erucic A.) و اسید نرونیک (Nerronic A.) است که مصارف صنعتی و داروئی دارد.(Springerlink ( 40.

این گیاه از زمان قرون وسطی تاکنون پرورش یافته و ریشه‌ها و برگهای جوان‌اش با ارزش خوراکی‌اند و پماد ان برای زخم‌بندی استفاده می‌شده و همچنین روغن‌ دانه‌های آن جهت تصلب شراین استفاده داروئی دارد. گلهای بنفش رنگ آن بسیار زیبا بوده و در اواسط خرداد ماه ظاهر می‌شود و به علت پودال تخمدان خشک آن (oval pods) که بسیار شفاف است آنرا به Honesty p. (صادق، بی‌ریا) نیز نامیده‌اند. اسانس آن اعتماد بنفس را زیاد کرده و خاطره‌های فراموش‌شده را زنده می‌سازند. (پیکارد،1965.) 6،

تکثیر آن به وسیله بذر می‌باشد که در اواخر بهار در شاسی به فاصله 15 سانتی‌متر و عمق کاشت 25 تا 35 میلیمتر (برای جوانه زدن نور احتیاج دارد.)Wilkins,1999).)؛45، و درجه حرارت تا 24 درجه سانتیگراد کاشته به مدت 10-14 روزه سبز می‌گردد و می‌توان در اوائل پائیز آنها را به محل دائمی برده با فاصله 30 سانت کشت نمود تا در بهار سال بعد گل‌های آن ظاهر گردند.(پیکارد،1965).6

گیاهان بعد از کاشت معمولاً دوره‌ای بنام دوره نونهالی را طی نموده تا به مرحله بلوغ رسیده و قادر به رشد زایشی گردند این مرحله در هر گیاهی زمان معینی دارد بعض از گیاهان دوران نونهالی بسیار کوتاه دارند و برخی طولانی‌تر در گیاه لوناریا این مدت 7 هفته بعد از سبزشدن بذور می‌باشد قبل از این مدت زمان نه تأثیر سرما و نه تأثیر هورمون جیرلین می‌تواند مفید باشد. (1963، Wellensiek).43

گیاهان دوساله مثل لوناریا، معمولاً پس از کاشت بذر آنها در بهار، تمام طول تابستان را به صورت رُزت رُشد رویشی نموده(اصطلاح رزت بمعنی آنست که گیاه رشد رویشی خود را در سطح زمین و برگها در اطراف جوانه انتهائی بدون داشتن ساقه و بصورت طوقه ای طی میکند.) ولی برای ورود به مرحله زایشی یک گیاه دوساله نیاز به سرمای زمستانه دارد تا در محیط طبیعی خود شرایط مساعدی را برای تغییر فعالیت بطرف گلدهی آغاز نموده سپس تولید گل و بذر کرده بعد از آن تمام ذخائر غذائی موجود در این گیاه باتمام رسیده و گیاه خواهد مُرد، بدین نحو این گیاهان دوره حیاتی خود را با یکبار گلدهی تمام نموده و مونوکارپیک نامیده می شوند. در مقابل گونه‌های پلی کارپیک یا گیاهان دائمی قرار دارند که بعد از یکدوره سرمای هر ساله تولید گل نموده و سپس دوباره حالت رویشی خود را حفظ نموده به رشد و ادامه حیات خود می‌پردازند، (پیکارد، 1965.) 6 ، در مجموع گیاهان را از لحاظ نیاز به سرمای زمستانه برای ورود به مرحله زایشی خود (ورنالیزاسیون) به گونه‌های دائمی، دوساله، یکساله، زمستانه، یکساله تابستانه می‌توان تقسیم نمود واضح است که یکساله تابستانه برای صلاحیت گلدادن نیاز به سرما ندارد.درمطالعه Lang & Med (نقل ازپیکارد،1950)6. جوانه انتهائی ساقه محل دریافت سرما بوده و فقط سلولهای مرسیستمی ساقه در جوانه انتهائی توانائی ورنالیزه شدن را دارند.

در سال 1339 میلادی دو دانشمند ژاپنی موفق به کشف ماده‌ای گشتند که می‌توانست فعالانه در رشد نباتات عالی شرکت نماید. این مواد جیبرلین نام‌گذاری شد (Lang ،1950.)32. به نقل از(پیکارد،1965)6، آمده است که «نقش فیزیولوژیکی این مواد مخصوصاً شرکت آنها در تشکیل اندامهای گلدهنده و همچنین گلدهی گیاه عمیقاً مورد مطالعه قرار گرفت، در سال 1957 نامبرده‌ نشان می‌دهد که اسید ژبیرلیک نقش مهمی در طویل شدن ساقه بنگ دانه دوساله داشته و می‌تواند این گیاه را بدون اینکه سرمای بهاره دریافت کند در شرایط روز بلند به گل بنشاند.

(Wellensiek، 1963)44. نشان داده که احتیاج گیاه لوناریا به سرما به منظور بهاره شدن یک نیاز قطعی بوده که بعد از بلوغ آن رخ می‌دهد، این بلوغ در 6 تا 7 هفته بعد از جوانه زدن بذر رخ می‌دهد و گیاه مستعد دریافت سرمای 5 درجه سانتی گراد به مدت 12 هفته در روزهای 12 ساعته برای ورنالیزه شدن می‌باشد.

(Wellensiek، 1963)43. اضافه می‌کند که اگر بذور آن را در ابتدای جوانه‌زنی سرما دهند از مقدار سرمای مورد نیاز از نظر کمی که در سن بلوغ به منظور بهاره شدن دریافت می‌کند کاسته می‌شود و پایه‌ای که بدین ترتیب بهاره می‌شود همیشه زودتر از موقع معمول بگل نشسته و زودرس می‌گردد (تایز- زایگر، 2006). 8

بعد از آنکه گیاه بهاره شد و منطقه‌های نموی جوانه‌ها فعالیت خود را بطور کامل شروع کردند نباید گیاه تحت تأثیر یک عامل نامساعد (حرارت شدید، نور کم یا زیاد و …) قرار گیرد برای اینکه عامل نامساعد فعالیت جدید منطقه نموی جوانه‌ها را متوقف ساخته و آنها را وادار به فعالیت علفی قبل از بهاره شدن می‌نماید در اینجاست که عمل دورنالیزاسیون یا عکس عمل بهاره شدن اتفاق می‌افتد و مجدداً بایستی آنرا بهاره نمود (تایز،زایگر،2006).8

طول روز نیز پس از عمل بهاره شدن وارد عمل می‌گردد و در لوناریا لازم است طول مدت روشنائی بیش از 12 ساعت باشد تا عمل انتقال از مرحله رویشی به زایشی تسریع گردد. (تایز- زایگر، 2006).8

تکثیر آن به وسیله بذر می‌باشد، در اوائل تابستان ویااوائل پائیز بذور در محوطه باز کاشته می‌شوند و عمق کاشت 3 تا 6 میلی‌متر به فاصله 15 سانت در نظر گرفته می‌شود این گیاه برای جوانه‌زنی به نور احتیاج دارد و درجه حرارت مناسب جوانه‌زنی 18 تا 24 درجه سانتیگراد بوده و مدت جوانه‌زنی 10 تا 14 روز می‌باشد (پیکارد، 1965)،6 در محلهای سایه مناسب‌تر است که کاشته شوند ارتفاع گیاه نزدیک یک متر می‌رسد و در اواسط خرداد تا مرداد ماه به گل نشسته و زمان برداشت غلافهای زینتی آن موقعی است که غلاف بذر تغییر رنگ دهد. با توجه به دوام گل خشک و ماندگاری طولانی مدت یکی از محبوب‌ترین گلهای خشک محسوب می‌شود.

1-6- پیشینه‌ی تحقیق 10

1-7- معانی اشاعه 11

1-7-1- اشاعه در لغت 11

1-7-2- اشاعه دراصطلاح فقه 11

1-7-3-   اشاعه در اصطلاح حقوق 12

1-7-4-  تعریف اشاعه 12

1-8- مورد اشاعه (یا موضوع ) 12

1-9- اسباب اشاعه 13

1-9-1- ارث 13

1-9-2-  عقد 13

1-9-4- حیازت مباحات 14

1-10- مفهوم اشاعه 14

1-10-1- تحلیل مالکیت به اشتراک یا مشاع 14

1-10-2-  اشاعه در بیع جزء مشاع معلوم 16

1-10-3- انتقال ملک مشاع 16

1-10-4- مراحل فروش ملک مشاع 17

1-10-5- مالکیت مشاع وکلی در معین 17

1-10-6- مالکیت در اشاعه و حق شریکان اشخاص حقوقی 18

1-11-   آموزه‌ی مالکیت مشاع 18

1-12-  محدودیت های ناشی از اشاعه 19

1-12-1-  تصرفات حقوقی 19

1-12-1-1- تصرفات حقوقی شریک نسبت به سهم خود 20

1-12-1-2- تصرفات حقوقی شریک نسبت به سهم شرکاء 20

1-12-2- تصرفات مادی 21

1-12-2-1- تصرف مادی بدون اذن شرکاء دیگر 21

1-12-2-2  تصرف مادی با اذن شرکاء دیگر 22

1-13-   غصب مال مشاع 23

1-14- سرقت مال مشاع 24

1-15-  قلع و قم مستحدثات در ملک مشاع 25

1-16- مالکیت طبقات یک ساختمان چند طبقه به طور مشاع 27

1-17- مالکیت قسمت های مشترک آپارتمان ها 28

1-18-  اصل مالکیت جمعی و مشاع 29

1-19-  ثبت مال مشاع 29

1-20 – مالکیت 29

1-20-1- اقسام حقوق مالكیت 30

1-20-1-1-   مالكیت حقیقى و اعتبارى 30

1-20-1-2- مالكیت خصوصى 30

1-20-1-3-  مالكیت جهت 31

1-20-2- مباحات عامّه و نقش دولت 32

1-20-3- مبناى حقوق مالكیت 33

1-20-4- اهمیت حقوق مالكیت در فقه اسلامى 33

1-21- نتیجه فصل 34

فصل دوم 36

اشاعه در شرکت 36

2- اشاعه در شرکت 37

2-1-  اشاعه در شرکت 37

2-2- ماهیت  شرکت 37

2-3- تعریف شرکت 38

2-4- به نحوه اشاعه 39

2-5- عقد شرکت 40

2-6-  جواز عقد شرکت 40

2-7-  انواع شرکت از نظر فقهای امامیه 41

2-7-1- شرکت عقدی( عنان) 41

2-7-2-  شرکت ابدان (اعمال) 41

2-7-3-   شرکت مفاوضه 42

2-7-4- شرکت وجوه 43

2-8-  شرکت غنایم 44

2-9- احکام شرکت 44

2-9-1-  فوت یکی از شرکاء 46

2-9-2- تصرف در مال مشترک 46

2-9-3- عدم مضاربه در مال مشاع 48

2-9-4-  ظهور عیب در مال شرکت 48

2-9-5-  بیع مال مشترک 48

2-9-6- رضایت دو شریک با تفاوت سود 50

2-9-7- موارد صحت در شرکت 50

2-9-8- خلع ید از سهم مشاع 51

2-10-   نتیجه گیری فصل دوم 52

فصل سوم 53

تقسیم مال مشاع 53

4- تقسیم مال مشاع 54

3-1-  اشاعه  در قسمت 54

3-2- تقسیم اموال مشترک 55

3-2-1-  حق ارتفاق در تقسیم ملک مشترک 55

 

3-2-2- تقسیم در حیازت و مباهات 56

3-3-   اقسام تقسیم بر مبنای دخالت شریکان 57

3-3-1-  تقسیم به تراضی 57

3-3-2-  تقسیم به اجبار 58

3-4-  تقسیم مطالبات و سر قفلی 59

3-5-  روش تقسیم 59

3-5-1- تقسیم به افراز 60

3-5-1-1- نحوه‌ی افراز املاک در دفاتر ثبتی 61

3-5-1-2- موارد منع افراز 63

3-5-1-3- تعیین سهم هر شریک بعد از افراز 64

3-5-1-4- تفاوت تفکیک و افراز 65

3-5-1-5- مرجع درخواست تفکیک ملک مشاع 65

3-5-1-6- مرجع درخواست افراز 66

3-5-1-7-  هزینه‌ی افراز در اداره‌ی  ثبت 67

3-5-2-  تقسیم به تعدیل 67

3-5-3-  تقسیم به رد 68

3-5-4-  اجباربه فروش وتقسیم ثمن 70

3-6- تقسیم عین 71

3-7- تقسیم منافع (مهایات) 71

3-9- غبن در تقسیم اموال مشترک 73

3-10- وجود مال غیر در اموال تقسیم شده 73

3-11- اثر بطلان در تقسیم 74

3-12-  آثار و احکام تقسیم مشاع 74

3-12-1- آثار افراز مال  مشاع 75

3-12-2 – اقاله تقسیم 75

3-12-3-  وجود دین در ترکه  متوفی 76

3-13- اصل تساوی در تقسیم 78

3-13-1 –  وجود عیب در حصه یكی از شركاء 78

یک مطلب دیگر :

3-13-2-  غلط بودن تقسیم 78

3-13-3-  مستحق للغیر بودن 79

3-14-  تقسیم عین موقوفه 79

3-15-  ممنوعیت تقسیم مال موقوفه 80

3-16- نتیجه گیری فصل سوم 80

فصل چهارم 83

اشاعه در«شفعه، وقف، اجاره، وصیت، رهن، هبه، مساقات، مزارعه» 83

4- اشاعه در« شفعه، وقف، اجاره، وصیت، رهن، هبه، مساقات، مزارعه» 84

4-1- اشاعه الشفعه 84

4-1-1- تعریف شفعه 84

4-1-2- آن چه ثابت می‌شود در حق شفعه 85

4-1-3- شرایط تحقق شفعه 86

4-1-3-1- در وجود مال غیره منقول مشترک (مشاع) قابل تقسیم 86

4-1-3-2- وجود دو مالک( محدود بودن حق شفعه ) 86

4-1-3-3-  وقوع عقد بیع صحیح 87

4-1-3-4- باقی ماندن عقد بیع 88

4-1-4- عدم اسقاط حق شفعه 88

4-1-5-  عدم آثار تعدد  مبیع، دراخذ به شفعه 90

4-1-6- عدم اثرخیار عقد بیع، دراخذ به  شفعه 91

4-1-7- انتقال حق شفعه 91

4-1-8-   اسقاط حق شفعه 92

4-1-9-  احکام  شفعه 92

4-1-9-1-  زمین، مدار حق شفعه 93

4 -2-  اشاعه در  وقف 95

4-2-1- تعریف و ماهیت وقف 95

4-2-2- انواع وقف به اعتبار نوع استفاده از موقوف 96

4-2-3- شروط موقوف 96

4-2-4-  وقف از نظر اداره‌ی کل حقوقی قوه قضائیه 97

4-2-5-  تقسیم مال موقوفه 97

4-2-6- تقسیم و تفکیک وقف از وقف 98

4-3- اجاره مال مشاع 99

4-3-1- آثار و احکام اجاره 99

4-3-1-1-   صحت اجاره مال مشاع 99

4-3-1-2- معلوم بودن عین مستأجره 101

4-3-1-3- تسلیم عین مستأجره 102

4-3-1-4- خیارات 104

4-3-1-4-1- خیار عیب 104

4-3-1-4-2-  خیار تبعض صفقه 105

4-3-1-4-3-  اشتباه در شخصیت شریک 105

4-3-1-5- اقامه‌ی دعوی خلع ید توسط شریک 106

4-3-1-6-تقسیم مال الاجاره 109

4-4- اشاعه در رهن 111

4-4-1-  تعریف رهن 111

4-4-2- آثارواحکام رهن 111

4-4-3-  رهن مطلق و مشروط 112

4-5-  اشاعه در هبه 113

4-5-1- تعریف هبه 113

4-5-2- شناخت کلی هبه 113

4-5-3- جایز بودن و قبض عقد هبه 113

4-5-4- فوت طرفین عقد هبه و تأثیر آن در قبض 115

1-1-7- جنبه‌ی نوآوری تحقیق 16

1-1-8- روش تحقیق 16

1-1-9- محدودیت‌ها و مشكلات 16

1-2- مفاهیم 17

1-2-1- اقتصاد 17

1-2-2- نظام 17

1-2-3- نظام اقتصادی 17

1-2-4- نظام اقتصادی اسلامی 18

فصل دوم:  دیدگاه‌های اقتصادی اسلام

2- نظام اقتصادی اسلام 20

2-1- الگو در تعریف نظام اقتصادی اسلام 21

2-2- ویژگی‌های نظام اقتصادی اسلام 22

2-3- عناصر نظام اقتصادی اسلام 24

2-4- روش استنباط مبانی بینشی 25

فصل سوم:  دیدگاه های اقتصادی آیت‌ا… صدر

3- دیدگاه های اقتصادی آیت‌ا… صدر 27

3-1- توصیف علمی نبودن مبحث اقتصاد اسلامی 28

3-1-1-زمینه‌ی‌های اولیه 28

3-1-2-علم و مکتب از دیدگاه آیت ا.. صدر 29

3-1-3-اسلام و اقتصاد اسلامی 30

3-1-4- نقش علم و دین در حل مشکلات 31

3-1-5-شرط تحقق اصول علمی در اقتصاد اسلامی 32

3-2- فضای علمی زمان آیت‌ا… صدر 33

3-2-1- علمی شدن اقتصاد در زمان کلاسیک و نئوکلاسیک 33

3-2-2- تأثیر اثبات‌گرایان منطقی و ابزار گرایان 34

3-2-3- جمع‌بندی تحولات حاکم بر‌اندیشه‌ی علمی دوره مورد بحث 35

 

3-3- تحلیل و بررسی‌اندیشه‌های اقتصادی آیت‌ا… صدر 36

3-4- نگاه شهید صدر به راه‌های گریز از ربا 41

فصل چهارم:  دیدگاه‌های اقتصادی شهید مطهری

4- دیدگاه‌های اقتصادی شهید مطهری 51

4-1- تفیکیک میان روابط طبیعی و روابط اعتباری 52

4-2- واقع‌گرایی در نظام اقتصادی اسلام 54

4-3- نگاه آرمانی به انسان در‌اندیشه‌ی توحیدی 57

4-4- توسعه‌ی انسانی 59

4-5- توسعه‌ی اقتصادی 59

4-6- اهداف نظام اقتصادی از منظر شهید مطهری 61

4-7- نقش و جایگاه حکومت در فرآیند نظام اقتصادی 62

4-8- مبانی نظام اقتصادی اسلام از نظر شهید مطهری 63

4-8-1- اصالت داشتن فرد و جامعه 63

4-8-2- مالکیت مختلط 65

4-8-3- تفسیر دیدگاه‌های گوناگون درباره‌ی آزادی اقتصادی 67

4-8-4- رعایت مصالح در فعالیت‌های اقتصادی 69

4-8-5- هم‌یاری 69

4-9- اهداف نظام اقتصادی از نظر شهید مطهری 70

4-9-1- تربیت و هدایت جامعه 71

یک مطلب دیگر :

4-9-2- برقراری امنیت 71

4-9-3- استقلال اقتصادی 72

4-9-4- اقتدار اقتصادی 73

4-9-5- رشد اقتصادی 74

4-9-6- عدالت اجتماعی- اقتصادی 75

4-9-7- اختیارات دولت 78

4-9-7-1- سیاستگذاری در جهت اهداف نظام 79

4-9-7-2- وضع مالیات 80

4-9-7-3- بهره‌برداری از زمین‌های عمومی 81

4-9-7-4- اداره‌ی انفال 81

فصل پنجم: مقایسه دیدگاه های شهید صدر و شهید مطهری

5- مقایسه دیدگاه های شهید صدر و شهید مطهری 84

نتیجه گیری 92

پیشنهادات 94

فهرست منابع 96

چكیده

جوامع بشری برای تأمین نیازها و توسعه‌ی نهادهای خود در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تدابیر و برنامه‌هایی دارند. صاحب نظران مکاتب گوناگون مادی (مارکیسم و سرمایه‌داری) از دیدگاه خاص خود به موضوع اقتصاد نگریسته و برنامه‌هایی را برای تنظیم امور جامعه خویش ارایه داده‌اند. به مرور زمان و با ایجاد شکاف‌های اقتصادی، بحران‌های اقتصادی، تأسیس و متعاقب آن بایگانی شدن پی در پی مکاتب اقتصادی به دلیل ناهم‌سانی با فطرت و سرشت انسان، جایگاه دین و‌اندیشه‌های دینی در قلمرو اقتصاد برای تنظیم روابط اقتصادی بیش‌تر نمودار شد. آراء و‌اندیشه‌های فقهی صاحب نظران دینی در عرصه‌‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، که متضمن سعادت دنیوی و اخروی افراد در جامعه است با شدّت و ضعف مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. این نوشتار تلاش می‌کند تا با پرداختن به نظرات و‌اندیشه‌های دو تن از فقهاء و صاحب نظران دینی در حوزه‌ی اقتصاد اسلامی (شهید آیت ا…. محمد باقر صدر و شهید آیت‌ا… مرتضی مطهری) به تبیین مباحث عمده‌ی آن‌ها در این رابطه به پردازد. این بررسی درپی آن است تا نشان دهد که: توسعه‌ی اقتصادی پایدار، سلامت اقتصادی، امنیت روانی و… بدون تأثیرپذیری از یک نظام اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های دینی دست نیافتنی است و بنابراین: می‌کوشد با ارایه همه‌ی اقشار در جامعه بین‌المللی باز شناسد تا در آینده بتوان از این مسیر نقبی به سوی اقتصاد اسلامی باز کرد.

واژه‌های كلیدی: اقتصاد، نظام اقتصادی اسلامی، صدر، مطهری.

مقدمه

تحقیقات و بررسی‌های معاصر در حوزه‌ی عرصه‌‌های گوناگون اجتماعی، اقتصادی حاکی از آن است که در نظام اجتماعی به طور بالقوه سه عنصر متخاصم وجود دارد که شرط سلامت این نظام برقراری تعادل میان آن عناصر است. دولت، اجتماع و بازار سه عنصر اصلی و حیاتی جامعه‌اند. دولت بسیار قدرتمند منجر به ظهور نظام‌هایی نظیر استالینیسم می‌گردد. بازاری که کاملاً به حال خود رها شده و فاقد تنظیم باشد شرایطی نظیر، خیار به وجود آورده و در موقعیتی که اجتماع از قدرت بلامنازع، و مسلط برخوردار باشد می‌تواند به ظهور جنگ‌های داخلی منجر گردد. نوع ارتباط آن سه حوزه با یکدیگر در جوامع متخلف متفاوت است. به طور کلی، در طی قرن بیستم نیروهای اقتصادی رونق یافته و حجم دولت رشد قابل توجهی یافته ولی در مقابل شبکه‌های اجتماعی تا حدودی تضعیف شده‌اند. این در حالی است که به تعبیر ولف (wolf، 1989) هم بازار و هم دولت به انسان‌ها به عنوان پیروان قواعد می‌نگرند نه به عنوان قاعده‌سازان، در عرصه‌ی سیاست‌گزاری‌های عمومی، گروهی بر اقتصاد بازار تأکید دارند و گروه دیگر به رابطه دولت و شهروندان توجه دارند. هر دو گروه نقش عنصر سوم که همانا روابط حاکم و مناسبات و مسایل اعتقادی رایج در میان کنش‌گران در عرصه‌‌های مختلف می‌باشد را فراموش کرده‌اند. حاکمیت نگرش اعتقادی و باور مذهبی بر رفتارهای اقتصادی به عنوان متغیر کنترل کننده، تعیین کننده و پیش‌بینی کننده می‌تواند به تداوم انسجام اجتماعی، نظم اجتماعی و تقویت امور عام‌المنفعه در جامعه بیانجامد.

به طور کلی در حوزه‌ی دخالت دین در امور دنیا دیدگاه‌ها متعدد و متفاوت‌اند. یک نگرش ناظر به اعتقاد ما نسبت به پیامبران در بعد تربیت و پرورش ابعاد روحی انسان بوده و بر این باورند: که تنظیم و ساماندهی امور دنیایی انسان‌ها به خود آن‌ها واگذار شده است و به تعبیر برخی از این افراد، ابلاغ پیام‌ها و انجام کارهای اصلاحی و تکمیل دنیا در سطح مردم دور از شأن خدای انسان و جهان است و تنزل دادن پیامبران به حدود مارکس‌ها، پاستورها و گاندی‌ها یا جمشید و بزرگ‌مهر و همورابی است. برخی نیز با این بیان که دین اصلاً در تدبیر دنیا دخالت نکرده و آن را به عقلا وانهاده است، به تبیین این دیدگاه می‌پردازند. هرچند در این دیدگاه نیز توسعه‌ و رفاه، امری مطلوب به شمار می‌آید، دین در این امر دخالت نمی‌کند و چاره کار به خود مردم واگذار شده است. عده‌ای دیگر معتقدند که شریعت در برابر دنیای انسان‌های بی‌تفاوت نبوده و قایل به پاسخ‌گویی دین به نیازهای حیاتی بشر هم هستند.

1-1- 6-  جنبه نوآوری تحقیق 8

1- 1- 7- روش تحقیق 9

1- 1- 8- محدویت ها و مشکلات 9

1- 2- مفاهیم 9

1-2-1-تعریف حکم 9

1-2-2- نتیجه بحث 28

1-3- بررسی تاریخی جایگاه حکم حکومتی درفقه سیاسی 28

1-3-1- بنیان فقه سیاسی 28

1-3-2- ولایت در امور حسبیه 35

1-3-3- نفی ضرر و نفی عسر و حرج دراحکام 36

1-3-4- اسلام واهداف سیاسی 37

1-3-5- مسئولیت پیامبر(ص) و مقایسه آن با امام(ع) و جانشین امام 39

1-3-6- اهمیت حکومت 40

1-3-7- معانی مطلقه بودن حاکمیت 43

1-3-8- دلایل تشكیل حكومت در جامعه اسلامی 47

1-3-9- رابطه حکم حکومتی با فقه سیاسی 47

1-3-10- نتیجه بحث 49

 

فصل دوم: معیارشناسی حکم حکومتی و دلایل مشروعیت آن

2- معیارشناسی حکم حکومتی و دلایل مشروعیت آن 51

2-1- معیار شناسی وضوابط حکم حکومتی 51

2-1-1- حکم حکومتی 51

2-1-2- تعابیرحکم حکومتی 54

2-1-3- محدوده و قلمرو حکم حکومتی 55

2-1-4- تفاوت حکم حکومتی با فتوا 57

2-1-5- تفاوت حکم حکومتی باحکم قضائی 60

2-1-6- تفاوت حکم حکومتی باحکم اولیه وثانویه 61

2-1-7- ویژگیها و مشخصه های حکم حکومتی 64

2-1-8- ملاک و معیار صدور حکم حکومتی 64

2-1-9- نگرش امام به سیره پیامبر(ص)در تشکیل حکومت اسلامی 67

2-1-10- ضابطه مند شدن احکام حکومتی در جمهوری اسلامی 68

2-1-11- اقسام حکم حکومتی 69

2-1-12- نتیجه بحث 71

2-2- مشروعیت حکم حکومتی 72

2-2-1- شروط صلاحیت حاکم 72

2-2-2- گستره اختیارات حاکم از دیدگاه امام خمینی (ره) 73

2-2-3- واجب الاطاعه بودن حکم حکومتی 74

2-2-4- دولت دینی و دولت سکولار 75

2-2-5- مصلحت وجودحکومت اسلامی 76

2-2-6- دیدگاه شیعه در مورد حاکم 79

2-2-7- حاکمیت در جمهوری اسلامی ایران 80

2-2-8- مصالح وشرایط صدور حكم حكومتی 81

2-2-9- ولایت خداوند درموردانسان 85

2-2-10- نیابت در دوران پیامبر و ائمه 87

2-2-11- شئون حاکمیت در جامعه اسلامی 91

2-2-12- دیدگاه منتقدین و موافقین حکم حکومتی 94

2-2-13- نتیجه بحث 96

فصل سوم: احکام حکومتی صادره توسط حاکم اسلامی

3- احکام حکومتی صادره توسط حاکم اسلامی 98

3-1- احکام حکومتی صادره توسط پیامبر(ص)وائمه(ع) 98

3-2- جریان تاریخى سلب 99

3-2-1- متعلِق سلب 100

3-3- معرفی تاریخی احکام حکومتی 103

3-4- ماهیت حکم حکومتی 103

 

3-5- احکام حکومتی (ولایی) 105

3-5-1- احکام اداری سازمانی 105

3-5-2- احکام اجتماعی 106

3-5-2-4- برخورد با انحرافات فکری و عملی 108

3-5-3- احکام اقتصادی 110

3-5-4- احکام قضایی 116

2-5-5- نتیجه بحث 118

2-6- احکام حکومتی صادره توسط حکام اسلامی و فقها 119

2-6-1- پیشینه تاریخی 119

2-6-2- احکام حکومتی صادره درزمان قاجار 120

2-6-3- دید گاها در مورد قاعده لاضرر 122

2-6-4- جمع بندى 130

2-6-5- اختیارات حاکم وحکومت اسلامی درجمهوری اسلامی ایران 131

2-6-6- بحث تزاحم دستورات در جمهوری اسلامی 133

2-6-7- نمونه هایی از احکام حکومتی 137

2-6-8- نتیجه بحث 140

نتیجه گیری 141

پیشنهادات 143

فهرست منابع 144

چكیده

 

امروزه دستگاه حاکمیت و دستورات صادره از این نهاد و پذیریش دستورات آن از طرف مردم همگی در  گرو مقبولیت و محبوبیت حاکمیت و احکام صادره این نهاد  می‌باشد.

در جهان امروز دستگاه حاکمیت  و در رأس آن خود حاکم باید از شخصیت کاریزمایی برخوردار باشد، این در حالی است که در اسلام خصوصاً در مکتب امامیه، حاکم علاوه بر این که دارای شخصیتی مورد قبول و پذیرش آحاد جامعه است، هم از نظرشرعی و هم ازنظر عقلی مورد تائید است. بر اساس فقه امامیه وجود حاکمیت در جامعه مسلمین در جهت ایجاد امنیت و عدالت و نهایتاً هدایت انسان به سعادت واقعی می‌باشد.

قواعد فقه سیاسی در مبحث حکومت، تنظیم کننده امور یک جامعه است. در فقه شیعه دستورات صادره از جانب حاکم به دو دلیل لازم الاطاعه می‌باشند؛ یکی این که بر اساس قوانین اسلام باشد؛ و دیگری این که در جهت تامین مصلحت عموم جامعه اسلامی باشد.

یک مطلب دیگر :

لذا اطلاق اختیار حاکم در جامعه اسلامی برای صدور حکم حکومتی محدود به صلاح اسلام و مسلمین می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت که تمامی احکام صادره در مبحث فقه سیاسی از ناحیه حاکم اسلامی که با توجه کامل به مصلحت اسلام ومسلمین صادر شده، بسیار نافذ و برای همه افرادجامعه اسلامی واجب الاتباع است. این تحقیق به شکل کتابخانه‌ای وبراساس توصیف تحلیل و استدلال منطقی عقلانی صورت گرفته است.

کلمات کلیدی: حاکم، حکم حکومتی، مصلحت، فقه سیاسی.

مقدمه

از مهمترین موضوعات در جامعه اسلامی فرآیند حکومت است که از ضروریات بلاشک به حساب  می‌آید. بدون شک عدم وجود حکومت در هرجامعه ای موجب ناامنی و هرج و مرج در تمامی ارکان و عامه جامعه خواهد شدکه در نهایت حضیض و سقوط انسانیت را درآن جامعه موجب می‌شود، این در حالی است که سعادت و تعالی هر جامعه ای در گرو حاکمیت الهی و اطاعت از این حاکمیت  است. این حاکمیت از جانب خداوند به انسان های برتر (پیامبران وائمه) اعطاء شده است و این افرا د اراده های آفریننده هستی می‌باشند که  در جهت به کمال رسیدن انسان با استفاده از احکام الهی تلاش می‌کنند ولذا این انسان های برگزیده با تبیین و تعلیم قواعد و قوانین الهی از طرفی و رهبری ظاهری از طرف دیگر این مهم را تحقق داده اند. اسلام به عنوان یک دین جامع و کامل تضمین  کننده سعادت  بشری است، اعتقاد  صحیح  توحیدی را  زیر بنای  تشکیل جامعه سعادت مند می‌داند. سابقه صدور احکام حکومتی به اندازه سابقه تشکیل و تداوم حکومت اسلامی می‌باشد؛ زیرا در طول تاریخ اسلام حکومت های شکل یافته بر مبنای اسلام، حاکمان آنها اعم از معصوم  و غیر معصوم برای اداره جامعه احکامی بر مبنای مصلحت اسلام و مسلمین وضع نموده اند که تابع شرایط زمانی و مکانی بوده و تا زمانی که آن شرایط پابرجا بوده، اطاعت و پیروی از آنها بر افراد جامعه لازم بوده است.

هر آنچه به لحاظ عقلی و عرفی در حیطه وظایف حكومت و اداره امور عرفی جامعه و روابط عرفی میان حكومت و جامعه قرار دارد و حكومت بنا بر تعهد خود در برابر ملت موظف به انجام آن است، در حیطه حكم حكومتی خواهد بود. حكم حكومتی به این مفهوم كه به نظر می‏رسد دقیق‏ترین تعریف از آن باشد لازمه حكومت و حكومت‏داری است و به موارد استثنا و زمان بحران اختصاص ندارد. بلكه احكام حكومتی، احكامی متعارف و معمول برای تأسیس و تدبیر نظامات و امور اجتماعی است و اساسا برخاسته از اختیارات حكومت‏ها برای ایفای مسئولیت در اداره امور جامعه بر اساس مصلحت جامعه هستند. تعیین و تشخیص مصادیق مصالح جامعه نیز در هر زمان عموما با عقل جمعی انسان‏هایی است كه مصالح و مفاسد زندگی خویش را تشخیص می‏دهند.

حتی پاره‏ای از احكام اولیه نیز كه امروزه در قالب قانون صورت ‏بندی شده‏اند، حكم حكومتی محسوب می‏شوند. احکام صادره از جانب شخص حاکم برای جامعه اسلامی مجموعه ای از دستوراتی است که نظم داخلی مسلمین در تمامی ابعاد و همچنین تنظیم روابط با کشورهای جهان در ابعاد گوناگون براساس مبانی دین اسلام که متضمن رستگاری انسان است را بر عهده دارد. این در حالی است که این قواعد و قوانین در محدوده فقه سیاسی می‌باشدو از آنجا که حاکم جامعه اسلامی تمامی احکام حکومتی خود را که مربوط به فقه سیاسی می‌باشد صادر می‌کند و موضوع فقه سیاسی امامیه نهایتا آزادی وعدالت را فقط در سایه توحید عملی می‌باشد، بنابراین این احکام صادره توسط حاکم برای تمامی افراد جامعه واجب الاطاعه می‌باشند و این اطاعت و پیروی نشان دهنده نافذ بودن جایگاه این دستورات در جامعه اسلامی می‌باشد.

 

1-1- طرح تحقیق

1-1-1- بیان مسأله

در دنیای سازمانی نوین یکی از مهم ترین شاخص های تاثیر گزار بر جوامع، عنصر مدیریت است که شکل مطلوب آن مدیریت همراه با رهبری تلقی می‌شود، رهبری یکی از مفاهیم بنیادی برای اداره جامعه می‌باشد که با تحولات اجتماعی همراه است، چرا که بنیان نظم و اداره و رهبری هر جامعه ی و سازمان بر مبنای آن قرار گرفته است. در فقه امامیه حکم حکومتی  دارای دو معنای مختلف است:

الف) حکم حکومتی، احکام و قوانینی است که از جانب شارع صادر شده و در قرآن و سنت و سیره عملی معصومین علیهم السلام یافت می‌شود و مربوط به اداره جامعه و شئون حکومت است و وظیفه فقیه در مورد این دسته از احکام، کشف و استنباط و بعد اجرای آن احکام است ( امام خمینی، 1373،صحیفه نور، 20/ 36، 39).

ب) حکم حکومتی اختیارات حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه (ع) و فقها در امر حکومت و دستورها و مقرراتی است که به عنوان حاکم و در مقام مجری احکام شرع و برای اداره ی جامعه، وضع و صادر کرده اند.( همان. صص 18 و 75 ). مراد از حکم حکومتی در این تحقیق همین برداشت دوم است که به شکل زیر بیان می‌شود : « حکم حکومتی، عبارت است از دستورات و مقررات و قوانینی که حاکم جامعه اسلامی براساس مصلحت در حوزه مسائل اجتماعی به منظور اجرای احکام شرع یا اداره جامعه به طور مستقیم یا غیر مستقیم صادر یا وضع می‌کند». ( کلانتری، 1378، 109 )

از ارکان مهم در مورد هر حکمی، صادر کننده آن حکم است. صادر کننده حکم در احکام شرعی، اعم از احکام اولیه و ثانویه، خداوند متعال است اما صادر کننده  حکم حکومتی « ولی امر مسلمین» است. امام خمینی رحمه الله علیه در مورد حاکم اسلامی فرموده اند: «ولایت فقیه و حکم حکومتی از احکام اوّلی است». ( امام خمینی،بی تا،صحیفه نور ،2/174 ). باید گفت که حاکم جامعه اسلامی بنا به ضرورت، اضطراراً حکم حکومتی صادر می‌کند و حتی  می‌تواند موقتاً از اجرای احکام اولی جلوگیری کند، تا اینکه ضرورت بر طرف شود و حکم حکومتی ساقط شود. (موسوی بجنوردی، 1371، 67 ). در بحث قلمرو و گستره مکانی حکم حکومتی باید گفت که از دیدگاه اسلام، سه نوع مرز می‌توان تصور کرد که شامل مرزهای عقیدتی، قرارداری و عرفی است. (حسینی، 1372، 1/ 319). آنچه که مستفاد مطلب فوق می‌باشد این است که آنچه که مرز مکانی ثابتی ندارد همان مرزهای عقیدتی می‌باشد که دو دسته دیگر به دلیل اینکه حاکم اسلامی مصلحت نظام اسلامی را در پیوستن به قواعد و قوانین بین المللی می‌داند و از طرفی اعتبار قرار داد ها در اسلام از ارزش والایی بر خوردار است لذا رعایت قواعد بین الملل بر اعضاء که دولت اسلام هم جزئی از این اعضاء است الزامی است و برای تنظیم سیاست خارجی بر اساس شرع اسلام و قواعد پذیرفته شده تصمیم گیری می‌شود. امام خمینی رحمه الله علیه به عنوان نظریه پرداز اصلی حاکمیت ولایت فقیه می‌فرماید: « حکومت اسلامی نه استبدادی است و نه مطلقه بلکه مشروط است البته نه مشروط به معنای متعارف فعلی آن که تصویب قوانین، تابع آرای اشخاص و اکثریت باشد. مشروط از این جهت که حکومت کنندگان در اجرا و اداره مقید به یک مجموعه شرط هستند که در قرآن کریم و سنت رسول اکرم (ص) معین گشته است – مجموعه شرط همان احکام و قوانین اسلام است، که باید رعایت و اجرا شود-  از این جهت که حکومت اسلامی حکومت قانون الهی بر مردم است». ( امام خمینی، 1373، ولایت فقیه،  52). بنابراین برای اساس نظر امام خمینی رحمه الله علیه  حاکم شرع (ولی فقیه) می‌تواند در محدوده کلی مصالح عمومی جامعه اسلامی تصمیم گیری و اقدام کند. زیرا که از دیدگاه ایشان اولاً روند حوزه اختیارات حاکم و معصوم در اداره جامعه یکسان است ثانیاً حوزه اختیارات فقیه فراتر از احکام اولیه و ثانویه است و حکم حکومتی فقیه بر جمیع احکام شرعیه الهیه تقدم دارد ( امام خمینی، 1367، شئون و اختیارات ولی فقیه، ترجمه جعفرکیوانی، 16).

1- 1- 2- پرسش تحقیق

1-1-5) اهداف کاربردی 15

1-1-6) روش تحقیق 15

1-1-7) ابزار گردآوری داده ها 15

1-1-8) سازماندهی تحقیق 15

فصل دوم: شناخت زندگی و شخصیّت استاد علاّمه‌ی جعفری

2-1) زندگی نامه ی علاّمه‌ی جعفری 17

2-2) اخلاقیّات علاّمه‌ی جعفری 22

2-3) مهم ترین ویژگی های شخصیّتی  علاّمه‌ی جعفری 25

2-3-1) صفای روحی 25

2-3-2)اهتمام بر تبلیغات دینی 25

2-3-3) سخاوت علمی 26

2-3-4) عامل موفقیت 26

2-3-5) حق مداری و حقیقت جویی 27

2-3-6) تواضع و تقوای علمی 28

2-3-7) اخلاص در عمل 29

2-3-8) توجّه به مقتضیات زمان 30

2-4) شیوه و سبک زندگی علاّمه‌ی جعفری 30

2-5)تلاش های علمی علاّمه‌ی جعفری 32

2-6) رابطه‌ی علاّمه‌ی جعفری با شخصیّت ها 35

2-7) جمع بندی 37

فصل سوم: بررسی آراء و اندیشه های علاّمه‌ی جعفری

3-1) دیدگاه‌های فلسفی علاّمه‌ی جعفری 40

3-2) فلسفه‌ی  سیاسی از دیدگاه علاّمه‌ی جعفری 46

3-3)دیدگاه‌های عرفانی علاّمه‌ی جعفری 53

3-4) دیدگاه تربیتی علاّمه‌ی جعفری 57

3-5)زیبا شناسی و هنر از دیدگاه علاّمه‌ی جعفری 62

3-6)جمع بندی 66

فصل چهارم: بررسی دیدگاه‌های فقهی علاّمه‌ی جعفری

4-1)علاّمه‌ی جعفری استاد فقه 69

4-2)تعریف فقه و اهداف آن 71

4-3)اهمّیت فقه در زمان پیامبر 73

4-4)فقه در اهل سنّت 78

4-5)فقه در مذهب شیعه 82

4-6)فقه از دیدگاه علاّمه‌ی جعفری 84

4-7) دیدگاه علاّمه در ارتباط با احکام فقهی 87

4-8) دیدگاه‌های فقهی علاّمه‌ی جعفری درباره‌ی حقوق حیوانات 89

4-9) دیدگاه فقاهتی علاّمه در ارتباط با حقوق بشر 95

4-10) ایرادات علاّمه‌ی جعفری به اعلامیه ی حقوق بشر 99

4-10-1) عدم صراحت حقوق بشر جهانی در ممنوعیت ها 99

4-10-2) ادامه‌ی حیات انسان 99

4-10-3) عامل حقیقی اجرای حقوق بشر سلطه های سیاسی غالب اند. 100

4-10-4) حقّ حیات جنین 100

4-10-5) زندگی با کرامت یا رفاه 100

4-10-6) حقوق در جنگ 101

4-10-7) هوا و محیط سالم 101

4-10-8) حقوق خانواده 102

 

4-10-9) حفظ کرامت انسان پس از مرگ 102

4-10-10) کودکان نامشروع 102

4-10-11) حقّ آزادی 103

4-10-12) مساوات انسان‌ها 103

4-11) تعامل فقه و عرفان از دیدگاه علاّمه‌ی جعفری 105

4-12) دیدگاه فقهی علاّمه در ارتباط با ژنوم انسانی 107

4-13) جمع بندی 113

نتیجه گیری 115

فهرست منابع 118

ABSTRACT: 69

چكیده

 

پژوهش حاضر  به روش توصیفی تحلیلی انجام شده و هدف آن بررسی دید گاه های فقهی علاّمه‌ی جعفری است. سؤال اصلی این است که دیدگاه‌های فقهی علاّمه‌ی جعفری بر چه مبنایی قرار دارد؟ در پاسخ چنین سؤالی باید گفت: استاد اگر چه در میان دانشجویان و حوزویان چهره ای فلسفی و احیاناً ادبی و عرفانی داشت، مع الوصف یک مجتهد جامع الشرایط بود و از بیست و سه سالگی به فتوای خود عمل می‌کرد. خفض و تواضع علمی و فقهی ایشان در حدّی بود که اکثر مردم اساساً ازتفحّص فقهی ایشان بی اطّلاع بودند. حال آن که علاّمه‌ی جعفری در حوزه‌ی معارف فقهی و حقوق اسلامی نیز همانند سایر عرصه ها باریک بینی‌ها، ژرف اندیشی‌ها و اندیشه های بدیع داشت که اندکی از آن به جامعه عرضه شد. علاّمه مبنای احکام فقهی را آیات و روایات اسلامی می‌دانست و به تخصّصی و کاربردی شدن فقه تأکید زیادی داشت.

واژه‌ی های كلیدی: علاّمه‌ی جعفری ، دیدگاه، فقه، تفحّص، عرفان

مقدمه

تاریخ بستر «ظهور و افول» و «طلوع و غروب» پدیده های مختلفی است، لیکن در این میان پدیده هایی در حوزه‌ی حیات انسانی رخ می‌دهد که نمی‌توان و نمی‌بایست به آسانی از کنار آن گذشت و آن را به تاریخ سپرد.

از میان انبوه پدیده هایی که در ساحت انسانی به وقوع می‌پیوندد، ظهور شخصیّت های ویژه و خاص، از جمله وقایعی هستند که بایستی در کنار آن‌ها سکنی گزید، بدان خیره شد و عمق و بطن آن‌ها را دریافت. یکی از شخصیّت های اسلامی که در ایران معاصر به تکاپوی چندین ساله در فضای فرهنگی همت گماشته و آثار و ثمرات متعدّدی را به ارمغان آورده است، استاد علاّمه محمدتقی جعفری می‌باشد.

شخصیّت، زندگی، احوال و آثار، منش و بینش و اندیشه و عمل علاّمه نکته هایی را فرا راه طالب فهم و تأمل قرار می‌دهد که می‌تواند دستگیر راهرو و راه دانش و بینش و ارزش باشد.

علاّمه‌ی جعفری از جمله شخصیّت هایی هستند که جهت فهم عصر خود و اقتضائات آن، در تلاش بودند، تا بنیادها، مبادی، لوازم و پیامدهای تفکّر و عمل جهان معاصر را دریابند، بر روح عصر خود اشراف داشته باشند. از این‌که ایشان غیر از مطالعه‌ی صدها و هزاران کتاب فلسفی و عرفانی، به مطالعه‌ی تحقیق در بیش از چهار هزار جلد

یک مطلب دیگر :

 

پایان نامه ارشد : شرایط احکام و آثار توقیف ، تأخیر و تعطیل اجرای احکام مدنی – مقالات و پایان نامه های کارشناسی ارشد

 کتاب فلسفه و عرفان و رمان و فقه وغیره همّت گماشته‌اند، مؤیّد تلاش ایشان در جهت زمان شناسی و فهم عصر خویشتن بوده است.

روش و منش، بینش و دانش و فضایل والایی که این دانشمند در خود جمع کرده، جزء نوادر و نوابغ نمی‌توان جایی یافت، استعداد عالی، درک فوق العاده، فکر نقّاد، حافظه‌ی قوی، روح پر نشاط، استقلال در اندیشه، اعتماد به نفس، حقیقت جویی، روبرویی شجاعانه با آراء گوناگون، اعراض از تقلید و اعتدال در انتخاب رأی از جمله خصوصیاتی است که در وی بارز و نمایان است. هستی شناسی، معرفت پژوهی، شناخت فلسفه‌ی دین، مطالعه و تحقیق در فلسفه‌ی حیات، تعلیم و تربیت، کاوش های کلامی و اعتقادی مانند مکاتب فلسفی ـ اجتماعی غرب، بررسی مبانی فقهی و حقوقی، بررسی مباحث فیزیک نظری و مبانی معرفت شناختی ریاضیات، توجّه به علوم طبیعی، تمدّن شناسی، مطالعه در فلسفه‌ی تاریخ، شناخت مضامین و مفاهیم عرفانی و پاره ای ازعلوم دیگر در عرصه گاه، براق اندیشه این متفکّر متعهّد و جولانگاه زورق فکری اوست ودر بسیاری از این حوزه ها و عرصه ها سعی بر ارایه‌ی آرای مستقل و نظریه های منحصر به فرد داشته است.

علاّمه‌ی جعفری برای روشن ساختن مسأله ای با آن چنان جامعیتی برخورد می نمود که درباره‌ی آن موضوع ده ها مبحث با ارزش دیگر مطرح می‌کرد. با وجود آن که وی به طور وسیع و گسترده و به شیوه‌ای دقیق و عمیق مسایل فلسفی و کلامی را مورد بحث و بررسی قرار می‌داد و در این مقوله به مسایل و مطالب تازه ای دست می‌یافت و متوجّه زوایایی خاصّ می‌گردید که دیگران از آن غفلت داشته‌اند و در واقع می‌توان او را صاحب نظر در حکمت نظری دانست امّا از پژوهش در مباحث فقهی غافل نبود. با توجّه به این‌که پژوهش های متعدّدی در زمینه‌ی دیدگاه‌های فلسفی و کلامی، هستی شناسی استاد انجام گرفته امّا به دیدگاه‌های فقهی ایشان کم تر پرداخته شده، از اینرو پژوهش موردنظر سعی دارد علاوه بر بررسی زندگینامه و شخصیّت و آثار این استاد بزرگوار به بررسی دیدگاه‌های فقهی ایشان بپردازد.

 

1-1- بیان مسأله

آیت الله محمّدتقی جعفری یکی از دانشمندان صاحب نظر در فلسفه، عرفان، تحلیل جهان بینی‌ها، انسان شناسی، مولوی شناسی و تفسیر نهج البلاغه است و احاطه ی  ایشان بر مسایل فقهی وحقوقی اسلام تا حدودی ناشناخته مانده است. از دلایل این امر، رسالت فرهنگی ایشان در عرصه‌ی اجتماع و دانشگاه پس از پایان تحصیلات در حوزه‌ی علمیّه ی نجف اشرف در چهار دهه‌ی پیش بوده است. بنا به ضرورت زمان، علاّمه به رفع نیازهای فرهنگی دانشگاهیان و جامعه‌ی علمی کشوردر زمینه‌ی معارف اسلامی و جهان بینی‌ها اهتمام ورزید. حال آن که علاّمه‌ی جعفری در حوزه‌ی معارف فقهی و حقوقی اسلام نیز همانند سایر عرصه ها باریک بینی‌ها، ژرف اندیشی‌ها و اندیشه های بدیع داشت که اندکی از آن به جامعه عرضه شد (فاطمی، 1379 ، ص205). با توجّه به آثار زیادی که از علاّمه برجای مانده و ضرورت توجّه به علم فقه، جایز است ابتدا اشاره‌ای به فقه و هدف و اهمّیت آن داشته باشیم: فقه در لغت به معنای فهم است، و علم فقه، علمی است که در مورد احکام و تکالیف شرعی عملی مردم گفت وگو می‌کند. به عبارت دیگر فقه عبارت است از: علم به احکام شرعی فرعی از روی دلیل‌های تفصیلی آن‌ها (شهید ثانی، 1376 ، ص10) بنابراین، فقه، مطلق دانستن احکام نیست، بلکه دانستن استدلالی احکام است؛ یعنی دانستن از روی ادلّه و وسایط در اثبات آن‌ها نه وسایط در ثبوت (گرجی، 1375 ، ص7). از آن جا که هدف از قانونگذاری خداوند متّعال، سامّان بخشیدن به زندگی مادّی و معنوی انسان‌ها می‌باشد، فقیه تلاش می‌کند مدلول و معنای واقعی خطابات را که کاشف و حاکی از احکام الهی هستند، به درستی دریابد و بتواند در مقام عمل، عینیت بخش دریافت و ارایه‌ی احکامی‌گردد که آن احکام دایرمدار مصالح و مفاسد واقعی و نفس الامری هستند. فقیه با بهره جستن از ملکه ی اجتهاد، به دنبال آن است که حکم فعل مکلّف را از ادلّه‌ی تفصیلی استنباط کند؛ تا پاسخگوی همه‌ی نیازمندی‌های تکلیفی انسان در زمینه‌های زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در دنیا و زمینه ساز سعادت او در آخرت باشد. تامین عدالت اجتماعی که فلسفه‌ی بعثت انبیاء الهی و ارسال کتب آسمانی است و پیوند دادن آن با اصلاح، تربیت و تزکیّه‌ی فرد و اجتماع، هدف فقه است که فقیه عمر خویش را در پی تحقق آن می‌گذارد. (فیض ، 1389 ، ص18) و البته در این راه مصلحت های اجتماعی و فردی همواره مدنظر فقیهان بوده و به قول امام محمّد غزالی مصالح پنج گانه:

مصلحت دین، مصلحت نفس، مصلحت عقل، مصلحت ناموس، مصلحت مال در سراسر فقه نمود و بروز داشته و همه‌ی احکام و مقرّرات فقه، ضامن حفظ و بقای این مصلحت هاست ( به نقل ازشهید ثانی ، پیشین، ص28).

این نکته به روشنی قابل درک است که علم فقه پس از معرفت خدای تعالی شریف ترین و برترین علوم است؛ زیرا رابطه‌ی علم فقه نسبت به اعمال و رفتار مردم، از هر علم دیگری بیش‌تر و نیرومندتر است. چه، بوسیله علم فقه است که اوامر و نواهی خدای تعالی شناخته و امتثال می‌شوند. و نیز آن چه به وسیله‌ی فقه دانسته می‌شود یعنی احکام و قوانین الهی، پس از معرفت خداوند برترین معلومات است. و در عین حال این فقه است که امور زندگی مردم را سامان بخشیده و مایه‌ی کمال و پیشرفت نوع انسان می‌گردد. برای اهل تحقیق روشن است که فقهاء با تحمّل زحمات طاقت فرسای خویش در طول تاریخ توانستند این میراث گران بها را به سلامت به دست ما برسانند (خوئینی ، 1390 ، ص10) با توجّه به اهمّیت فقه قابل ذکر است که از استاد جعفری دو اثر فقهی در نجف اشرف به نام های الامر بین الامرین و الرضاع که تقریرات درس دو تن از مراجع برجسته ی نجف اشرف است و کتاب منابع فقه رادر سال 1349 ش، ارایه کرده که جلد نخست از رسایل فقهی دربردارنده‌ی یازده رساله‌ی فقهی است که شش رساله‌ی اوّل از کتاب منابع فقه گرفته شده و با اندکی اصلاحات، مجدّدا چاپ شده است. (فاطمی ، 1377 ، ص205). مهم ترین مباحث یاد شده ی استاد شامل: طهارت اهل کتاب ، ذبایح اهل کتاب، عدم انحصار زکات در موارد نه‌گانه ، قاعده‌ی لاضرر و لاضرار ، حلیت و حرمت گوشت انواع حیوانات ، حقوق حیوانات در فقه اسلامی ، کیفر سرقت در اسلام، مقایسه‌ی حقوق بشر از دیدگاه غرب و فقه و حقوق اسلامی ، بحثی درباره امر به معروف و نهی از منکر ، حرمت سقط جنین ، مسؤولیت مدنی ناشی از جرم کودکان بزهکار در فقه و حقوق اسلامی. از آن جایی که اندیشه‌ی فقهی استاد نسبت به سایر دیدگاهایشان کم تر مورد توجّه قرار گرفته این پژوهش سعی دارد به بررسی دیدگاه‌های فقهی ایشان بپردازد.

1-1-1)        سوال اصلی

دیدگاه‌های فقهی علاّمه‌ی جعفری بر چه مبنایی قرار دارد؟

 

1-1-2) فرضیه های تحقیق

1) علاّمه‌ی جعفری دارای اندیشه‌ی فقهی است.

2) علاّمه‌ی جعفری از قواعد فقهی ( به صورت کاربردی ) در موضوعات سوال و موارد مستحدثه استفاده می‌کرد.

3)علاّمه‌ی جعفری با روش فقها مبنی بر بررسی آراء علمای گذشته در درس خارج فقه، میانه ای نداشت.

 

1-1-3) اهداف تحقیق

1-1-8- محدودیت‌ها و مشكلات 14

1-2- بررسی نحوه‌ی فعّالیت شرکت‌های هرمی 15

1-2-1- مفهوم تجارت الكترونیك 15

1-2-2- مفهوم بازاریابی با طرح هرمی 15

1-2-3- پیشینه‌ی شركت‌های هرمی 16

1-2-4- نحوه‌ی فعّالیت شركت‌های هرمی 18

1-2-5- مدافعان و مخالفان بازاریابی شبكه‌ای 18

1-2-6- شگردها و تکنیک‌ها 21

1-2-7- عواقب و آثار حقوقی 21

فصل دوّم:  بررسی فقهی شرکت‌های هرمی

2- بررسی فقهی شرکت‌های هرمی 25

2-1- اقسام شرکت‌ها در فقه 25

2-1-1- شرکت اموال 26

2-1-2- شرکت اعمال 28

2-1-3- شرکت مفاوضه 30

 

2-1-4- شرکت اعتبار (وجوه) 31

2-2- دیدگاه‌های فقهی راجع به شرکت‌های هرمی 34

2-2-1- دلایل قایلان به منع 34

2-2-1-1- غرری بودن 35

2-2-1-2- تدلیس 50

2-2-1-3- جهل به مبیع 59

2-2-1-4- اجبار نسبی برای خرید کالا 59

2-2-1-5- نبود غرض عقلایی 60

2-2-1-6- صوری بودن معامله 61

2-2-1-7- اشکال در عقد 62

یک مطلب دیگر :

2-2-1-8- فعّالیت ربوی 63

2-2-1-9- صدق اکل مال به باطل 65

2-2-1-10- صدق ظلم 71

2-2-1-11- شبهه قمار 72

2-2-1-12- بیع دین به دین 75

2-2-1-13- قاعده لاضرر 76

2-2-2- نگاه کلان به مجموعه فعّالیت شرکت‌های هرمی و عناوین ثانوی 78

2-2-3- دلایل قایلان به جواز 81

2-2-3-1- اصل حلیت 82

2-2-3-2- نمایندگی در فروش 82

2-2-3-3- پرداخت سود به عنوان هبه 84

2-2-3-4- انطباق بر عقد جعاله 85

2-2-3-5- مصالحه 86

2-2-3-6- شرط ضمن عقد 87

فصل سوم:  بررسی حقوقی شرکت‌های هرمی

3- بررسی حقوقی شرکت‌های هرمی 92

3-1- قانون تجارت الکترونیک و مقررات خاص مصوب در ایران 93

3-2- قانون مجازات اخلال‌گران در نظام اقتصادی کشور 94

3-3- قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری 95

3-4- ارزیابی و جمع‌بندی تئوری درآمد‌زای شرکت‌های هرمی از نگاه علم اقتصاد 97

3-5- معیارهای لازم برای مشروع تلقی کردن بازاریابی شبکه‌ای 99

3-6- وضعیت معاملات هرمی از دیدگاه قوانین موضوعه 104

3-6-1- قابلیت فسخ 104

3-6-2- بطلان معامله 105

3-6-2-1- اثر نامشروع بودن قرارداد 105

3-6-2-2- غرری بودن قرار داد 106

3-6-3-3- منع قانونی به جهت مخالفت قرار داد با نظم عمومی و اخلاق حسنه 107

3-6-4- بررسی وضعیت حقوقی شركت‌های هرمی در حقوق ایران 110

نتیجه گیری 119

پیشنهادات 122

فهرست منابع 123

چكیده

1-1-8- محدودیت‌ها و مشكلات 6

1-2- مفاهیم 6

1-2-1- معنای لغوی گنج (کنز) و دفینه 6

1-2-2- معنا و مفهوم اصطلاحی گنج (کنز) و دفینه 8

فصل دوم: کنز در آیات و روایات

2- کنز در آیات و روایات 13

2-1- آیات و روایات کنز 13

2-2- مراد از آیهء کنز چه کسانی هستند؟ 14

2-3- تعیین مقدار در کنز 15

2-4- استقلال کنز از زکات 17

2-4-1- زکات مال التجاره 20

2-4-2- زکات اوراق نقدی 21

2-4-2-1- انواع پول از دیدگاه شهید صدر(ره) 22

2-4-4- کنز و طرفداران آن در صدر اسلام 25

2-4-5- آثار اقتصادی کنز در جامعه 29

2-5- گنج اندوزی از منظر قرآن 31

2-5-1-کنز در قرآن و ارزشگذاری آن 32

فصل سوم: کنز در فقه امامیه

3- کنز در فقه امامیه 41

3-1- منابع خمس 41

3-1-1- مشترکات شیعه و سنی در موارد خمس 50

3-1-1-1- غنایم جنگی 50

3-1-1-2- معادن 50

3-1-1-3- گنج یا دفینه 50

3-2- بررسی فقهی احکام کنز (ثروت) و زراندوزی 51

3-2-1- ادلّۀ وجوب زکات بر اوراق مالیه 55

3-2-2- نظر فقهاء مذاهب اربعه با ادلۀ ایشان 56

 

3-3- دیدگاه فقهای امامیه در خصوص کنز (دفینه یا گنج) 58

3-3-1- دفینه (گنج) 58

3-3-1-1-موضوع‌شناسی خمس گنج 58

3-3-1-2- دیدگاه‌هایی مربوط به مسکوک بودن گنج 59

3-3-1-3- معیار شناخت موضوع 60

3-3-1-4- بیان دیدگاه های فقهای امامیه 61

3-3-2- معدن 68

3-3-2-1- معادن از دیدگاه فقها 71

3-3-2-2- ضرورت طرح دیدگاههای حقوقی دربارۀ معادن 72

3-3-2-3- نظریات فقهی دربارۀ معادن 73

3-3-2-4- ردّ دلایل و قول به اشتراک معادن 85

3-3-2-5- راههای ثبوت حق ویژه در معادن 87

3-3-2-6- سرچشمۀ حق ویژه در معدن و حکم خمس  آن 88

3-3-3- غوض و گنج دریایی 89

3-3-3-1- موضوعشناسی جواهر دریایی 89

3-3-3-2- نصاب معدن دریایی 91

3-3-3-3- عنبر 93

3-3-3-4- ثروتهای دریایی 95

3-3-3-5- تعیین موضوع خمس در ثروتهای دریایی 96

یک مطلب دیگر :

3-3-3-6- سایر نظرات فقهی 97

3-3-4- نصاب در گنج 100

3-3-5- ویژگیهای مشترک معدن، گنج و جواهر دریایی 108

3-3-6- پاسخ تعارض روایات خمس گنج با روایات انفال 111

فصل چهارم: کنز در حقوق ایران

4- کنز در حقوق ایران 116

4-1- قوانین مربوط به گنج، معدن و حفر 116

4-2- قوانین جزایی حوزه میراث‏فرهنگی‏ 123

نتیجه گیری 131

پیشنهادات. 132

فهرست منابع 136

چكیده

گنج (دفینه) مالی است که در زمین، درخت، کوه یا دیوار پنهان باشد و کسی آن را پیدا کند و طوری باشد که به آن گنج گویند. اکثر فقها بر این حکم که بیان کننده تعریفی از گنج است اتفاق نظر دارند. “کنز به معنی روی هم نهادن مال و نگهداری آن است و در اصل این لغت از کنز خرما گرفته شده و زمان آن فصلی است که در آن خرما ذخیره می‌‌شود. و “یکنزون”  در آیهء کنز به معنی ” یدخرون” و در آیهء ” لولا انزل علیه کنز” به معنی مال عظیم است.” در اصطلاح حقوق مدنی مالی است که در زمین یا بنائی دفن شده و برحسب اتفاق و تصادف پیدا شود. ماده 173 قانون مدنی دفینه (و به اصطلاح فقهی ، کنز) با «لقطة» موارد مشترکی پیدا می‌کند. گنج به مالی اطلاق می شود که در زمین، کوه، دیوار و … پنهان باشد و در صورت رسیدن قیمت آن به حد نصاب باید خمس آن مال را پرداخت کرد تا بتوان آن مال را تملک کرد و در صورت به حد نصاب نرسیدن برای تصاحب آن حتی نیاز به پرداخت خمس هم نیست. این نوع نگاه به گنج در مسایل فقهی و رسالات توضیح المسایل می تواند مشکلاتی را در زمینه مقابله با تاراج میراث فرهنگی کشور عزیزمان به وجود آورد؛ جا دارد در عصر حاضر که اهمیت آثار میراث فرهنگی بر همگان روشن است و مبین فرهنگ اصیل و کهن کشورمان می باشد؛ مسئولین ذیربط با تعامل بیشتر با آیات عظام سعی در اصلاح و گرفتن و گرفتن استفتائات جدید در این زمینه داشته باشند تا بتوان قاطعیت عمل بیشتر و با صلابت تری را در مقابل تاراج فرهنگ کشورمان داشته باشیم.

واژگان کلیدی: حقوق ایران، فقه امامیه، کنز، گنج، مال اندوزی.

مقدمه

در خصوص کنز، گنج یا دفینه معانی متفاوتی وجود دارد به عنوان مثال کنز اسم مالی است که در ظرفی نگهداری می شود و گفته شده که کنز، مالی است که دفن شده است. گنج (دفینه) مالی است که در زمین، درخت، کوه یا دیوار پنهان باشد و کسی آن را پیدا کند و طوری باشد که به آن گنج گویند. در اصطلاح حقوق مدنی مالی است که در زمین یا بنائی دفن شده و برحسب اتفاق و تصادف پیدا شود. کنز به معنی روی هم نهادن مال و نگهداری آن است. کنز یعنی مالی که زکاتش داده نشده باشد، هرچند روی زمین باشد. اما در همه موارداستعمال این کلمه یک معنی نهفته است و آن نگهداری و ذخیره مال و خودداری از آن است که در میان مردم جریان پیدا کند و زیادتر شود و انتفاع از آن عمومی‌تر گردد، یکی از آن با دادنش منتفع گردد و دیگری با گرفتن آن و سومی با عمل کردن روی آن. و این عمل یعنی کنز و ذخیره مال، در سابق به صورت دفینه کردن آن صورت می‌گرفته و چون بانک و مخازن عمومی در کار نبوده ناگزیر می‌شدند برای آن که سوء قصدی بدان نشود آن را در زمین دفن کنند.

داهمیت بحث کنز در آن است که چه به معنای زراندوزی و چه به معنای دفینه باشد، موجب می گردد که بحث تفاوت طبقاتی ایجاد گردد و اشخاص به مالی دست یابند که برای به دست آوردن آن هیچ زحمتی متحمل نشده اند و این جای بحث دارد.

در زمان حاضر بحث دفینه و گنج نسبت به گذشته تفاوت هایی کرده است. در قوانین جاری حکومتی هرگونه بهره برداری از دفینه ممنوع است چرا که بحث منافع و منابع ملی دارای اهمیت فراوانی است و نسبت به منافع اشخاص مهم تر است.

در این پایان نامه قصد داریم بحث زر اندوزی، گنج و دفینه را به طور دقیق از منظر فقهای امامیه و قوانین موضوعه مورد بحث و بررسی قرار دهیم.

1-1- طرح تحقیق

1-1-1- بیان مسأله

گنج به مالی اطلاق می شود که در زمین، کوه، دیوار و . . . پنهان باشد و در صورت رسیدن قیمت آن به حد نصاب باید خمس آن مال را پرداخت کرد تا بتوان آن مال را تملک کرد و در صورت به حد نصاب نرسیدن برای تصاحب آن حتی نیاز به پرداخت خمس هم نیست . این نوع نگاه به گنج در مسایل فقهی و رسالات توضیح المسایل می تواند مشکلاتی را در زمینه مقابله با تاراج میراث فرهنگی کشور عزیزمان به وجود آورد؛ جا دارد در عصر حاضر که اهمیت آثار میراث فرهنگی بر همگان روشن است و مبین فرهنگ اصیل و کهن کشورمان می باشد؛ مسئولین ذیربط با تعامل بیشتر با آیات عظام سعی در اصلاح و گرفتن استفتائات جدید در این زمینه داشته باشند تا بتوان قاطعیت عمل بیشتر و با صلابت تری را در مقابل تاراج فرهنگ کشورمان داشته باشیم.

در این پایان نامه بر‌آنیم تا به بررسی بحث گنج (دفینه) از منظر فقه امامیه و حقوق ایران بپردازیم.

2-1- ولایت از دیدگاه قرآن. 17

2-2- ولایت از دیدگاه معصومین علیهم السلام. 19

2-3-  انواع ولایت.. 21

2-3-1- ولایت تشریعی: 21

2-3-2- ولایت تكوینی: 23

2-3-3- ولایت اصلیه و ولایت ظلیه: 24

2-3-4- ولایت « بالذات» و « بالعرض» : 26

2-4-تعریف عدالت : 28

2-5- شرایط و صفات رهبری.. 29

2-5-1- کنترل قانونی رهبر. 30

2-5-2- خبرگان و رهبری در قانون اساسی.. 30

2-6-  اختیارات ولی فقیه. 32

2-7- دلایل فقها  بر ولایت فقیه و حدود و اختیارات او 34

2-7-1- اقامه ی نمازجمعه. 39

2-7-2- تولیت اخماس و زکوات و انفال. 39

2-7-3- اقامه ی حدود. 40

2-8-  فرق ولی مطلق با دیکتاتوری.. 41

فصل سوم:قلمرو ولایت فقیه براحکام شرعی

3-1- قلمرو اختیارات رهبری در احكام شرعی.. 43

 

3-2-  ولی فقیه و احكام شرعی.. 47

3-3- حوزه ی اختیارات ولی فقیه در احكام شرعی.. 49

3-4- ولایت فقاهت از منظر فقها 54

3-4-1- شیخ کلینی: 54

3-4-2-ابن جنید اسکافی.. 55

3-4-3- شیخ صدوق متوفای (380هـ.ق) 55

3-4-4-علّامه حلی متوفای 726هـ.ج. 56

3-4-5- شیخ مفید متوفای سال (413هـ.ق) 58

3-4-6- شیخ الطائفه ابوجعفر طوسی متوفای (460 هـ.ق) 60

3-4-7- قطب الدین راوندی متوفای سال (573هـ.ق) 61

3-4-8- محمد بن ادریس حلّی.. 62

3-4-9- محقق حلّی.. 63

3-4-10- شیخ مرتضی انصاری (متوفای 1281 هـ .ق) 64

3-4-10-1-استدلال شیخ بر مقبوله، برای اثبات ولایت فقیه. 67

3-4-10-2-استدلال شیخ بر روایت اسحاق بن یعقوب.. 68

3-4-10-3-بررسی کلام شیخ اعظم در کتاب القضاء 70

3-4-10-4-کلام شیخ انصاری در باب ولایت فقیه در کتاب الخمس… 72

3-4-10-5-کلام شیخ انصاری در باب ولایت فقیه در کتاب الزکات.. 73

3-4-11- آیت الله العظمی بروجردی.. 

یک مطلب دیگر :

 

چگونه اینترنت موبایل (GPRS) گوشی خود را فعال کنید …

74

3-4-12-حضرت امام خمینی(ره) 77

3-4-13-شهید اوّل. 81

3-4-14-شهید ثانی.. 82

3-5-  اختیارات ولی فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی.. 83

3-5-1- اصل یکصد و دهم وظایف و اختیارات رهبر: 83

3-6- ولی فقیه و قانون اساسی.. 85

3-7- ولایت فقیه و ولایت مقیده 86

3-8- مشخصات حكومتی كه بر اساس امور حسبیه شكل می گیرد. 88

3-9- نقش مردم در حاكمیت ولایت مطلقه فقیه. 91

3-10- مردمی بودن حكومت از دیدگاه امام خمینی(ره) 94

3-11- حدود و اختیارات ولی فقیه از دیدگاه امام خمینی(ره) 96

3-11-1- ادله ی ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینی(ره) 97

3-11-1-1- دلیل عقلی.. 97

3-11-1-1-1- احکام اسلامی صرفاً عبادی نیست.. 98

3-11-1-2- لزوم تشکیل حکومت اسلامی.. 98

3-11-1-3- ویژگی های حاکم اسلامی.. 99

3-11-1-4- لزوم تشکیل حکومت بر فقها 100

3-11-1-2- ادله ی نقلی.. 100

فصل چهارم: عدالت و ولایت فقیه

4-1- عدالت از منظر امام علی.. 103

4-2- سیاست های اجتماعی: 107

4-2-1- عدالت اجتماعی: 108

4-2-2- پاسداری از حقوق مردم: 109

4-2-3- لزوم بهره وری همسان مردم از اموال عمومی: 110

4-2-4- امتیاز دادن به نزدیکان هرگز: 111

4-2-5- حقگرایی،‌ نه شخصیت گرایی: 111

4-2-6- قانون گرایی: 112

4-2-7- ولایت مطلقه و حقوق ملت: 113

4-2-8- گزینش کارگزاران شایسته و توانمند: 114

4-3- عدالت در شریعت اسلام. 116

4-3-1- برخورد با متخلفین؛ 119

4-4- عدالت در قرآن. 121

4-5- ولی فقیه مجری عدالت.. 126

1-1-8- محدودیت‌ها و مشكلات 8

1-2- مفاهیم 8

1-2-1- معنای لغوی «بغی» 8

1-2-2- معنای اصطلاحی بغی 9

1-2-3- تعریف بغی از منظر مذاهب خمسه 11

1-2-3-1- تعریف بغی در فقه امامیه 11

1-2-3-2- مذهب حنفی 13

1-2-3-3- مذهب شافعی 14

1-2-3-4- مذهب مالکی 14

1-2-3-5- مذهب حنبلی 15

1-3- پیشینۀ تاریخی بغی 15

1-3-1- عصر رسول خدا (ص) 16

1-3-2- دوران خلفای سه گانه 18

1-3-2-1- خلیفۀ اوّل 18

1-3-2-2- خلیفۀ دّوم 18

1-3-2-3- خلیفۀ سوّم 18

1-3-2-4- دوران امیرالمؤمنین علی(ع) 19

1-4- مستندات جرم بغی 27

1-4-1- قرآن 27

1-4-2- روایات 31

 

1-4-3- اجماع 31

1-4-4- عقل 32

فصل دوم: بغی از منظر مذاهب خمسه

2- بغی از منظر مذاهب خمسه 34

2-1- دیدگاه فقهای امامیه در خصوص بغی 35

2-2- دیدگاه فقهای اهل سنت در خصوص بغی 38

2-3- اختلاف نظر فقهای امامیه با اهل سنت در تعریف بغی 40

2-4- شرایط تحقق جرم بغی 40

2-5- ارکان مادی و معنوی بغی 45

2-5-1- اجزای رکن مادی 45

2-5-2- رکن معنوی بغی در اسلام 50

2-6- اقسام بغی 50

2-6-1- منافقین (توطئه‌گران) 51

2-6-2- مفسدین (اخلالگران) 52

2-6-3- مبطلین (ستیزه‌گران گمراه) 52

2-6-4- حرکت‌های مسلحانه به منظور سرنگونی حکومت اسلامی 52

2-6-5- حرکت مسلحانه به منظور سرنگونی حاکم اسلامی 52

2-6-6- حرکت غیر مسلحانه به منظور سرنگونی حاکم ( شورش‌های عقیدتی): 53

2-6-7- شورش‌های سیاسی 54

یک مطلب دیگر :

2-6-8- شورش‌های قومی یا طایفه‌ای علیه یکدیگر: 54

2-6-9- شورش اقلیت‌های مذهبی 56

2-6-10- شورش فرق ضالّه 57

2-7- عدم اجرای مجازات بغی 57

2-7-1- مدارا با بغات 59

2-7-2- مسئولیت در برابر اعمال ارتکابی 62

2-8- احکام باغیان 65

2-8-1- احکام برخورد با باغیان 65

2-8-2- 1- قبل از اقدام به جنگ 66

2-8-2-2- بعد از اقدام به جنگ (شورش مسلحانه) 69

فصل سوم:  جرم سیاسی یا بغی از دیدگاه حقوقی

3-1- ضوابط تشخیص جرم سیاسی 82

3-2- دیدگاه حقوقدانان پیرامون جرم سیاسی 84

3-3- مصادیق جرم‌سیاسی 87

3-3-1- مصادیق جرم سیاسی در لایحه پیشنهادی قوه قضائیه 88

3-3-2- مصادیق جرم سیاسی در لایحه پیشنهادی هیات دولت 89

3-3-3- مصادیق ذکر شده در مصوبه غیر نهایی مجلس شورای اسلامی 90

3-4- شیوه دادرسی 91

3-4-1- حضور هیات منصفه در جلسه دادرسی 92

3-4-2- معافیت مجرمین سیاسی از استرداد 93

3-4-3- علنی بودن دادرسی 95

3-4-4- مراجع اختصاصی رسیدگی به جرایم سیاسی 95

3-5- مجازات در حقوق 99

3-5-1- مجازات مجرمین سیاسی از راه  تعزیر 99

3-5-2- مجازات مجرمین سیاسی از راه کیفر افساد فی الارض 100

3-5-3- امتیازاتی که مجرمان سیاسی از جهت تحمل مجازات از آن برخوردارند: 101

3-6- بررسی ماده 186 قانون مجازات اسلامی 103

3-7- ماهیت مجازات  جرم بغی 104

3-7-1- مقایسه حقوق موضوعه با فقه جزایی اسلام 105

3-8- نتیجه فصل 106

4- نتیجه گیری 109

فهرست منابع 110

چكیده

1-2-2 : تعریف حقوقی از کرامت انسانی 10

1-2-3: مبانی نظری کرامت ذاتی انسانی 11

1-2-3-1: نظریه حقوق فطری یا طبیعی 11

1-2-3-2: نظریه اصالت فرد(فرد گرایی) 12

1-2-3-3 : نظریه «خود مختاری اخلاقی» کانت 14

1-2-3-4: نظریه کرامت مبتنی بر وحی 15

1-2-3-5: تاریخچه پیدایش و تکوین اندیشه کرامت انسانی 17

1-2-4 :رویکردهای متناقض در مورد کرامت انسانی 17

1-2-4-1 :رویکرد ضد فردی و پوزیتوسیتی 18

1-2-4-2:رویکرد دینی کلاسیک وسنتی 19

1-2-4-3: رویکردروشنفکری دینی 22

1-2-4-4: رویکرد حقوق بشری وسکولار 23

1-2-5 : کرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران 28

1-2-5-1: حقوق مدنی و آزادیهای سیاسی 30

1-2-5-2:حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 39

1-2-5-3:محدودیتهای مربوط به حقوق و آزادیهای اساسی 41

1-2- 5-4 : قوانین و مقررات عادی 43

1-2-5-5: انعکاس برخی حقوق و آزادیها در قوانین عادی 43

1-2-6:برخی از نهادهای قانونی در زمینه نظارت برحقوق افرادملت درقانون اساسی 45

فصل دوم: کرامت انسانی در حقوق کیفری شکلی با گذری به قوانین ماهوی

2- کرامت انسانی در حقوق کیفری شکلی با گذری به قوانین ماهوی 50

2-1 : حقوق کیفری 50

2-1-1: جایگاه حقوق کیفری 51

2-1-2: محتوای حقوق کیفری و موضوع های مختلف احکام آن 51

2-1-3: حقوق کیفری عمومی 52

2-1-4 : حقوق کیفری اختصاصی 52

2-1-5 : آئین دادرسی کیفری 52

2-1-6 : علم اجرای احکام کیفری (کیفرشناسی) 53

2-1-7 : حقوق شکلی 53

2-1-8 : حقوق ماهوی 53

2-2:جایگاه ونقش کرامت انسانی درحقوق کیفری شکلی 54

2-2-1: کرامت انسانی و مشروعیت نظام عدالت کیفری 55

2-2-2: کــرامت انسانی و ضرورت قانونمند کردن محدودیت حقوق و آزادی هــای شهروندان 56

2-2-3: کرامت انسانی و جهانی شدن حقوق کیفری 57

2-3: جایگاه کرامت انسانی در حقوق کیفری شکلی ایران 58

2-3- 1 : قانون آیین دادرسی کیفری وحقوق شهروندی 58

2-3-2 : قانون تشکیل دادگاهای عمومی وانقلاب (1373) 60

2-3-3: آئین نامه اجرائی سازمان زندان ها واقدامات تأمینی وتربیتی کشور 61

2-4 : آثار و مقتضیات کرامت انسانی در حقوق کیفری شکلی 64

2-4-1 : تعریف شکنجه و ممنوعیت آن 64

2-4-2 : ممنوعیت اعمال مجازات های خود سرانه 65

2-4-3 : ضمانت اجرای حقوقی مجازات هایی که به طور خودسرانه بر متهم اعمال می شود. 66

2-4-4: لزوم رعایت اصل برائت 66

2-4-4- 1: مفهوم اصل برائت 67

2-4-4-2 : آثار اصل برائت کیفری در ارتباط با حقوق دفاعی متهم 67

2-4-4-3: اهداف اصل برائت 68

2-4-4-4 : لزوم احترام به کرامت انسانی 68

2-4-4-5 : حق داشتن وکیل مدافع 69

2-4-4-6 :اصل برائت در ارتباط با حقوق آزادی متهم 69

2-5 : لزوم رعایت دادرسی عادلانه 70

2-5-1 : تعریف دادرسی عادلانه 70

2-5-2 :وجود دادگاههای صالح ، مستقل وبی طرف 71

2-5-3 : تساوی افراد در برابر قانون ودادگاه 71

2-5-4: علنی بودن دادرسی 72

2-5-5 : رسیدگی در یک مدت معقول 72

2-5-6 : لزوم رسیدگی توسط قضات صالح و متخصص 73

2-5-7 :قابل تجدید بودن آراء صادره از دادگاه های بدوی 74

 

2-6: جایگاه ونقش کرامت انسانی درحقوق کیفری ماهوی 75

2-6- 1 : جایگاه ونقش کرامت انسانی در تحولات حقوق کیفری ماهوی 76

2-6-2:جایگاه ونقش کرامت انسانی در تفسیر قواعد حقوق کیفری ماهوی 78

2-6-3:کرامت انسانی ومشروعیت نهادهای حقوق کیفری ماهوی 80

2-6-4: کرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران 81

2-6-4-1:مقررات حمایتی قانون اساسی درارتباط با موضوع کرامت انسانی درحقوق ملت 82

2-6-4-2:ممنوعیت استفاده ابزاری از زن وایمان به کرامت والاتر او 83

2-6-4-3 :تکلیف دولت در احترام به کرامت ذاتی انسانها 84

2-6-4-4 : احترام به حیثیت و کرامت انسانی در سایر اصول قانون اساسی 84

فصل سوم: بررسی و مقایسه اصول کرامت انسانی درفقه شیعه و حقوق ایران

3-بررسی و مقایسه اصول کرامت انسانی درفقه شیعه و حقوق ایران 87

3-1: قضاوت و آداب و عملکرد قضات  بر مبنای کرامت انسانی در فقه شیعه 87

3-1-1: صفات قاضی وآنچه که مناسب قضاوت می باشد 88

3-1-2 : شرایط قاضی 89

3-1-3 : نقش  قضات در کرامت انسانی 90

3-1-4 : شرایط دعوی جهت استماع توسط قاضی 92

3-2 : تطبیق و بررسی اصول مهم کرامت انسانی در فقه شیعه و حقوق 94

3-2-1: رعایت مساوات 94

3-2-2: رعایت بی طرفی قضائی 95

3-2-3: رعایت حقوق متهم 95

3-2-4: استماع اظهارت طرفین 96

3-2-5: یکسان نگری در دادگری 96

3-2-6: مساوات در اجرای حکم 97

3-2-7 : صدور حکم به حق و عدم تاخیر در آن 97

3-2-8:حق بهره مندی از وکیل 98

3-2-9: حق داشتن وکیل در قوانین شکلی ایران 100

3-2-10 : حق واخواهی برای متهم غایب 101

3-2-11: حق واخواهی از احکام در قوانین شکلی 102

یک مطلب دیگر :

3-3 :اصل برائت در فقه و حقوق- آثارونتایج اصل برائت واستثناء برآن 102

3-3-1: قوانین ملی 103

3-3-2: آثار و نتایج اصل برائت 105

3-4: تطبیق شکنجه درفقه و حقوق 106

3-4-1 : شکنجه درفقه و حقوق 106

3-4-1-1- تعریف و جایگاه بحث شکنجه در فقه 106

3-4-1-2- جایگاه بحث شکنجه درفقه 107

3-4-1-3- حکم شکنجه از منظر فقهی 108

3-4-1-4- دلایل ممنوعیت وحرمت شکنجه 109

3-4-2: ممنوعیت شکنجه در قوانین جمهوری اسلامی ایران 111

3- 5: علنی بودن دادرسی 113

3-5-1: درء حد به شبهه 114

3-5-2 : اهتمام به حال زندانیان 115

3-5-3: حق تجدیدنظرخواهی 116

3-6 : رعایت کرامت انسانی در مبحث شهادت 118

3-6- 1: شرایط شاهد در فقه شیعه 118

3-6-2 : رعایت کرامت انسانی در مستند شهادت 120

3-6-3 : وجوب تحمل شهادت و ادای آن 120

3-6-4:  نحوه اثبات حقوق با شهود 121

3-6-4-1: کرامت انسانی در رجوع از شهادت 122

3-6-4-2: شهادت دروغ 123

3-6-4-3 : پذیرش شهادت ازمنظر کرامت انسانی در فقه شیعه 124

3-6-4-4: برخورد با شهود بر مبنای کرامت انسانی 124

3-6-4-5 :تطبیق موارد فقهی مبحث شهادت با قوانین شکلی ایران 125

3-7: کرامت انسانی در حدود اسلامی 126

3-7- 1 : تعریف حد زنا 126

3-7-1-1: کرامت انسانی در ادله اثبات زنا 127

3-7-1-2 :اقامه بینه 128

3-7-1-3: علم قاضی 130

3-7-2: کرامت انسانی درنحوه اجرای حد زنا 130

3-7-2-1: بررسی کرامت انسانی در فتاوای فقهی مقام معظم رهبری در مبحث زنا 131

3-7-3: کرامت انسانی در حد لواط در فقه شیعه و تطبیق با قانون مجازات اسلامی 132

3-7-4: رعایت کرامت انسانی در حد قذف در فقه شیعه 133

3-7-5 : کرامت انسانی در حد مسکر و بررسی موضوع در قوانین شکلی 135

3-7-6: کرامت انسانی درحد سرقت از نظر فقه شیعه و قوانین شکلی 137

3-7-7 :کرامت انسانی در مبحث دفاع مشروع در فقه شیعه وقوانین شکلی 139

3-8:رعایت کرامت انسانی درمبحث قصاص نفس وشرایط آن در فقه شیعه وقوانین شکلی 140

3-8- 1: شرایط قصاص 141

3-8-2: مساوی بودن در دین 141

3-8-3: نبودن رابطه ابوت 142

3-8-4: برخورداری ازعقل کامل 142

3-8-5 : مقتول باید مستحق کشتن نباشد 142

3-8-5-1 : قصاص عضو 143

3-8-5-2: شرایط قصاص عضو 144

نتیجه‌گیری 145

پیشنهادات 148

منابع 150

 

چکیده:

 

1-7-3- مفهوم حقوقی طلاق 11

1-8- مبنای طلاق در قانون 12

1-9- تمایز طلاق از مفاهیم مشابه 13

1-9-1-تمایز طلاق از مفاهیم مشابه 13

1-9-1-1-تمایز طلاق با جدایی در ظهار 13

1-9-1-2-تمایز طلاق با جدایی در لعان 14

1-10-تحولات تقنینی طلاق 15

1-10-1- دوره حاکمیت تشریع فقهی طلاق 15

1-11- طلاق ناپسندترین حلال‌ها 16

1-12- منابع فقهی و روش حاکم بر آن در حقوق طلاق 17

1-13- ابواب العدد 21

1-14- دوره حاکمیت قانون 22

1-14-1- آغاز این دوره 22

1-14-2- منابع قانونی مربوط به طلاق از آغاز تاکنون 22

1-15- ماهیت شناسی و انواع طلاق در فقه و حقوق ایران 24

1-15-1- مفهوم فقهی طلاق و انواع آن در فقه 24

1-15-2- مفهوم حقوقی طلاق و انواع آن 25

1-16- ضرورت طلاق 25

1-17- انواع طلاق در قوانین ایران 26

1-17-1- طلاق قضایی 26

1-18- انواع طلاق در قانون مدنی 29

1-19- انواع طلاق در فقه 29

1-19-1- طلاق سنت: 30

1-19-1-1- آثار طلاق سنت 30

1-19-2- طلاق عده 31

1-19-3- شرایط محلل 32

1-19-4- طلاق غایب 33

1-19-5- طلاق غلام 34

1-19-6- طلاق معتوه 34

1-19-7- طلاق غیر مدخوله بها 34

1-19-8- طلاق حامل 36

1-19-9- طلاق زنی که به سن حیض نرسیده و طلاق یائسه 36

1-19-10- طلاق اخرس 36

فصل دوم: مبانی اختیار طلاق

2- مبانی اختیار طلاق 39

2-1- دلایل واگذاری اختیار طلاق به مرد و عدم واگذاری آن به زوجه 39

آیات 39

2-2- روایات 43

2-3- اجماع 46

2-4- خصایص روحی و جسمی زن 49

2-5- جلوگیری از تضییع حقوق زوج 52

2-6- مقتضیات زمان و مکان و تأثیر آن در اختیار طلاق زوجه 53

2-7- لزوم رعایت مقتضیات زمان و مکان 54

2-8- تأثیر تحولات جامعه بر اختیار طلاق زوجه 57

2-9- عدم انفاق 60

2-9-1- استنکاف از پرداختن نفقه 60

2-9-2- روایات 61

2-9-3- عجز از پرداخت نفقه 62

2-10- عسر و حرج زوجه 66

2-11- ترک زندگی مشترک 66

2-12- اعتیاد زوج 67

2-13- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر 71

2-14- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار زوج 73

2-15- ابتلای زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج 75

2-16- بررسی امکان ایجاد حق طلاق برای زوجه، با تحقق نشوز زوج بدون وجود عسر و حرج 79

2-17- وظایف زوج در مقابل زوجه 79

2-17-1- انفاق 79

2-17-2- آمیزش جنسی 80

 

2-17-3- مضاجعت 80

2-17-4- حسن معاشرت 81

2-17-5- ضمانت اجرای نشوز زوج 81

2-17-6- تعزیر و تأدیب زوج توسط حاکم 81

2-18- الزام شوهر به طلاق زوجه 82

2-18-1- عدم انفاق 82

2-18-2- ایلاء 82

2-18-3- ترک روابط زوجیت بیش از 4 ماه 83

2-19- قاعده لاضرر 83

2-19-1- مفاد قاعده لاضرر 84

2-20- بررسی ماهیت نشوز زوج 85

فصل سوم: فرایند دادرسی طلاق در حقوق ایران

3- فرایند دادرسی طلاق در حقوق ایران 88

3-1- مقدمه 88

3-2- طرح اولیه دعوای طلاق 88

3-3- مشکلات وکالت زوج به زوجه برای طلاق خود 90

3-4- دادگاه صالح 91

3-5- اهم ایرادات بر فرآیند دادرسی کنونی طلاق 92

3-5-1- طولانی بودن دادرسی طلاق 92

3-5-2- دشواری طلاق برای زنان 92

3-5-3- تشریفات صوری 92

3-5-4- عدم وقوع دادرسی صحیح مورد نظر شرع مقدس 93

3-5-5- فوری بودن طلاق‌های توافقی و عدم توجه به حفظ خانواده 93

3-6- تحلیل وضع موجود و آسیب شناسی دادرسی طلاق در حقوق ایران 93

3-6-1- آسیب شناسی ماهوی 93

3-6-2- آسیب شناسی شکلی و ایرادات مربوطه 96

3-6-3- طولانی بودن  دادرسی طلاق 97

3-6-4- عدم توجه به مراقبت‌هایی پس از طلاق 98

یک مطلب دیگر :

3-6-5- فوری بودن طلاق توافقی 99

بحث و نتیجه گیری 105

پیشنهادات 106

منابع 108

چكیده

طلاق به عنوان یکی از معضلات جامعه شناخته می‌شود و در عین حال راه حلی است برای خلاصی و خاتمه یک زندگی ناسازگار، کمتر جامعه­ای است که روزانه با این معضل مواجه نباشد؛کشور ایران نیز از این مسئله مستثنی نیست، البته تفاوت عمده مسئله طلاق در کشور ما با خیلی از کشورهای دیگر دنیا این است که طلاق در کشور ما دارای دو جنبه است، یکی ملهم از فقه اسلامی و ناچار به رعایت مقررات آن است ولو اینکه با شرایط و مقتضیات زمان و مکان هم‌خوانی نداشته باشد، دیگری برگرفته از نیازهای روز جامعه و قوانین عرفی و قواعد جدید جامعه امروزی. تأثیر این دو سبب شده است که یک دوگانگی در قوانین و مقررات ما ایرانیان در بحث طلاق به وجود بیاید که باعث بروز مشکلات عدیده برای خیلی از زوج‌ها و خانواده های آنان گردیده است. هرچند قانون‌گذار به منظور تحکیم بنیان خانواده و جلوگیری از فروپاشی بیشتر خانواده­ها با آمیختن تجربه‌ها و زائیده های فکری خود به مقررات شرعی طلاق، سعی در اصلاح ذات البین زوجین دارای اختلاف،  نموده است، و به حقوق فرزندان نیز توجه نموده و در راستای حفظ آن نیز تمهیداتی اندیشیده لیکن در عمل نه تنها در این زمینه پیشرفتی حاصل نگردیده است، بلکه اختلافات، بیشتر، آمار طلاق‌ها زیادتر، حبس مردان بدهکار مهریه‌ها، بیشتر، فرزندان رها شده، فراوان‌تر و اضطراب و استرس خانواده های طرفین افزون ترگردیده است.

كلید واژه­ها: طلاق، دادرسی، فقه، قانون، مقررات.

 

1-1-           مقدمه

از زمان‌های قدیم به لحاظ اعتقادات و دیدگاه های مذهبی اكثر افراد جامعه‌ی ما، اهتمام خانواده‌ها در امر مهم مباحث خانوادگی اعم از ازدواج و طلاق  و امور مربوط به آن‌ها مثل خواستگاری، مهریه، هدایا، رسوم عروسی‌ها بر رعایت احكام شرع مقدس بود.

به تدریج به علت رشد اجتماعی، تعاملات با اجتماعات دیگر مثل غیر مسلمان‌ها، باز شدن فضای جامعه، تغییرات اقتصادی و عوامل گوناگون دیگر، توقعات جامعه  و خانواده‌ها  بالا گرفت، باعث بروز و افزایش  اختلافات خانوادگی و فاصله گرفتن افراد از مقررات شرع مقدس گردید به نحوی كه در سال‌هایی اخیر مواردی مشاهده شده است كه زن بدون طلاق گرفتن از شوهر و به صرف اختلاف و طولانی شدن جدایی خود و شوهرش مبادرت به ازدواج با مرد دیگری نموده است كه در شرع مقدس بسیار ناپسند و موجب احكام سنگین  مثل رجم می‌باشد. یا مثلاً در خصوص حجاب و رو گرفتن از مرد بیگانه وضعیت كنونی با وضعیت دو دهه پیش‌تر بسیار غیر قابل تطبیق و اسفبار است.

با وجود تشكیل نظام مقدس جمهوری اسلامی و اصلاح مقررات به سمت اسلامی شدن و عدالت بیشتر، نه تنها این‌گونه مشكلات كاهش نیافته‌اند بلكه آمار اختلافات خانوادگی و گریز از احكام شرعی بیشتر و بیشتر شده به همین نسبت معضلات مربوطه نیز پیچیده تر گردیده‌اند.

نگارنده در پی بررسی و نقد مقررات مربوط به طلاق و ایرادات وارده بر آن‌ها با رویكرد فقهی برآمده تا با برجسته نمودن این ایرادات و ارائه پیشنهادات، گامی در جهت اصلاح مقررات طلاق و بهبود آن‌ها و جهت دهی جامعه به سمت عدالت بیشتر و آشنا نمودن دانشجویان رشته های مربوطه با این ایرادات و در نتیجه آگاهی بخشیدن به بخشی از جامعه، برداشته  تا از عواقب خطرناك اطاله‌ی دادرسی در موارد اختلافات زوجین كه بعضاً منجر به خود كشی یا اعتیاد به مخدر‌ها یا تباهی و سرگردانی و بی پناهی زنان و فرزندان آن‌ها می‌شود، جلوگیری كرده باشیم، كه اعتقادمان بر این است كه حتی در زمان حكومت حضرت ولی عصر نیز آگاهی كارگزاران آن بزرگوار به پیچ و خم‌های مقررات جامعه و دخالت عوامل آن حضرت ضرورتی انكار ناپذیر است. مگر نه اینست كه خداوند متعال می‌فرماید: «و من احیاها فکانما احیا الناس جمیعاً» (مائده آیه‌ی32) اشاره به نفس انسانی دارد كه به دنبال اینكه می‌فرماید کسی که یك نفر را به غیر حق بكشد مثل اینست كه همه‌ی مردم را كشته است، این بخش از آیه فوق‌الذکر آمده است كه و کسی كه او را زنده كند (یعنی یك نفر انسان را از مرگ نجات دهد ) مثل اینست كه همه‌ی مردم را زنده كرده است. پس اگر قلم ما، قدم ما و زبان ما فقط و فقط از یك خودكشی ممانعت به عمل آورد آیا مستوجب پاداشی بزرگ نیستیم؟ بالعكس وقتی كه سرنوشت بخشی از مردم جامعه بدست حقوق‌دانان و فقهای جامعه دست‌خوش ناهنجاری‌های قوانین ناپخته و موجب خودكشی حتی یك زن بشود آیا حقوق‌دانان و فقها مشمول بخش اول آیه‌ی مزبور نمی‌شوند؟

در این راستا با استفاده از شیوه‌ی مطالعه‌ی كتب و قوانین مربوطه و تحقیق جزیی میدانی از دادگاه‌های خانواده پایان نامه‌ی در پیش رو تقدیم حقوق‌دانان، فقها، دانشجویان، اساتید و جامعه‌ی اسلامی ایران می‌گردد.

1-2-پیشینه‌ی تحقیق

در باب طلاق، کتاب‌ها و مقالات متعددی نوشته شده، لیکن در آن‌ها بیشتر به توضیحات و توصیفات و صرفاً نظریات علما پرداخته شده و به صورت مستقل، انتقادات که در پی چاره جویی جدی مشکلات مربوط و فارغ از هجمه های احتمالی فقها باشد، دیده نشده ؛این که مردم بدانند طلاق بر چند نوع است و خصوصیات هر نوع چیست؟ و چه آثاری در پی دارد؟ مسلماً علمی نافع است، لیکن آیا این همه علماء مذهبی و حقوقی سال‌های سال در خصوصیات طلاق و احکام آن سخن رانده و بحث کرده‌اند، باعث گردیده است که آمار طلاق کمتر شود؟ یا لااقل زوجینی که اختلاف دارند زودتر به نتیجه قطعی رسیده‌اند؟ و از مشکلات خود بیرون آمده‌اند؟

آیا دانستن اینکه طلاق در دست مرد است و نه در دست زن، مشکلی را حل کرده است؟

بخش عمده ای از کتاب کنز العرفان تألیف فاضل مقداد در خصوص طلاق با اشاره به آیات و روایات، اطلاعات ارزشمندی به متتبع می‌دهد، کتاب آسمانی قران مجید در خصوص طلاق مفصلاً آیاتی در اختیار مسلمین قرار داده است ؛ کتب مهم و مرجع شیعی و اهل تسنن از جمله وسائل الشیعه، غوالی اللئالی، صحیح بخاری، صحیح مسلم و استبصار نیز در این خصوص مفصلاً بحث نموده‌اند، لیکن علیرغم این که تاکنون فقهای بزرگ از این گونه اطلاعات و معلومات ارزشمند بهره های فراوان برده‌اند و سعی نموده‌اند مقررات شرع مقدس را در جامعه به خوبی پیاده نمایند، عملاً مشکلات رفع نشده است، لذا لازم است با ادبیات به‌روز تری سراغ این مباحث رفته و پویایی دین اسلام به خصوص مذهب شیعه را به دنیا ارائه نماییم.

– سؤالات تحقیق

مقررات فعلی طلاق چه تطبیقی با شرع دارد؟

علت لاینحل ماندن اختلافات خانوادگی علی رغم تحولات متعدد قوانین مربوط به طلاق چیست؟

• معنای اصطلاحی اشتباه ………………………………………………………………………………………….. 10

• مقایسه اشتباه با مفهوم خطا ، نسیان ، شبهه و جهل ……………………………………………. 10

  • واژه نسیان ………………………………………………………………………………………………………….. 14
  • واژه خطا ……………………………………………………………………………………………………………… 14
  • واژه سهو ……………………………………………………………………………………………………………… 15

• اقسام اشتباه ………………………………………………………………………………………………………… 16

  • اشتباه حکمی …………………………………………………………………………………………………….. 16
  • اشتباه موضوعی …………………………………………………………………………………………………. 18

فصل دوم: بررسی قتل و انواع آن ……………………………………………………………………………………. 20

2-1- تعریف قتل …………………………………………………………………………………………………………………… 20

2-2- قتل نفس در شریعت اسلام …………………………………………………………………………………………. 21

2-3- انواع قتل ………………………………………………………………………………………………………………………. 22

2-3-1-  قتل عمدی …………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-3-1-1- تعریف های فقهی ………………………………………………………………………………………………. 23

2-3-1-2- تعریف های حقوقی ……………………………………………………………………………………………. 26

2-3-1-3- تعریف قانونی ……………………………………………………………………………………………………. 26

2-3-1-4- عناصر تشکیل دهنده جرم ………………………………………………………………………………… 27

2-3-2- قتل شبه عمدی ……………………………………………………………………………………………………… 31

2-3-2-1- تعریف های فقهی ………………………………………………………………………………………………. 31

2-3-2-2- تعریف های حقوقی ……………………………………………………………………………………………. 33

2-3-2-3- تعریف قانونی ……………………………………………………………………………………………………… 34

2-3-3- قتل خطئی محض ………………………………………………………………………………………………….. 35

2-3-3-1- تعریف های فقهی ……………………………………………………………………………………………….. 35

2-3-3-2- تعریف های حقوقی …………………………………………………………………………………………….. 36

2-3-3-3-  تعریف قانونی ……………………………………………………………………………………………………. 37

فصل سوم: تأثیر اشتباه در هدف بر تعیین نوع قتل ………………………………………………………….. 38

3-1- کیفیت تحقق اشتباه ……………………………………………………………………………………………………. 38

3-1-1- قتل ناشی از اشتباه در هدف …………………………………………………………………………………… 39

3-1-1-1- پیشینه تاریخی اشتباه در قتل در قانون …………………………………………………………….. 40

3-1-1-2- اشتباه در هدف یا خطای در اصابت از دیدگاه فقها …………………………………………… 41

3-1-1-3- اشتباه در هدف یا خطای در اصابت از دیدگاه حقوقدانان ………………………………… 42

3-1-1-4- نظر دیوان عالی پیش از انقلاب اسلامی در مورد قتل ناشی از اشتباه در                   هدف………………………………………………………………………………………………………………………………………… 43

3-1-1-5- قتل ناشی از اشتباه در هدف در رویه قضایی پس از انقلاب اسلامی ایران……… 44

3-1-1-6- ادله قائلین به خطای محض  بودن قتل در اشتباه  در هدف …………………………… 45

3-1-1-6-1- قاعده تدرأالحدود باالشبهات …………………………………………………………………………. 45

3-1-1-6-2- حدیث رفع ……………………………………………………………………………………………………….50

3-1-1-6-3- قصد و عدم وقوع …………………………………………………………………………………………. 53

3-1-1-7- ادله قائلین به عمدی بودن قتل در اشتباه در هدف………………………………………….. 54

3-2- تیراندازی ……………………………………………………………………………………………………………………… 61

3-2-1- تیراندازی با سوءنیت مجرمانه ……………………………………………………………………………….. 61

3-2-1-1- برخی استفتائات در تیراندازی با سوءنیت مجرمانه …………………………………………. 64

3-2-2- تیراندازی بدون سوءنیت مجرمانه …………………………………………………………………………. 66

3-2-2-1- برخی استفتائات در تیراندازی بدون سوءنیت مجرمانه ……………………………………. 67

4-1- اشتباه در هویت …………………………………………………………………………………………………………… 70

4-1-1- رویه قضایی پیش از انقلاب اسلامی ……………………………………………………………………….. 70

4-1-2- رویه قضایی پس از انقلاب اسلامی …………………………………………………………………………. 72

4-1-3- اشتباه در هویت در قانون مجازات اسلامی 1370 …………………………………………………. 74

4-1-4- تحلیل ماده 206 ق م ا …………………………………………………………………………………………… 75

4-1-4-1- تعیین هدفی (فیزیکی ) یا هویتی ……………………………………………………………………… 75

4-2- نظر فقها ……………………………………………………………………………………………………………………….. 80

4-2-1- ادله قائلین به شبه عمد بودن قتل در اشتباه در هویت مجنی علیه …………………….. 82

4-2-2- ادله قائلین به عمدی بودن قتل در اشتباه در هویت مجنی علیه ……………………….. 84

4-2-3- تحلیل نظر موافقین و مخالفین عمدی بودن قتل در اشتباه در هویت ……………… 86

4-2-3-1- اشتباه در هویت مجنی علیه با سوءنیت مجرمانه …………………………………………….. 86

4-2-3-1-1- تجری……………………………………………………………………………………………………………. 87

4-2-3-1-2- برخی استفتائات در مورد اشتباه در هویت مجنی علیه با سوءنیت مجرمانه  89

4-2-3-2- اشتباه در هویت مجنی علیه بدون سوءنیت مجرمانه ……………………………………….. 90

4-2-3-2-1- برخی استفتائات در مورد اشتباه در هویت در قتل بدون سوءنیت مجرمانه….. 90

4-2-3-2-2- اشتباه در استحقاق به قتل و تحلیل تبصره 2 ماده 295 ق م ……………………… 91

4-3- لایحه جدید قانون مجازات اسلامی …………………………………………………………………………….. 94

4-3-1- تحلیل لایحه جدید قانون مجازات اسلامی …………………………………………………………….. 96

نتیجه گیری کلی …………………………………………………………………………………………………………………. 100

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 

ضمائم …………………………………………………………………………………………………………………………………… 107

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………. 116

فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………………….. 117

چکیده

 

اشتباه در قتل حالتهای گوناگونی دارد که مهمترین آنها اشتباه در هدف و اشتباه در هویت مجنی علیه می باشد. در اینکه این دو نوع اشتباه مصداق کدام یک از انواع قتل می باشد بین فقها و همچنین بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد که در بحث اشتباه در هدف اختلاف نظر بین قتل عمدی و قتل خطای محض می باشد و در بحث قتل ناشی از اشتباه در هویت مجنی علیه، اختلاف نظر بین قتل عمدی و قتل شبه عمد است.

قانون مجازات اسلامی قتل ناشی از اشتباه در هدف را خطای محض دانسته اما در مورد قتل ناشی از اشتباه در هویت مجنی علیه، سکوت کرده و رویه قضایی آن را شبه عمد می داند. لایحه جدید قانون مجازات اسلامی قتل ناشی از اشتباه در هدف را در صورتی که دیگری در معرض خطر باشد و همچنین قتل ناشی از اشتباه در هویت را عمد می داند .

اصلی ترین هدف این پژوهش بررسی حکم اشتباه در قتل از منظر فقهی و حقوقی می باشد که در این راستا مباحثی چون قتل و انواع آن، اشتباه در هدف و اشتباه در هویت مجنی علیه مورد بحث قرار می گیرد . مهمترین یافته های این پژوهش عبارتند از :

1 – اشتباه در هدف در  قتل بدون سوءنیت مجرمانه ، عمد محسوب نمی شود.

2 – اشتباه در هدف در قتل در صورتی که دیگری در معرض خطر باشد، قتل عمد محسوب می شود.

3 – اشتباه در هویت مجنی علیه در قتل، عمد محسوب می شود.

کلید واژگان: اشتباه ، قتل ، هدف ، هویت، قصد، خطا، عمد.

 

1–1-مقدمه            

از نظر اسلام قتل عمد از بزرگترین گناهانی است که حرمت آن را در قرآن کریم در موارد مختلف مورد تأکید قرار داده است؛ زیرا از دیدگاه اسلام حفظ حیات فرد در جامعه امری ضروری است. پس کسی که مرتکب قتل بی گناهی می شود نه تنها عضوی از اعضای فعال جامعه را از بین می برد بلکه جنایت او موجب ضرر و زیان اولیاء مقتول و اختلال در نظم جامعه نیز خواهد شد ؛ چنانچه در حقوق اسلام کشتن انسان بی گناه معادل کشتن تمام انسانها، تلقی شده است.(مائده/32) اولین جرم و جنایتی که در زمینه قتل در گستره گیتی به وقوع پیوست، قابیل دستش را به خون برادرش هابیل آلوده ساخت.

( فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِیهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الْخَاسِرِینَ  )

«  پس نفس {اماره}اش او را به قتل برادرش ترغیب کرد، و وی را کشت و از زیان کاران شد.»

در حقوق اسلامی قتل نفس از نظر شرعی و مذهبی مذموم و از نظر اجتماعی و اخلاقی ناپسند و عملی غیر انسانی و نابخشودنی است، تا آنجا که طبق نص صریح آیات قرآن و همچنین روایات و اجماع فقها مرتکب چنین عمل شنیعی مستوجب مجازات قصاص است. یعنی همان گونه که با عمل خود موجب از بین رفتن نفس بی گناه یک انسان شده خود نیز به عقوبت همان عمل مبتلا خواهد شد.

یک مطلب دیگر :

اما از آنجا که در جهان بینی اسلامی جایگاه و موقعیت انسان ارزش و احترام ویژه ای دارد و خون مردم و جان آنها بسیار محترم است، از این رو برای اثبات این جرم و مقدمات اجرای مجازات آن یعنی قصاص شرایط دشوار و سختی در نظر گرفته شده است، پس باید تمام این عناصر مورد بررسی قرار گیرد. یکی از مواردی که در شرع و قانون مرتکب آن فاقد مسئولیت کیفری می باشد، اشتباه و خطاست.

در این نوشتار هدف بررسی تأثیر اشتباه بر تعیین نوع قتل می باشد چنانکه تشریح و تبیین جرایم معمول است به بررسی ارکان و عناصر این جنایت پرداخته و در این راه ضمن استناد به منابع فقهی و مواد قانونی در مباحث خود، از فتاوای فقها و نظریات حقوق دانان استفاده خواهد شد.

• طرح تحقیق

بررسی تأثیر اشتباه بر تعیین نوع قتل از منظر فقه امامیه (و حقوق موضوعه)

• بیان مسئله

یکی از مباحث مهم در مجازات قتل، مبحث اشتباه در قتل می باشد که خود دارای اقسام مختلفی است که از مهمترین آنها اشتباه در هدف و اشتباه در هویت مقتول می باشد بدین معنا که کسی به قصد یک نفر گلوله ای شلیک می کند اما به علت عدم مهارت کافی، گلوله به شخص ثالثی برخورد می کند و آن شخص کشته می شود. مثلاً دو نفر در یک محلی در حال حرکت هستند، کسی قصد قتل یکی از این دو نفر را به نحو معینی دارد و گلوله را به طرف این شخص شلیک می کند اما به علت مهارت کافی، گلوله به بغل دستی اصابت کرده و وی را می کشد که این اشتباه، ناشی از اشتباه در هدف یا خطای در اصابت می باشد. چنین اشتباهی که در خارج از ذهن جانی، و در اثر عوامل جسمی او(مانند ضعف دید، لرزش غیر ارادی دستها و ..) و یا عوامل خارجی( مانند تغییر مکان یا تغییر وضعیت پیش بینی نشده فرد مورد نظر در ارتکاب جرم یا فرار آن شخص یا کمانه کردن تیر با وزیدن باد شدید که موجب انحراف مسیر گلوله شود و ..) صورت پذیرفته است، از آن با تعابیر گوناگون دیگر مانند اشتباه در هدفگیری یا اشتباه در عمل نیز یاد کرده اند.

صورت دیگری از اشتباه در قتل، اشتباه در هویت مقتول می باشد بدین معنا که کسی عمداً شخصی را با این اندیشه که شخص مورد نظر اوست مورد هدف قرار می دهد اما پس از کشته شدن متوجه می شود که اشتباه کرده و کسی غیر از شخص مورد نظر در نتیجه اقدامات مادی وی به قتل رسیده است. مثلاً قاتل تصمیم به قتل شخص الف می­گیرد و به سوی او نیز تیراندازی کرده و وی را می کشد، پس از کشته شدن شخص، متوجه می شود. کسی را که مورد هدف قرار داده بود شخص دیگری( مثلاً ب) بوده است که این اشتباه ناشی از اشتباه در هویت مجنی علیه می باشد و از مصادیق اشتباه موضوعی است.

اشتباه قاتل در این مورد نیز ممکن است در اثر عوامل داخلی(مانند اضطراب، هیجان و ..) و یا در اثر عوامل خارجی( مانند موردی که شخص مقتول با فرد مورد نظر قاتل از نظر ظاهری شباهت زیادی دارد) باشد.

قانون مجازات اسلامی در مادة 296 قتل ناشی از اشتباه در هدف را خطای محض دانسته و چنین مقرر می دارد: در مواردی هم که کسی قصد تیراندازی به کسی یا شیئی یا حیوانی را داشته باشد و تیر او به انسان بی گناه دیگری اصابت کند عمل او خطای محض محسوب می شود.

اما این قانون در مورد قتل ناشی از اشتباه در هویت سکوت کرده و رویة قضایی ما چنین قتلی را بنا به فتاوای برخی مراجع عظام تقلید شبه عمد می داند.

در لایحة جدید قانون مجازات اسلامی در بحث اشتباه در هدف واژه کسی که در مادة 296 به کار برده شده بود، حذف گردید و چنین مقرر می دارد: ماده 293: جنایت در موارد زیر خطای محض محسوب می شود:

…3- جنایتی که در آن مرتکب نه قصد جنایت بر مجنی علیه را داشته باشد و نه قصد ایراد فعل واقع شده بر او را، مانند آنکه تیری به قصد شکار رها کند و به فردی برخورد نماید.

تبصره: در مورد بند اخیر هر گاه مرتکب آگاه و متوجه بوده که اقدام او نوعاً موجب جنایت بر دیگری می گردد، جنایت عمدی محسوب می گردد.

اما این لایحه در مورد قتل ناشی از اشتباه در هویت بر خلاف قانون مجازات اسلامی که سکوت کرده چنین مقرر می دارد: ماده 295: اگر کسی به علت اشتباه در هویت، مرتکب جنایتی بر دیگری شود جنایت عمدی محسوب می شود.

• سؤالات تحقیق

سؤال اصلی:

1- سوء نیت مجرمانه یا سوء نیت غیر مجرمانه چه تأثیری در وقوع اشتباه خواهد داشت؟

سؤالات فرعی:

1- ارکان یا عناصرتشکیل دهنده قتل عمد کدامند؟

3- اشتباه در قتل چگونه رخ خواهد داد؟

5- شارع و قانونگذار چه مجازاتی برای مشتبه در قتل پیش بینی کرده است؟

1-1-4- فرضیه های تحقیق

1-  در صورتی که شخص کسی را به اعتقاد مهدور الدم بودن بکشد و این امر بر دادگاه ثابت شود و بعداً معلوم گردد که مجنی علیه مهدور الدم نبوده است، قتل عمد محسوب نمی شود.

2-کشتن شخصی به جای شخص دیگر به علت اشتباه در هویت مجنی علیه، قتل عمد محسوب می شود.

3- کشتن شخصی به جای شخص دیگر به علت اشتباه در هدفگیری، در صورتی که دیگری در معرض بوده و جانی نیز متوجه آن بوده و احتمال وقوع جنایت بر او را پیش بینی می کرده است، قتل عمد محسوب می شود.

 

1-1-5- اهداف تحقیق

اهداف اصلی:

1-2- مفاهیم. 18

1-2-1- انفال.. 18

1-2-2- زکات.. 19

1-2-3-خمس…. 20

1-2-4- مالیات.. 21

1-2-5-  معدن در لغت  فقه و حقوق و مصادیق آن.. 22

1-2-5-1- تعریف معدن در فقه. 23

1-2-5-2 –  تعریف معدن در لغت… 24

1-2-5-3- تعریف معدن در علم معدن شناسی.. 24

1-2-5-4- مصادیق معدن در اصطلاح فقها 25

1-2-5-5-  مصادیق معدن در عرف عام. 26

1-2-6-  انواع معادن در فقه. 27

1-2-6-1- معادن ظاهری.. 27

1-2-6-2-  معادن باطنی (پنهان) 28

– جمع بندی.. 30

فصل دوم: مالكیت خصوصی و عمومی معادن

2- مالكیت خصوصی و عمومی معادن.. 33

2-1- مالکیت خصوصی.. 33

2-1-1- معنا و محدوده مالکیت خصوصی.. 33

2-1-2- جایگاه معدن در تولید ثروت خصوصی.. 33

2-1-3-ابعاد مالکیت خصوصی معادن.. 34

2-1-3-1- نظریه‌‌‌ی کار و تاثیرات آن بر مالکیت خصوصی معادن.. 34

2-1-4- تفاوت آزادی مالکیت خصوصی اسلام با نظام سرمایه داری.. 35

2-1-5-اصالت کار و فرع بودن ابزار و سرمایه در اسلام. 35

2-1-6-نظریه‌‌‌ی فقها در بطلان وکالت و اجاره در استخراج معدن.. 35

2-2-1- آشنایی با مباحات عامه و تصرف مواد معدنی: 36

2-2-1-1- الهام از قرآن.. 36

2-2-1-2- حکم مالکیت عمومی معادن.. 37

2-2-2-نظرات فقها 37

2-2-3- معادن انفال در عصر غیبت و مقهوریت ائمه. 39

2-2-4- بحث روایی.. 39

2-2-5-فتاوای فقهای  شیعه مبنی بر اباحه تصرف  در معادن انفال در عصر غیبت کبری. 40

2-2-6-تعطیل شدن عملی حکم مباحات عامه از خسارات غییبت. 40

– جمع بندی.. 41

فصل سوم: مالكیت دولت اسلامی بر انفال و معادن

3- مالكیت دولت اسلامی بر انفال و معادن.. 44

3-1- گستره حقوقی مالکیّت امام (دولت اسلامی) بر منابع طبیعی.. 44

3-2-فلسفه مالکیت دولتی.. 45

3-2-1- توازن اقتصادی مستلزم مدیریت و نظارت حاکمیت است. 45

3-2-2- اقتصاد سیاسی اسلام. 45

3-2-3- فلسفه مالکیت دولتی معادن از دیدگاه شهید صدر(ره) 46

3-3- مستندات قرآنی مالکیت دولتی بر انفال و معادن.. 47

3-4- مستندات روائی مالکیت امام بر انفال.. 51

3-5- آراء فقهی مبنی بر اثبات مالکیت امام معصوم و حاکم اسلامی بر انفال (که معادن در زمره مهمترین بخش آن‌هاست) 54

3-6- تقسیم بندی آراء‌فقهای  شیعه در رابطه با مالکیت معادن.. 56

3-7- مقتضای‌ مالکیت دولت اسلامی بر معادن.. 57

3-8- مالکیت ولی فقیه بر انفال در عصر غیبت کبری.. 58

3-8-1- نیابت فقیه در عصر غیبت کبری.. 59

3-8-2-ابزار های  مالی حکومت ولی امر مسلمین در عصر غیبت کبری. 60

3-8-3- جاودانه بودن احکام اسلامی تا قیامت… 60

3-8-4- فتاوهای  فقهی مبنی بر نظارت مستمر حاکم اسلامی در بهره‌برداری انفال.. 61

– جمع بندی.. 62

فصل چهارم: خمس معادن

4- خمس معادن.. 65

 

4-1- جایگاه خمس و اهمیت آن.. 65

4-1-1- قرآن.. 65

4-1-2- روایات.. 67

4-2-مصادیقی از مواد معدنی مورد وجوب خمس…. 69

4-3- اعتبار یا عدم اعتبار نصاب در وجوب خمس معادن.. 70

4-4- تعیین نصاب خمس بعد از کسر هزینه. 71

4-5- نصاب معدن قبل یا بعد از فرآوری مواد معدنی…. 74

4-6- نصاب معادن شراکتی.. 76

4-7- نحوه محاسبه خمس…. 76

4-7-1- یك نوع ماده معدنی.. 76

4-8- نصاب خمس انواع معادن.. 78

4-8-1- معادن واقع در اراضی مباح یا مملوک… 78

4-8-2- معادن واقع در زیر آب.. 79

4-8-3- معادن واقع در اراضی مفتوح العنوه 79

4-8-4-حکم خمس معادن غصبی.. 80

4-8-5- حکم خمس معادن اجاره های.. 81

4-9- وجوب خمس بر کلیه معادن و بهره‌برداران.. 81

4-10- حکم منکر خمس…. 83

4-11- خمس معدن از نظر فقهای  اهل سنت… 85

4-11-1-نظریة مذهب حنفی.. 85

4-11-2- نظریه‌‌‌ی مذهب شافعی و مذهب حنبلی.. 86

4-11-3- نظریه‌‌‌ی مذهب مالکی.. 87

– جمع بندی.. 87

–   بحث و نتیجه گیری… 89

–  پیشنهادات… 94

–  منابع.. 95

چکیده

زمین و ثروت‌های  معدنی، اساس و زیربناهای  کلیه‌ی کالاها و منبع تأمین نیازهای  متنوع جوامع بشری است. هدف از تحقیق حاضربررسی تطبیقی احکام معدن در فقه

یک مطلب دیگر :

 

کانال جالب ترین ها - تماشا

 اسلام و حقوق ایران بوده‌که در چهار فصل مورد بررسی قرار‌گرفته. در فصل اول کلیات و مفاهیم و در بخش اول کلیات تحقیق‌،‌  بیان مسئله، ‌سؤال اصلی تحقیق، فرضیه های تحقیق، اهداف تحقیق، جنبه های نوآوری، تاریخچه،‌ نهادهای  متولی،‌ تعریف معدن در قانون و علم معدن شناسی و معادن خارج از شمول پرداخته می‌شود. و در بخش دوم این فصل مفاهیمی چون انفال،‌ زکات،‌ خمس،‌ مالیات،‌ معدن در لغت فقه و حقوق و مصادیق آن در اصطلاح فقها و عرف عام و انواع معادن مورد بررسی قرارگرفته است. در فصل دوم مالکیت خصوصی و عمومی معادن که شامل مالکیت خصوصی،‌  معنا و محدودیت مالکیت خصوصی،‌  جایگاه معدن در تولید ثروت خصوصی،‌ ایجاد مالکیت خصوصی، اصالت کار و فرع بودن ابزار و سرمایه در اسلام و نظریه‌‌‌ی فقها در بطلان وکالت و اجاره در استخراج معدن ، مالکیت عمومی ، آشنایی با مباحات عامه،‌ نظرات فقها، معادن و انفال در عصر غیبت کبری،‌ تعطیل شدن عملی مباحات عامه مورد تحلیل قرار گرفته است. و در فصل‌سوم مالکیت دولت اسلامی بر انفال و معادن،‌ گستره‌ی حقوقی مالکیت امام،‌ فلسفه‌ی مالکیت دولتی،‌ مستندات قرآنی(روایی) مالکیت دولتی بر انفال و معادن، آراء فقهی مبنی بر اثبات مالکیت امام معصوم و حاکم اسلامی‌بر انفال، تقسیم بندی آراء فقهای  شیعه در رابطه با مالکیت معادن، مقتضای  مالکیت دولت اسلامی بر انفال و مالکیت ولی فقیه برانفال در عصر غیبت کبری. در فصل چهارم به خمس معادن که شامل جایگاه خمس و اهمیت آن،‌  مصادیق و اعتبار یا عدم اعتبار نصاب‌مواد معدنی‌مورد وجوب خمس،‌  تعیین نصاب خمس بعد از کسر هزینه،‌  نصاب معدن شراکتی ،‌ نحوه‌ی محاسبه‌ی خمس و وجوب خمس بر کلیه‌ی معادن و بهره برداران پرداخته ایم  و در پایان به نتیجه گیری پرداخته و کمبودها و ابهاماتی که در قوانین و راهکارهای  اصلاح بهبود این قوانین و مقررات پرداخته می‌شود.

کلمات کلیدی:   معدن،‌  انفال،‌  خمس،‌  مالکیت،‌  حقوق ایران.

مقدمه

مواد اولیه و گروه‌های  معدنی موجود در خشکی‌ها،‌  تأثیر و اهمیت زیادی در زندگی اقتصادی بشر دارند. در حقیقت زمین و ثروت‌های  معدنی،‌ مایه اصلی کلیه اشیاء و کالاهای  مورد استفاده بشر می‌باشند از این رو صنایع استخراجی اساس سایر صنایع را تشکیل می‌دهد.

از سوی دیگر مالکیت با نماد تصرف انسان در اشیاء،‌  یکی از ملزومات زیست اجتماعی است که همواره به عنوان یکی از مرزهای  معنوی،‌  مورد توجه و احترام جوامع بشری بوده و در ادوار مختلف تاریخی بسیاری از رفتارهای  اجتماعی ملتها را تعریف و توجیه کرده است.

از سوی دیگر شناور بودن تعریف مالکیت در فرهنگ‌ها،‌  ادوار و جوامع مختلف،‌  دلیل اعتباری بودن این پدیده اجتماعی است. لذا شکل آن بر اساس تکاملی آزمون و خطا دستخوش تغییرات شکلی و بنیادی گردیده است. در مسئله تملک،‌  حقیقت آن است که هیچ یک از اشیاء کاملاً حاصل آفرینش و عمل افراد نیست،‌  بلکه همه چیز،‌ بالذات،‌  حاصل آفرینش بدیع الهی،‌ و نتیجه استقرار حکیمانه در جایگاه تکوین و مبنی بر نظام عمومی آفرینش خاص خود می‌باشد! لذا مالکیت حقیقی منحصر به خالق یکتاست، و حق تصرف یا مالکیت سایرین محدود به حد و مرز تعریف شده ودر شرایع و حیات است. ( جعفر سعیدی، سروش قلم ( مجموعه مقالات آیت الله محمد محمدی گیلانی) ص 539 )

در این میان مالکیت پیامبران و ائمه‌ی معصومین به دلیل قرارگرفتن آنان در موقعیت خاص خلیفه الهی زمین و احراز درجه حجه اللهی در طول مالکیت‌الهی قابل تعریف است. به این معنا که ایشان به اذن خاصه الهیه،‌  قادر به تعریف تکوینی در اشیاء بوده‌اند و خداوند این تصرف ماذون را،‌  نشانه آشکار و کاشف صدق ادعای اتصال به منشأ غیبی برای ایشان قرار داده است. ( این معجزه مالکانه) نیازی به علل و اسباب مالکیت متعارف بشری ندارد و یگانه حد و مرز آن صدور اذن الهی است.

یکی از زمینه های  مورد عنایت مکتب اسلام،‌  بعد اقتصادی در حیات بشری است. برآورده ساختن نیازهای  جسم آدمی ایجاب می‌کند در نظام قانونگذاری اسلام این بعد از زندگی مستقیماً مورد توجه قرار گیرد،‌  زیرا بدون برآورده شدن نیازهای  جسمی امکان پرداختن به نیازهای  روحی که کمال انسان را تأمین می‌کند ممکن نیست.

خداوند مواهب طبیعی را برای برآورده شدن نیازهای  همه انسان‌ها آفریده است و همگان به حکم نیازی که در درون شان به ودیعت نهاده شده،‌  حق بهره‌مندی از امکانات و مواهب زمین را دارند و کسی حق ندارد دیگران را از این نعمت الهی محروم سازد. (والارض وَضَعَها للانام) (سوره مبارکه الرحمن ) یعنی خداوند زمین را برای خلایق آفرید.

در بهره‌برداری از مواهب طبیعی،‌ اکثر مردم عدالت را رعایت نکرده،‌  و به حقوق دیگران تجاوز می‌کنند. حاکم وظیفه دارد زمینه تحقق عدالت را در جامعه در ابعاد گوناگون،‌  از جمله بعد اقتصادی فراهم کند. در نظام قانون‌گذاری اسلام با توجه به مسئولیتی که بر عهده حاکم جامعه نهاده شد،‌ تا جهت تأمین زندگی دنیوی و هدایت و ارشاد معنوی مردم تلاش نماید،‌ ابزارها و امکاناتی در اختیارش گذاشته شده تا بتواند از عهده این امر مهم برآید که انفال و معادن که موضوع مورد نظر ماست از آن ابزارها و امکانات است.

با نگاهی گذرا کیفیت وضع مقررات مالی در فقه اسلام این مطلب به روشنی قابل درک است،‌  ثروت‌های  عمده و کلان زمینی و زیرزمینی به جای  آن که در دست اشخاص باشد. در اختیار دولت اسلامی قرار گرفته تا به نحو متناسب و عادلانه توزیع گردد،‌  چون توانایی‌های  افراد در بهره‌برداری از امکانات طبیعی متفاوت است. عوامل دیگری که گاهی ظلم و بی‌عدالتی در آن نقش دارد،‌  سبب بروز فاصله شدید طبقات می‌شود،‌  مقررات وضع شده تا از شدت اختلافات کاسته شود و تعادل در جامعه برقرار گردد. پس پاره های  از مقررات مالی در نظام قانون‌گذاری اسلام،‌  مستقیماً با هدف جلوگیری از تسلط اشخاص بر منابع مالی و ثروت های کلان جامعه است. پاره های  دیگر درصدد جلوگیری از تکاثر ثروت و تمرکز قدرت در یک نقطه، ‌ و ایجاد تعادل در جامعه است و این دو هدف با امکانات و اختیاراتی که به جامعه داده است،‌  تأمین می‌گردد.

جمهوری اسلامی ایران یکی از غنی‌ترین کشورهای  جهان از لحاظ معادن و ذخایر و تنوع فراونی مواد معدنی است و برای استفاده از این ذخایر و سرمایه عظیم می‌تواند به عنوان اهرمی موثر در جهت تعالی اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی از جمله تکنولوژی،‌‌ صنایع سنگین و سبک،‌‌ صادرات،‌  کارآفرینی و تحقق اهداف پیش بینی شده در قانون اساسی عمل نمود.

بدون شک برخورداری از قوانین و مقررات جامع و کارآمد و همچنین از آنجایی که حقوق،‌‌ ملهم از مقررات شرع مقدس و فقه می‌باشد. استفاده از شیوه های  نوین علمی و فن آوری پیشرفته اکتشاف و بهره‌برداری و مالکیت معادن می‌تواند نقش موثری در افزایش بهره‌وری از معادن و استفاده بهینه از آنها داشته باشند.

چه اینکه با امکانات فنی پیشرفته اگر قوانین کارآمد،‌  قابل اجراء و دقیقی در خصوص موضوع وجود نداشته باشد در عمل بهره‌برداری از معادن مقرون به صرفه نیست و یا در پیچ و خم مکاتبات اداری و ضوابط دست و پا گیر غیرضروری عملیات معدنی متوقف شده یا به سختی پیش خواهد رفت به طوری که هیچ گاه هدف قانون گذار و شرع و دولت را تأمین نخواهد کرد.

از آنجا که مباحث حقوقی مربوط به معادن در کتب و متون حقوقی کمتر پرداخته شده است تکیه و مبنهای  بحث ما در این تحقیق علاوه بر نظرات فقها شیعه و فقه اسلامی قوانین و مقررات موجود و لازم الاجرا در خصوص معادن است که با اتکا به قوانین مزبور،‌ تفسیرهای  قابل ارائه از متون قانونی را بررسی نمود و مشکلات عملی در حین اجرایی قانون را ذکر می‌کنیم و در نهایت در قسمت نتیجه گیری، پیشنهادات،‌  راه کارهای را برای اصلاح یا بهبود قوانین موجود پیشنهاد می‌نماییم.

1-10: روشهای تکثیر ……………………………….. 16

1-10-1: تکثیر جنسی ……………………………….. 16

1-10-2: تکثیر غیر جنسی ……………………………. 17

1-11: هدف ………………………………………. 19

1-12: کشت بافت ………………………………….. 19

1-12-1: انواع کشت بافت ……………………………. 20

1-13: محیط کشت و بررسی اثرات فاکتورهای مختلف در محیط کشت . 20

1-13-1: مواد غیر آلی ……………………………… 21

1-13-2: مواد آلی ………………………………… 22

1-13-3: ویتامین ها ……………………………….. 22

1-13-4: تنظیم کننده های رشد گیاهی ………………….. 23

1-13-4-1: اکسین ها ……………………………….. 23

1-13-4-2:سیتوکنین ها ……………………………… 23

1-13-4-3:جیبرلین ها ………………………………. 23

1-13-4-4:اسید آبسزیک ……………………………… 24

1-13-4-5:اتیلن ………………………………….. 24

1-13-5: عوامل فیزیکی ……………………………… 24

1-13-6: قطعات جدا کشت …………………………….. 25

1-14: چگونگی انتخاب محیط کشت ………………………. 25

1-15: تمایز اندام ……………………………….. 25

1-16: ریز ازدیادی گیاهان از طریق کشت بافت …………… 26

1-17: ریشه زایی …………………………………. 26

فصل دوم: ادبیات وپیشینه پژوهش

2: بررسی منابع ………………………………….. 28

فصل سوم: فرآیند پژوهش

3-1: مواد گیاهی ومحیط کشت استفاده شده ………………. 35

3-2: محلولهای ذخیره وطرز تهیه آنها …………………. 35

3-2-1: طرز تهیه محلول ذخیره عناصر ماکرو …………….. 36

3-2-2: طرز تهیه محلول ذخیره عناصر میکرو …………….. 36

3-2-3: طرز تهیه محلول ذخیره آهن-سدیم ……………….. 37

3-2-4: طرز تهیه محلول ذخیره ویتامین ها ……………… 38

3-2-5: میو اینوزیتول ……………………………… 39

3-2-6: محلول ذخیره هورمونها ……………………….. 39

3-3: تهیه محیط کشت……………………………….. 39

3-4: ریزنمونه مورد استفاده ………………………… 40

3-4-1: ضد عفونی ریز نمونه …………………………. 40

3-5: تعیین بهترین تنظیم کننده رشد ………………….. 43

3-6: اندازه گیری صفات …………………………….. 43

3-7: محیط ریشه زایی ………………………………. 44

3-8: سازگاری گیاهچه ها وانتقال به محیط خاک ………….. 44

3-9: تجزیه داده های آماری …………………………. 44

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1: اثر متقابل هورمونها وبافتها …………………… 46

4-1-1-1: تولید پیازچه در فلس ……………………… 48

4-1-1-2: قطر وطول پیازچه در فلس …………………… 49

4-1-1-3: درصدکالوس زایی در فلس …………………….. 51

4-1-1-4: درصد ریشه زایی در فلس …………………….. 52

4-1-1-5: طول ریشه در فلس ………………………….. 54

4 -1-1-6: درصد تولید جوانه در فلس …………………. 55

4-1-1-7: طول جوانه در فلس …………………………. 57

4-1-2: برگ ……………………………………… 58

4-2-2-1:تعداد پیازچه در برگ ……………………….. 61

4-2-1-2: قطر و طول پیازچه در برگ …………………… 63

4-2-1-7: درصد کالوس زایی در برگ ……………………. 65

4-2-1-3: درصد ریشه زایی در برگ …………………….. 66

4-2-1-4: طول ریشه در برگ ………………………….. 67

4-2-1-5: درصد تولید جوانه در برگ …………………… 68

4-2-1-6: طول جوانه در برگ …………………………. 70

4-3: بررسی ریشه زایی ……………………………… 71

4-4: سازگاری در شرایط in vivo ……………………….. 71

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1: اثر متقابل هورمونها در فلس ……………………. 74

5-2: اثر متقابل هورمونها در برگ ……………………. 78

5-3: نتیجه گیری …………………………………. 82

5-4: پیشنهادات ………………………………….. 83

منابع ………………………………………….. 85

چکیده انگلیسی …………………………………… 90

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول

 

جدول 1-1- عنوان جدول اسامی گل سنبل به زبانهای مختلف دنیا 9

جدول 3-1- محلول عناصر پر مصرف MS با غلظت 10X …………. 36

جدول 3-2- محلول عناصر کم مصرف MS با غلظت 100X ……….. 37

جدول 3-3- محلول ذخیره آهن، ویتامین ها واسید های آمینه 100X 38

جدول 3-4- سطوح مختلف هورمون BA و NAA بر حسب میلی‌گرم در لیتردر محیط کشت MS جهت باززایی…………………………………… 42

جدول 4-1- تجزیه واریانس فلسها …………………….. 46

جدول 4-2- مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه ………….. 47

جدول 4-3-  تجزیه واریانس برگها ……………………. 59

جدول4-4- جدول مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه برگ …….. 60

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار

نمودار4-1- تاثیرتیمار هورمونی برروی تعداد پیازچه حاصل از کشت فلس     48

نمودار4-2- تاثیرتیمار هورمونی برروی قطر پیازچه حاصل از کشت فلس 49

نمودار4-3- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول پیازچه حاصل از کشت فلس   50

یک مطلب دیگر :

نمودار4-4- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد کالوس زایی حاصل از کشت بافت فلس ……………………………………………….. 51

نمودار4-5- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد ریشه زایی حاصل از کشت بافت فلس ……………………………………………….. 53

نمودار4-6- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول ریشه حاصل از کشت بافت فلس     54

نمودار4-7- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد تولید جوانه حاصل از کشت بافت فلس ……………………………………………….. 56

نمودار4-8- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول جوانه حاصل از کشت بافت فلس    57

نمودار4-9- تاثیرتیمار هورمونی برروی تعداد پیازچه حاصل از کشت برگ     62

نمودار4-10- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول پیازچه حاصل از کشت برگ      63

نمودار4-11- تاثیرتیمار هورمونی برروی قطر پیازچه حاصل از کشت برگ      64

نمودار4-12- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد کالوس زایی حاصل از کشت برگ ……………………………………………….. 65

نمودار4-13- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد ریشه زایی حاصل از کشت برگ 67

نمودار4-14- تاثیرتیمار هورمونی برروی طول ریشه حاصل از کشت برگ   68

نمودار4-15- تاثیرتیمار هورمونی برروی درصد تولید جوانه حاصل از کشت برگ ……………………………………………….. 69

نمودار4-16: تاثیرتیمار هورمونی برروی طول جوانه حاصل از کشت برگ   40

 

 

فهرست اشکال

شکل 1-1: ساختمان پیاز …………………………….. 8

شکل1-2: ساقه توخالی گلدهنده سنبل …………………… 10

شکل1-3: ساختمان گل سنبل …………………………… 10

شکل1-4: ساختمان پیاز سنبل …………………………. 11

شکل 1-5: ساختمان گل سنبل از نظر گل آدین……………… 14

شکل 3-1: زمان استفاده از پیازچه سنبل برای کشت بافت…….. 35

شکل3-2: دستگاه مورد استفاده در تهیه محیط کشت …………. 40

شکل3-3: ریزنمونه های فلس ،  برگ و طبق …………….. 40

شکل3-4: مراحل استریل و کشت قطعات ریزنمونه …………… 42

شكل3-5: اندازه گیری طول ساقه ………………………. 43

شکل3-6: اندازه گیری طول و قطر پیازچه ……………….. 43

شکل3-7: اندازه گیری طول ریشه. ……………………… 44

شکل4-1: تعداد پیازچه حاصل از کشت بافت فلس در محیط های BA و NAA 48

شکل4-2: طول و قطر پیازچه حاصل از کشت بافت فلس در محیط های BA و NAA   50

شکل4-3: کالوس زایی حاصل از کشت بافت فلس در محیط های BA و NAA     52

شکل4-4: ریشه زایی حاصل از کشت فلس در محیط های BA و NAA … 53

شکل4-5: طول ریشه حاصل از کشت فلس در محیط های BA و NAA …. 55

شکل4-6: تولید جوانه حاصل از کشت فلس در محیط های BA و NAA 56

شکل4-7: طول ریشه حاصل از کشت فلس در محیط های BA و NAA …… 58

شکل4-8: تعداد پیازچه حاصل از کشت بافت برگ در محیط های BA و NAA   62

شکل4-9: a, b طول و قطر پیازچه حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA 64

شکل4-10: کالوس زایی حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA . 66

شکل4-11: ریشه زایی حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA .. 67

شکل4-12: ریشه زایی حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA .. 68

شکل4-13- تولید جوانه حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA 69

شکل4-14: طول جوانه حاصل از کشت برگ در محیط های BA و NAA .. 70

شکل4-15: ریشه زایی پیازچه ها در محیط کشت حاوی mgl^-15/0NAA . 71

شکل4-16: مراحل مقدماتی سازگار نمودن گیاه به شرایط in vivo. مراحل انتقال گیاهچه از محیط کشت به محیط بیرون f: یک هفته بعد از کشت g: دو هفته بعد از کشت h: یکماه بعد از کشت …………………………… 72

 

 

 

 

 

1-9- محدودیت های تحقیق  10

1-10- واژه شناسی موضوع بحث   11

1-10-1- معنای تشبه  11

1-10-1-1- الفاظ هم معنای با «تشبه»  12

1-10-1-2- التمثیل  12

1-10-1-3- المحاکاه 12

1-10-1-4- الاتباع  12

1-10-1-5- الموافقه  12

1-10-1-6- التأسّی  13

1-11- تشبه در اصطلاح فقها 13

1-12- معنای لغوی کفار 13

1-12-1- معنای كفر در لغت   13

1-12-2- معانی واژه «کفر» در احادیث   13

1-12-3- معنای واژه «کفر» در قرآن  14

1-12-4- کفر در اصطلاح فقها 15

1-13- معنای اصطلاحی كفار 16

1-14- اسلام  18

1-14-1- اسلام از نظر لغوی  18

1-14-2- اسلام از نظر اصطلاحی  18

1-15- نفی سبیل  20

1-15-1- بررسی واژه نفی سبیل در لغت   20

1-15-2- بررسی واژه‌ی سبیل در قرآن کریم  21

1-15-3- نفی سبیل از نظر اصطلاحی  21

1-16- تهاجم فرهنگی  21

1-16-1- تهاجم فرهنگی از نظر لغوی  22

1-16-2- تهاجم فرهنگی از نظر اصطلاحی  22

1-6-3- زمینه ها و عوامل تهاجم فرهنگی  23

فصل دوّم: تشبه به کفار از نظر قرآن کریم و مفسّران

2-1- آیه‌ی 115، سوره‌ی نساء 27

2-1-1- شأن نزول آیه‌ی 115  27

2-1-2- نظر مفسرین در مورد این آیه  28

2-1-3- نکته ها و پیام ها 31

2-2- آیه‌ی 49 سوره‌ی مائده 32

2-2-1- شأن نزول  32

2-2-2- نظر مفسرین در مورد این آیه  33

2-2-3- پیام ها و نکته ها 37

2-3- سوره‌ی آل عمران: آیه‌ی 149  38

2-3-1- شأن نزول  38

2-3-2- نظر مفسرین در مورد این آیه  39

2-3-3- نکته ها و پیام ها 41

2-4- سوره‌ی یونس، آیه‌ی 35  42

2-4-1- شأن نزول  42

2-4-2- نظر مفسرین در مورد این آیه  42

2-4-3- نکته ها و پیام ها 44

2-5- آیات تحریم دوستی با کفار 44

2-6- طهارت یا نجاست اهل کتاب 46

2-6-1- دلائل قائلان به نجاست اهل کتاب   46

2-6-1-1- آیه‌ی 28 سوره‌ی توبه  46

2-6-1-2- آیه‌ی 28 سوره‌ی انعام  48

2-7- دلائل قائلان به طهارت اهل کتاب   49

2-7-1- آیه ی 5 سوره ی مائده 49

2-7-2- روایات   51

2-8- جمع بندی و نتیجه‌گیری  52

فصل سوم: تشبه به کفار در روایات معصومین (ع)

3-1- تشبه به کفار در عبادت   54

3-2- تشبه به کفار در غیر عبادت   56

3-2-1- شبه به کفّار در پوشش    57

3-2-1-1- روایات دارای شمول عام  57

3-2-1-2- روایات خاصّ    58

3-2-2- تشبه به کفّار در آرایش    61

3-2-2-1- روایات عام  61

3-2-2-2- روایات خاص    61

3-2-3- تشبّه به کفّار در آداب و رسوم  64

3-2-3-1- روایات عامّ  64

3-2-3-2- روایات خاص    64

3-2-4- روایاتی که در مورد غذا و پوشاک آمده است   64

3-2-5- روایتی که در مورد «جارو کردن بیرونی منزل» وارد شده است   66

3-3- دیدگاه فقها و مراجع تقلید در مورد تشبه به کفار 67

3-4- جمع بندی و نتیجه گیری  68

فصل چهارم: قواعد فقهی حاکم بر روابط مسلمانان و کفار

4-1- قاعده‌‌ی نفی سبیل  70

4-2- ضرورت قاعده‌ی نفی سبیل  71

4-3- مدارک و مستندات حجیت قاعده‌ی نفی سبیل  72

4-3-1- آیه‌ی 141 سوره‌ی نساء 72

4-3-1-1- نظر مفسرین در مورد این آیه  72

4-3-2- حدیث اعتلاء 76

4-3-3- اجماع  78

4-3-4- تسالم اصحاب   78

4-3-5- عقل  79

4-3-6- مناسبت حکم و موضوع  79

4-4- موارد تطبیق قاعده 79

4-4-1- ذلت و عدم جواز اجار ه ی مسلم بر کافر 79

4-4-2- عدم جواز ازدواج با مرتد ملی و فطری  80

4-4-3- عدم جواز ولایت کافر بر مسلمان  80

4-4-4- عدم جواز تولیت کافر بر اوقاف مسلمانان  80

4-4-5- عدم ثبوت حق شفعه برای کافر 80

4-4-6- عدم جواز تزویج زن مسلمان با کافر 80

4-4-7- بطلان نکاح با ارتداد مرد 81

 

4-4-8- سقوط حق قصاص    81

4-5- نقش قاعده‌ی نفی سبیل در مبارزه با استعمار 81

4-5-1- حکم جهاد و بسیج عمومی اسلامی علیه انگلیس    81

4-5-2- حکم جهاد علیه ایتالیا، روسیه و انگلیس    81

4-5-3- فتوا به ملی شدن صنعت نفت   81

4-5-4- تحریم پارچه‌ها و لباس‌های خارجی  82

4-5-5- تحریم انتخاب فیصل درعراق  82

4-5-6- تحریم مظاهر غرب   82

4-5-7- تحریم استعمال توتون و تنباکو 82

4-5-8- حکم به کفر کمونیسم  83

4-6- قاعده‌ی نفی سبیل در فتاوای امام خمینی(ره) 83

4-7- جایگاه قاعده‌ی نفی سبیل در قانون اساسی  84

4-8- قاعده‌ی شدت بر كفار 85

4-9- قاعده‌ی ذلّت كفار 85

4-10- قاعده‌ی عدالت   86

4-11- قاعده‌ی تقیه  88

4-12- قاعده‌ی مصلحت   90

4-12-1- قلمرو مصلحت   90

4-12-2- مصلحت از دیدگاه امام خمینی  91

4-13- قاعده‌ی ولایت   91

4-13-1- توضیح و تبیین قاعده 91

4-14- جمع بندی و نتیجه‌گیری  92

فصل پنجم: تهاجم فرهنگی و ارتباط آن با تشبه به كفار

5-1- مراحل تهاجم فرهنگی

5-1-1- الغای فرهنگ خودی  94

5-1-2- القای فرهنگ بیگانه  95

5-1-3- تثبیت فرهنگ بیگانه  95

5-2- روش‌های حفظ فرهنگ اسلامی  96

یک مطلب دیگر :

5-2-1- تقویت مبانی فرهنگ اسلامی  96

5-2-2- طراحی و به كارگیری راهبرد فرهنگی  96

5-3- راهکارهای صیانت از فرهنگ اسلامی  97

5-3-1- مبارزه مستقیم (جهاد) 97

5-3-2- تحریم‌های اجتماعی و سیاسی  98

5-3-3- تحریم فرهنگی  100

5-4- جمع بندی و نتیجه گیری فصل پنچم  102

بحث و نتیجه گیری کلی 103

پیشنهادات         105

منابع و مأخذ         106

چکیده انگلیسی         112

چکیده:

در این پژوهش كه به روش كتابخانه‌ای انجام شده است ما را برآن داشت تا با مطالعه و بررسی بحث تشبه به کفار از دیدگاه قرآن و آیاتی که نهی کننده این مطلب و نظر مفسران قران کریم در مورد این آیات را جویا شویم. همچنین با بررسی دلایل قائلان به نجاست و معتقدان به طهارت کفار این طور به نظر می‌رسد كه كفار دارای نجاست ذاتی نبوده بلکه به علت مباشرت آنها با شراب، خوک، خون و مانند آنها است و به همین دلیل مسلمانان را از نزدیکی به آنها منع نموده‌اند. و همین­طور احادیث و روایاتی که در زمان پیامبر و ائمه آورده شده است و نظر فقها در مورد این احادیث و روایات که در دو حوزه اساسی تشبه به كفار در عبادات و غیر عبادات پرداخته شده است. به همین دلیل عالمان دینی تشبه به کفار در امور عبادی و موارد گوناگون را به طور مبسوط مورد بررسی قرار داده‌اند ولی این بحث در امور غیر عبادی چندان مورد توجه واقع نشده و در باره‌ی آن بحث منظم و منسجمی ارائه نكرده‌اند، بلکه تنها در برخی کتب فقهی به طور محدود و مصداقی پیرامون آن بحث شده است. به همین خاطر در این پژوهش علاوه بر پرداختن به بحث تشبه به کفار در امور عبادی به مباحث غیرعبادی مرتبط با آن به طور مفصل از دیدگاه فقها پرداخته شده است و دلایل آنها به استناد آیات و روایات در سه حوزه‌ی پوشش، آرایش، آداب و رسوم بررسی و اثبات گردیده است.که مقتضای آنها در برخی موارد حرمت و در برخی دیگر کراهت است. از این رو با بررسی قائده‌ی نفی سبیل و مفاد و محتوای آن ثابت كرده‌ایم که اگر مسلمانان خود به کفار اجازه تجاوز و برتری ندهند هیچ­وقت غلبه و سلطه‌ای از جانب آنها بر مسلمانان مشاهده نمی‌گردد. یكی دیگر از بحث‌های مرتبط با این موضوع تهاجم فرهنگی است، كه در پایان این جستار مورد بررسی قرار گرفته است از این رو این امر منجر به نابودی و انحطاط فرهنگ غنی اسلامی می‌شود و جامعه مسلمانان را از لحاظ فرهنگی در معرض خطر قرار خواهد داد و لذا تشبه كفار به عنوان یكی از عوامل بستر ساز تهاجم فرهنگی از نظر فقهی كاری نامشروع و حرام می‌باشد.

کلید واژگان: تشبُّه، کفّار، نفی سبیل، اسلام، تهاجم فرهنگی

1-1- مقدمه

یکی از ویژگی‌های مهم مکتب تشیع استفاده از عنصر اجتهاد در گستره­ی نصوص دینی است. این ویژگی، سبب پویایی و تحرک هر چه بیشتر مکتب و نیز کسب توان مناسب در پاسخ­گویی به موضوعات نو پیدا، بوده و هست. تکامل و گسترش رشته های مختلف علوم اسلامی، از جمله دانش فقه در پرتو همین عنصر اجتهاد و نیز تلاش دانشمندان و فقیهان بزرگ و زمان شناس صورت پذیرفته است.

عصر حاضر به جهت ظهور عقاید و مکاتب مختلف بشری، تحولات چشمگیر علمی­- ­صنعتی و نگاه نقادانه به دین و گسترش ارتباطات، مسئولیت عالمان دینی را دو چندان کرده است. عالمان و فقیهان باید به نیکی چالش­های نوین را دریابند، موضوعات جدید را پاسخ در خور دهند و میراث کهن فقه شیعه را به زبان روز و متناسب با فهم و انتظار انسان سرگشته و نقاد امروز بازسازی نمایند تا از رهگذر این تلاش، دین و فقه را در عرصه ی زندگی اجتماعی جوامع بشری زنده و بالنده نگه دارند و مسئولیت دینی و تاریخی خویش را به بهترین وجه ایفا نمایند، که البته تلاشی وسیع و بسیج همگانی را می طلبد.

خداوند در قرآن کریم دین اسلام را به عنوان کاملترین دین به مسلمانان عرضه داشته و با این کار نعمت را بر مسلمانان تمام کرده است: «الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی…». (شما را به حد كمال رسانیدم و برشما نعمتم را تمام كردم …) (سوره‌ی مائده آیه‌ی 3).

پس شارع مقدس، اسلام را دینی قرار داد تا همه‌ی مسلمانان با هر شکل و رنگ و زبان و آداب و رسوم به صورت یک امت و ملت واحد و یکپارچه درآیند، بحدی که هیچ امت و ملتی در شرافت و عظمت به مسلمانان نرسد و لذا متمایز بودن دین اسلام از سایر ادیان و مسلمانان از بین سایر مذاهب یکی از مقاصد شارع مقدس بوده است. به همین دلیل برای تحقق این هدف، شارع مقدس و پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) در بسیاری از موارد و در مناسبت­های مختلف از شباهت ورزیدن مسلمانان به غیر مسلمانان نهی نموده اند. پس این مسأله به دلایلی که ذکر خواهد گردید، ضروری و مهم به نظر می‌رسد. در این راستا جستار پیش رو كه به روش تحقیق كتابخانه‌ای و با تكیه بر آموزه‌های دینی و دیدگاه عالمان اسلامی انجام می شود، سعی دارد بحث تشبه به كفار و آثار فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن را مورد بررسی قرار داده و حكم شرعی آن را تبیین نمایید. البته پیش از این فقهاء و اندیشمندان اسلامی در مورد كلّیات این موضوع مباحثی را مطرح و نكات ارزشمندی را یادآور شده‌اند كه زیر بنای این پژوهش بیشتر به مسائل روز جامعه نظر دارد، قرار خواهد گرفت.

1-2- ضرورت تحقیق

طّی بررسی‌های اولیه‌ای كه در مورد موضوع پایان نامه انجام شده نكات زیر ضرورت این پژوهش را تأیید می نماید:

1- گسترش دامنه‌ی روابط انسان­ها در دنیای کنونی، که نشأت گرفته از پیشرفت صنعت و تکنولوژی است و جهان را به صورت دهکده­ای بزرگ درآورده است. به طوری که انسان­ها به آسانی می­توانند با یکدیگر تماس گرفته و ارتباط برقرار سازند.

2- سلطه‌ی دولت­های کفر بر سازمان‌های جهانی و برخورداری آنان از قدرت نظامی و اقتصادی برتر، که عامل در اختیار گرفتن سیاست جهان شده است.

3- گسترش ارتباطات علمی و آموزشی در مراکز پژوهشی و آموزش عالی.

4- فراوانی سفر‌های تفریحی و فرهنگی و رشد پدیده‌ای به نام «توریسم».

5- استقرار دولت جمهوری اسلامی که بنا دارد کلیه‌ی روابط اجتماعی و فردی خود را بر اساس دین استوار سازد.

1-1-5- روش تحقیق 6

1-1-6- طرح تحقیق 6

1-2- مفاهیم و تعاریف 7

1-2-1- اموال فرهنگی- آثار فرهنگی 7

1-2-2- میراث فرهنگی 12

1-2-3- آثار تاریخی ، ملی و مذهبی 14

1-3-تاریخچه 17

1-3-1- پیشینه تاریخی آثار فرهنگی –  تاریخی 17

1-3-2- تاریخچه تقنینی آثار فرهنگی –  تاریخی 21

فصل دوم: بررسی آثار فرهنگی-  تاریخی از منظر حقوقی

2- بررسی آثار فرهنگی –  تاریخی از منظر حقوقی 30

2-1- لطمه به آثار فرهنگی –  تاریخی 31

2-1-2- تخریب آثار فرهنگی- تاریخی 32

2-2-انتقال غیر قانونی آثار فرهنگی- تاریخی 46

2-2-1- سرقت آثار فرهنگی- تاریخی و مداخله در آن 46

2-2-2- انتقال غیر قانونی آثار غیر منقول تاریخی-فرهنگی 55

2-2-3-حفاری و کاوش غیر مجاز به قصد تحصیل آثار تاریخی– فرهنگی 58

2-2-4- قاچاق آثار تاریخی – فرهنگی 65

2-3- تصرف غیر مجازآثار تاریخی-  فرهنگی 73

2-3-1- تجاوز به آثار غیر منقول ثبت شده در فهرست آثار ملی 74

 

2-3-2-تحصیل اتفاقی آثار تاریخی- فرهنگی و خودداری از تحویل آنها 77

2-3-3- ساخت و فروش نمونه تقلبی آثار فرهنگی-تاریخی 80

فصل سوم:بررسی آثار فرهنگی- تاریخی از منظر فقهی

3-بررسی آثار فرهنگی- تاریخی از منظر فقهی 86

3-1- دیدگاه کلی اسلام نسبت به اهمیت و ارزش آثار فرهنگی 86

3-1-1- اهمیت آثار فرهنگی- تاریخی در قرآن 87

3-1-2- نگاه قرآن به آثار تاریخی 88

3-1-3- جهان گردی در بررسی قرآنی 91

3-1-4- انفال و میراث فرهنگی از دیدگاه اسلام 95

3-1-5-احكام خمس گنج و آراء مراجع تقلید در این زمینه 97

3-2-آثار فرهنگی- تاریخی از دیدگاه معصومین علیه السلام 104

3-2-1- نگهداری از پیراهن خونین علی (ع) 105

3-2-2- برخورد امام علی (ع) با میراث فرهنگی 106

3-2-3- گردش گری وعبرت از آثار فرهنگی-تاریخی از نظر معصومین 107

3-3- تعارض مالکیت خصوصی اشخاص با حقوق عمومی در ارتباط با آثار فرهنگی-تاریخی 118

3-3-1- قاعده ی تسلیط 120

3-3-2- مبانی فقهی این قاعده 120

3-3-3- مفاد قاعده تسلیط 124

3-3-4 موارد انطباق اصول و مواد قانونی با قاعده تسلیط 126

3-4- حل تعارض 127

یک مطلب دیگر :

3-4-1- قاعده لاضرر 127

3-4-2- قاعده فقهی «مصلحت» 132

نتیجه گیری 139

فهرست منابع 145

چكیده

 

آنچه انسان به دریافتن آن از راه توجه به آثار دعوت می شود تنها تجربیات زندگی مادی گذشتگان نیست بلکه درک سنت الهی است که ثابت و ملاک صحت و سقم عمل هر قوم است. این ملاحظه موجب عبرت و عبرت موجب هدایت انسان می گردد

به رغم ارزش معنوی آثار فرهنگی، تاریخی و جایگاه مهم آن ها در هویت یابی ملی و تاریخی ما ، این آثار همواره در معرض بی توجهی و گاه نابودی قرار دارند. عوامل بی توجهی به میراث فرهنگی یا غارت و تخریب آنها را می توان در نگرش های فرهنگی، اوضاع نامناسب اقتصادی ، ضعف نظام حفاظتی و نارسایی ها و كمبود قوانین جستجو كرد .

ما درصدد بیان احكام و قوانین فقهی و حقوقی آثار فرهنگی –  تاریخی و نارسایهای موجود در آن هستیم .عدم آگاهی از این احكام و تزاحم بین مالكیت عمومی و مالكیت خصوصی نیز یكی از بحث برانگیزترین موضوعات در این زمینه است كه آثار علمی آن در خصوص بزه تخریب آثار فرهنگی –  تاریخی مشهود است .

كشور ما از نظر دارا بودن میراث فرهنگی- تاریخی، از جمله غنی ترین كشورهای جهان است، اما این آثار همواره در معرض تخریب عمدی یا بی اعتنایی و فراموشی بوده اند . در سال های اخیر موضوع میراث فرهنگی و لزوم حفاظت از ان، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است، با این حال به دلایل گواناگون ، این آثار روز به روز كم تر و از حافظه تاریخی ما ناپدید می شوند. وجود قوانین داخلی برای حفاظت از آثار تاریخی- فرهنگی ، مفید ، اما غیر كافی است ، به ویژه كه این قوانین خود دارای كاستی ها و نواقصی هستند. حفاظت از میراث پیشینیان، نه تنها مستلزم وجود قوانین كافی و عملكرد درست دستگاه های دولتی است، بلكه ایجاد آگاهی و نگرش درست در میان مردم، عزمی ملی را می طلبد.

واژه های كلیدی : میراث فرهنگی ، اموال فرهنگی ، آثار باستانی ، احكام فقهی و قوانین حقوقی.

 مقدمه :

آثار فرهنگی تاریخی به عنوان زیر بنای فرهنگ جامعه ، پشتوانه ی معنویت و موجودیت و شناسنامه و سند هویت ملی هر ملت محسوب می شود و طیفی گسترده دارد که تمامی دستاوردهای انسان را در جریان تاریخ در بر می گیرد. بنابراین حفظ و حراست از آثار فرهنگی تاریخی و همچنین تدوین مقررات کیفری در جهت مقابله با مجرمان و رساندن صحیح و سالم این آثار به نسل های آینده ، ضرروتی اجتناب ناپذیر است.

مساله ای که در این پایان نامه به آن پرداخته خواهد شد؛ این است که در این تحقیق بر آنیم كه رویكرد فقه و حقوق را نسبت به آثار فرهنگی – تاریخی مورد تجزیه وتحلیل قرار دهیم كه اولاً از منظر فقهی وحقوقی چگونه به آثار فرهنگی –  تاریخی پرداخته شده است ؟ ثانیاً چگونه می توان از رویكرد فقه و حقوق نسبت به آثار فرهنگی – تاریخی در زمینه حفظ و حراست ، حمایت وگسترش این آثار بهره جست ؟  از آنجا که کشور عزیز ما دارای تمدن باستانی بوده و ابینه و امکنه تاریخی فرهنگی فراوانی را در خود به یادگار دارد لذا امکان بهره برداری و سود آوری فراوانی از طریق این گنجینه ها وجود دارد اما به واسطه عدم محافظت و عدم اتخاذ سیاست های حمایتی موثر، آثار فرهنگی تاریخی کشور در معرض صدماتی واقع شده که این خود به کاهش گرایش افراد ملل گوناگون، در دیدار از آثار تاریخی ایران انجامیده است.

توجه به اهمیت حفظ آثار فرهنگی تاریخی و لزوم مطالعه پیگیر و عمیق در این مورد و احساس ضرورت برنامه ریزی جامع و دقیق در جوانب مختلف موضوع ، مخصوصاً بررسی فقهی وحقوقی و مقررات کیفری، لزوم مطالعه ی موضوع این پایان نامه را به اثبات می رساند. به ویژه در موقعیت کنونی که نسبت آثار فرهنگی –  تاریخی از طریق وسایل ارتباط جمعی ، در اقصی نقاط ممالک دنیا به سهل ترین وجه ممکن تبلیغ و اطلاع رسانی  شده و باعث اقبال عمومی به آنها می گردد.

 

 

1- 1-كلیات

1-1-1- بیان مسئله

آثار فرهنگی تاریخی متعلق به گروه یا شهر و کشور خاصی نیست ، بلکه بنا بر اهمیت موضوع گاهی متعلق به همه جهان بشریت می باشند. اگر مجسمه بودا در افغانستان تخریب می شود و مردم سراسر جهان را متاثر می سازد، ناشی از همین حس تعلق به آثار فرهنگی تاریخی بشری است.

بدون تردید «آثار فرهنگی تاریخی» موجود در یک کشور ، اسناد معتبر «تمدن» و «هویت ملی» هستند و پیوند دهنده نسل امروز با نسل های گذشته و آینده می باشند.

آثار فرهنگی تاریخی هر ملتی بیانگر جنبه هایی از نبوغ آن ملت است و نبوغ ذاتی هر ملتی در آثار فرهنگی اش جلوه گر است. این آثار که با تکیه بر اندیشه سترگ و والای آن ملت ،ابداع و ساخته شده نشان دهنده ی سیر تکاملی تفکر و فن و آئینه ی تمام نمای تصورات و پندارهای مردمان یک سرزمین است.آثار فرهنگی تاریخی، پشتوانه فرهنگی یک ملت و قوم است و هر ملت با میراث فرهنگی باقی مانده از نیاکان خود می تواند ثابت کند تا چه حد ریشه در تاریخ دارد.

1-7- اهداف پژوهش …………………………………………………………8

1-8- روش پژوهش …………………………………………….8

1-9- سازماندهی پژوهش ………………………8

1-10- مفهوم لغوی و اصطلاحی اکثریت ………………………………………………………………………9

1-11- اکثریت و انواع آن …………………………………………………………………………………………………9

1-12- لفظ اکثریت و مشتقات آن در قرآن ………………………………………………..10

1-13-  واژه ی اکثر در قرآن ……………………………………………………………………..11

1-14- بستر و جایگاه کثرت در قرآن …………………………………………………………….16

1- 15- جمع بندی ……………………………………………………………………………………..17

فصل دوّم: منزلت اکثریت ………………………………………………………………………..18

2-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………18

2-2- قرآن و رأی اکثریت ……………………………………………………………………………18

2-3- اکثریت و ملاک حقیقت در قرآن ……………………………………………………………19

2-4- رأی اکثریت؛ تجسم اراده ی الهی …………………………………………………………….21

2-5 اکثریت مذموم از نظر قرآن کریم و فقه شیعی …………………………………………..23

2-6- اجماع یا رأی اکثریت ……………………………………………………………………………..24

2-7- آیات اکثریت در قرآن کریم ……………………………………………………………………..24

2-8- تحلیل و بررسی آیات اکثریت در کتب اسلامی(شیعی) …………………………………26

2-9- حق و اکثریت ………………………………………………………………………………………31

2-10- قلمرو اکثریت ………………………………………………………………………………….32

2-11- اسلام شیعی و اکثریت ………………………………………………………………………33

2-12- شهرت و اقسام آن ……………………………………………………………………………..34

2-13- تفاوت شهرت و اکثریت ……………………………………………………………………..34

2-14- اکثریت مورد نظر اسلام ……………………………………………………………………35

2-15- دلایل اعتبار رأی اکثریت ……………………………………………………………………37

دلایل عقلی ……………………………………………………………………………………………..37

. حکم عقل ……………………………………………………………………………………………37

. سیره عقلا ……………………………………………………………………………………………38

دلایل نقلی و روایی …………………………………………………………………………………39

دلایل فقهی ……………………………………………………………………………………………45

2-16- دلایل ترجیح حق اکثریت بر حق اقلیت……………………………………………….46

2-17- آسیب شناسی کثرت گرایی ………………………………………………………46

2-18- اکثریت در زمامداری اسلامی ………………………………………………….52

2-19- مبانی و حجّیت اکثریت در حکومت پیامبر (ص) ……………………………………………………53

2-20- اکثریت و نقش آن در زمامداری امامان معصوم (ع) ………………………………………………….53

2-21- نقد و ارزیابی ……………………………………………………………………..54

2-22- اکثریت از دیدگاه فقها و علمای شیعی ………………………………………….55

2-23- جمع بندی ………………………………………………………………….62

فصل سوّم:  اکثریت در جوامع امروزی ………………………………………………63

3-1- مقدمه …………………………………………………….63

3-2- نمونه هایی از آشکارترین نمادهای مشارکتی اکثریت…………………….64

بیعت ……………………………………………..64

خیرخواهی و نظارت مردم بر دستگاه حکومت ……………………………………………64

شورا، حضور و تأثیر گزاری ………………………………………………….66

3-3- اراده ی اکثریت در نظام ولایت فقیه …………………………………..68

3-4- ولایت فقیه و دموکراسی(اکثریت) ……………………………………………..71

3-5- شیوه ی قانون گزاری در جمهوری اسلامی ایران و رای اکثریت ………………………………………73

3-6- اکثریت یا مردم سالاری ……………………………………………..73

3-7- حکومت جمهوری اسلامی ایران به عنوان حکومتی اکثریتی – اسلامی…………………………74

3-8- حکومت دموکراسی و پناهگاهی به نام اکثریت ………………………………………….75

3-9- ولایت اکثریت به معنای سلطه ی انتخابی است نه سلطه ی حکومت…………………………….77

3-10- اعتبار رأی اکثریت در ساختار حکومتی امروزی ……………………………………….78

3-11- اکثریت و مشارکت های سیاسی و اجتماعی در جوامع اسلامی …………………………………..82

3-12- نمایندگی و اکثریت …………………………………….84

3-13- اکثریت و مبانی حجیت امروزی …………………………………………86

3-14- جانب مشورت در حکومت دارای اسلامی(شیعی) امروزی ………………………………………88

3-15- رأی اکثریت و انتخابات …………………………………………………….89

3-16- میزان رأی اکثریت است ………………………………………………………………….91

3-17- حاکمیت و اراده ی اکثریت در نظام اسلامی(شیعی) ……………………………………………..92

3-18- یک تناقض و دفع آن ………………………………………………….. 95

3-19- جمع بندی …………………………………………………..96

بحث و نتیجه گیری ………………………………………..99

پیشنهادات ……………………………………………………………….101

فهرست منابع…………………………………………………………102

چکیده

رأی اکثریت یکی از مفاهیم کاربردی و بنیادی تحولات جامعه ی بشری در عرصه ی قدرت و حکومت به شمار می آید. اگرچه معنا و محتوای این کلمه به بیان عقاید و اندیشه های درونی افراد در انتخاب یا رد گزینه ای مقرر شده، دلالت می کند، اما اهمیت و مبانی ارجحیت آن در زندگی اجتماعی بشری، جلوه ای ویژه دارد. از این رو با بررسی و ارزیابی نتایج به دست آمده از این مفهوم در منظر فقه شیعه، به تداوم آن در حوزه ی فقهی پرداخته شده است. طبق نتایج حاصله؛ ملاک ارزش و اعتبار رأی اکثریت در قرآن کریم، کلام ائمه ی علیهم السلام و روایات “حق” است نه چیز دیگر. این رأی اکثریت با بیان و بررسی ادله ی فقهی، عقلی و نقلی (قرآن کریم و ائمه) به ارزش و اعتبار اکثریت در اسلام ( قرآن کریم و روایات) به ارزش و اعتبار و حجیت این موضوع در چارچوب حق پرداخته اند و قیودی از قبیل: این که چنین رأیی نباید با شرع مقدس اسلام مغایرت داشته باشد، قایل شده اند. آن چه مسلم است، این است که در فقه شیعه جمله “حق با اکثریت است”، معمولاً جمله ی صحیحی نیست؛ بلکه معیار و میزان تمام ارزش ها و باورها حق است و هر چه مطابق با حق باشد دارای ارزش و اعتبار است.

کلید واژه ها: رأی اکثریت، معیار، حق، حجّیت، فقه شیعه

 مقدمه:

تمدن کنونی بشر در میعادگاه تاریخ آن، همواره مبنایی جزء اکثریت نداشته و نخواهد داشت. گرچه در رویه های صحیح و منطبق بر اصول انسانی بودن این چنین اکثریت

 هایی، اندیشمندان بزرگی ارایه مطلب و ایده نموده اند، اما هیچ کدام به جامع و تام بودن سخنان الهی در زمینه ی اکثریت نبوده و نخواهد بود. به تداوم مسایل و امورات مبتنی بر قاعده ی اکثریت به خصوص درامور زمامداری؛ ارزش این مقوله در دوران های مختلف؛ پیامدهای متفاوتی نیز داشته است. در این پایانامه نیز سعی بر آن داشته تا پیرامون این مقوله در اسلام و بالاخص فقه شیعی تفحصی نموده و بر کم و کیف این بحث در مسایل متبوع و در فقه فوق الذکر، آگاهی و تبیین لازم به عمل بیاید. لذا به طور کلی؛ پایانامه ی حاضر مشتمل بر سه فصل می باشد. در فصل اوّل آن کلیات، در فصل دوّم آن منزلت اکثریت و در فصل سوم آن مبانی و مطالب نظری مربوط به اکثریت و بالاخص مبحث رأی اکثریت و کاربرد آن در جوامع امروزی گنجانده شده است.

فصل اول: کلّیات

1-1- بیان مسأله

از جمله حقوقی که خداوند به انسان ها اعطا کرده حق آزادی و انتخاب است که هیچ کس و هیچ چیز به غیر از خداوند نباید این حقوق فطری را از انسان سلب یا محدود نماید. در جهان امروز بحث حقوق بشر و از جمله حق انتخاب و تصمیم گیری انسان در جامعه ی خویش از مباحث مورد توجه و جنجال برانگیزی است که کشورهای غربی و به اصطلاح دموکراسی، داعیه دار حمایت از این حقوق هستند و اسلام را متهم به استثمار و دیکتاتوری می نمایند. در این پایانامه سعی گردیده است با توجه به اهمیت موضوع رأی اکثریت در جوامع امروزی، به بررسی و تحقیق درباره ی دیدگاه قرآن و ائمه ی علیهم السلام در مورد نقش مردم و اهمیت و اعتبار رأی اکثریت آن ها در جامعه و حکومت اسلامی به خصوص در فقه شیعه پرداخته شود و برای مدعیان به صورت حقیقی حمایت از حقوق اکثریت ثابت گردد، که اگر جهان غرب در قرون اخیر به اهمیت موضوع اکثریت و احترام به حضور مردم و افراد در جوامع انسانی پی برده اند، چهارده قرن است که اسلام این مبحث را مورد تأکید قرار داده است و همواره بر احیای حقوق ضایع شده ی مردم توجه خاص داشته است. به گونه ای که آیات و روایات و سیره ی ائمه ی علیهم السلام و پیشوایان دینی و گواهی تاریخ پیرامون مشارکت های مردمی در حکومت های اسلامی در اموری هم چون شورا و بیعت بیانگر اهمیت این مبحث بوده است. اعتبار و مشروعیت رأی اکثریت یکی از مسایل مهم و حیاتی در حوزه فقه اسلامی است و توجه به مباحث اکثریت،زمینه ساز رشد چشم گیر نظام اسلامی می باشد. چگونگی و مبانی ارزشی اکثریت و رأی اکثریت در حوزه ی فقه شیعی، موضوعی است که حتی در زمان امامان معصوم(ع) وجود داشته اما با توجه به بر حق بودن و نصب خاص امامان معصوم(ع)، چنین مبحثی رنگ و بوی خاصی در آن زمان به خود نمی گرفت. با شروع غیبت کبری این مبحث بیش تراز پیش طرح شد و به یکی از موضوعات محوری در حکومت داری اسلامی مبدل گشت. از طرفی از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون نظر بسیاری از صاحب نظران حوزه ی فقهی در داخل و خارج را به خود جلب نموده و هر یک از این مجتهدان و علمای دینی از منظری که خود آن را پذیرفته اند، براساس نگرش و چارچوب نظری مختلف به آن نگریسته اند. این پایانامه بر اساس بررسی نگرش های مختلف برخی اندیشمندان و عالمان حوزه فقه شیعی به منظور تحلیل جایگاه رأی اکثریت، توسط محقق و سنجش همه جانبه ی این نظریات تا رسیدن به نتیجه گیری جامعی در این زمینه، صورت می پذیرد. پس واضح است که قدرت اجتهادی که از قدرت های مهم حوزه ی فقهی است و مبنای آن بر پایه ی افضلیت علمی (دینی و علوم تخصصی) می باشد، نسبت به چنین امر مهم و حیاتی برای شریعت اسلام طیفی گسترده و پیچیده تر خواهد داشت. از طرفی می دانیم؛ نظام اسلامی بر سه پایه ی: رهبری (حکومت و امامت)، قانون (احکام اسلامی) و امت استوار است. حال با توجه به توسعه ی روز افزون جوامع اسلامی در زمینه های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی و… و آشکاری ارزش ها و باورهای راستین دین مبین اسلام در ملت های امروزی دنیا و نیازمبرم جوامع بشری به مبانی فقهی اصیل اکثریت، به نظر می رسد که بررسی طیف های گوناگون فکری و نظری درباره ی اعتبار رأی اکثریت، کمک موثری در تحلیل مبحث مشروعیت رأی اکثریت در فقه شیعه بنماید. یادآوری این نکته ضروری است که  طیف هایی که مخالف مشروعیت و اعتبار رأی اکثریت هستند و نحله هایی که موافق آن اند و زوایایی که به هر دو مبحث پرداخته اند، در این پایانامه مورد بررسی قرار می گیرند. قبل از بررسی مقوله جایگاه اکثریت در منابع و متون اسلامی گفتنی است که باید بین آیاتی که دلالت دارد بر اینکه اکثریت به خطا می روند و تبعیت از آرای آنان روا نیست؛ با بحث رابطه ی اسلام و دمو کراسی فرق گذاشت. زیرا آیات یاد شده دارای

یک مطلب دیگر :

 

منابع پایان نامه ارشد با موضوع عملکرد سازمان، عملکرد کارکنان، کنترل عواطف

 موارد خاصی است که بر بحث جایگاه مردم در اسلام یا اسلام و دموکراسی منطبق نیست. در این اندیشه ها و نظریات فقیهان شیعی دو موضوع قابل بررسی است:الف) جایگاه اکثریت در منابع و متون اسلامی: مطالعه دقیق منابع اندیشه سیاسی اسلام(آیات، روایات و سیره حضرت رسول(ص) و امام علی(ع)) ما را به این نکته رهنمون می سازد که؛ برخلاف دیدگاه قرارداد اجتماعی، که منشأ مشروعیت همه ی مسایل سیاسی و حتی ملاک و معیارارزشی را در رأی اکثریت می داند. در اندیشه های سیاسی اسلام، اکثریت از آن جهت که اکثریت است، اعتبار و ارزشی ندارد و مبنای هیچ گونه مقبولیت و مشروعیتی نمی باشد، بلکه اکثریت از آن جهت که نمودار ارزش های انسانی- اسلامی و منادی و مدافع حقایق راستین دینی و فضایل و کرامت های انسانی است، محترم و مقبول است. در قرآن کریم و دیگر منابع اسلامی به این دو نوع اکثریت اشاره شده است: «الّذَینَ یَستَمِعوُنَ القَّولُ فَیَتَبِّعونَ اَحسَنَهً؛ بندگان خدا کسانی هستند که سخنان را می شنوند و بهترینش را پیروی می کنند.(زمر/18) این آیه معیار احسن را برای گزینش مطرح می کند نه کمیت افراد را. امام علی(ع) می فرمایند: «لاتَستَوُا حَشُّوا فِّی طَریقِ الهُدیَ لقُّلَهً اَهلِهِ فَاِّنَ الناسَ قَّد اِجتَمِعُوا عَلَّیَ مائِّدَهً شَبَعَها قَصیرٌ وُجوعَهَا طَویلٌ؛ در طریق هدایت و رستگاری، از کمی نفرات وحشت نکنید، زیرا مردم در اطراف سفره ای اجتماع کرده اند، که مدت سیری آن کوتاه و گرسنگی آنان طولانی است(نهج البلاغه، خطبه201). اگر جامعه در چارچوپ اسلام و اصول و ارزش های آن و با آگاهی و هوشیاری در مسایل سیاسی وارد شود و در راه یابی به حقایق و عدالت و یا تشخیص قانون درست از نادرست اختلاف پیش آید، آن گاه رای اکثریت بر رای اقلیت ترجیح داده می شود. در این صورت اکثریت به واقعیت ها نزدیک ترند و آرای چنین اکثریتی را عقل و شرع تایید می کند. رای چنین اکثریتی بر وفق فطرت پاک و سرشت اولیه انسان ها می باشد، که در قرآن کریم هم به آن اشاره شده است. نکته ی دیگری که در این جا یادآوری آن ضروری می باشد، جایگاه اکثریت در ارتباط با تشکیل حکومت اسلامی است. بر اساس آیات و روایات متعدد مشروعیت حاکم اسلامی در همه ی زمان ها وابسته به رأی و رضایت مردم نمی باشد، بلکه رأی و رضایت و همدلی مردم باعث بوجود آمدن و تحقق حکومت اسلامی می گردد. حکومت اسلامی بر اراده ی تشریعی الهی استوار است و رأی خداوند در همه جا مطاع است و اعتبار رأی مردم تا وقتی است که با دین تنافی نداشته باشد. البته اگرچه مقبولیت مردمی با مشروعیت الهی تلازمی ندارد، اما حاکم دینی حق استفاده از زور برای تحمیل حاکمیت خویش را ندارد. به ویژه این که در سیره ی پیامبر(ص) نمونه هایی آشکار از مشارکت مردم در حکومت داری اسلامی و حضور اکثریت دیده می شود. حال این سوال پیش می آید که؛ جایگاه و نقش مردم و اکثریت و رأی اکثریت در حکومت اسلامی چیست؟ بررسی جایگاه و نقش مردم در حکومت اسلامی در گرو تبیین مبنای مشروعیت حکومت در نظام اسلامی است.

هر چند در باب رأی اکثریت و حجیت آن به طور قطع و یقین نمی توان ارایه نظر داد، اما همه ی عالمان و بزرگان مذهب شیعه بر دو مورد؛ در تبیین و آشکار سازی حقانیت رأی اکثریت نظر مشترک و مساعی دارند: اول این که؛ اکثریت مورد نظر و رأی آنان در جهت مبانی و اصول صحیح انسانی و پسندیده باشد. که این اصول و مبانی نیز باید منهاج از کلام خدا یا سخنان رسول و فرستادگان الهی باشد. دوم آن که؛ حجیت و اعتبار سنجی رأی اکثریت باید بر اساس موقعیت های مختلف سنجیده شود. چرا که ممکن است جایی حق با نظر اکثریت هم راستا نباشد، اما مصالح و منافع عمومی و حیات حکومت اسلامی نیاز به ترجیح رأی چنین اکثریتی بر رأی اقلیت صحیح باشد. که خوشبختانه آگاهی های عمومی و اکثریت آگاه در جوامع امروزی، موجب هم سویی حداکثری رأی اکثریت با حق نیز شده است.

1-2- اهمیت و فایده موضوع

در مورد اهمیت این موضوع می توان گفت؛ با توجه به اهمیت تبیین دیدگاه قرآن و ائمه ی علیهم السلام و اسلام نسبت به مسئله ی نقش مردم و ارزش و اعتباری که اسلام از چهارده قرن پیش برای حضور و رأی و نظریات آنان در مسایل سیاسی و اجتماعی قایل شده است، می توان اولاً: به ادعای پوچ کشورهای غربی که مدعی در ابتکاری بودن مسئله ی اکثریت توسط خودشان و حقوق بشر و به دنبال احیای آن هستند، را باطل نمود. ثانیا:ً اتهاماتی را که آنان مبتنی بر ضایع کردن حقوق آزادی و رأی اکثریت و انسان ها به جوامع اسلامی نسبت می دهند و اسلام را متهم به آن می کنند، را دفع نمود. در آخر با بیان دلایل اعتبار اکثریت و کاربرد و جایگاه آن در اسلام به نقاط ضعف و اشکالات موجود در حکومت های غیر اسلامی طرفدار اکثریت؛ در زمینه وضع و اجرای قوانین مربوط به اکثریت و رأی اکثریت و ادای آن، پرداخته شده است.

 

1-3- سؤال اصلی

سؤال اصلی این است که: معیار حقانیت و اعتبار رأی اکثریت در فقه شیعی چگونه و به چه میزان است؟

1-4- سؤالات فرعی

• ملاک ارزش و اعتبار اکثریت در قرآن و گفتار ائمه علیهم السلام اکثریت است یا حق؟
• رابطه بین حق و اکثریت و یا رأی اکثریت با حق در فقه شیعی چگونه است؟ چرا همواره حق با اکثریت نیست؟
• دلایل اعتبار و قلمرو اکثریت و رأی اکثریت در حکومت داری اسلامی از منظر و دیدگاه قرآن، ائمه علیهم السلام و علمای شیعی به چه میزان و چگونه است؟
• تأثیر اعتبار دادن به اکثریت بر حقوق اقلیت چگونه است؟
• چرا در فقه شیعی و حکومت داری اسلامی حق معیار سنجش اکثریت است؟

1-5- فرضیه های پژوهش

از مهم ترین فرضیه هایی که در این پژوهش می توان بیان کرد:

• اکثریت همیشه نمی تواند معیار حقانیت و درستی باشد .
• اکثر فقیهان شیعه، لازمه ی مقبولیت رأی اکثریت را در مشروعیت آن می دانند. تفاوت دیدگاه های فقیهان شیعه نیز به نوع حکومت و یا نوع ادله ی اثبات اکثریت موافق در آن مربوط می شود.
• رأی اکثریت از نظر قرآن و اسلام و به دنبال آن در فقه شیعی دارای ارزش و اعتبار است ولی نه به صورت نامحدود و بی حد و حصر مانند حکومت های دموکراسی، بلکه در چارچوبی که شرع معین نموده است.
• مذمت و نکوهش اکثریت و مدح و ستایش اقلیت در برخی آیات و روایات به خاطر کثرت و یا قلّت آن ها نمی باشد.
• اکثریت از آن جهت که خواسته هایشان مداوم در حال تغییر است نمی تواند معیار حق باشد، زیرا در این صورت خود حق نیز مداوم تغییر خواهد کرد و به یک متغیر مبدل می گردد. این در حالی است که چیزهای متغیر برای سنجش به یک چیز ثابت نیاز دارند و این مسئله با متغیر بودن حق در تناقض است.

1-6- سابقه پژوهش

1-6-2.شیعه امامیه. 20

1-6-3.تعریف مسلمان. 26

1-6-4.کفر و اقسام آن. 28

1-6-5.مرتد و اقسام آن. 31

1-6-6.صابئین. 33

1-6-7. دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت در خصوص کفار و غیرمسلمان. 36

1-6-8.معنای لغوی و اصطلاحی «حد». 43

1-6-9. اقسام حد 43

فصل دوم: بررسی فقهی انواع حدود

2.بررسی فقهی انواع حدود 46

2-1.زنا 46

2-1-1.حد قتل. 46

2-1-2.حد جلد 46

2-1-3.حد رجم 47

2-1-4.سایر حدود زنا 48

2-1-5.نظرات فقیهان عامه. 49

2-2.حد لواط. 49

2-2-1.لواط در قرآن. 49

2-2-2.لواط در احادیث.. 50

2-2-3.حکم لواط در مذهب شیعه. 51

2-2-4.راه های اثبات لواط. 51

2-2-5.حد لواط کننده و لواط دهنده در مذهب شیعه. 52

2-2-6.حد واسطۀ لواط. 55

2-2-7.آراء فقهای اهل سنت در مورد حکم لواط. 55

2-2-8.دیدگاه فقهای اهل سنت.. 56

2-3.حد مساحقه. 59

2-3-1.تعریف سحق و مساحقه. 59

2-3-2.معنای اصطلاحی سحق. 59

 

2-3-3.مساحقه از دیدگاه فقه اسلامی. 60

2-4.حد قذف.. 60

2-4-1.قذف در لغت.. 60

2-4-2.قذف در اصطلاح. 61

2-4-3.مقایسه ی قذف و توهین. 61

2-4-4.حد  قذف در اسلام 61

2-4-5.هدف اسلام از تعیین حد برای قذف.. 63

2-4-6.نظر قرآن در مورد قذف.. 63

2-4-7.شرایط تحقق قذف.. 69

2-4-8. شرط اجرای حد قذف : 69

2-8-4-2.«هرگاه فرد بالغ و عاقل شخص نابالغ یا غیر مسلمان را قذف کند». 70

2-5.حد شرب خمر. 71

2-5-1.تعریف مسكر. 71

2-5-2.خمر. 73

2-5-4.شرایط حد مسكر. 78

2-5-5. استثناء در اعمال حد 79

2-5-6.مقدار حد 79

2-5-7.راه اثبات جرم 80

2-6.حد سرقت.. 81

2-6-1.تعریف سرقت.. 82

2-6-2.انواع سرقت.. 82

2-6-3.مجازات سرقت.. 85

2-7.حد محاربه. 86

2-7-1.تعریف محاربه. 86

2-7-2.تعریف مفسد فی الارض…. 94

2-7-3. تعریف و شرایط محار ب وافساد فی الارض…. 95

فصل سوم: بررسی دیدگاه مذاهب خمسه در خصوص حدمسلمان و غیر مسلمان

3.بررسی دیدگاه مذاهب خمسه در خصوص حدمسلمان و غیر مسلمان  98

یک مطلب دیگر :

3-1.حد زنا مسلمان و غیر مسلمان. 98

3-1-1.زنا در فقه امامیه. 98

3-1-2.احصان در لغت و اصطلاح فقهای امامیه. 100

3-1-3.زنا در فقه اهل سنّت.. 100

3-1-4.احصان از نظر اهل سنّت.. 101

3-2.حد لواط مسلمان و غیر مسلمان. 101

3-2-1.لواط از نظر فقه امامیه. 101

3-2-2.لواط از نظر اهل سنّت.. 102

3-3.حد مساحقه مسلمان و غیر مسلمان. 102

3-3-1.مساحقه از نظر فقه امامیه. 102

3-3-2.مساحقه از نظر فقه اهل سنّت.. 103

3-4.حد قیادت مسلمان و غیر مسلمان. 103

3-4-1.قیادت از نظر فقه امامیه. 103

3-4-2.قیادت از نظر فقه اهل سنت.. 104

3-5.حد قذف مسلمان و غیر مسلمان. 104

3-5-1.قذف در فقه امامیه. 104

3-5-2.شرایط تحقق قذف.. 105

3-5-3.قذف در فقه اهل سنّت.. 106

3-6.حد شرب خمر مسلمان و غیر مسلمان. 107

3-6-1.شرب خمر از نظر فقه امامیه. 107

3-6-2.شرب خمر از نظر فقه اهل سنّت.. 108

3-7-1.سرقت از نظر فقه امامیه. 109

3-7-2.سرقت از نظر فقه اهل سنّت.. 111

3-8.حد محاربه مسلمان و غیر مسلمان. 112

3-8-1.محاربه از نظر فقهای امامیه. 112

3-8-2.محاربه از نظر فقه اهل سنّت.. 113

نتیجه گیری. 115

منابع و مآخذ. 119

چكیده

موضوع این پایان نامه بررسی تفاوت مسلمانان با غیر مسلمان در باب مجازات حدود از منظر مذاهب خمسه است. با توجه به اینکه دین مبین اسلام، به حضور غیرمسلمان­ها، در کنار مسلمانان، نگرشی کاملاً انسانی داشته و برای آنان، حقوقی قایل شده، لازم است همة مسلمانانی که در کنار پیروان ادیان دیگر زندگی می­کنند، با آن آشنا شوند، تا با رفتار مناسب موجب ترغیب و گرایش غیرمسلمان­ها به دین مبین اسلام شوند. در این تحقیق، به قوانین و احکامی که اسلام برای اقلیت­های دینی و غیر مسلمان در نظر گرفته، پرداخته شده و تفاوت­های حقوق کیفری مسلمان و غیر مسلمان در باب حدود از دیدگاه فقه های مذاهب خمسه، بیان شده است. نتیجه نهایی این پژوهش ،به تفاوت های دید گاه مذاهب خمسه ختم می گردد ومشخص می شود كه در بعضی ازاحكام كیفری مسلمانان با غیر مسلمان برابر می باشند ولذا در برخی احكام مانند شرب خمر وزنا… بین احكام كیفری مسلمانان با غیر مسلمان اختلافاتی است كه در این پژوهش با استفاده از منابع معتبر فقهی و حقوقی بر پایه مطالعات کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است.

كلید واژه ها: فقه امامیه ، مذاهب خمسه ، اهل كتاب ، غبر مسلمان، مجازات، حدود

مقدمه

فقهای اسلامی اصلی کلی در خصوص حقوق شهروندان غیر مسلمان ارائه کرده اند. براساس این اصل، تمامی حقوق و وظایفی که برای شهروندان مسلمان مشروع دانسته شده جز در چند مورد جزئی، برای شهروندان غیر مسلمان نیز به رسمیت شناخته می شود. این اصل در اصطلاح فقها به اصل «لهم ما لنا و علیهم ما علینا» شهرت یافته است. به عبارتی مسلمان و غیر مسلمان در اکثر موارد از نظر قانون گذار یکسانند و حقوق و تکالیف آنان برابر است. مواردی که این یکسانی را منتفی می کند، در قبال موارد مشترک بسیار ناچیز بوده، پس فقها اصل را در قوانین، بر تساوی حقوقی مسلمان و غیر مسلمان قرار داده­اند.

با توجه به اینکه بدخواهان و دشمنان مکتب بزرگ اسلام همواره سعی دارند با ارتباط مطالب غیر واقعی از جمله تبعیض بین مسلمان و غیر مسلمان و عدم رعایت حقوق اقلیت ها در اسلام ضربه وارد نمایند که این افراد عموما از دو گروه خارج نیستند، گروه اول کسانی هستند که دانسته و از روی دشکنی با اسلام این مطالب را به اسلام ارتباط می دهند و گروه دوم کسانی هستند که از سر نادانی و جهل و عدم درک درست و صحیح اسلام این مطالب را بیان می کنند با توجه به موارد مطرحه شده در این تحقیق سعی شده است به بررسی احکام حدود مسلمان و غیر مسلمان در مذاهب خمسه پرداخته شود و با بررسی دقیق موضوع از دیدگاه فقه های مذاهب خمسه توانسته باشیم گامی هرچند کوچک در جهت روشن شدن مسائل فقهی که در جامعه اسلامی با آنها مواجه هستیم برداشته باشیم .

تحقیق حاضر در سه فصل تدوین شده است در فصل اول کلیات تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است که شامل موضوعاتی از جمله بیان مسئله تحقیق و فرضیه ،سوال تحقیق ،روش تحقیق و تعریف مفاهیم و اصطلاحات می باشد.در فصل دوم به بررسی فقهی حدود پرداخته ایم و حدود به تفکیک از دیدگاه فقه های مذاهب خمسه مورد بررسی قرار گرفته شده است و درنهایت در فصل سوم کلیه موارد حدود مطرحه شده در فصل سوم به تفکیک مسلمان و غیر مسلمان بحث گردیده است.

1-1-7- روش گرد آوری اطلاعات 11

1-1-8- جنبه جدید بودن تحقیق 11

1-2- بخش دوم: مفاهیم 11

1-2-1- معنی نکاح، طلاق و ارث از نظر لغت و اصطلاح 11

1-3- بخش سوم: زندگی نامه امام خمینی (رحمه‌الله) و صادقی تهرانی (رحمه‌الله). 13

1-3-1- زندگی نامه امام خمینی (رحمه‌الله) از ولادت تا رحلت. 13

1-3-2-زندگی نامه محمد صادقی تهرانی از ولادت تا رحلت 19

فصل دوم: ازدواج

1-  ازدواج 28

2-1- بخش اول: اهمیت ازدواج و فواید آن از دیدگاه قرآن و روایات 28

2-1-1- ارزش و اهمیت ازدواج از نظر قرآن 28

2-1-2- ارزش و اهمیت ازدواج از نظر روایات 33

2-2- بخش دوم: ازدواج دائم 36

2-2-1- نکاح 36

2-2-2- اهمیت دادن به متدین بودن زن و مرد در ازدواج 43

2-2-3- اهمیت و ماهیت مهریه 51

2-2-4- تعدد وکالت 51

2-2-5- سنخیت هماهنگی زوجین 52

2-2-6- حقوق هم آهنگ زن و شوهر 53

2-2-7- نفقه وتمکن زوج 54

2-3- بخش سوم: ازدواج موقت 55

2-3-1- ازدواج موقت یک ضرورت اجتماعی 55

2-3-2- فرق میان عقد دایم و منقطع 59

 

2-3-4- عیب های مبطل عقد ازدواج 60

2-3-5- عدهای از زنها که ازدواج با آنان حرام است 61

2-3-6- احکام شیر دادن و شرایط ازدواج آن 72

فصل سوم: مبحث طلاق

3- مبحث طلاق 75

3-1- بخش اول: اهمیت طلاق از دیدگاه قرآن و روایات 75

3-1-1- اهمیت طلاق از دیدگاه قرآن 75

3-1-2- اهمیت طلاق از دیدگاه روایات 80

3-2- بخش دوم: احکام طلاق 80

3-2-1- طلاق 80

3-2-2- طلاق‌دهنده و شرایط آن 85

3-2-3- صیغه ی طلاق 88

3-2-4-انواع طلاق 90

3-2-5- حكم محلل در صورت طلاق سوم 96

3-2-6- وقوع نُه طلاق عده ای 97

3-2-7- احکام متفرقه ی طلاق 98

3-2-8- عده ها: 100

فصل چهارم: بحث ارث

4- بحث ارث 108

4-1- بخش اول: اهمیت ارث از دیدگاه قرآن و روایات 108

 

یک مطلب دیگر :

4-1-1- اهمیت ارث از دیدگاه قرآن 108

4-1-2- اهمیت ارث از دیدگاه روایات 115

4-2- بخش دوم: احکام ارث 116

4-2-1- چه کسانی بواسته خویشی ارث میبرند 116

4-2-2- ارث زن و شوهر 121

4-2-3- ارث فردی که تغییر جنسیت داده، از والدین و فرزندان 134

4-2-4- حکم محرمیت، نسب، ارث و حلال زاده بودن فرزند پرورشگاهی 137

4-2-5- به ارث رسیدن اموال شبهه ناک یا حرام 137

4-2-6- توارث مسلمان و کافر 138

4-2-7- ارث و استطاعت در حج 141

4-2-8- مسائل متفرقه ی ارث 141

فصل پنجم: مقایسه دیدگاهای امام خمینی (ره) و صادقی تهرانی (ره)

5- مقایسه دیدگاهای امام خمینی (ره) و صادقی تهرانی (ره) 145

5-1- مقایسه دیدگاه امام خمینی(ره) و صادقی تهرانی در مورد ازدواج 145

5-2- مقایسه دیدگاه امام خمینی(ره) و صادقی تهرانی در مورد طلاق 148

5-3- مقایسه دیدگاه امام خمینی(ره) و صادقی تهرانی در مورد ارث 148

بحث و نتیجه گیری 150

یشنهادها…………..155

فهرست منابع و مآخذ……………156

چکیده

 

مهم­ترین ­و اصلی­ترین ویژگی­های ازدواج، قانونمند بودن آن است. از دیدگاه اسلام، ماهیت ازدواج یک قرارداد و پیمان با شرایطی ویژه است که بسیار پسندیده و مطلوب است. اسلام با تشریح ازدواج، مسیر رسیدن به عفت و حیا را هموار می­سازد، بدین صورت که ازدواج را بهترین و طبیعی­ترین راه تأمین نیازهای جنسی معرفی می­کند. امام خمینی (رحمه‌الله) می­فرمایند: شرط است که عقد ازدواج به عربی صحیح خوانده شود به احتیاط واجب، و اگر خود مرد و زن نتوانند صیغه را به عربی صحیح بخوانند، به هر لفظی که صیغه را بخوانند صحیح است. صادقی­ تهرانی (رحمه‌الله) می­‌فرماید: عقد ازدواج به هر زبانی که باشد درست است، و اگر هم بدون لفظ ویژه­اش که «أنکَحتُ» باشد، مثلا اگر مرد بگوید: «قبول داری زن من باشی؟» و زن بگوید: «قبول کردم»، به همین سادگی عقد ازدواج انجام ‌شده و زن و مرد بر یکدیگر محرم می­شوند. طلاق یعنی پایان قانونی ازدواج و جدا شدن همسران از یکدیگر است. امام خمینی می­فرمایند: طلاق باید به صیغه‌ی عربی خوانده شود، ولی تهرانی می‌فرمایند: در اجرای طلاق لفظ عربی شرط نیست. امام خمینی می فرماید: برای رجوع کردن لازم نیست مرد شاهد بگیرد، یا به زن خبر دهد، ولی صادقی تهرانی می فرمایند: در رجوع بر خلاف عقد بایستی بر این رجوع دو شاهد بگیرد. ارث به باقی ماندن اموال میت گفته می­شود، که در اسلام بین ورثه میت، که به دو دسته نسبی و سببی می باشند تقسیم می­شود که گروه نسبی شامل پدر، مادر، فرزندان و در صورت نبود فرزندان، فرزند آنان هرچه پایین رود، پدربزرگ و مادربزرگ هرچه بالا روند برادر و خواهر و فرزند آن‌ها هرچه پایین رود، عمه، عمو، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها. گروه سببی شامل وارثانی که به واسطه زوجیت (زن و شوهر) با وجود گروه سه‌گانه ارث می‌برند. تا زمانی که از هر طبقه یک نفر باقی است، کسی از طبقه بعد ارث نمی برد. و مقایسه ای می شود بین دیدگاه های حضرت امام خمینی(ره) و محمد صادقی تهرانی(ره).

1-8-1 خانواده در لغت: 6

1-8-2 خانواده در اصطلاح: 6

1-8-3 تعریف خانواده از منظر قرآن : 6

1-8-4 حقوق در لغت: 7

1-8-7 معنای فلسفی حق: 7

1-8-8 مفهوم حق در فقه: 8

1-8-9 مفهوم حق در اصطلاح حقوق دانان: 9

1-8-10 رویكرد جدید به حق: 9

فصل دوم: مفهوم زندگی اجتماعی از دیدگاه قرآن

2- مفهوم زندگی اجتماعی از دیدگاه قرآن 12

2-1- زندگی اجتماعی از نگاه قرآن 12

2-1-1 مفهوم جامعه در قرآن: 14

2-1-2 عامل همسرخواهی: 15

2-1-3 اركان اساسی استحكام خانواده: 16

2-2: ابعاد اجتماعی اسلام 17

2-2-1 ابعاد اجتماعی اسلام: 17

2-2-2 زوایای اجتماعی اسلام: 18

2-2-3 مسائل اجتماعی در قرآن: 21

2-2-4 اهمیت اقتصاد: 21

2-2-5 درمان فقر اجتماعی: 22

2-2-6 قرآن و اخلاق اجتماعی: 23

2-2-7 سیره تقوا پیشگان: 23

2-2-8 نیكوكاری در جامعه: 24

2-2-9 اجتناب از گمان زیاد در حیات اجتماعی: 24

2-2-10عدم پیمان‏شكنی در روابط اجتماعی: 25

2-2-11 وساطت در صلح و دوستی: 26

2-2-12 زدودن منازعات اجتماعی: 26

فصل سوم: احکام ازدواج از منظر آیت الله جوادی آملی

3-  احکام ازدواج از منظر آیت الله جوادی آملی 28

3-1: احکام ازدواج با غیر مسلمان 28

3-1-1 ازدواج با مشرک: 28

3-1-2 گزیده تفسیرآیه221 سوره بقره: 29

3-1-3 تفسیرآیه 221 سوره بقره: 29

3-1-4 تناسب آیات: 30

3-1-5 مشرك در فرهنگ قرآن: 30

3-1-6 حرمت ازدواج مرد مسلمان با زن مشرك: 31

3-1-7 نكاح با زنان اهل كتاب: 32

3-1-8 بررسی ادله ی حرمت نكاح با اهل كتاب: 33

3-1-9 نقد ادله ی حرمت نكاح با زنان اهل كتاب: 36

3-1-10 حكم ازدواج زن مسلمان با مرد مشرك: 36

3-1-11 راز حرمت ازدواج با مشرك: 37

3-1-12 نتیجه: 38

3-2: ولایت پدر در ازدواج دختر: 38

3-2-1  استقلال زن در ازدواج: 38

3-2-2  اذن ولی در ازدواج دوشیزه: 39

3-3: احکام ازدواج در زمان عده: 40

3-3-1 حکم خوستگاری از زن در زمان عده: 40

3-3-2 گزیده تفسیر: 40

3-3-3  حکم ازدواج با زنان در زمان عده: 41

3-3-4 تفسیر 41

3-3-5 تناسب آیات: 42

3-3-6  حكم تعریض به خواستگاری: 42

3-3-7 حكم تصریح به خواستگاری 43

3-3-8 حكم وضعی ازدواج در عدّه 45

3-3-9 نتیجه: 47

3-4: ازدواج‏های حرام: 47

3-4-1 گزیده تفسیر: 47

3-4-2 حرمت ازدواج با نامادری: 48

3-4-3 نتیجه: 49

3-4-4 محرمات نسبی: 49

3-4-5 محرمات رضاعی: 51

3-4-6 مادر زن: 52

3-4-7 جمع آوردن محرمات نكاح: 53

3-4-8 محرّمات رضاعی: 54

3-4-9 محرّمات هفت‏گانه رضاعی: 55

3-4-10 سه طلاقه: 55

3-4-11 نكاح در مسئله لعان: 55

3-4-12 حرمت نكاح با مادرزن: 57

3-4-13 حرمت نكاح با ربیبه: 58

3-4-14 حرمت نكاح با حلیله: 58

3-4-15 محرّم نبودن زن پسرخوانده: 59

3-4-16 حرمت جمع میان دو خواهر: 59

 

3-4-17 معنای جمع بین دو خواهر: 60

3-4-18 نتیجه : 60

3-4-19 عدم جواز جمع میان دو خواهر در روایات: 61

3-4-20 محرّمات رضاعی بحث روایی: 62

3-4-21 حرمت نكاح ربیبه در روایات: 63

3-4-22 تفاوت حرمت نكاح ربیبه با مادرزن: 63

3-4-23حکم نكاح با زنان شوهردار : 64

فصل چهارم: احکام  طلاق از منظر آیت الله جوادی آملی

4- احکام  طلاق از منظر آیت الله جوادی آملی 67

4-1: عدّه طلاق: 68

4-1-1 عدّه طلاق: 68

4-1-2 جواز رجوع در طلاق رجعی: 68

4-1-3 حالات زن و شوهر پس از طلاق: 69

4-1-4 شرط رجوع شوهر به همسر: 70

4-1-5 حقوق متقابل زن و شوهردر هنگام طلاق: 70

4-1-6 لزوم رفتار پسندیده شوهر با زن: 71

4-1-7 مفردات آیه: 72

4-1-8تناسب آیات234 بقره: 72

4-1-9 عده مطلّقه زنِ مردِ غایب: 73

4-1-10 عده طلاق در روایات: 74

4-1-10 حكم مطلّقه زوج مفقود یا طلاقِ حاكم اسلامی: 75

4-1-11 صورتهای چهارگانه طلاق: 76

4-2: اثر وضعی طلاق 77

4-2-1 اثر وضعی طلاق: 77

4-2-2 انشای حكم تكلیفی و وضعی: 79

4-2-3 نتیجه 80

4-2-4 حکم طلاق بدون شاهد: 80

فصل پنجم: عظمت حقوقی واجتماعی زن در قرآن

یک مطلب دیگر :

5- عظمت حقوقی واجتماعی زن در قرآن 82

5-1 عظمت حقوقی و اجتماعی زن در قرآن: 82

5-1-1 مقام والای مادر در قرآن: 83

5-1-2دو عنصر محوری در ترسیم حقوق زن: 84

5-1-3 اصالت و استقلال زن: 84

5-1-4  زن تامین شونده نه تامین کننده: 85

5-1-5 زن و سهام ارث: 85

5-1-6  مهریه: 86

5-1-7 مواردی كه زن همتای مرد ارث می برد: 86

5-1-8 تحقق حقوق زن در خانه و اجتماع: 88

5-1-9 لزوم رفتار پسندیده شوهر با زن: 89

5-1-10 حق شرط ضمن عقد: 90

5-1-11 تجلیل قرآن كریم از سعی مادر: 90

5-1-12 حق حیات اجتماعی زن: 91

5-1-13 حق تحصیل: 92

5-1-14 نشوز مرد و راه خلاصی زن: 93

5-1-15 محدود بودن قیّومیّت شوهر: 94

فصل ششم: حقوق فرزندان و والدین

6- حقوق فرزندان و والدین 96

6-1: حقوق فرزندان 96

6-1-1 ابراز محبت: 96

6-1-2 احترام به تداوم حیات فرزندان و مراقبت از فرزندان: 96

6-1-3 روابط حسنه در خانواده: 97

6-1-4 تربیت فرزندان: 98

6-1-6 اهتمام اسلام به حفظ ظواهر و تغییر نام‏های ناپسند: 100

6-1-7 حقوق متقابل پدر و فرزند: 100

6-1-8 آثار روانی اسم: 101

6-1-9 حق تعلیم و تربیت: 103

6-1-10 نتیجه : 103

اخلاق خانوادگی: 103

6-2: حقوق والدین 104

6-2-1 منشأ لزوم احسان به والدین: 105

6-2-2 آمرزش‏خواهی برای والدین: 105

6-2-3 برتری حقوق والدین: 106

6-2-4 احسان به والدین در روایات: 106

6-2-5 احسان به والدین 108

6-2-6 پاداش احسان به والدین: 109

6-2-7 حقوق اختصاصی والدین 109

6-2-8  اولویت در انفاق به والدین : 110

6-2-9 وجوب قضای نماز والدین: 111

6-2-10 تأمین معاش پدر و مادر: 111

6-2-11 اهتمام به وصیت برای پدر و مادر: 112

6-2-12 ارث بردن والدین: 113

6-2-13 برخورد با پدر: 114

6-2-14 تذكّر: 114

6-2-15 نتیجه: 115

فصل هفتم: احکام نفقه در کلام آیت الله جوادی آملی

7- احکام نفقه در کلام آیت الله جوادی آملی 117

7-1 تعریف لغوی نفقه: 117

7-2 مفهوم فقهی نفقه: 117

1-7-روش پژوهش….. 9

1-8-نوآوری ودشواری پژوهش….. 9

فصل دوم:مفاهیم

2-مفاهیم. 11

2-1-مفهوم سیاست و ارتباط آن با دین در اندیشة امام محمد غزالی… 11

2-2-ماهیت و خصوصیات حكومت اسلامی… 12

2-1-خلافت…. 12

2-2- سلطنت…. 13

2-3-ضرورت حكومت…. 15

2-4-مفاهیم اساسی مؤثر بر تعامل مردم و حاكم در اندیشة امام محمد غزالی… 15

2-4-1-مصلحت…. 15

2-4-2-قانون.. 17

2-4-3-عدالت…. 17

2-5-دیدگاههای سیاسی امام خمینی… 18

2-5-1-تعریف مفهوم و جایگاه واژه ی سیاست در اندیشه ی امام خمینی… 18

2-5-2- موضع امام در مقابل هشت گروه درباره ی ارتباط دین و سیاست…. 18

2-5-2-1-آن ها که نافی رابطة‌دین و سیاستند.. 18

2-5-2-2-آنها که از ارتباط دین و سیاست،‌قرائتی غیر از امام دارند.. 20

2-5-2-2-1-طرفداران ولایت مقیده: 20

2-5-2-2-2-مدافعین دخالت مجتهدین جامع الشرایط در سیاست…. 20

2-6-ماهیت و خصوصیات حکومت اسلامی… 20

2-7- ضرورت حکومت…. 21

2-7-1-ادلة‌ عقلی… 21

2-7-1-1-لزوم مؤسسات اجرایی… 21

2-7-1-2-ضرورت استمرار اجرای احکام. 22

2-7-1-3-حکومت امر حیاتی و بشری… 22

2-7-1-4-ماهیت و کیفیت قوانین اسلامی… 22

2-7-1-5-لزوم انقلاب سیاسی… 23

2-7-1-6-لزوم وحدت اسلامی… 23

2-7-1-7-اجرای عدالت…. 23

2-7-1-8-جلوگیری از هرج و مرج.. 23

2-7-2-ادلة نقلی(سنت و سیره) 24

2-7-2-1-ادلة قرآنی… 24

2-7-2-2-ادلة‌ روایی… 24

2-7-2-3-سیرة‌ نبوی و علوی… 25

2-8-مفاهیم اساسی مؤثر بر تعامل مردم و حاکم در اندیشة امام خمینی… 26

2-8-1-مصلحت در اندیشة امام خمینی… 26

2-8-2-قانون و اقسام آن از نگاه امام خمینی… 27

2-8-2-1- قوانین منصوص….. 27

2-8-2-2-قوانین غیرمنصوص….. 27

2-8-3-عدالت…. 28

2-8-3-1- تعریف عدالت در اندیشة امام. 28

2-8-3-2-اهمیت عدالت در اندیشة امام. 29

فصل سوم:تعامل مردم باحاکم ازدیدگاه امام محمدغزالی

3-تعامل مردم باحاکم ازدیدگاه امام محمدغزالی.. 31

3-1-گفتمان سیاسی امام محمد غزالی و دیدگاهها 31

3-2-مراد از حاكم واقسام آن.. 32

3-2-1- خلفا 33

3-2-2- سلاطین… 34

3-3-مراد از مردم و طبقات آن.. 34

3-3-1- علما 35

3-3-1-1-فقها 36

3-3-1-2-وعاظ… 38

3-3-2-اقلیتهای دینی… 38

3-3-3- زنان.. 39

3-4-رابطه ی حاكم و مردم. 41

3-4-1-سیر رابطه ی حاكم و مردم در اندیشه ی امام محمد غزالی… 41

3-4-2-محدودیتهای حاكم اسلامی… 48

3-4-2-1-عدالت…. 48

3-4-2-2-مصلحت…. 49

3-4-2-3- قانون.. 49

3-4-2-4- امر به معروف و نهی از منكر. 50

3-4-3-حقوق و آزادیهای مردم در مقابل حاكم.. 51

3-4-5-راههای ارتباط حاکم ومردم. 53

فصل چهارم56:تعامل مردم باحاکم ازدیدگاه امام خمینی56

4-تعامل مردم باحاکم ازدیدگاه امام خمینی.. 57

4-1-تعامل حاکم و مردم از نگاه امام خمینی… 57

4-1-1- گفتمان سیاسی امام خمینی و دیدگاهها 57

4-1-2-مراد از حاکم و مردم در اندیشة امام خمینی… 61

4-1-2-1-مراد از حاکم(اقسام حاکم) 61

4-1-2-1-1-امپراطوران، سلاطین و پادشاهان.. 61

4-1-2-1-2-معصومین… 62

4-1-2-1-3-فقها 62

4-1-2-2-مراد از مردم (طبقات مردم) 63

4-1-2-2-1-امام خمینی و روحانیت…. 64

4-1-2-2-2-امام خمینی و اقلیت های دینی… 67

 

4-1-2-2-3-امام خمینی و حقوق زنان.. 69

4-2-رابطة حاکم و مردم. 73

4-2-1-سیر رابطة حاکم و مردم در اندیشة‌ امام خمینی… 73

4-2-2-محدودیت های حاکم اسلامی… 78

4-2-2-1-عدالت…. 79

4-2-2-2-مصلحت…. 79

4-2-2-3-قانون.. 79

4-2-2-4-امر معروف و نهی از منکر. 80

4-2-3-حقوق و آزادی های مردم در مقابل حاکم.. 81

4-2-3-1-حقوق مردم. 81

4-2-3-2-آزادی های مردم. 85

4-2-4-راههای ارتباط بین حاکم و مردم. 86

4-2-4-1-رابطة مردم با حاکمان نامشروع.. 87

4-2-4-2-رابطة مردم با حاکمان مشروع.. 89

فصل پنجم:بررسی تطبیقی رابطه ی مردم وحاکم ازمنظرامام غزالی وامام خمینی(ره)

5-بررسی تطبیقی رابطه ی مردم وحاکم ازمنظرامام غزالی وامام خمینی(ره) 91

5-1-مقایسه ی مفاهیم واندیشه ی سیاسی امام غزالی وامام خمینی… 91

5-2- مقایسة ماهیت و خصوصیات حكومت…. 92

5-3- مقایسة بحث از ضرورت حكومت…. 93

5-4- مقایسة تطبیقی مفاهیم اساسی مؤثر بر تعامل مردم و حاكم.. 93

5-4-1- مفهوم مصلحت…. 93

5-4-2- مفهوم قانون.. 94

5-4-3- مفهوم عدالت…. 95

5-5- مقایسة تعامل حاكم و مردم از نگاه امام غزالی و امام خمینی… 96

5-5-1- مقایسة گفتمان سیاسی… 96

5-5-2- مقایسة بحث مراد از حاكم و مردم در اندیشة امام محمد غزالی و امام خمینی… 97

5-5-2-1-شأن روحانیت…. 97

5-5-2-2- اقلیت های دینی ـ مذهبی… 98

یک مطلب دیگر :

5-5-2-3- زنان.. 98

5-5-2-4- جمع بندی بحث مقایسه ای مراد از حاكم و مردم در اندیشة غزالی و امام خمینی… 99

5-6- مقایسة بحث رابطة حاكم و مردم. 100

5-6-1- مقایسة سیر رابطة حاكم و مردم در اندیشة امام محمد غزالی و امام خمینی… 100

5-6-2- مقایسة بحث از محدودیتهای حاكم اسلامی… 102

5-6-3- مقایسة بحث حقوق و آزادی های مردم در مقابل حاكم.. 102

چكیده

این نگاشته مرهون زحمات اساتید محترمی است که تقدیر وسپاس ازآنان در محدوده ی لغات نمی گنجد لذا لازم میدانم که از استاد فرزانه جناب آقای دکترمحمدرضاحبیبی مهر  که شمع روشنی بخش طریق علم واخلاق این جانب بوده وهستند وراهنمایی این پایان نامه را بر عهده داشتند کمال سپاسگذاری را داشته باشم.وسپاس به پیشگاه استادمشاورم جناب آقای ذوالفقارطاعت نژاد که دراین راه به شایستگی مشاوره وراهنمایی فرمودند، ودرفرایندنگارش این رساله هم چون چراغی فروزنده ،راهگشاوروشن کننده ی تاریکی های ناشی ازجهل  وپاک کننده ی خطاهایم بودند.و به رسم ادب ازهمه ی محققان وصاحب نظران بالاخص داوران محترم که همکاری بسیار صمیمانه ای بامن داشتندوبانکته سنجیهای دلسوزانه ی خودبه غنای علمی کارافزودند سپاسگزاری می نمایم. توفیقات روز افزون همه ی این عزیزان را از خداوند بزرگ خواستارم.

واژه های كلیدی: مردم،حاکم،امام خمینی،غزالی،عدالت،مصلحت.

مقدمه

پیش از ورود درموضوع لازم است به دو نوع از نظام هاى سیاسى اشاره كنم:

1 – نظام سیاسى دادمدارانه، كه اسلام در مبانى و پایه هاى شناخت به آن دعوت كرده است. پیشوایان بر این نظام تأكید داشتند و برنامه هاى حكومتى خود را بر پایه ی آن قرار داده و آن را در همه ی ابعاد زندگى اجرا مى كردند و از جمله ی مهم ترین برنامه ی حكومتى شان، رعایت حقوق مردم بود.

2- نظام سیاسى حكومت مدارانه، كه از طریق حق منحرف شده و مایه ی فساد و افساد جامعه و باعث پایمالى حقوق مردم مى شود: از این رو در مبانى اسلام از آن منع شده و پیشوایان، مسؤولان و مدیران جامعه به شدت از آن برحذر داشته و مردم را نیز از همكارى با متولیان این نظام منع كرده اند.

از مظاهر سیاست دادمدارانه ،مى توان به موارد زیر اشاره كرد: دادگرى براى همه ی افراد جامعه از هر قوم و نژادى و بدون كمترین تبعیضى، آزادى براى همگان بر اساس قانون و اهمیت دادن به دانایى و توانمندى و قابلیت ها، شایسته سالارى در تصدى مقامات و وظایف اجتماعى و تلاش در تأمین زندگى آرام براى مردم و عدم تحمیل بار گران بر آنان.

مظاهر سیاست بى دادگرانه (حكومت مدارانه) نیز عبارتند از: سلب آزادى، رعایت نشدن حقوق مردم، ناچیز دانستن حقوق آنها، چپاول اموال مردم، استیلاى افراد ناهل و غیرصالح بر مردم و تصدى آنان بر مناصب ادارى و امور اجتماعى، تقدم روابط بر ضوابط و رواج خویشاوندسالارى به جاى شایسته سالارى، سخت گیرى و بدرفتارى با مردم و تحمیل دشواریها و بار گران بر آنان.

مشروعیت حقوق متقابل حاکم و مردم:

علی علیه السلام در آغاز خطبه ،بعد از حمد و ثنای خداوند می فرماید: اما بعد فقد جعل الله تعالی لی علیکم حقا بولایة امرکم، و منزلتی التی انزلنی الله عز ذکره بهامنکم ولکم علی من الحق مثل الذی لی علیکم (مجلسی،1987م، ج 34، صص 184- 183).خداوند بواسطه ی منزلت و جایگاهی که به من بخشیده، و ولایت و حکومت شما را به دست من سپرده برای من حقوقی برعهده ی شما قرار داده است و همان طوری که مرا بر شما حقی است، شما را نیز بر من حقی است.

علی علیه السلام سپس به بیان حقوقی که مردم در قبال یکدیگر موظف به مراعات آن هستند، پرداخته و برترین و مهم ترین حق را حقوق متقابل حاکم و رعیت می داند و می فرماید:ثم جعل من حقوقه حقوقا فرضها لبعض الناس علی بعض فجعلها تتکافئ فی وجوهها، و یوجب بعضها بعضا ولایستوجب بعضها الاببعض، فاعظم مما افترض الله تبارک و تعالی من تلک الحقوق، حق الوالی علی الرعیه، و حق الرعیة علی الوالی، فریضة فرضها الله عزوجل لکل علی کل (مجلسی،1987م، ج 34، صص 184- 183).

خداوند از جمله حقوق خود، حقوقی را برای مردم در قبال یکدیگر واجب کرده و در حالات مختلف این حقوق متقابل را باهم برابر قرار داده، به گونه ای که رعایت برخی از این حقوق با رعایت و عمل به حق مقابل تحقق می یابد.بزرگترین حقی را که خداوند واجب کرده است، حق والی بر رعیت و نیز حق مردم بر والی است، حقوق واجبی که خداوند برای هر یک از والی و رعیت در قبال دیگری فرض و واجب کرده است.

آثار رعایت حقوق متقابل حاکم و رعیت در جامعه:

در ادامه ی خطبه 40 به آثار مهم رعایت حقوق متقابل حاکم و رعیت از قبیل وحدت، عزت، عدالت، صلح و صلاح و رفاه جامعه و ثبات دولت اشاره شده است:فجعلها نظاما لالفتهم، و عزالدینهم، و قواما لسیر الحق فیهم، فلیست تصلح الرعیة الا بصلاح الولاة، ولاتصلح الولاة الاباستقامة الرعیة، فاذا ادت الرعیة الی الوالی حقه و ادی الیها الوالی کذلک، عزالحق بینهم، فقامت مناهج الدین، واعتدلت معالم العدل، و جرت علی اذلالها السنن، و صلح بذلک الزمان، وطاب بهاالعیش، و طمع فی بقاءالدولة، و یئست مطامع الاعداء(مجلسی،1987م، ج 34، ص191).

خداوند حقوق رعیت و حاکم را سبب الفت و پیوستگی بین والی و مردم، و هم چنین موجب عزت دین ایشان و پایداری اقامه ی حق در میان آن ها قرار داده است. صلاح حال رعیت محقق نمی شود، مگر به صلاح حال والیان، و نیز صلاح والیان حاصل نمی گردد، مگر به استقامت مردم در انجام دستورات ایشان.

وظایف حاکم اسلامی و حقوق رعیت:

هر یک از اصناف و گروه های مختلف جامعه، حقوقی برعهده ی حاکم اسلامی دارند. مسلمانان، اهل کتاب، کارگزاران حکومتی (مدیران، قضات، ارتش) و تجار و نیز طبقه ی محروم و پائین جامعه مطالباتی از حاکم دارند و بر حاکم اسلامی است که این وظیفه ی سنگین را از راه شناخت طبقات مختلف جامعه و رعایت حقوق ایشان ادا نماید.

علی علیه السلام در ابتدای عهدنامه ی خود با اشاره به پیوستگی طبقات و گروه های جامعه و نیاز آن ها به یکدیگر، و (مدنی الطبع بودن انسان)، این اصل مهم را به مالک گوشزد می کند که:و اعلم ان الرعیة طبقات، لایصلح بعضها الاببعض، ولاغنی ببعضها عن بعض، فمنها جنودالله، و منها کتاب العامة و الخاصة، و منها قضاة العدل، و منها عمال الانصاف والرفق و منها اهل الجزیة و الخراج، من اهل الذمة و مسلمة الناس، و منها التجار و اهل الصناعات و منها الطبقة السفلی، من اهل الحاجة و المسکنة، وکلا قد سمی الله سهمه، و وضع علی حد فریضته فی کتابه، او سنة نبیه صلی الله علیه وآله عهدا منه عندنا محفوظا(مجلسی،1987م، ج 34، ص215).

پیش بینی ……………………………………………………………………………………………… 11

تعادل ایستا …………………………………………………………………………………………… 11

تعادل پویا ……………………………………………………………………………………………. 11

حافظه فعال……………………………………………………………………………………………… 12

زمان واکنش………………………………………………………………………………………… 12

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 15

اختلال رشدی ویژه …………………………………………………………………………………. 15

اختلال هماهنگی رشدی…………………………………………………………………………… 16

DCD چیست؟………………………………………………………………………………………… 16

نام های دیگر…………………………………………………………………………………………. 17

چگونه DCD یک کودک را تحت تاثیر قرار می دهد؟………………………………………. 17

مشکلات حرکتی……………………………………………………………………………………… 17

نارسایی حرکتی- برنامه ریزی حرکتی درشت…………………………………………………. 17

مشکلات در ضمینه مهارت­های حرکتی ضعیف…………………………………………………… 17

ادراک بصری؛ مشکلات حرکت بصری ……………………………………………………………. 18

ادراک………………………………………………………………………………………………………… 18

عدم یکپارچگی حسی ……………………………………………………………………………… 19

ضعف آگاهی و هشیاری بدنی………………………………………………………………………….. 19

تنش کم عضلانی ……………………………………………………………………………………… 19

وضعیت قرارگیری بدن …………………………………………………………………………………19

سازماندهی ………………………………………………………………………………………………20

یادگیری وظایف جدید یا دشوار ……………………………………………………………….. 21

مشکلات رفتاری ……………………………………………………………………………………….21

ضعف توجه …………………………………………………………………………………………….. 22

ضعف تمرکز ……………………………………………………………………………………………. 22

ضعف اعتماد به نفس و نا امیدی ………………………………………………………………… 23

تغییرپذیری …………………………………………………………………………………………. 23

مشکلات اجتماعی ………………………………………………………………………………… 23

در خانه …………………………………………………………………………………………………. 23

مشکلات مراقبت از خود …………………………………………………………………………. 23

غذا خوردن …………………………………………………………………………………………… 24

لباس پوشیدن ……………………………………………………………………………………….. 24

در مدرسه …………………………………………………………………………………………….. 24

مشکلات خاص در یادگیری ……………………………………………………………….. 24

زبان ……………………………………………………………………………………………….. 25

نوشتن ……………………………………………………………………………………………….. 25

خواندن ……………………………………………………………………………………………. 25

علل خام حرکتی چیست؟ ………………………………………………………………………. 26

عوامل مربوط به مادر …………………………………………………………………………… 27

عوامل مربوط به زایمان ………………………………………………………………………… 27

عوامل روانی اجتماعی رشد …………………………………………………………………… 28

داشتن انتظارات نامعقول از کودک ……………………………………………………. 28

بد رفتاری با کودک ………………………………………………………………………….. 29

بد کارکردی های مغزی …………………………………………………………………………. 29

فرضیه مخچه …………………………………………………………………………………… 30

فرضیه هسته های قاعده­ای ………………………………………………………………….. 31

فرضیه آهیانه …………………………………………………………………………………… 33

مناطق دیگر ……………………………………………………………………………………….. 34

اختلالات عصبی حرکتی ………………………………………………………………………… 35

اختلالات تشنجی ………………………………………………………………………………… 35

اختلالات تکانشی ………………………………………………………………………………….. 35

پیشنهادات و فعالیت­هایی برای مهارت­های حرکتی در حال توسعه …………………. 35

فاکتورهای اندازه گیری شده ………………………………………………………………… 37

تعادل………………………………………………………………………………………………… 37

اهمیت تعادل در وضعیت بدنی…………………………………………………………… 38

تعادل ایستا……………………………………………………………………………………….. 38

تعادل پویا……………………………………………………………………………………….. 39

تئوری­های تعادل………………………………………………………………………………….. 39

تئوری رفلکس سلسله مراتبی……………………………………………………………. 39

تئوری سیستم­ها………………………………………………………………………………… 39

سیستم­های درگیر در کنترل تعادل…………………………………………………… 40

مکانیزم­های حرکتی در کنترل تعادل……………………………………………….. 40

تون پاسچرال ……………………………………………………………………………. 40

تون عضلانی…………………………………………………………………………………. 41

سیستم­های عصبی درگیر در تعادل…………………………………………………….. 42

سیستم وابران محیطی…………………………………………………………………….. 42

مکانیزم­های حسی در کنترل تعادل…………………………………………………….. 42

 

سیستم بینایی…………………………………………………………………………….. 42

سیستم حسی- پیکری………………………………………………………………………. 43

سیستم دهلیزی……………………………………………………………………………… 43

سیستم عصبی کنترل کننده تعادل………………………………………………… 44

هماهنگی ……………………………………………………………………………………… 45

هماهنگی دو دستی……………………………………………………………………. 50

هماهنگی چشم و دست …………………………………………………………………. 53

زمان واکنش ………………………………………………………………………………… 55

پیش بینی ……………………………………………………………………………………… 57

حافظه ………………………………………………………………………………………… 59

حافظه فعال و حافظه کوتاه مدت …………………………………………………… 60

ادراک و حرکت ……………………………………………………………………………… 63

تمرینات ادراکی- حرکتی ……………………………………………………………………… 63

اختلال در برنامه حرکتی ………………………………………………………………….. 63

فرایند ادراکی- حرکتی…………………………………………………………………….. 65

حرکات ادراکی- حرکتی …………………………………………………………………… 67

حرکات مرتبط با مفهوم ادراکی- حرکتی……………………………………………. 68

تعادل……………………………………………………………………………………………. 68

آگاهی فضایی………………………………………………………………………………….. 69

آگاهی زمانی…………………………………………………………………………………… 70

آگاهی بدنی و جهت یابی …………………………………………………………………… 72

نظریه های ادراکی- حرکتی …………………………………………………………………… 72

نظریه ادراکی – حرکتی کپارت ………………………………………………………… 73

تحقی یرامون اثر بخشی برنامه­ های ادراکی- حرکتی ……………………………….. 73

تاریخچه و انواع آزمون­های حرکتی ………………………………………………………….. 74

پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………….. 76

پژوهش های داخل کشور…………………………………………………………………… 76

پژوهش های خارج کشور………………………………………………………………………… 79

یک مطلب دیگر :

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………… 87

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

مقدمه………………………………………………………………………………………………… 91

طرح پژوهش……………………………………………………………………………………… 91

جامعه و نمونه آماری ……………………………………………………………………………. 92

مهیارهای ورود به تحقیق………………………………………………………………………. 92

ملاک های خروج شرکت کنندگان…………………………………………………………….. 92

متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………. 92

متغیر مستقل: ……………………………………………………………………………… 93

متغیر وابسته: ……………………………………………………………………………….. 93

ابزار پژوهش ……………………………………………………………………………………. 93

روش اجرای آزمون هماهنگی دو دستی …………………………………………………. 94

روش اجرای آزمون هماهنگی چشم و دست …………………………………………….. 95

روش اجرای آزمون زمان واکنش ……………………………………………………………. 96

روش اجرای آزمون زمان پیش بینی …………………………………………………………. 97

نحوه اجرای آزمون تعادل ایستا ……………………………………………………………….. 97

نحوه اجرای آزمون حافظه کاری وکسلر ……………………………………………………. 98

سیاهه اختلال هماهنگی رشدی …………………………………………………………… 98

نحوه اجرای آزمون تعادل پویا …………………………………………………………………. 99

فرایند انجام پژوهش………………………………………………………………………….. 100

پروتکل تمرینی…………………………………………………………………………………… 101

ملاحظات اخلاقی ……………………………………………………………………………….. 102

ابزار تجزیه و تحلیل……………………………………………………………………………. 102

فصل چهارم : یافته های پژوهش

مقدمه………………………………………………………………………………………………… 106

اطلاعات توصیفی مربوط به مشخصات فردی آزمودنی­ها………………………………. 106

توزیع داده‌ها……………………………………………………………………………………….. 107

روش دلتا…………………………………………………………………………………………….. 108

آزمون نرمال بودن داده­ها………………………………………………………………………… 110

آزمون فرضیه‌ها………………………………………………………………………………………… 111

فرضیه اول……………………………………………………………………………………….. 111

فرضیه دوم………………………………………………………………………………………….. 113

فرضیه سوم……………………………………………………………………………………….. 114

فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………….. 116

فرضیه پنجم………………………………………………………………………………………… 117

فرضیه ششم…………………………………………………………………………………………… 119

فرضیه هفتم………………………………………………………………………………………. 120

جمع بندی……………………………………………………………………………………………… 122

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه ………………………………………………………………………………………………….. 125

خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………….. 125

بحث………………………………………………………………………………………………….. 127

قابلیت­های حرکتی………………………………………………………………………………………. 127

قابلیت­های شناختی…………………………………………………………………………………… 131

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………… 133

پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 135

پیشنهادات کاربردی ………………………………………………………………………. 135

پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………………… 135

پیوست……………………………………………………………………………………………….136

منابع…………………………………………………………………………………………………… 136

2-2-1-1. دقت هدف گیری در تیراندازی………………………………………………………… 12

2-2-1-2. فرم‌های وضعیتی در تیراندازی…………………………………………………… 14

2-2-2. ایستادن طولانی مدت……………………………………………………………………. 15

2-2-3. خستگی عضلانی………………………………………………………………………….. 19

2-3. پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………….. 23

2-4. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری……………………………………………………………………… 26

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش

3-1. مقدمه………………………………………………………………………………………….. 28

3-2. طرح پژوهش…………………………………………………………………………………… 28

3-3. جامعه آماری…………………………………………………………………………………. 28

3-4. مشخصات آزمودنی‌ها……………………………………………………………………….. 29

3-5. ابزارهای اندازه‌گیری…………………………………………………………………………. 29

3-5-1. ابزار اندازه‌گیری قد و وزن آزمودنی‌ها……………………………………………………. 29

3-5-2. ابزار ثبت فعالیت عضلانی………………………………………………………………. 29

3-6. روش اجرای آزمون……………………………………………………………………………. 30

3-6-1. نحوه نصب الکترودها………………………………………………………………………. 31

3-6-2. نحوه ثبت امتیاز هر شلیک………………………………………………………………. 32

3-6-3. نحوه ثبت فعالیت الکترومیوگرافی…………………………………………………….. 33

3-7. متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………… 34

3-7-1. متغیر مستقل…………………………………………………………………………….. 34

3-7-2. متغیرهای وابسته…………………………………………………………………………… 34

3-8. تجزیه و تحلیل داده‌ها………………………………………………………………… 34

 

3-8-1. تجزیه وتحلیل داده‌های دقت……………………………………………………….. 34

3-8-2. تحلیل داده‌های EMG…………………………………………………………………….

3-9. روش آماری……………………………………………………………………………………. 38

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش

4-1. مقدمه………………………………………………………………………………………. 40

4-2. تجزیه و تحلیل توصیفی یافته‌ها…………………………………………………….. 40

4-2-1. اطلاعات مربوط به دقت……………………………………………………………. 40

4-2-2. فعالیت عضلانی………………………………………………………………………… 43

4-3. تجزیه و تحلیل استنباطی یافته‌ها…………………………………………………….. 44

4-3-1. آزمون فرضیه اول……………………………………………………………………… 45

یک مطلب دیگر :

4-3-2. آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………… 46

4-3-3. آزمون فرضیه سوم………………………………………………………………………… 47

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

5-1. مقدمه………………………………………………………………………………………. 51

5-2. خلاصه‌ای از نحوه انجام پژوهش و یافته‌ها………………………………………… 52

5-3. بحث و نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………. 53

5-3-1. بحث در مورد شرایط اجرای آزمون………………………………………………. 53

5-3-2. بحث در مورد نتایج به دست آمده…………………………………………….. 53

5-3-2-1. بحث در مورد نتایج دقت………………………………………………………… 54

5-3-2-2. بحث در مورد نتایج فعالیت عضلانی…………………………………………… 55

5-3-2-3. بحث در مورد نتایج فعالیت عضلانی و ارتباط آن با دقت هدف‌گیری………. 58

5-4. نتیجه‌گیری نهایی…………………………………………………………………………. 60

5-5. پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………. 60

منابع و مأخذ…………………………………………………………………………………….. 62

پیوستها……………………………………………………………………………………………… 66

پیوست الف: رضایت‌نامه……………………………………………………………………. 66

پیوست ب: پرسشنامه ورود به آزمون……………………………………………………….. 67

پیوست ج: اطلاعات آماری مربوط به اجرای آزمون ویلکاکسون برای آزمون فرضیه اول.. 68

چکیده:

زمینه و هدف: در ورزش تیراندازی، ایستادن برای مدت طولانی با حفظ وضعیت مناسب ضروری است. در ایستادن طولانی مدت، واحدهای حرکتی عضلات کنترل کننده پاسچر، به صورت مداوم فعال هستند، که ممکن است موجب وقوع خستگی عضلانی شود. خستگی عضلانی یکی از فاکتورهای تأثیرگذار بر کنترل پاسچر در وضعیت ایستاده است. افزایش نوسانات قامتی می‌تواند باعث کاهش کنترل پاسچر و در نتیجه کاهش دقت در تیراندازی شود. بنابراین پژوهش حاضر با هدف مقایسه دقت هدف گیری و خستگی عضلات مچ پا دردو فرم وضعیتی تیراندازی با تپانچه بادی طراحی گردید. روش: تعداد 6 نفر تیرانداز حرفه ای تپانچه بادی 10 متر که در لیگ تیراندازی کشور حضور داشتند، به صورت در دسترس انتخاب شدند. آزمودنی‌ها در دو روز به صورت تصادفی دو فرم وضعیتی تیراندازی را اجرا کردند. در فرم ایستادن ممتد آزمودنی‌ها بدون استراحت و در فرم نشستن‌های متناوب آزمودنی‌ها همراه با استراحت شلیک‌های خود را انجام دادند. در هر دو فرم نحوه فعالیت عضلانی توسط دستگاه EMG از سه عضله ساقی قدامی، دوقلو داخلی و نعلی ثبت شد و همچنین امتیاز هر شلیک توسط داور ثبت گردید. برای تجزیه تحلیل داده‌ها از روش آماری ویلکاکسون و آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد. سطح اطمینان برابر 95 % فرض شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که با وجود اینکه درصد خطای آزمودنی‌ها در فرم نشستن‌های متناوب نسبت به فرم ایستادن ممتد در بازه زمانی0-75 دقیقه کمتر بود اما این تفاوت معنادار نبود. مقایسه نتایج شیب تغییرات فعالیت عضلانی در هر دو فرم نشان داد که تفاوت معناداری بین خستگی عضلات مورد مطالعه در دو فرم وجود ندارد. همچنین مشخص شد که بین خستگی عضلات مورد مطالعه و شیب تغییرات امتیاز در دو فرم ایستادن ممتد و نشستن متناوب همبستگی معناداری وجود ندارد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان بیان کرد استراحت حین یک مسابقه تیراندازی تا حدودی می‌تواند باعث بهبود عملکرد ‌شود اما روی خستگی عضلانی تفاوت چندانی ندارد. مربیان در طراحی برنامه‌های تمرینی می‌توانند این مسئله را مد نظر قرار دهند.

1-9-1 تعریف مفهومی واژه­ های تحقیق……………………….. 10

1-9-2 تعریف عملیاتی واژه­ های تحقیق……………………….. 10

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه……………………………………… 12

2-2- هیئت­های ورزشی………………………………………. 12

2-2-1 تعریف هیئت……………………………………….. 12

2-2-2 وظایف هیئت……………………………………….. 13

2-2-3 ارکان هیئت……………………………………….. 13

2-2-3-1 ترکیب مجمع………………………………………. 14

2-2-3-1-1 وظایف مجمع………………………………………. 14

2-2-3-2 ترکیب هیئت رئیسه……………………………………… 14

2-2-3-2-1 وظایف هیئت رئیسه……………………………15

2-2-3-3 رئیس هیئت……………………………………….. 15

2-2-3-3-1 وظایف رئیس هیئت…………………………… 15

2-2-3-4 وظایف نایب رئیس هیئت رئیس………………….. 16

2-2-3-5 وظایف دبیر هیئت…………………………………… 16

2-2-3-6 درآمد و هزینه­ های هیئت استان……………….. 16

2-2-4 هیئت شهرستان­ها و شهرها ………………………..17

2-3- مدیریت دانش………………………………………… 17

2-3-1 تعاریف مدیریت دانش…………………………. 18

2-3-2 انواع دانش………………………………………… 19

2-3-3 سیستم های مدیریت دانش…………………. 20

2-3-4 اهمیت مدیریت دانش…………………………. 21

2-3-5 کارکرد مدیریت دانش…………………………. 21

2-3-6 مراحل مدیریت دانش………………………….. 22

2-3-7 مدل­های دانش و مدیریت دانش………………….. 22

2-3-7-1 مدل مفهومی مدیریت دانش………………….. 23

2-3-7-2 مدل حلزونی دانش………………………………… 23

2-3-7-3 الگوی هفتگانه مدیریت دانش………………… 24

2-3-8 مدل نیومن در مدیریت دانش…………………… 26

2-3-8-1 خلق و اکتساب دانش………………………….. 26

2-3-8-2 تسهیم دانش………………………………………… 26

2-3-8-3 سازماندهی و ذخیره سازی دانش……………… 27

2-3-8-4 کاربرد دانش………………………………………… 27

2-3-9 ابزارهای مدیریت دانش…………………………….. 29

 

2-3-9-1 ابزار سازماندهی دانش…………………………… 29

2-3-9-2 ابزار اخذ دانش………………………………………… 29

2-3-9-3 ابزار ارزیابی دانش………………………………………… 29

2-3-9-4 بزار تسهیم دانش………………………………………… 30

2-3-9-5 ابزار ذخیرهسازی و ارائه دانش………………………. 30

2-4- هوش سازمانی………………………………………. 31

2-4-1 تعاریف هوش سازمانی………………………………………. 32

2-4-2 مؤلفه­ های هوش سازمانی…………………………………. 33

2-4-2-1 بینش راهبردی………………………………………. 33

2-4-2-2 سرنوشت مشترك……………………………………….. 34

2-4-2-3 تغییرگرایی………………………………………. 34

2-4-2-4 روحیة سازمانی………………………………………. 34

2-4-2-5 اتحاد و توافق………………………………………. 34

2-4-2-6 عملكرد سازمانی………………………………………. 35

2-4-2-7 فناوری اطلاعات و ارتباطات……………………………… 35

2-4-3 دیدگاه­های هوش سازمانی……………………………….. 35

2-4-3-1 هوش سازمانی از دیدگاه ماتسودا……………………35

2-4-3-2 هوش سازمانی از دیدگاه ویلیام هلال………………… 35

2-4-3-3 هوش سازمانی از دیدگاه مكمستر…………………… 36

2-4-3-4 هوش سازمانی از دیدگاه کارل آلبرخت…………… 36

2-4-3-5 دیدگاه معرفت شناختی………………………………. 37

2-4-4 چهار توانمندساز کلیدی هوش سازمانی…………….. 37

2-4-4-1 رهبران فکری………………………………………. 38

2-4-4-2 انجمن های ذینفع………………………………………. 38

2-4-4-3 ادهوکراسی………………………………………. 38

2-4-4-4 سکوی دانش………………………………………… 38

2-4-5 دلایل استفاده از هوش سازمانی در سازمان ها …………39

2-5- پیشینه تحقیق………………………………………. 39

یک مطلب دیگر :

2-5-1 تحقیقات انجام شده در داخل کشور………………….39

2-5-2 تحقیقات انجام شده در خارج از کشور…………….. 46

2-6 جمع بندی………………………………………. 51

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه……………………………………… 54

3-2- روش تحقیق………………………………………. 54

3-3- جامعه آماری………………………………………. 54

3-4- نمونه آماری………………………………………. 54

3-5- روش جمع­آوری داده ­ها……………………………………… 55

3-6- متغیرهای تحقیق………………………………………. 55

3-7- روش و ابزار گردآوری داده ­ها………………………… 55

3-8- روش­های آماری تحقیق………………………………………. 56

فصل چهارم: تحلیل یافته ­های تحقیق

4-1- مقدمه……………………………………… 58

4-2- یافته­ های پژوهش………………………………………… 58

4-2-1 یافته ­های توصیفی………………………………………. 58

4-2-2 بررسی فرضیه پژوهش………………………………… 61

4-2-2-1 فرضیه اول………………………………………. 61

4-2-2-2 فرضیه دوم……………………………………… 62

4-2-2-3 فرضیه سوم……………………………………… 62

4-2-2-4 فرضیه چهارم……………………………………… 63

4-2-2-5 فرضیه پنجم………………………………………. 63

4-2-2-6 فرضیه ششم………………………………………. 64

فصل پنجم: بحث و نتیجه­ گیری

5-1- مقدمه……………………………………… 67

5-2- خلاصه تحقیق………………………………………. 67

5-3- بحث و نتیجه ­گیری………………………………………. 69

5-4- پیشنهادهای تحقیق. ………………………………………77

5-4-1 پیشنهادهای مبتنی بر یافته های تحقیق……………. 77

5-4-2 پیشنهادهایی برای محققان دیگر…………………….. 78

منابع و مآخذ………………………………………. 79

فهرست منابع فارسی………………………………………. 79

فهرست منابع لاتین………………………………………. 82

پیوست ها……………………………………… 84

پیوست الف) پرسشنامه هوش سازمانی……………… 84

پیوست ب) پرسشنامه مدیریت دانش…………………. 87

چکیده انگلیسی………………………………………87

چکیده:

هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بین مؤلفه­های مدیریت دانش و هوش سازمانی در کارکنان هیئت­های ورزشی استان کرمان بود. جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان هیئت­های ورزشی استان کرمان(120نفر) تشکیل می­دادند، که نمونه این تحقیق نیز برابر با کل جامعه (کل شمار) بود. از بین پرسشنامه های توزیع شده تعداد 114 پرسشنامه برگشت داده شد. برای سنجش میزان مدیریت دانش نمونه­های تحقیق از پرسشنامه مدیریت دانش با الگوگیری از کار خامدا (خامدا، 1388) استفاده شد. این پرسشنامه نیز دارای چهار قسمت خلق و اکتساب دانش، تسهیم دانش، سازماندهی و ذخیره سازی دانش و کاربرد دانش بود. بعلاوه برای سنجش و اندازه گیری میزان هوش سازمانی از پرسشنامه هوش سازمانی آلبرشت (2003) که شامل 36 سؤال است و هوش سازمانی کل و هفت مؤلفه آن را مورد سنجش قرار می دهد، استفاده شد. روایی پرسشنامه­ها به تأیید اساتید و متخصصین مدیریت ورزشی رسید. پایایی پرسشنامه­ها با استفاده از آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مدیریت دانش(89/0) و برای پرسشنامه هوش سازمانی (90/0) به دست آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته­های تحقیق نشان داد بین مدیریت دانش و همچنین مؤلفه­های آن با هوش سازمانی ارتباط معنی داری وجود دارد. به­علاوه نتایج آزمون رگرسیون نشان داد، مدیریت دانش می­تواند پیش بین مناسبی برای هوش سازمانی باشد. استفاده از هوش سازمانی می­تواند قدرت رقابت پذیری یك سازمان را افزایش دهد و از دیگر سازمان ها متمایز نماید، که یکی از این عوامل می­تواند ارتقاء مدیریت دانش در سازمان باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

1-8- محدودیت­های تحقیق…………………………….. 7

1-9- تعریف واژگان مفهومی و عملیاتی……………………. 7

1-9-1- الکترومیوگرافی…………………………….. 7

1-9-2- حداکثر انقباض ارادی ایزومتریک (MVIC)…………………

1-9-3-گونیامتر……………………………. 8

فصل دوم: پیشینه پژوهش

2-1- مقدمه…………………………… 11

2-2-مبانی نظری…………………………….. 11

2-2-1-ساختار استخوان­های تشکیل دهنده کمربندشانه ­ا­ی……………….. 11

2-2-1-ساختار استخوان­های تشکیل دهنده­ کمربند شانه ­ای……………….. 12

2-2-1-1 استخوان بازو: 12

2-2-1-2- کتف: 14

2-2-1-3-ترقوه: 16

2-2-2-ساختار مفاصل و بافت­های حمایت کننده کمربند شانه­ای.. 17

2-2-2-1-جناغی-ترقوه ­ای…………………………….. 18

2-2-2-2-آخرومی-ترقوه ­ای…………………………….. 18

2-2-2-3-کتفی-صدری…………………………….. 19

2-2-2-4-مفصل تحت دلتوئید……………………………. 19

2-2-2-5-مفصل گلنوهومرال……………………………. 19

2-2-3-پایدارکننده­ های استاتیکی مفصل گلنوهورمرال…………. 20

2-2-3-1- سطح مفصلی…………………………….. 20

2-2-3-2- لابرم…………………………… 21

2-2-3-3- کپسول مفصلی…………………………… 21

2-2-3-4- لیگامنت­ها…………………………… 22

2-2-4- پایدارکننده­ های دینامیکی مفصل گلنوهومرال………….. 24

2-2-4-1- عضلات RC……………………………

2-2-4-2-زوج نیرو صفحه فرونتال……………………………. 25

2-2-4-3-زوج نیروی صفحه عرضی…………………………….. 26

2-2-5-حرکات و دامنه حرکتی شانه……………………………. 27

2-2-5-1-فلکشن و آبداکشن…………………………….. 27

2-2-5-2-اداکشن و اکستنشن…………………………….. 28

2-2-5-3-چرخش داخلی و خارجی…………………………….. 29

2-2-5-4-فلکشن افقی و اکستنشن افقی…………………………….. 29

2-2-6-حرکات ترکیبی کمربند شانه……………………………. 30

2-2-7-فعالیت عضلانی در کمربند شانه……………………………. 30

2-2-7-1-عضلات اسکاپولاهومرال……………………………. 31

عضله دلتوئید……………………………. 31

عضلات روتاتورکاف……………………………… 32

عضله فوق­خاری…………………………… 32

عضله تحت­خاری…………………………….. 33

عضله گردکوچک……………………………… 33

عضله تحت­کتفی…………………………….. 33

2-2-7-2-عضلات آکسیو اسکاپولار و آکسیوکلاویکولار………….. 33

عضله ذوزنقه…………………………… 34

بالابرنده کتف……………………………34

عضله دندانه­ای قدامی…………………………….. 34

سینه ­ای کوچک…………………………… 35

2-2-7-3-عضلات آگسیوهومرال……………………………. 35

عضله سینه ­ای بزرگ……………………………… 35

2-3- پیشینه پژوهش…………………………… 36

2-3-1-آسیب عضلات روتاتورکاف…………………………… 37

2-3-2-ناپایداری مفصل گلنوهومرال……………………………. 38

2-3-3-دسته بندی سندروم­های برخوردی…………………………….. 39

2-3-4- تست­های سندروم­های برخوردی……………………………41

2-3-3-1-تست برخوردی نیر……………………………. 41

 

2-3-3-2-هاوکینز……………………………. 42

2-3-3-4-تست جاب……………………………… 42

2-3-3-4-تست سوپینیشن…………………………….. 42

2-3-5-مروری بر تحقیقات گذشته……………………………. 43

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- مقدمه……………………………49

3-2- روش اجرای تحقیق…………………………….. 49

3-2-1- جامعه آماری و شیوه گزینش نمونه ­ها ……………………………49

3-2-2-شرایط عمومی عضویت در گروه شانه نرمال………………….. 50

3-2-3-شرایط اختصاصی عضویت در گره شانه نرمال………………. 50

3-3-ابزارها و روشها ……………………………54

3-3-1- قد و وزن آزمودنی­ها…………………………… 54

3-3-2-مقدار مقاومت……………………………… 54

3-3-3- فعالیت الکترومایوگرافی عضلات……………………………… 54

3-3-4- اندازه گیری زاویه بازو با تنه……………………………. 55

3-4- روش اجرا…………………………… 55

3-5-پرتکل آزمایشی…………………………….. 56

3-6- اندازه گیری الکترومایوگرافی…………………………….. 60

3-7- حرکات وظیفه ای و شرایط آن……………………………. 64

3-8- ابزارهای تحقیق…………………………….. 64

3-9- متغیرهای مورد مطالعه RMS همسان سازی شده…………..66

3-10- تجزیه و تحلیل آماری…………………………….. 66

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها

4-1-مقدمه……………………………. 69

4-2- فعالیت عضلانی مربوط به صفحات حرکتی مختلف در زوایای مختلف……….. 69

4-3-گشتاوری حاصل از وزن بالاتنه……………………………74

فصل پنجم: استنباط و نتیجه ­گیری

5-1- مقدمه……………………………. 93

یک مطلب دیگر :

5-2- بحث و نتیجه گیری…………………………….. 93

5-3- نتیجه گیری نهایی ………………………………….98

5-4- پیشنهادات……………………………… 99

منابع ………………………………………..103

چکیده:

اختلالات شانه عموما بین ورزشکاران و کارگران شایع است. بیشتر همراه با آسیب عضلات روتاتورکاف می­باشد. هرچند مکانیسم دقیق رفتار عضلانی در طول الویشن بالاتنه به خوبی توضیح داده نشده است. هدف مطالعه ارزیابی فعالیت الکتریکی عضلات شانه در طول دامنه متفاوت الویش شانه در سطوح ساجیتال، فرونتال و اسکپشن است.

دوازده نفر آزمودنی زن بر اساس روش دسترسی از دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا انتخاب شدند. آزمودنی­ها هیچ پیشینه آسیبی در پشت یا سیستم عصبی عضلانی نداشتند. میانگین سن، قد و وزن به ترتیب (کیلوگرم 54/5±5/7)، (سانتیمتر162/5±4/2) و (سال 24/5±1/6 ) بود. به منظور ارزیابی فعالیت الکتریکی عضلات یک سیستم EMG، 16 کاناله با الکترودهای دوقطبی استفاده شد. الکترودها روی عضلات ذوزنقه فوقانی، ذوزنقه میانی، ذوزنقه تحتانی، دلتوئید قدامی، دلتوئید میانی، دلتوئید خلفی و فوق خاری قرار داشتند. نرخ نمونه برداری 2000 هرتز و در دامنه 15-500 هرتز فیلتر شد. ناچ فیلتر همچنین با فرکانس برشی 50 هرتز برای برای سیگنال­های برق شهری استفاده شد.

آزمودنی در وضعیت ایستاده همراه با اکستنشن آرنج و و مفضل شانه در 4 وضعیت صفر، 30، 60 و 90 درجه قرار داشت که در سه سطح شامل فرونتال، ساجیتال و اسکپشن عمل می­کرد راست ایستاده بود. به منظور تجزیه و تحلیل آماری از SPSS-16 با خطای 05/0 استفاده شد.

شدت فعالیت عضله فوق­خاری صفحه فرونتال به صورت معنی داری بیشتر از صفحات دیگر بود (p=0/006 و F=8/9)  و در دلتوئید میانی نیز نتایج مشابهی مشاهده شد( p=0/001 و F=16/3)

شدت فعالیت عضله فوق خاری در زوایای مختلف تفاوت معنی داری داشت و در زاویه 90 درجه بیشترین مقدار بود( P=0/00 و F=1/9). هرچند شدت فعالیت عضله فوق­خاری نسبت به سایر عضلات در زاویه 30 درجه صفحه فرونتال به صورت معنی داری بیشتر از شدت فعالیت سایر عضلات بود( P=0/00 و F=243/11)

شدت فعالیت عضله دلتوئید میانی در زاویه 90 درجه به صورت معنی داری بیشتر از سایر عضلات بود(P=0/02 و F=14/8).

نتایج:

به منظور تفکیک عضله فوق­خاری از ودیگر عضلات شانه، انقباض ایزومتریک در 30 درجه آبداکشن پیشنهاد می­شود. و فعالیت عضله دلتوئید میانی نسبت به سایر عضلات در 90 درجه آبداکشن است.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

2-1- بیان مسئله

عضلات چرخاننده بازو RC[1] شامل فوق­خاری، تحت­خاری، گرد گوچک و تحت­کتفی هستند که که این چهار عضله باهم، عضلات RC را تشکیل می­دهند.

عضله فوق­خاری و عضله دلتوئید، عضلات اصلی در آبداکشن مفصل شانه هستند. مطالعات نشان
می­دهد که عضلات RC، دو عملکرد اصلی در مفصل بازویی- دوری دارند که شامل ۱) نقش حرکتی استخوان بازو در مفصل شانه ۲) تثبیت مفصل گلنوهومرال

افزایش پارگی یا نقص RC، منجر به نیمه دررفتگی سر استخوان بازو و نقص عملکرد مفصل شانه
می­شود. عضلات RC با همکاری هم مفصلی را که ذاتا ناپایدار است را احاطه کرده­اند و مفصل گلنوهومرال را از طریق زوج نیرو هم در صفحه فرونتال و هم در صفحه عرضی پایدار می­کنند( فانک 2005[2]).

بنابراین پارگی در هرکدام از عضلات RC مخصوصاً فوق­خاری باعث ناپایدار شدن شانه می­گردد و باعث می­شود که شانه نتواند عملکرد مناسب خود را به عنوان متحرک­ترین مفصل بدن انجام دهد. عضله فوق­خاری در حرکت آبداکشن و در تولید نیروی کوپل در صفحه عرضی مفصل شانه موثر است. پس تشخیص به موقع آسیب در عضله فوق­خاری این امکان را می­دهد که با درمان این عضله، کارایی سریع تر مفصل شانه به دست آید. تست­های زیادی برای سنجش آسیب عضله فوق­خاری وجود دارد اما هیچ یک از این تست­ها به عنوان مناسب­ترین تست شناخته نشده است. هدف از تحقیق حاضر ارائه یک تست مناسب برای عضله فوق­خاری است. در این مطالعه به دلیل اینکه از لحاظ بیومکانیکی عضله
فوق­خاری در حالت اکستنشن آرنج بیشتر فعال است تمام تست­ها در این مطالعه وضعیت اکستنشن آرنج انجام می­شود.

3-1- سابقه و ضرورت انجام پژوهش

عموما اختلالات شانه شایع است و اغلب به علت آسیب دیدگی تاندون RC و مخصوصاً تاندون عضله فوق­خاری است(ال مند[1] و همکاران۱۹۹۰،جی اسوند[2] و همکاران۱۹۹۸، نیر [3] و همکاران۱۹۸۳). اساس فرض، در سنجش شناخت آسیب فوق­خاری، این است که باید در درجه اول فوق­خاری فعال شود که با حداقل شدت فعالیت سایر عضلاتی شانه همراه باشد.

به منظور سنجش آسیب عضله فوق­خاری، برای نخستین بار توسط مونیز وجاب وضعیت ۹۰ درجه آبداکشن بازو و ۳۰ درجه هوریزنتال فلکشن در صفحه کتف که با چرخش داخلی بازو و به کار بردن مقاومت در مقابل آبداکشن پیشنهاد شد. آنها با این موقعیت آزمایشی ادعا کردند که فعالیت عضله فوق­خاری را می­توان از سایر عضلات تفکیک کرد و آنرا تست Empty can (EC) نامیدند( مونیز و جاب[4] ۱۹۸۲). با این حال برای حمایت از این نتیجه تنها سیگنال­های خام Emg را از عضلات RC، تنها در یک آزمودنی و بدون نرملایز سازی گزارش کردند.

از آنجا که در طول چرخش داخلی برجستگی بزرگ به زیر قوس آخرومی-ترقوه­ای برخورد می­کند، 45 درجه چرخش خارجی را به جای چرخش داخلی در تست جاب به کار بردند وبه عنوان تست Full can (FC) نامیدند.آنها استدلال کردند که وضعیت FC درد کمتری را نسبت به EC برمی­انگیزد و بنابراین برای عملکرد فوق­خاری یک آزمایش قابل اطمینان­تری است.

کلی و همکارانش بیان کردند که در این وضعیت شدت فعالیت عضله فوق­خاری در تست FC وEC مشابه است.( کلی و کدرمس[5] ۱۹۹۶).

4-1- اهمیت وضرورت تحقیق

متخصصان امر ورزش معتقدند ورزشکارن بسیاری وجود دارند که سال های متمادی در رشته ورزشی که برگزیده‌اند فعالیت می‌کنند اما موفق نیستند، در حالی که برخی دیگر به درجات بالایی از موفقیت رسیده‌اند. پیش‌بینی موفقیت در یک رشته ورزشی خاص، کار آسانی نیست، زیرا عوامل متعددی در موفقیت یک ورزشکار دارای اهمیت است و از آنجایی که توانایی های انسان یک فطرت ثابت نیست و می‌تواند در طول زندگی تغییر نماید و در اثر عدم دستیابی به فرصت مناسب یا انتخاب اشتباه هرگز بارور نگردد، بنابراین کشف این توانایی ها ضروری است (شکرالهی اردکانی، 1390). هر انسانی در نوع خود منحصر به فرد است، با این وجود بین بسیاری از انسان

 ها، آن قدر شباهت وجود دارد که می توان نکات مشترکی را در نظر گرفت. اگر چه روان شناسان وجود شباهت هایی بین افراد را قبول دارند، ولی توجه به تفاوت های

یک مطلب دیگر :

 

کارگاه آموزشی بازاریابی محتوا محور

 افراد از یکدیگر، معطوف شده است. چرا عده ای موفق و بعضی ناموفق اند؟ چرا درک افراد از امور متفاوت است؟ تنوع استعدادها از کجا ناشی می شود؟ و غیره (فتحی آشتیانی،1390). شناسایی و توجه به تفاوت های بین افراد ممکن است در تشویق و راهنمایی آن ها به طرف رشته ورزشی معینی مفید واقع شود یا اینکه آن ها را از فعالیتی که امکان موفقیت در آن کم است، دور نگه دارد ( اشمیت، 1384). امروزه با توجه به حرفه ای شدن ورزش، شناخت وضعیت و ساختار بدنی آنچنان مورد توجه متخصصین قرار گرفته است که سوق دادن نونهالان و نوجوانان به رشته های ورزشی که درآن مستعد هستند، از مهمترین عوامل شناخت نوع ورزش برای هنرآموز به شمار می رود، زیرا در این شیوه هم از اتلاف وقت هنرجو و مربی جلوگیری شده و هم از هزینه های بیهوده جلوگیری می گردد (نجف آبادی و همکاران، 1391).

1-7- محدودیت های تحقیق……………………………………… 10

1-8- تعریف واژه های تحقیق……………………………………… 10

1-8-1 تعریف نظری واژه های تحقیق……………………………………… 10

1-8-2 تعریف عملیاتی واژه های تحقیق……………………………………… 11

فصل دوم: مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه…………………………………….. 13

2-2- مبانی نظری……………………………………… 13

2-2-1 تاریخ تربیت بدنی در ایران و تمدن های دیگر……………….. 13

2-2-1-1 تاریخ تربیت بدنی در دوره یونان……………………………….. 13

2-2-1-2 تاریخ تربیت بدنی در دوره روم……………………………. 14

2-2-1-3 تاریخ تربیت بدنی در چین………………………………….. 14

2-2-1-4 تاریخ تربیت بدنی در هند……………………………………. 14

2-2-1-5 تاریخ تربیت بدنی در ایران از باستان تاکنون……………… 14

2-2-2 عوامل آموزشی درس تربیت بدنی……………………………… 17

2-2-2-1 نیروی انسانی……………………………………… 18

2-2-2-2 امکانات ورزشی (وسایل و تجهیزات و فضاهای ورزشی)…………. 18

2-2-2-3 کیفیت آموزشی معلمان تربیت بدنی…………………………………. 19

2-2-2-4 وضعیت مالی و بودجه مدارس………………………………………. 20

2-2-2-5 نظارت و کنترل…………………………………….. 21

2-2-2-6 اجرای طرح های ملی ورزشی……………………………………… 21

2-3- پیشینه تحقیق……………………………………… 24

2-3-1 تحقیقات انجام شده در داخل کشور…………………………………….. 24

2-3-2 تحقیقات انجام شده در خارج کشور…………………………………….. 34

2-4- جمع بندی……………………………………… 37

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه…………………………………….. 40

3-2- روش تحقیق……………………………………… 40

3-3- جامعه آماری……………………………………… 40

3-4- نمونه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری…………………….. 40

3-5- ابزار تحقیق……………………………………… 41

3-5-1 سوالات اطلاعات فردی……………………………………… 41

3-5-2 پرسشنامه عوامل آموزشی درس تربیت بدنی………………… 41

 

3-6- متغیرهای تحقیق……………………………………… 41

3-7- روش های جمع آوری اطلاعات………………………………………. 42

3-8- روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………….. 42

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه…………………………………….44

4-2- بررسی توزیع داده ها……………………………………. 44

4-3- توصیف یافته های پژوهش………………………………………. 45

4-4- یافته های استنباطی……………………………………… 50

4-4-1 فرضیه اول…………………………………….. 50

4-4-2 فرضیه دوم…………………………………….. 50

4-4-3 فرضیه سوم……………………………………. 51

4-4-4 فرضیه چهارم…………………………………….. 51

4-4-5 فرضیه پنجم…………………………………….. 52

4-4-6 فرضیه ششم…………………………………….. 52

4-4-7 فرضیه هفتم…………………………………….. 54

4-4-8 فرضیه هشتم…………………………………….. 55

4-4-9 فرضیه نهم…………………………………….. 55

4-4-10 فرضیه دهم…………………………………….. 56

4-4-11 فرضیه یازدهم…………………………………….. 56

4-4-12 فرضیه دوازدهم…………………………………….. 57

4-4-13 فرضیه سیزدهم…………………………………….. 57

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه…………………………………….. 59

5-2- خلاصه تحقیق……………………………………… 59

5-3- بحث و نتیجه گیری……………………………………… 61

5-4- پیشنهادهای تحقیق……………………………………… 75

5-4-1 پیشنهادهای برگرفته از یافته های تحقیق…………….. 75

5-4-2 پیشنهادهای پژوهشی……………………………………… 76

یک مطلب دیگر :

منابع و مآخذ…………………………………….. 77

فهرست منابع فارسی……………………………………… 77

فهرست منابع انگلیسی……………………………………… 80

پیوست ها……………………………………. 81

چکیده انگلیسی……………………………………… 85

چکیده:

آموزش و اجرای صحیح تربیت بدنی از مسائلی است که تحقق آن از الویت برخوردار است. هدف این پژوهش مقایسه عوامل آموزشی درس تربیت بدنی در مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیر دولتی در شهر کرمان بود. روش تحقیق از نوع پیمایشی و جامعه آماری تمام مدیران و معلمان تربیت بدنی مدارس ابتدایی در شهر کرمان بودند. روش نمونه گیری به صورت تمام شمار بود.تعداد 103 معلم تربیت بدنی و103 مدیر مدرسه در این پژوهش شرکت کردند.ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته ای به منظور ارزیابی عوامل آموزشی درس تربیت بدنی بود که روایی و پایایی آن مورد ارزیابی و تایید قرار گرفت.برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آزمون تی مستقل و آزمون من ویتنی استفاده گردید.یافته ها تفاوت معنی داری بین عامل امکانات از دیدگاه معلمان را نشان داد ولی از دیدگاه مدیران تفاوت معنی داری بین عامل امکانات در مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیردولتی وجود نداشت همچنین یافته ها تفاوت معنی داری بین عامل کیفیت آموزشی از دیدگاه معلمان را نشان نداد ولی از دیدگاه مدیران تفاوت معنی داری بین عامل امکانات در مدارس وجود داشت. نتایج دیگر نشان داد تفاوت معنی داری بین عامل همکاری والدین دانش آموزان، وضعیت مالی مدارس، میزان نظارت مسئولین تربیت بدنی و وضعیت اجرای طرح های ملی مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیردولتی وجود نداشت. بین میانگین سنی، سابقه تدریس تربیت بدنی و مدرک تحصیلی و تعداد کارت های مربیگری معلمان مدارس دولتی و غیردولتی اختلاف معناداری وجود داشت ولی بین میانگین تعداد کارت های داوری و سطح قهرمانی معلمان مدارس دولتی و غیردولتی اختلاف معناداری مشاهده نشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

امروزه دانش تربیت بدنی و علوم ورزشی ،در نظام آموزش و پرورش جهان جایگاهی بس مهم و پر اهمیت یافته است؛ زیرا آموزش و پرورش صحیح کودکان و نوجوانان به روش علمی صحیح بستگی دارد. از این رو لازم است تربیت بدنی و علوم ورزشی که جزو جدا ناشدنی نظام آموزشی و تربیتی دنیای کنونی است ،از ارزش ها و روش های صحیح برخوردار باشد تا بتواند نیازهای اساسی دانش آموزان را برآورده کند.

در آموزش و پرورش هدف رشد ابعاد گوناگون شخصیت کودکان و نوجوانان در همه جنبه های جسمانی، ذهنی، روانی، اجتماعی و معنوی است. در این مجموعه،ضرورت رشد جسمانی به عنوان بخشی از فرایند آموزش و پرورش مورد تاکید است زیرایک برنامه ی صحیح و جامع تربیت بدنی، می تواند همپای دیگر برنامه های آموزشی، در طول سال های تحصیلی دانش آموز و حتی در دوران بزرگسالی، بر سلامت جسم و روان او بیفزاید و از نارسایی های بسیار و اختلالات به موقع پیشگیری کند.این اثرات سازنده در بسیاری از موارد در دختران و پسران یکسان و مشترک است. همین اشتراک در ویژگی های تربیتی و آموزشی،قطع نظر از جنسیت، می تواند به موضوع تربیت بدنی و ورزش معنا و مفهوم خاصی بخشد (نبوی و زکایی 1384، 1).

پایه و شالوده هر کشور در مدارس و آموزشگاه های آن کشور ریخته می شود. زیرا آموزش و پرورش رکن و پایه نظام کلی آن جامعه است. با اهمیت بخشیدن کمی و کیفی به درس تربیت بدنی در دوره های مختلف تحصیلی که مهمترین سال های شکل گیری کودکان و نوجوانان است، نقش واقعی ورزش و مفهوم حقیقی آن در مدارس روشن می شود (رضاعی 3،1375).

تربیت بدنی و ورزش یکی از ضروریات جامعه است که بدون تردید نگرش و تفکر مناسب همراه با برنامه­ریزی هدفمند و عملیاتی چشم انداز روشن می تواند سهم ارزشمندی در پیشبرد اهداف این نیاز اساسی بشر داشته باشد، جامعه هدف دانش آموزی که ظرفیت و پتانسیل ورزش پایه­ای می باشند باید در قالب یک برنامه منسجم آموزش های لازم رشته های مختلف ورزشی را با توجه به دوره سنی که قرار دارند طی کنند و در مسیر تحصیل علاوه بر دستاورد سلامت جسم و روان در ورزش قهرمانی نیز سهم خوبی دریافت کنند طرح­های ملی ورزشی که تکلیف کار معلم تربیت بدنی و دانش آموز را در دوره شش ساله ابتدایی مشخص کرده است یکی از اصولی ترین و کاربردی ترین برنامه ها در این راستاست، در هر صورت مطالبه دانش آموزان از مسئولین ایجاد یک بستر مناسب ورزشی است و این مهم با توجه به نقشه راهی که در سند تحول بنیادین تاکید شده مسیر رشد و تعالی را فراهم نموده است با توجه به این سند ارزشمند همه مسئولین خصوصا مدیران و معلمان تربیت بدنی در اجرای تربیت بدنی مدارس ابتدایی خصوصا در اجرای طرح های ملی نقش محوری دارند و باید همه موانع را از سر راه بردارند تا با کمک خداوند منان فرزندان ایران اسلامی را در مسیر رشد و شکوفا شدن قرار دهند (طرح های ورزشی ملی دوره تحصیلی ابتدایی 1،1391).

با توجه به اینکه روز به روز به تعداد مدارس غیردولتی ابتدایی افزوده می شود ،تا کنون پژوهش و مقایسه ای بین عوامل آموزش درس تربیت بدنی در مقطع ابتدایی در دو بخش دولتی و غیر دولتی صورت نگرفته است بنابراین ضرورت انجام چنین پژوهشی در سطح مدارس دولتی و غیردولتی می تواند بیانگر مسائل و عوامل بازدارنده در زمینه تدریس درس تربیت بدنی مقطع ابتدایی و اجرای طرح های ملی باشد. در تحقیق حاضر مقایسه عوامل آموزشی درس تربیت بدنی از نظر مدیران و معلمان ورزش مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیردولتی شهر کرمان است. در این تحقیق امکانات ورزشی، وضعیت مالی، استفاده از وسایل کمک آموزشی ،کیفیت آموزشی معلمان،همکاری اولیای دانش آموزان در جهت ترویج تربیت بدنی، نظارت و کنترل مسئولین تربیت بدنی بر کار معلمان ورزش و وضعیت اجرای طرح های ملی و… در مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیر دولتی از نظر مدیران و معلمان ورزش مورد بررسی قرار می گیرد.

محقق در نظر دارد با مطالعه و مقایسه عوامل آموزش درس تربیت بدنی، در یابد که درس تربیت بدنی در مدارس غیردولتی از اهمیت بیشتری برخوردار است یا دولتی؟

محقق به شناسایی مسائل تربیت بدنی ،از نظر وضعیت مالی و فضای آموزشی متناسب با سن، جنس و تعداد دانش آموزان پرداخته و مقایسه ای بین وسایل و تجهیزات ورزشی مدارس ابتدایی دولتی و غیردولتی به عمل آورده است و همچنین کیفیت وسایل و امکانات آموزشی و کمک آموزشی ورزشی، در این دو نوع آموزشگاه بررسی و مسائلی چون داشتن برنامه نظام دار جهت آموزش و اجرای طرح های ملی، استفاده از طرح درس مشخص، استفاده از شیوه های انگیزشی موثر در تدریس از جمله تدریس کمکی و روش های سمعی و بصری و فیلم های آموزشی را روشن نموده است ؛تا بدین وسیله مشخص کند که وضعیت عوامل آموزشی درس تربیت بدنی در مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیر دولتی چگونه است.

2-1- بیان مسئله

1-1-5- پیشینه ی پژوهش 9

1-1-6- روش پژوهش 10

1-1-7 جنبه نوآوری تحقیق 10

1-2- مفاهیم 10

1-2-1-شروط قصاص 10

1-2-2- قصاص 11

1-2-3- کافر 12

1-2-4-بلوغ 15

1-2-5- عاقل 16

1-2-6- مجنون 16

1-2-7-مهدورالدم 17

1-2-8-قتل عمد و ارکان آن 18

1-2-9- فلسفه قصاص 19

1-3- قصاص در اسلام 21

1-3-1- قصاص از دیدگاه آیات قرآن 21

1-3-2- قصاص از دیدگاه روایات 24

فصل دوم:شروط قصاص نفس از دیدگاه فقها

2-شرایط قصاص نفس از دیدگاه فقها 28

2-1- شرط اول: برابری قاتل و مقتول درآزادی و بردگی 29

2-1-1- قصاص مرد آزاد در برابر مرد آزاد و زن آزاد 29

2-1-2- قصاص زن آزاد در برابر زن آزاد و مرد آزاد: 36

2-1-3- تساوی زن و مرد در قصاص و دیه اعضاء تا ثلث 39

2-1-4- حکم قتل دو نفر آزاد توسط یک فرد آزاد 44

2-2- شرط دوم: تساوی در دین 46

 

2-2-1- عدم قصاص مسلمان در برابر کافر 46

2-2-2- قصاص مسلمان در صورت تعود به قتل کافر ذمی 47

2-2-3- قصاص فرد ذمی در برابر ذمی 51

2-2-4- قصاص فرد ذمی در برابر قتل مسلمان 52

2-2-5-مالکیت اموال ذمی در صورت قتل مسلمان: 54

2-2-6- قتل کافر به وسیله کافر دیگر و مسلمان شدن قاتل 57

2-2-7- قصاص حلال زاده در برابر قتل زنازاده 58

2-2-8-قصاص مرتد در برابر قتل ذمی 59

2-2-9- قصاص ذمی در برابر قتل مرتد 61

2-3-شرط سوم:انتفاءابوت بین قاتل و مقتول: 66

2-3-1-عدم قصاص پدر به جهت قتل فرزند: 66

2-3-2-شمول حکم بر جد پدری: 67

2-3-3-قصاص فرزند در صورت قتل پدر: 69

2-3-4-قصاص مادر در برابر قتل فرزند: 70

2-3-5-ادعای دو نفر در مورد کودکی 71

2-3-6-قتل زوجه توسط همسر خود 72

2-4-شرط چهارم:بالغ بودن قاتل و مقتول 74

2-4-1-جنایت شخص نابالغ: 74

2-4-2-قتل طفل نابالغ به وسیله فرد بالغ: 77

2-5-شرط پنجم:عاقل بودن قاتل و مقتول 81

2-5-1-عدم قصاص فرد مجنون در برابر عاقل یا مجنون: 81

2-5-2-کشتن کسی توسط فرد عاقل 82

2-5-3-کشتن دیوانه توسط فرد عاقل 83

2-5-4-اختلاف جانی و ولی دم مقتول بر سر بلوغ کودک و بهبودی مجنون 86

2-5-5-قصاص قاتل مست: 86

2-5-6-جنایت شخص خواب: 88

2-5-7-قصاص قاتل نابینا: 90

2-6-شرط ششم: محقون الدم بودن مقتول 93

یک مطلب دیگر :

2-6-1-قصاص قاتل زانی محصن یا لائط 94

2-6-2-قتل زوجه و اجنبی در حال زنا: 95

2-6-3-قتل در مقام دفاع: 96

فصل سوم:بررسی شرایط قصاص نفس از منظر امام خمینی (ره) و آیت الله خویی (ره)

3-بررسی شرایط قصاص نفس از منظر امام خمینی (ره) و آیت الله خویی (ره) 98

3-1-شرط اول: برابری قاتل و مقتول در آزادی و بردگی 98

3-1-1-قصاص مرد آزاد در برابر مرد آزاد و زن آزاد: 99

3-1-2- قصاص زن آزاد در برابر زن آزاد و مرد آزاد: 101

3-1-3- تساوی زن و مرد در قصاص و دیه اعضاء تا ثلث: 103

3-1-4-حکم کشتن دو نفر آزاد توسط یک نفر آزاد 106

3-2-شرط دوم: تساوی در دین 109

3-2-1-عدم قصاص مسلمان در برابر کافر 109

3-2-2- مجازات مسلمان در صورت قتل کافر: 110

3-2-3-قصاص مسلمان در صورت تعود به قتل کافر ذمی 111

3-2-4-قصاص فرد ذمی در برابر فرد ذمی 114

3-2-5-قصاص فرد ذمی در برابر قتل مسلمان 115

3-2-6-مالکیت اموال ذمی در صورت قتل مسلمان 117

3-2-7-قتل کافر به وسیله کافر دیگر و مسلمان شدن قاتل 119

3-2-8-قصاص حلال زاده در برابر قتل زنا زاده 120

3-3-شرط سوم:انتفاءابوت بین قاتل و مقتول 133

3-3-1-عدم قصاص پدر به جهت قتل فرزند 133

3-3-2-مجازات پدر قاتل 134

3-3-3-شمول حکم بر جد پدری 135

3-3-4-قصاص مادر در برابر قتل فرزند: 136

3-3-5-ادعای دو نفر در مورد فرزندی یک کودک 137

3-3-6- قتل زوجه توسط همسر خود 141

3-3-7-قتل پدر و مادر توسط دو فرزند 142

3-4-شرط چهارم:بالغ بودن قاتل و مقتول 144

3-4-1-جنایت شخص نابالغ: 144

3-4-2-قتل طفل نابالغ به وسیله فرد بالغ 148

3-5-شرط پنجم:عاقل بودن قاتل ومقتول 151

3-5-1-عدم قصاص فرد مجنون دربرابرعاقل یا مجنون: 151

3-5-2-کشتن کسی توسط فردعاقل و دیوانه شدن فرد عاقل 152

3-5-3-کشتن دیوانه توسط فرد عاقل 153

3-5-4-اختلاف جانی و ولی دم مقتول بر سر بلوغ کودک و بهبودی مجنون 156

3-5-5-قصاص قاتل مست 158

3-5-6-جنایت شخص خواب: 160

3-5-7-قصاص قاتل نابینا: 162

3-6-شرط ششم:محقون الدم بودن مقتول 164

3-6-1-قتل زوجه و اجنبی در حال زنا: 167

3-6-2-قتل در مقام دفاع: 169

3-6-3-قتل ساب النبی: 169

1-1-5- سوابق تحقیق.. 7

1-1-6- جنبه نوآوری تحقیق.. 8

1-1-7- روش تحقیق.. 8

1-1-8- محدودیت‌ها و مشكلات.. 9

فصل دوم:چارچوب نظری اشتغال زنان

2- چارچوب نظری اشتغال زنان.. 11

2-1- كار و اشتغال.. 11

2-1-1- كار و اشتغال از دیدگاه فقه اسلامی.. 11

2-1-2- كار و اشتغال از دیدگاه قرآن.. 13

2-1-5- آثار تربیتی كار و اشتغال.. 18

2-2- جایگاه زن در اصل آفرینش…. 19

2-2-1- مقام انسانی زن از دیدگاه اسلام. 19

2-2-2- زن و جایگاه مادری او در آفرینش انسان.. 21

2-2-3- آفرینش زوج‌ها و دست یابی به سكینه و مودت.. 22

2-2-4- مهم ترین وظایف زن.. 23

2-3-2- سرپرست خانواده به دلایل مختلف… 28

2-3-5 پیامدهای مثبت اشتغال بانوان.. 30

2-4- دیدگاه تعارض شغلی – خانوادگی.. 33

2-5- مشاغل لازم و ضروری برای زنان.. 34

فصل سوم:مبانی فقهی اشتغال زنان

3- مبانی فقهی مشروعیت اشتغال زنان.. 39

3-1- قرآن کریم و اشتغال زنان.. 39

3-1-1- حق مالكیت زنان بر اموالشان در قرآن.. 40

3-1-2- كار زنان در بیرون از منزل از دیدگاه قرآن.. 40

3-1-3- تشویق عموم مردم به فعالیت‌های اقتصادی از دیدگاه قرآن کریم. 41

3-1-4- آیات تحلیل و تحریم برخی از معاملات.. 42

3-2-مشروعیت اشتغال زنان از دیدگاه روایات.. 43

3-3- ضوابط شرعی اشتغال زنان.. 47

3-3-1- آداب مشاركت اجتماعی زنان.. 51

3-3-2- رعایت حجاب و داشتن عفاف.. Error! Bookmark not defined.

3-4- قوامیت و ریاست مرد بر خانواده 58

3-4-1- قوامیت و ریاست شوهر بر زن از دیدگاه قرآن.. 58

3-4-2- قوامیت و ریاست شوهر بر زن از دیدگاه روایات.. 61

3-4-3- قوامیت و ریاست شوهر بر زن از دیدگاه فقها 62

3-4-4- قوامیت شوهر و اشتغال زن.. 65

3-5-اشتغال زن وتأثیر آن بر تربیت فرزند. 74

3-6- دیدگاه فقهای امامیه در خصوص اشتغال زنان.. 78

فصل چهارم:اشتغال زن از دیدگاه حقوق ایران

4- اشتغال زن از دیدگاه حقوق ایران.. 87

4-1- حق اشتغال در قانون اساسی ایران.. 87

4-1-1- بررسی حقوق زن از منظر برخی اصول قانون اساسی.. 87

4-1-2- بررسی حق اشتغال زنان از دید اصولی از قانون اساسی.. 89

4-2- حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یكسان در قوانین موضوعه ایران.. 90

4-2-1- اصل برابری ورود به خدمت عمومی طبق قانون استخدام كشوری.. 90

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 

4-2-2- ایجاد فرصت‌های یكسان برای اشتغال زنان.. 92

4-3- حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل در قوانین موضوعه ایران.. 93

4-4- محدودیت‌های موجود بر آزادی انتخاب شغل زنان.. 94

4-4-1- محدودیت‌های عمومی.. 94

4-4-2- محدودیت های اختصاصی.. 95

4-5- حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام در قوانین موضوعه ایران.. 97

4-6- حق برخورداری برابر از امنیت شغلی درقوانین موضوعه ایران.. 99

4-7- حق دریافت مزد مساوی در مقابل كار مساوی درقوانین موضوعه ایران.. 101

4-8- حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر درقوانین موضوعه ایران.. 103

4-8-1- ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان در قوانین موضوعه ایران.. 107

4-8-2- ارائه خدمات حمایتی به والدین در قوانین موضوعه ایران.. 114

4-8-3- برخورداری از حمایت در زمان بارداری در قوانین موضوعه ایران.. 117

4-9- بررسی تطبیقی اشتغال زنان در فقه امامیه و حقوق ایران.. 118

4-9-1- برابری زن و مرد از منظر حقوقی.. 118

4-9-2- حق انتخاب شغل.. 119

4-9-3- عدم تبعیض در هنگام اشتغال.. 120

4-9-4- نفقه، اشتغال و خروج زن از منزل.. 121

4-9-5- شرایط اشتغال زن در بیرون منزل.. 123

4-9-6- شغل منافی مصالح خانواده و اشتغال زن.. 123

4-9-7- قوامیت مرد بر زن.. 125

4-9-8-موارد جدید منحصر به حقوق در خصوص اشتغال زنان.. 127

بحث و نتیجه گیری 130

پیشنهادها 133

منابع و مآخذ. 134

چكیده

یكی از مسایل مهم و مورد توجه اسلام، حفظ و رعایت حقوق زنان و مراعات تساوی حقوق زن و مرد و عدم تبعیض بر اساس جنسیت است، در این میان مسأله اشتغال زنان مورد توجه اندیشمندان و از موضوعات مهم اجتماعی در ایران و جهان می باشد.

دیدگاه اسلام در مورد اشتغال زنان و فعالیت های اجتماعی و اقتصادی آنان تابع نگاه جامع این دین به جایگاه انسانی، نیازها و مصلحت های فردی و اجتماعی انسان با در

یک مطلب دیگر :

 

ویژگی های سیستم ساتنا

 نظر گرفتن اهداف كلی خلقت و سازگاری این فعالیت‌ها با فطرت و طبیعت روحی و جسمی زنان می باشد. بر همین اساس در فرهنگ اسلامی، یكی از مسایل اساسی در انتخاب شغل، متناسب بودن شرایط احراز شغل با ویژگی های شاغل است و در این میان به مصلحت جامعه و خانواده توجه شده است. بسیاری از حقوقی كه در چارچوب خانواده برای یكی از طرفین قرار داده شده در حقیقت از حقوق نهاد خانواده است نه از حقوق فردی زوجین. برای مثال سرپرستی مرد در خانواده، لزوم نفقه برای همسر و مواردی از این قبیل اهتمامی است كه برای نهاد خانواده و در جهت استحكام آن می باشد. و نباید آن را دلیل بر تضعیف یكی از دو جنس در مقابل دیگری دانست.

در این پایان نامه به بررسی حق اشتغال زنان از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران پرداخته ایم. در فصل اول کلیات و مفاهیم، در فصل دوم به بررسی مبانی اشتغال زنان پرداخته، در فصل سوم اشتغال زنان از دیدگاه فقهی و در فصل چهارم اشتغال از منظر حقوق ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

در خصوص اشتغال زنان به جز در مورد عدم خروج از منزل بدون اجازه شوهر و انتخاب شغل منافی مصالح خانواده در سایر موارد منع فقهی و حقوقی وجود ندارد.

واژگان کلیدی: اشتغال زنان، فقه امامیه، حقوق ایران، مصالح خانواده.

مقدمه

موضوع این نوشتار « بررسی حق اشتغال زنان از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران» می‌باشد كه با ارائه مباحث تمهیدی و ضروری در این ‌باره، به مطالعه و تحلیل مبانی و قلمرو آن می‌پردازد.

اشتغال زنان در خارج از منزل از یك سو و نیز مسئولیت اولیه زن مسلمان در خصوص ایفای نقش خود در خانواده به عنوان همسر و مادر و اهتمام به پرورش فرزندانی مكتبی از سوی دیگر، بسیار دشوار و سنگین می‌باشد، به طوری كه آنها باید با تحمل مشكلات و سر پنجه‌ی تدبیر و توانمندی، آن را به سر منزل مقصود برسانند و تلفیقی مناسب و سالم بین این دو مسئله ایجاد نمایند. از طرفی نمی توان شایستگی‌ها و توانایی‌های زنان را به عنوان نیمی از نیروی فكری جامعه در پذیرش بعضی از مسئولیت‌ها در عرصه‌های فرهنگی، علمی و تربیتی نادیده گرفت. در جهان امروز آن چه در توسعه و پیشرفت كشورها نقش مؤثری دارد بهره برداری اصولی از توانایی‌ها و استعدادهای انسانی است، كه دراین میان زنان می‌توانند نقش مؤثری را در بخش‌های آموزش بهداشت و درمان و… ایفا كنند. و حذف زنان از صحنه‌های اجتماعی در حقیقت حذف نیمی از جامعه‌ی انسانی است. لذا ضروری است نظام اسلامی با رعایت مصالح كلی جامعه و مصالح فردی مبتنی بر استعدادهای فطری زنان و مصالح خانوادگی (حفظ كیان خانواده) زمینه مشاركت متناسب با شئونات زن مسلمان راباحفظ حریم الهی عفاف وتقوی وبراساس آموزه‌های دینی و فقه پویای اسلامی برای زنان فراهم آورد (یزدخواستی، 1375، ص81).

با توجه به این كه زن به عنوان موجودی اجتماعی می‌باشد كه پا به پای مرد در اجتماع فعالیت نموده و در عین حال در كانون خانوادگی خویش نیز عهده دار مسئولیت‌های مهم می‌باشد. لذا بررسی عوامل مرتبط با وضعیت اشتغال او و تأثیر آن بر روابط خانوادگی و تحت الشعاع قراردادن حقوق شوهر بالاخص تربیت فرزندان حائز اهمیت خواهد بود.

این تحقیق به دنبال تحلیل و بررسی دقیق یکی از حقوق زنان به نام اشتغال در خارج از خانه و جمع آن با سایر وظایف فطری و مادری زن می‌باشد که در این پایان‌نامه به آن پرداخته شده است.

برای ورود به بحث اشتغال زنان ابتدا نیاز است که مبانی اشتغال و لازمه‌های اشتغال برای زنان و شرایط اشتغال زنان بررسی گردد تا بتوان دلالیل فقهی اشتغال زنان در خارج از خانه را بهتر تبیین نمود.

این امر در فصل دوم محقق گردیده است.

در فصل سوم نیز به بررسی مبانی مشروعیت اشتغال زنان با رویکردی به قرآن و سنت پرداخته‌ایم و دلایل و نظریات فقهی مرتبط را تبیین نموده ایم. و در فصل چهارم این موضوع را در حقوق ایران بررسی کرده و در پایان اشتغال زنان به طور تطبیقی اشاره کرده ایم.

1-1- طرح تحقیق

1-1-1- بیان مسأله

یكی از مسایل مهم و مورد توجه‌ی جامعه بین الملل، حفظ و رعایت حقوق زنان و مراعات تساوی حقوق زن و مرد و عدم تبعیض بر اساس جنسیت است، در این میان مسأله اشتغال زنان در خارج از منزل مورد توجه اندیشمندان و از موضوعات مهم اجتماعی در جهان می‌باشد.

دیدگاه اسلام در مورد اشتغال زنان و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی آنان تابع نگاه جامع این دین به جایگاه انسانی و نیازها و مصلحت‌های فردی و اجتماعی انسان با در نظر گرفتن اهداف كلی خلقت و سازگاری این فعالیت‌ها با فطرت و طبیعت روحی و جسمی زنان می‌باشد. بر همین اساس در فرهنگ اسلامی، یكی از مسایل اساسی در انتخاب شغل، متناسب بودن شرایط احراز شغل با ویژگی‌های شاغل است و به مصلحت جامعه و خانواده توجه شده است (بیایانگرد، 1372، ص59).

در فرهنگ اسلامی خانواده نهادی مقدس و مورد نظر خداوند است. مودت و رحمت عطیه‌ای است كه از ناحیه خداوند به دو ركن خانواده اعطا شده است. با توجه به اهمیت و نقش خانواده در سعادت انسان،مقرراتی برای استحكام این نهاد وضع شده و در شریعت، سرپرستی واحد برای آن منظور گردیده است (اَلرِّجالُ قَوّاموُنَ عَلَی النَّساءِ…) (نساء/ 34).

بسیاری از حقوقی كه در چارچوب خانواده برای یكی از طرفین قرار داده شده در حقیقت از حقوق نهاد خانواده است نه از حقوق فردی زوجین. برای مثال سرپرستی مرد در خانواده، لزوم نفقه برای همسر و مواردی از این قبیل اهتمامی است كه برای نهاد خانواده و در جهت استحكام آن می‌باشد. و نباید آن را دلیل بر تضعیف یكی از دو جنس در مقابل دیگری دانست (قائمی، 1386،‌ ص126).

چگونه می‌توان به استحكام خانواده نظر داشت اما نسبت به نیاز خانواده به سرپرستی كه بر مصالح، حیثیات و تصمیمات خانوادگی افراد نظارت كند بی توجه بود؟

آیا می‌توان وظیفه تأمین معاش و نفقه‌ی خانواده را از دوش مرد برداشت و زن را برای تأمین مالی خود یا خانواده روانه‌ی بازاركاركرد و در عین حال انتظار برخورداری از محیطی آرام و توأم با مودت و رحمت و تربیت نسلی صالح را داشت؟

وظیفه اصلی زنان بنا بر خلقت الهی ایفای نقش مادری و تربیت فرزندان به عنوان راز تداوم حیات بشری می‌باشد و به گواهی تاریخ، هیچ زنی نبوده است كه در كنار وظایف جانبی خود نخواسته باشد از این وظیفه خطیر كه با مقتضیات فطری او ارتباط دارد، اجتناب ورزد.

با توجه به وظیفه اصلی زن كه بنابر خلقت الهی ایفای نقش مادری و تربیت فرزندان می‌باشد و انجام این مهم از متقضیات فطری وی می‌باشد، و از طرفی نمی توان شایستگی‌ها و توانایی‌های زنان را به عنوان نیمی از پتانسیل فكری جامعه در پذیرش بعضی از مسئولیت‌ها در عرصه‌های مختلف اجتماعی نادیده گرفت، لذا بررسی این حقوق و تبیین حدود و ثغور آن از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی و در نتیجه آشنایی زنان مسلمان از حدود وظایف خود مهم است.

1-1-7- روش تحقیق 6

1-1-8- محدودیت‌ها و مشكلات 6

1-2- مفاهیم 6

1-2-1- معنای لغوی خمس، فیء، انفال و غنیمت 6

1-2-2- معنای اصطلاحی خمس 7

1-2-3- تفاوت غنیمت، فیء و انفال 8

1-3- اهمیت خمس 9

1-4- ادله خمس 10

1-4-1- ادله قرآنی 10

1-4-2- ادله روایی 20

1-4-3- دلیل اجماع 21

فصل دوم: پیشینه تاریخی و فقهی خمس

2- پیشینه تاریخی و فقهی خمس 23

2-1- خمس در عصر پیامبر گرامی اسلام (ص) 24

2-1-1- منابع خمس 25

2-1-2- موارد مصرف خمس 28

2-2- خمس در دوران خلفا 29

2-3- خمس در زمان ائمه (ع) 31

2-3-1- منابع خمس 31

2-3-2- توزیع خمس 33

2-4- خمس در عصر غیبت 34

2-4-1- منابع خمس 35

 

2-4-1-1- غنیمت 39

2-4-1-2- ارباح مکاسب 40

2-4-1-3- زمین انتقال یافته از مسلمان به ذمّی 40

2-4-1-4- معدن 41

2-4-1-5-مال حلال آمیخته به حرام 41

2-4-1-6- کنز 41

2-4-1-7- غوص 42

2-5- نتیجه بحث 42

فصل سوم: دیدگاه فقهای امامیه و اهل سنت

در خصوص منابع اصلی خمس 45

3- دیدگاه فقهای امامیه و اهل سنت در خصوص منابع اصلی خمس 46

3-1- دیدگاه اهل سنت دربارۀ خمس 47

3-2- دیدگاه شیعه دربارۀ خمس 48

3-3- دلایل اهل تسنن بر انحصار خمس در غنیمت جنگی 49

3-3-1- پاسخ دلیل اول 49

3-3-2- پاسخ دلیل دوم 54

3-3-3- چکیدۀ دیدگاه‌ها 60

3-3-4- حکم زمین غنیمتی 61

3-4- مالکیت عمومی 63

3-4-1- وجوه تمایز میان ملکیت عمومی و دولتی 66

یک مطلب دیگر :

3-4-2- جهاد ابتدایی 67

3-4-3- جایگاه خمس در جهاد بی‌اذن امام 67

3-4-4- جهاد دفاعی 69

3-4-5- جنگ مسلمان با مسلمان‌نما 70

3-5- معادن از دیدگاه فقها 76

3-5-1- نظریات حقوقی دربارۀ معادن 78

3-5-5-1- دیدگاه اول ودلایل آن 79

3-5-5-2- دیدگاه دوم و دلایل آن اشتراک در معادن 81

3-5-5-3- دیدگاه سوم و دلایل آن 85

3-5-5-4- بررسی دیدگاهها 86

3-5-5-5- ردّ دلایل و قول به اشتراک معادن 91

3-5-5-6- راههای ثبوت حق ویژه در معادن 92

3-5-5-7- سرچشمۀ حق ویژه در معدن و حکم خمس آن 95

3-5-6- خمس جواهر دریایی 96

3-5-7- عنبر 99

3-5-8- ثروتهای دریایی 101

3-6- کنز (گنج) 103

3-6-2- ویژگیهای مشترک معدن، گنج و جواهر دریایی 106

3-7- خمس مال حلال مخلوط به حرام 109

3-8- خمس زمین انتقالی 111

3-8-1- خمس زمین ذمی 112

3-9- جایگاه خمس ارباح مکاسب 113

3-9-1- دیدگاه فقها 116

فصل چهارم: مصارف خمس

4- مصارف خمس 121

4-1- دیدگاه فقها 130

4-2- تقسیم خمس بعد از نبی 130

نتیجه گیری 136

فهرست منابع 140

چكیده

یکی از تدابیر دین مبین اسلام در رفع نیازهای مالی جامعه، فریضه خمس می‌باشد که در کنار زکات واجب گردیده است و از نظر مشهور فقها جهت تأمین هزینه‌های سادات که از زکات محرومند و نیز سهم امام (ع) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

1-1-7- روش تحقیق.. 12

1-1-8- محدودیت‌ها و مشكلات.. 13

1-2- معنا و مفهوم زنا 13

1-3- تحلیلی فقهی بر ماهیت زنا 14

1-3-1- اقوال فقهاء 16

1-3-2- ادله قول مشهور 18

1-3-3- اشكالات وارده به ادله مشهور 19

1-3-4- پاسخ به اشكالات فوق.. 20

1-3-5- نتیجه بحث… 20

فصل دوم: راههای اثبات و مجازات زنا

2- راههای اثبات و مجازات زنا. 23

2-1- آیات قرآنی پیرامون راههای اثبات زنا 23

2-1-1- آیات قرآنی پیرامون شهادت شهود. 23

2-1-1-1- آیه 15 سورة نساء 23

2-1-1-1-1- مفردات آیه. 23

2-1-1-1-2- احکام فقهی آیه. 24

2-1-1-1-2-1- طریقه اثبات زنا 24

2-1-1-1-2-2 وجوب استشهاد در مقام اتهام. 25

2-1-1-2- فلسفه چهار شاهد در زنا 26

2-1-1-3- شرایط شهود زنا در قانون مجازات اسلامی.. 27

2-1-1-3-1- شرایط عام و کلی شهود زنا 28

2-1-1-3-2- شرایط خاص…. 29

2-1-2- آیات قرآنی پیرامون اقرار 32

2-1-2-1- آیه 11، سورة ملک… 33

 

2-1-2-1-1-مفردات آیه. 33

2-1-2-1-2-احکام فقهی آیه. 33

2-1-2-1-3- شبهات دلالتی در آیه و پاسخ به آنها 34

2-1-2-2- آیه 81، سورة آل عمران.. 35

2-1-2-2-1- مفردات آیه. 35

2-1-2-2-2- احکام فقهی آیه. 36

2-1-2-3- آیه 102، سورة توبه. 36

2-1-2-3-1- احکام فقهی آیه. 37

2-1-2-3-2- خصوصیات اقرار کننده در زنا 38

2-1-2-3-3-صراحت اقرار 38

2-1-2-3-4- نصاب و دفعات اقرار 39

2-1-2-3-5- انکار یا عدول از اقرار در زنا 40

2-1-3- آیات قرآنی پیرامون علم قاضی.. 41

2-1-3-1-آیه 26، سورة ص…. 41

2-1-3-2- آیات 44، 45، 47، سوره مائده 42

2-1-3-3- آیه 49، سورة مائده 43

2-1-3-4- آیه 65، سورة نساء 43

2-1-3-5- آیه 105، سورة نساء 43

2-1-3-6- آیه 2، سورة نور 44

2-1-3-7- دلایل اعتبار علم قاضی در اثبات زنا در قوانین موضوعه. 45

2-2- آیات قرآنی پیرامون مجازات زنا 47

2-2-1- تفسیر آیة 15، سورة نساء 47

2-2-1-1- مفردات آیه. 49

2-2- 2- تفسیر آیة 16، سوره نساء 51

2-2-2-1- مفردات آیه. 52

2-2-3- آیة 2، سورة نور 53

2-2-3-1- مفردات آیه. 53

2-2-4- شرایط وجوب حد تازیانه از منظر قانون مجازات اسلامی.. 56

یک مطلب دیگر :

2-2-5- شرایط احصان در رجم از دیدگاه قانون مجازات اسلامی.. 59

2-2-6- اجرای علنی مجازات زنا از نظر قرآن.. 61

2-2-7- زنای مستوجب قتل.. 62

2-2-8- اقسام حد زنا 63

2-2-8-1- زنا با محارم نسبی.. 64

2-2-8-1-1 حکم محارم رضاعی نسبی.. 65

2-2-8-2- زنا با زن پدر 66

2-2-8-3- زنای غیر مسلمان با مسلمان.. 66

2-2-8-3-1- سقوط حکم با اسلام غیر مسلمان.. 67

2-2-8-3-1- سقوط حکم با اسلام غیر مسلمان.. 67

2-2-8-4- زنای به عنف… 68

2-2-9- دیه ازاله بکارت و مهر المثل.. 68

2-2-10- احکام تعدد و تکرار در زنا 69

2-2-11- مجازات زنا در شریعت‌های دیگر. 70

فصل سوم: بررسی شهود و اقرار در زنا

3- بررسی شهود و اقرار در زنا. 73

3-1- اقرار در اثبات زنا 73

3-1-1- بیان اقوال.. 74

3-1-2- مفاد ادله. 77

3-1-2-1- مقتضای قاعدة باب.. 77

3-1-2-2- مقتضای ادله. 78

3-1-3- دو روایت مربوط به قذف.. 84

3-2- شهادت بر زنا 89

3-3- برخی «شروط اختصاصی شهادت بر زنا». 94

3-3-1- اشتراط رؤیت به نحو مخصوص…. 94

2-3-2- مساله اول: اشتراط مشاهده در شهادت برزنا 99

2-3-3- اشتراط مشاهده به نحو مخصوص و رؤیت ذکر در فرج. 102

2-3-4- محور دوم: اشتراط اتصال شهادت.. 103

2-3-5- مسألة اول: اشتراط اجتماع شهود در لحظة حضور 105

2-3-6- مسأله دوم: اشتراط اجتماع شهود در لحظة اقامه. 108

نتیجه گیری… 116

پیشنهادات… 117

منابع.. 118

چكیده

مستند حرمت و مجازات زنا بسیاری از آیات قرآن است که در این میان چند آیه صراحت و شهرت بیشتری دارد: آیات 15 و 16 سوره مائده، و آیه و آیه 2 سوره نور. شیخ ابوالفتوح رازی در ذیل آیه دوم سوره نور به تفصیل احکام حد زنا را در فقه شیعه و نیز از بان عالمان برجسته اهل تسنن، به ویژه رهبران چهار مکتب فقهی مشهور آن، بیان کرده است. در تعریف فقهی زنا به نزدیکی بین زن و مرد(شامل آمیزش جنسی مهبلی و مقعدی) بدون ازدواج اطلاق می شود.

زنا دارای موارد مختلفی است که برای هر کدام از آنها کیفرها و حدود جداگانه ای در اسلام وجود دارد.

حد زنا در اسلام، صد ضربه شلاق است. چنان چه زنا، از زنان و مردان همسردار سر زند، زنای محصن نامیده می شود و حد آن مجازات سنگ سار است. مجازاتهای اسلامی به 4 دسته حدود، دیات، قصاص و تعزیرات تقسیم شده‎اند که از آن میان حدود ماهیت متفاوتی را دارند و قواعد خاصی بر آنها حکم‎فرمایی می‎کند. در این میان زنا به عنوان جرمی که بیشترین مقدار بحث و تحقیق را در خود جای داده است و مورد اتفاق تمام مسلمین است، نکات خاصی را در خود پذیرا می‎باشد. قتل، رجم و جلد به عنوان سه مجازات اصلی زنا به نظر فقیهان شیعه و قتل و جلد به نظر فقیهان سنی مجازاتهایی هستند که برای زانی و زانیه در شرع انور درنظر گرفته شده‎اند.

-4-1اهداف تحقیق ( شامل علمی ، کاربردی و ضرورت های خاص انجام پایان نامه ): 14

1–5محدودیت ها و امکانات و دشواری ها ی تحقیق : 14

1–6روش تحقیق یا روش کار : 15

1–7تعریف واژه های کلیدی : 16

فصل دوم23 مفهوم ایلاء

2- مفهوم ایلاء. 24

-21 -مقدمه : 24

2-2-ایلاء چیست : 24

-3-2ترجمه های گوناگون از آیه های ایلاء : 26

– 4-2ادوار مختلف ایلاء یا تاریخچه فقهی ایلاء : 27

2-4-1- ایلاء در دوره جاهلیت یا در جامعه اعراب قبل از اسلام و هدف از آن.. 27

2-4-2- ایلاء در دوره صدر اسلام و پیامبر : 28

2-4-3- ایلاء در دوره خلفا : 29

2-4-4- ایلاء در دوره ایمه شیعه: 30

2-5- جایگاه حقوقی و اجتماعی زن در عرب قبل از اسلام: 31

2-5-1- بررسی جایگاه زن در خانواده ای جاهلیت قبل از اسلام : 32

2-5-2- ازدواج در دوره جاهلیت : 35

2-5-3- ازدواج جاهلیت از منظر تاریخ نویسان.. 36

2-5-4- حق انتخاب همسر در جامعه جاهلیت : 36

2-5-5- حق طلاق در دوره جاهلیت و علت و انگیزه آن : 37

2-5-6- زن ابزاری برای ارضاء مرد و وضعیت فساد اخلاقی در دوره جاهلیت: 38

2-5-7- نحوه حضور زن جاهلیت در اجتماع : 38

2-5-8-وضعیت اقتصادی و مسئله ارث زنان در دوره جاهلیت : 40

2-5-9-حضور زنان عرصه سیاسی و فرهنگی در دوره جاهلیت : 43

2-6- وضعیت حقوق زنان و جایگاه اجتماعی زن در جامعه غربی: 46

2-6-1- جایگاه زن در دین یهود : 50

2-6-2- جایگاه زن در دین مسیح : 54

2-7- تفسیرهایی که از آیه های مربوط به ایلاء شده است : 59

 

فصل سوَم شرایط و احکام ایلاء

3- شرایط و احکام ایلاء. 71

3-1- مقدمه. 71

3-2- شرایط و احکام ایلاء 72

3-3- احکام ایلاء: 74

3-4-   ایلاء از منظر فقه شیعه : 76

3-4-1- ایلاء از شهید اول.. 76

3-4-2- ایلاء از منظر شهید ثانی.. 78

3-4-3- ایلاء از منظر شیح مفید : 80

3-4-4- ایلاء از نظر شیخ صدوق ابن بابویه : 81

3-4-5- نظر علی بن محمد قمی درمورد ایلاء : 82

3-4-6- ایلاء از منظر شیخ بهائی عاملی : 85

3-4-7- ایلاء از نظر حر عاملی : 86

3-4-8- ایلاء از منظر شیخ طوسی: 87

3-4-9- ایلاء از منظر الفاضل الابی : 88

3-4-10- ایلاء از منظر قاضی ابن البراج : 89

3-4-11- ایلاء از منظر محقق حلی : 91

3-4-12- ایلاء از منظر شریف مرتضی : 92

3-4-13- ایلاء از منظر شیخ حسین آل عصفور : 93

یک مطلب دیگر :

3-4-14-ایلاء از منظر امام یحیی بن حسین : 96

3-4-15-ایلاء از منظر عبدالله جزایری : 96

3-4-16- ایلاء از منظر ابوصالح حلبی : 98

3-4-17- ایلاء نظریه امام خیمنی (ره): 98

3-4-18- ایلاء از منظر مرحوم ابوالقاسم خویی : 99

3-5-ایلاء از منظر فقه سنت : 100

3-5-1-ایلاء در مذهب شافعی: 101

3-5-1-1- حکم ایلاء از نظر فقه شافعی : 102

3-5-2-ایلاء از نظر استاد سید سابق : 103

3-5-3- ایلاء از منظر بیهقی : 105

3-5-4-ایلاء از منظر سالار بن عبدالعزیز: 108

3-5-5-ایلاء از منظر ابن جزم : 108

3-5-6- ایلاء از منظر محمدبن علی بن محمد شوکانی : 109

3-5-7- ایلاء از منظر شیخ الاسلام ذکریابن محمد بن زکریا انصاری : 113

3-5-8- ایلاء از منظر امام احمد مرتضی : 115

3-5-9-ایلاء از منظر محیی الدین النوویی : 117

3-5-10- ایلاء درکتاب شرح المذهب محیی الدین النوویی : 119

3-5-11- ایلاء از منظر امام مالک : 123

3-5-12- ایلاء از منظر ابوبکر کاشانی : 126

3-5-13-ایلاء از منظر امام یحیی بن حسین : 127

3-5-14- ایلاء از منظر ابن نجیم مصری : 128

3-6- ایلاء و حقوق زنان : 129

3-7- تکالیف و وظایفی که مرد نسبت به همسرش دارد: 130

3-8- تکالیف و وظایفی که زن نسبت به شوهرخود دارد یا حقوق مرد نسبت به زن خود در زندگی مشترک: 131

3-9- وظایف یا تکالیف مشترک بین زن مرد یا حقوق مشترک زن  مرد: 131

3-10- بررسی تعارض ایلاء با حق جنسی زن : 132

3-11- آثار و تبعات حقوقی ایلاء در حقوق اسلام : 136

3-12-.موارد درخواستی زن جهت طلاق از نظر قانون مدنی و حقوق خانواده چه چیزهایی می باشد؟. 136

3-13- مواردی که باعث می شود زن بتواند دادخواست طلاق و فسخ نکاح دهد. 138

3-14- آثار کیفری ایلاء در حقوق اسلام : 142

3-15-ایلاء و مدرنیته : 143

3-16-تحقیقات میدانی یا نظریه تعداد افراد مطلع به علم حقوق یا قضات دادگاه: 146

3-17- نتیجه تحقیقات میدانی : 147

3-18-نتیجه دیدگاه مراجع تقلید در مورد ایلاء : 148

3-19 نظر مراجع تقلید در مورد سوالات اصلی مربوط به ایلاء : 148

3-19-1 نظرﯾﮥ حضرت آیت الله العظمی علوی گرگانی : 149

3-19-2- ایلاء از منظر حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی: 149

3-19-3- نظریه حضرت آیت الله العظمی سیستانی : 150

3-19-4-نظریه آیت الله صافی کلپایگانی پاسخ به سؤالات ارسالی : 151

3-19-5- نظریه آیت الله شبیری زنجانی : 151

3-20-جواب اجمالی : 152

3-21-شرایط تحقق ایلاء : 153

3-22- احکام ایلاء : 153

3-23- جمع بندی فصل سوم : 154

نتیجه‌گیری… 156

پیشنهادات… 159

فهرست منابع.. 160

چكیده

عامل اصلی حفظ نسل بشر ازدواج می باشد ، اهمیتی که اسلام به ازدواج داده و تأکید بزرگان دین در مورد آن کرده اند باعث اهمیت خاص ازدواج گردیده ؛ بنابراین عواملی که باعث از هم گسیختگی و طلاق در ازدواج         می شود حایز اهمیت خاصی می باشد که یکی از آن ایلاء می باشد .

۱- ۶- روش پژوهش 13

۱-۷- نوآوری ودشواری پژوهش 13

۱- ۸- مفاهیم 14

۱-۹- کلید واژه ها 15

۱-10- اهمیت شناخت احکام خوردنی ها و آشامیدنی های حلال 19

1-11- اهمیت خوردن غذا 20

۱-12- تأثیرات غذا بر روح و روان انسان 23

۱-۱۳- غذاهای قرآنی 24

فصل دوم :احکام خوردنی ها و نوشیدنی ها از نظر فقهای امامیه

۲-۱- اصل حلال بودن خوردنی ها 32

۲-۲- خوردنی های حرام درآیات قران 37

۲-۲- ۱- مردار 39

۲-۲-۲- خون 40

۲-۲- ۳-گوشت خوک 40

۲-۲-۴- حیوان با ذبح غیراسلامی 41

۲-۲- ۵- حیوان خفه شده 42

۲-۲- ۶- حیوان کتک خورده 43

۲-۲- ۷- حیوان پرتاب شده 43

۲-۲- ۸ – حیوان شاخ زده شده 43

۲-۲- ۹ – شکارمرده ی درندگان 43

 

۲-۲- ۱۰- حیوان کشته شده بر آستان بت ها 44

۲-۲- ۱۱- حیوان کشته شده با بخت آزمایی 44

۲-۲- ۱۲- شراب 45

۲- ۳- فلسفه غذا خوردن و آداب سفره در شیعه 49

۲-۴- حکم انواع خوردنی ها طبق نظر علما 56

۲- ۴- ۱- حیوانات دریایی 58

۲-۵- احکام خوراکی های حیوانی 60

۲-۵- ۱- اصل اولی در احکام خوراکی های حیوانی 62

۲-۵-۲- احکام خوراکی های غیرحیوانی 65

۲- ۶- بررسی نظر آیت الله حسینی سیستانی در مورد خوردنی ها 66

۲- ۷ – بررسی نظرآیت الله حسینی خراسانی در رابطه با احکام حیوانات 67

۲-۸- حکم انواع نوشیدنی ها طبق نظرعلما 69

۲-۸- ۱- انواع نوشیدنی های حرام 70

۲-۹- اسلام و گیاه خواری 72

۲- ۹- ۱- گیاه خواری و ساده زیستن در اسلام 72

۲-۹-۲-قرآن،کتابی مقدس برای خام گیاه خواری وسیستم های تغذیه درجهان 74

۲-۱۰- خواص انگور و انجیر درکتب و روایات 75

۲-۱۱- طب سنتی کدام نان را توصیه می کند؟ 77

فصل سوم:

یک مطلب دیگر :

 

تست باتری ایفون 4 اس iPhone 4S Battery

احکام خوردنی ها و نوشیدنی ها از نظر فقهای اهل سنت

بخش اول: نظرات فقهای اهل سنت. 79

3-۱-1- انواع خوردنی ها 79

3-1-۲- طبقه بندی حیوانات حرام گوشت 80

۳-۱-۳- اقسام خوردنی های حلال و حرام 80

3-1-۴- احکام فقهی از نظر شافعی 83

۳- ۱- ۵- آداب غذا خوردن وآشامیدن در اهل سنت 84

۳-۱- ۶- حکم انواع نوشیدنی ها 87

بخش دوم: نظرات فقهای اهل سنت و امامیه در مورد احکام گوشتها 108

۳-۲- ۱- نظرات فقهای اهل سنت در مورد احکام گوشتها 108

۳- ۲- ۲- نظرات فقهای امامیه درمورد احکام گوشت ها 110

۳-۲-۳- نظرات مغایرفقهای اهل سنت و امامیه درمورد احکام گوشت ها 112

۳- ۲-۴- نظرات مشترک فقهای اهل سنت و امامیه درمورد احکام گوشتها 113

۳-۲-۵- حکم تناول میگو 115

۳-۲- ۶- خوردنی های تابو و تطبیق آن با اهل سنت 126

۳-۲-۷- نظرنگارنده 133

نتیجه گیری 134

پیشنهادات 138

فهرست منابع 140

چكیده

خداوند با آفرینش انسان، رزق و روزی او را همراهش آفریده است و برای استفاده انسان طبیعت زیبا و تمام حیوانات و میوه ها و سبزیجات را در اختیار قرار داده است. تا از آن ها برای خوردن، آشامیدن، پوشاک، مسکن و سایر نیازهای خود به کارگیرد. آن چه انسان می خورد و می نوشد در روح و روان و نیز جسم او تأثیرگذار است، از این رو خداوند متعال برخی از آن ها را حرام و برخی دیگر را حلال کرده است. بحث اطعمه واشربه یکی از مهمترین مسایل درجهت استمرار و بقاء هر موجود زنده ای است. به خصوص انسان که اشرف مخلوقات است. اطعمه و اشربه در لغت به معنای خوردنی ها و نوشیدنی ها می باشد. در لسان بیشتر فقها اطعمه و اشربه به همین معنا می باشد. در این خصوص پایان نامه ی حاضر پژوهشی است فقهی – تطبیقی، که نظرات فقهای مذاهب خمسه پیرامون احکام خوردنی ها و نوشیدنی ها مطرح گردیده است. و ادلّه ی موافقین و مخالفین مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. بنابراین روش پژوهش یک تحقیق نظری از نوع توصیفی میباشد. مطالب مورد نیاز را با استفاده از کتابخانه، کتابخانه ی دیجیتال، نمایه ی نشریات، مقالات مرتبط، و فضای مجازی وب، گردآوری کرده ایم. حاصل این تحقیق که با هدف استخراج نقاط اشتراک و افتراق آراء فقهای امامیه و اهل سنت در خصوص احکام خوردنی ها و نوشیدنی ها، صورت گرفته است؛ به شرح زیر می باشد.

۱.در فقه امامیه و اهل سنت تعریف جامعی از اطعمه و اشربه صورت نگرفته است؛ بلکه بیشتر به احکام آن اشاره شده است.

۲.اکثر فقهای امامیه در مورد احکام اطعمه و اشربه و مصادیق آن اتفاق نظر دارند.

۳.میان فقهای امامیه و اهل سنت در مورد احکام اطعمه و اشربه و مصادیق آن اختلاف نظر وجود دارد.

۴.میان فقهای مذاهب اربعه نسبت به احکام اطعمه و اشربه و مصادیق آن اختلاف نظر وجود دارد.

واژه های کلیدی: اطعمه، اشربه، امامیه، اهل سنت.

مقدمه:

1-1-6- نکات مهم زراعی یونجه                                                                  12

1-1-7- اهمیت اقتصادی و سطح زیر کشت یونجه                                             14

1-1-8- مشخصات ارقام یونجه مورد مطالعه                                                     16

1-2- فاضلاب                                                                                      17

1-2-1- فاضلاب چیست؟                                                                        18

1-2-2- هدف از تصفیه فاضلاب                                                                 18

1-2-3- روش های مختلف تصفیه فاضلاب                                                     19

1-2-4- مراحل تصفیه فاضلاب                                                                   20

1-2-5- مصارف کشاورزی فاضلاب                                                               21

 

فصل دوم: مرورری بر تحقیقات انجام شده                                                                             

فصل سوم: مواد و روش ها

 

3-1- محل آزمایش                                                                                34

3-2- خصوصیات فیزیکی وشیمیایی خاک                                                      34

3-3- نتیجه تجزیه شیمیایی فاضلاب تصفیه شهری                                            34

3-4- مشخصات طرح آزمایش                                                                    35

3-5- مراحل اجرای آزمایش                                                                      35

3-6-صفات مورد اندازه گیری                                                                     36

3-7- تیمارهای آزمایش                                                                           36

 

فصل چهارم: نتایج بحث و پیشنهادات

 

4-1-خصوصیات مورفولوژیک                                                                     38

4-1-1- طول ریشه                                                                                38

4-1-1-1- طول ریشه در ارقام مورد مطالعه                                                    38

4-1-1-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر طول ریشه                                                39

4-1-1-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر طول ریشه                                            40

4-1-2- طول دمبرگ                                                                             41

4-1-2-1- طول دمبرگ در ارقام مورد مطالعه                                                  41

4-1-2-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر طول دمبرگ                                             42

4-1-2-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر طول دمبرگ                                         43

4-1-3- تعداد برگ                                                                                44

4-1-3-1- تعداد برگ در ارقام مورد مطالعه                                                    44

4-1-3-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر تعداد برگ                                                45

4-1-3-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر تعداد برگ                                            46

4-1-4- وزن تر ریشه                                                                             47

4-1-4-1- وزن تر ریشه در ارقام مورد مطالعه                                                  47

4-1-4-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر وزن تر ریشه                                             48

4-1-4-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر وزن تر ریشه                                         49

4-1-5- وزن خشک ریشه                                                                        50

4-1-5-1- وزن خشک ریشه در ارقام مورد مطالعه                                            50

4-1-5-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر وزن خشک ریشه                                        51

4-1-5-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر وزن خشک ریشه                                    52

4-1-6- وزن تراندام های هوایی                                                                  53

4-1-6-1- وزن تر اندام های هوایی در ارقام مورد مطالعه                                     53

4-1-6-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر وزن تراندام های هوایی                                  54

4-1-6-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر وزن تراندام های هوایی                             55

4-1-7- وزن خشک اندام های هوایی                                                           56

4-1-7-1- وزن خشک اندام های هوایی در ارقام مورد مطالعه                               57

4-1-7-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر وزن خشک اندام های هوایی                           58

4-1-7-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر وزن خشک اندام های هوایی                       58

4-2- غلظت عناصر                                                                                59

4-2-1- غلظت کادمیوم                                                                           59

4-2-1-1- غلظت کادمیوم در ارقام مورد مطالعه                                               59

4-2-1-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر غلظت کادمیوم                                           60

4-2-1-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر غلظت کادمیوم                                       61

4-2-2- غلظت سرب                                                                              62

4-2-2-1- غلظت سرب در ارقام مورد مطالعه                                                  62

4-2-2-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر غلظت سرب                                              63

4-2-2-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر غلظت سرب                                          64

4-2-3- غلظت روی                                                                               65

4-2-3-1- غلظت روی در ارقام مورد مطالعه                                                   65

 

4-2-3-2- تاثیر تیمارهای آبیاری بر غلظت روی                                               66

4-2-3-3- تاثیر متقابل رقم با آبیاری بر غلظت روی                                           67

4-3- بحث و نتیجه گیری نهایی                                                                 73

4-4- پیشنهادات                                                                                   74

فهرست منابع                                                                                                          75

چکیده انگلیسی                                                                                                      83

چکیده

 

 به منظور بررسی اثرات آبیاری با فاضلاب تصفیه شهری بر رشد رویشی دو رقم یونجه، یونجه همدانی (V₁) و بغدادی (V₂)، یك آزمایش فاكتوریل در قالب طرح كاملا تصادفی با 6 تیمار و 3 تكرار انجام شد. تیمار های آبیاری عبارت بودند از: 1. آبیاری با آب معمولی (W₁) 2. آبیاری متناوب با آب معمولی و فاضلاب تصفیه شهری (W₂)، پس از استقرار گیاه 3. آبیاری با فاضلاب تصفیه شهری (W₃)، پس از استقرار گیاه. نتایج نشان داد که کاربرد تیمار فاضلاب تصفیه شهری، ویژگی های مورد مطالعه را در گیاه تحت تاثیر قرار داده است. بین تیمارهای آبیاری روی صفاتی از قبیل وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه و تعداد برگ در بوته تفاوت معنی داری وجود نداشت. ولی حداکثر وزن تر ریشه به میزان 5/3 گرم در بوته مربوط به تیمار آبیاری مداوم با فاضلاب (W₃)، حداکثر وزن خشک به میزان 2/1 گرم در بوته مربوط به تیمار آبیاری متناوب (W₂) بود. اثر تیمارهای آبیاری روی عملکرد وزن تر اندام هوایی معنی دار بود و تیمارهای آبیاری مداوم با فاضلاب (W₃) و آبیاری متناوب با آب معمولی و فاضلاب تصفیه شهری (W₂)  با عملکرد وزن تر اندام هوایی 5/22 و 7/18 گرم در بوته در کلاس a و تیمار آبیاری با آب معمولی(W₁) با عملکرد 5/12 گرم در بوته در کلاس b قرار گرفتند. همچنین اثر تیمارهای آبیاری روی عملکرد وزن خشک اندام هوایی معنی دار بود. تیمار آبیاری مداوم با فاضلاب (W₃) با عملکرد وزن خشک اندام هوایی  2/5 گرم در بوته در کلاس a و تیمار آبیاری با آب معمولی (W₁) با عملکرد 2/3 گرم در بوته در کلاس b قرار گرفتند. میزان تجمع کادمیوم در گیاه یعنی 5/0 تا 6/0میلی گرم در کیلوگرم متغییر بود و تفاوت معنی داری بین تیمارهای آبیاری وجود نداشت. میزان تجمع روی در گیاه نیز بین 2/29 تا 7/34 میلی گرم در کیلوگرم متغییر بود و تفاوت معنی داری بین تیمارهای آبیاری وجود نداشت ولی تجمع سرب در گیاه معنی دار بود به طوری که تیمار مداوم با فاضلاب (W₃) به میزان 1/6 میلی گرم در کیلوگرم سرب در کلاس a و تیمارهای آبیاری متناوب (W₂ ) و آبیاری با آب معمولی (W₁) به ترتیب به میزان 4/4 و 1/3 میلی گرم در کیلو گرم سرب در کلاس b و c قرار گرفتند.

کلمات کلیدی: یونجه، فاضلاب ، عملکرد ، تجمع کادمیوم، تجمع روی، تجمع سرب

 

مقدمه

افزایش جمعیت جهان با نرخ 7/1 درصد نشان داده که سالانه بیش از 90 میلیون نفر به مصرف کنندگان محصولات کشاورزی در جهان افزوده می شود. بر این اساس تولید غذا می بایست به طور مداوم افزایش یابد تا از کمبودهای غذایی جلوگیری گردد. طی سال های گذشته، بازدهی محصولات کشاورزی به طور چشمگیری افزایش یافته است. این افزایش مدیون عوامل مختلف از جمله روش­های مناسب مدیریت مزرعه، نظام های تولیدی، کاربرد فنون جدید مبارزه با آفات و بیماری ها و استفاده بهینه از آب بوده است. در نواحی خشک و نیمه خشک مانند ایران، یکی از عوامل بسیار مهم در افزایش بازدهی محصول، تأمین آب مورد نیاز گیاه در یک نظام پایدار می باشد (شریعتمدار، 1383).

یک مطلب دیگر :

در گذشته، پایه های اقتصاد در مناطق خشک، تولیدات کشاورزی بوده و اجداد ما هزاران سال در مناطق خشک با اتخاذ شیوه های مناسب به حیات خویش ادامه داده­اند. پایداری تولید در مناطق خشک به تداوم تولید با حفظ منابع پایه که شامل آب، خاک و نیروی انسانی       می باشد بستگی دارد. استمرار تولید در این مناطق باید به حفظ محیط زیست کمک کرده و از نظر اقتصادی نیز توجیه پذیر باشد. آب یکی از منابعی است که در تولید محصولات کشاورزی نقش مهمی را بازی می کند و در صورتی که به طور صحیح مدیریت نشود عامل محدود کننده تولید پایدار در مناطق خشک خواهد بود (حیدری شریف آباد،1383).

با توجه به خشکسالی های اخیر و برداشت بی رویه از منابع آب های زیر زمینی، در آینده ای نه چندان دور اکثر قنوات، چشمه ها و چاه ها خشک خواهند شد. لذا دو راه حل برای چاره جویی موارد یاد شده پیش رو قرار دارد. 1- کاهش سطح زیر کشت 2- استفاده بهینه از منابع آبی و به کارگیری منابع غیر متعارف آب. کاهش سطح زیر کشت از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی با توجه به بحران جمعیت دارای عوارض گسترده ای است. بنابراین جهت پایداری تولید راه حل دوم منطقی می باشد (حیدری شریف آباد،1383).

خشکسالی هایی که ظرف سال های اخیر به وقوع پیوسته، موجب شده تا منابع موجود آب شیرین به ویژه در مناطق خشک دچار نقصان گردد. در کشور ما برداشت آب از منابع آب زیرزمینی در مقایسه با سایر کشورها به مراتب بیشتر بوده و هم اکنون در شرایطی هستیم که از لحاظ منابع آب شیرین کمبود داریم و در دراز مدت، بحران منابع آب به صورت یک مساله جدی مطرح خواهد شد. از سوی دیگر افزایش جمعیت به ویژه در مناطق شهری، باعث تولید حجم بالایی از فاضلاب می گردد که با روند فصلی دفع فاضلاب، مشکلات زیست محیطی فراوانی را در اطراف این نقاط ایجاد خواهد نمود. بنابراین توجه به منابع غیر متعارف آب از جمله استفاده از فاضلاب تصفیه شهری یک ضرورت اجتناب ناپذیر می باشد و لازم است با انجام آزمایشات لازم در خصوص چگونگی استفاده از این منابع آبی جهت حفظ محیط زیست، ذخیره منابع آب های زیر زمینی و دستیابی به توسعه پایدار گام برداشت. استفاده از فاضلاب تصفیه شهری به عنوان یکی از منابع غیر متعارف آب، در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. بهترین شیوه دفع فاضلاب، پس از انجام مراحل تصفیه، کاربرد آن در کشاورزی است. فاضلاب تصفیه شده شهری از منابع غیر متعارف آب محسوب می شود و کاربرد آن در کشاورزی نیازمند مدیریت خاصی است که ضمن بهره گیری مطلوب از آن، مخاطرات زیست محیطی و بهداشتی را در خاک، گیاه و منابع آب سطحی و زیرزمینی به همراه نداشته باشد (پسكاد، 1992).

گیاه یونجه یکی از گیاهان مهم زراعی دنیا بوده و تاکنون تحقیقات کمی در زمینه اثرات فاضلاب تصفیه شهری بر روی رشد این گیاه صورت گرفته است که ضرورت مطالعه آن در ایران با توجه به کاربرد علوفه آن در تغذیه دام حائز اهمیت است. با توجه به شرایط اقلیمی یاسوج و پرورش دام در روستاهای اطراف جهت تأمین نیاز غذایی دام ها، یونجه یکی از محصولاتی است که در استان کهگیلویه و بویراحمد کشت می گردد و آب مصرفی و مورد نیاز آن بسیار زیاد می باشد. لذا با توجه به خشکسالی های چند سال اخیر و مسئله آب قابل استفاده در کشاورزی با عنایت به وجود یک واحد تصفیه خانه فاضلاب شهری در شهر یاسوج، از آنجائی که آب­های ناشی از فاضلاب تاکنون به طور مؤثری در امر آبیاری مزارع یونجه استفاده نشده اند، ضروری است تحقیقات لازم در خصوص چگونگی استفاده از فاضلاب تصفیه شهری در امر آبیاری مزارع یونجه انجام تا در صورت موفقیت آمیز بودن این موضوع، در خصوص تأمین بخشی از آب مورد نیاز مزارع یونجه از طریق فاضلاب تصفیه شهری اقدام گردد.

فرضیه ها :

1. آبیاری با فاضلاب تصفیه شهری اثر معنی داری بر رشد ارقام یونجه همدانی و بغدادی دارد.
2. استفاده از فاضلاب تصفیه شهری در آبیاری یونجه، به طور معنی داری باعث افزایش عملکرد اندام های هوایی می گردد.
3. به کارگیری فاضلاب تصفیه شهری جهت آبیاری یونجه باعث تجمع عناصر روی، سرب و کادمیوم در اندام های هوایی می گردد.

اهداف تحقیق :

1. بررسی عکس العمل ارقام یونجه نسبت به کاربرد فاضلاب تصفیه شهری از نظر رشد رویشی.
2. بررسی وضعیت تجمع عناصر سنگین روی، سرب و كادمیوم در اندام های هوایی ارقام یونجه با کاربرد فاضلاب تصفیه شهری.
3. 3. مقایسه اثرکاربرد فاضلاب تصفیه شهری و آب معمولی بر روی رشد رویشی ارقام یونجه.

 1-كلیات

 1-1-یونجه

1-1-1-تاریخچه یونجه

تاریخچه یونجه، سرگذشت مهمترین گیاه علوفه ای دنیا و اولین گیاه علوفه ای اهلی شده است که بشر اولیه آن را به درستی به عنوان یک گیاه با ارزش از لحاظ تغذیه دام تشخیص داده است (کریمی، 1369؛ درویشی زید آبادی، 1377).

یونجه سابقه تاریخی بسیار طولانی دارد و قدمت کشت آن به سال ها قبل از میلاد مسیح و به ابتدای تاریخ تمدن می رسد. در قدیم این نبات در ایران به نام اس پرس معروف بوده و هنوز هم در بعضی نواحی به همین نام معروف است. ظاهراً اهمیت گیاهان علوفه ای همزمان به دوران اهلی کردن حیوانات وحشی بر می گردد بشر هر چه بیشتر به فرآورده های دامی احتیاج پیدا می کرد، اهمیت اقتصادی نباتات علوفه­ای بارزتر می شد. تا آنجا که امروز زراعت علوفه از جمله یونجه یکی از اساسی ترین زراعت ها را تشکیل می دهد. در جنگ هایی که میان قبایل مختلف رخ می داد از وجود چهارپایان در صحنه های جنگ استفاده می شد لشکرها به اجبار به فکر آذوقه دام های خود می افتادند و از آن زمان بود که استفاده از علوفه خشک رایج و مصرف آن معمول گردید (کریمی، 1367).

قدیمی ترین منابع برای شناسایی تاریخ یونجه به عنوان علوفه به 3300 سال پیش، در فارس و ترکیه برمی گردد. تاریخ کاشت یونجه در ایران به دوران مادها و هخامنشی ها        می رسد. این علوفه در موقع حمله خشایار شاه (490 سال قبل از میلاد) از ایران به یونان برده شد و از آنجا به ایتالیا و بالاخره به سایر کشورهای اروپا منتقل گردید. یونجه در دوره مادها جزو علوفه اسب محسوب می شد و به همین جهت به آن Media herba  گفته شده است که به معنی علف مادها می باشد (درویشی زید آبادی، 1377؛کریمی، 1367).

مبدا اصلی یونجه را خاور نزدیک، آسیای صغیر و آسیای مرکزی باید دانست، ولی واویلف (vavilov) دانشمند روسی، مبداء یونجه را مرکز خاور نزدیک، آسیای صغیر، قفقاز، ایران و مناطق کوهستانی ترکمنستان شوروی ذکر کرده است. واویلف معتقد است غرب ایران دارای تنوع زیادی از یونجه های M. sativa می باشد (درویشی زید آبادی، 1377؛کریمی، 1369؛ مطلبی آذر، 1375؛ هانسون، 1988).

در این فصل چگونگی تشکیل و انتقال رسوبات به همراه اهداف و ضرورت­های انجام تحقیق ذکر می­شوند.

• فصل دوم: پیش زمینه و سابقه­ی پژوهش

در این فصل روش­های برداشت بارمعلق به همراه نقد و بررسی نتایج سایر محققین در زمینه­ برآورد رسوبات معلق ارائه خواهند شد.

• فصل سوم: مواد و روش­ها

• 

•  

• یک مطلب دیگر :

• ایده پردازان پویا

1-6-3-1 بارندگی و بخار آب… 22
1-6-3-2 درجه حرارت… 23
1-6-3-3 تغییر در میزان یخ و برف… 24
1-6-3-4 سطح آب دریاها 24
1-6-3-5 الگوهای پیوند از دور 25
1-6-3-5-1 چرخه اتمسفری.. 25
1-6-3-5-2 النینو نوسانات جنوبی ENSOو نوسانات اطلس شمالیNAO… 26
1-6-4 تغییر در اکوسیستم.. 27
1-6-5 سوانح طبیعی متأثر از تغییرات آب و هوایی.. 27
1-6-6 بررسی میزان همبستگی سری زمانی بارش طولانی مدت با ناهنجاری‌های بارش جهانی به عنوان شاخصی برای بررسی تغییر اقلیم.. 28
فصل دوم:  پیشینه­ی تحقیق
2-1 پیشینه­ی تحقیق در ایران.. 30
2-2 پیشینه­ی تحقیق در جهان.. 38
فصل سوم: مواد و روش ها
3-1 منطقه مورد مطالعه. 50
3-2 ایستگاههای مورد مطالعه. 50
3-3 اقلیم وهواشناسی منطقه. 54
3-4 تجزیه وتحلیل داده‌ها 57
3-5 روش تحقیق.. 58
3-6 آزمون‌های آماری جهت بررسی روند. 58
3-6-1 آزمون من کندال روش اول.. 60
3-6-2 آزمون آماری من –کندال روش دوم. 64
3-6-3 تخمین گر سِن.. 67
فصل چهارم: نتایج وبحث
4-1 مشخصات کلی بارش منطقه. 70
4-2- بررسی روند بارش منطقه در دوره 44 ساله (2008-1965 ) 71
4-2-1 بررسی آماری تغییرات زمانی.. 71
4-2-2 بررسی نتایج آزمون ترسیمی من کندال روش اول.. 76
4-2-3- پهنه‌بندی نتایج آزمون من-کندال   دوره 44 ساله. 90

 

4-2-4- بررسی آماری تغییرات مکانی.. 92
4-3  ارتباط بین دما با بارش…. 95
فصل پنجم: نتیجه گیری
5-1 نتیجه‌گیری.. 96
5-2 پیشنهادات ………. 97
منابع و مآخذ. 99
الف) منابع فارسی.. 99
ب) منابع لاتین.. 102
ضمائم.. 111
چکیده
هدف از انجام این پایان‌نامه، بررسی روند تغییرات بارش سالانه 37 ایستگاه منتخب در کل ایران با استفاده از روش ناپارامتری می‌باشد. دو آزمون من کندال و تخمین گر سن که جزء متداول‌ترین روش‌های ناپارامتری به شمار می‌روند، جهت تحلیل رونده داده‌های بارندگی و دما در مقیاس‌های سالانه به کار گرفته شدند. 37 ایستگاه سینوپتیکی واقع در حوزه ایران که در بازه زمانی 1965 تا 2008 دارای آمار بودند انتخاب، و دو آزمون فوق بر روی داده‌های آنها اعمال گردید، و نتایج حاصل از این دو روش با هم مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کارایی دو روش فوق در تحلیل روند بارندگی‌ها ودما در بیشتر مواردشبیه هم است. و نشان دهنده وجود روند کاهشی معنی‌دار برای مجموع بارش سالیانه و روند مثبت معنی‌دار برای دمای متوسط سالیانه می‌باشد.
کلید واژه­ها:  تحلیل روند، بارش، روش ناپارامتری، من کندال، تخمین گرسن
مقدمه
یکی از روشهای متداول جهت تحلیل سری‌های زمانی هیدرومتئورولوژیکی، بررسی وجود یا عدم وجود روند در آنها با استفاده از آزمونهای آماری می‌باشد. اصولاً وجود روند در سری‌های زمانی هیدرومتئورولوژیکی ممکن است ناشی از تغییرات تدریجی طبیعی و تغییر اقلیم یا اثر فعالیتهای انسانی باشد(بروک و کارتز 1953،414). اثبات وجود روند معنی‌دار در یک سری زمانی بارندگی به تنهایی نمی‌تواند دلیل قاطع بر وقوع تغییر اقلیم در یک منطقه باشد، بلکه فرض رخداد آن را تقویت می‌نماید(سیرانو و همکاران 1999، 86).
همانند بسیاری از پدیدههای طبیعت، آب و هوا نیز متغیر است. اقلیم تأثیر مستقیم در شدت و توزیع بارش‌ها دارد، که این به نوبه خود اثر زیادی برروی فرسایس خاک، نوسانهای سطح سفره‌های آب زیرزمینی و وقوع سیل بجا می‌گذارد، انجام پژوهش‌های مرتبط باتغییر اقلیم برای آمادگی هرچه بیشتر جهت مقابله با هزینه‌های خسارت بار ناشی از این تغییر بسیار ضروری می‌باشد.
ایران با مساحتی در حدود 1648000 کیلومتر مربع در جنوب غرب آسیا قرار گرفته و تقریبا از 25 تا 40 درجه شمالی و 24 تا 64 درجه شرقی گسترش دارد.
رشته کوههای اصلی ایران، البرز و زاگرس می‌باشند که به ترتیب از غرب به شرق و از شمال به جنوب شرق امتداد دارند. این رشته کوهها نقش بسیار مهمی در توزیع ناهمگون زمانی و مکانی بارندگی در کل کشور ایفا می‌کند.
آگاهی ازروند تغییرات بارش یک مکان می‌تواند بسیاری از مدیران و دست‌اندرکاران مرتبط با آب را نسبت به تصمیم‌گیری‌های آینده خود در ارتباط با اجرای پروژه‌های

یک مطلب دیگر :

 

پایان نامه رایگان درباره امام صادق، طلاق، توسل به زور – مجله علمی خبری رهاجو

 عمرانی یاری دهد. اقلیم ایران به استثنای سواحل شمالی و منطقه کوهستانی غرب کشور، خشک و نیمه خشک است.

قرارگیری بخش‌های زیادی از ایران در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان ازیک سو و داشتن نقش تعیین کننده‌ای که نزولات جوی در تأمین آب کشور برعهده درند از سوی دیگر، باعث شده که آگاهی بیشتر نسبت به روند تغییرات بارش ایران از اهمیت چشم‌گیری برخوردار باشد.
آب و هوای ایران با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان های سرد به ویژه در قسمتهای داخلی کشور، بی‌نهایت قاره‌ای است. دامنه تغییرات دمای هوا در ایران در حدود 22 تا 26 درجه سانتی‌گراد است. دوره بارندگی در بخش‌های عمده ایران از آبان تا اردیبهشت به طول می‌انجامد و در پی آن دوره خشک و گرم فرا می‌رسدکه از اردیبهشت تا آخر مهرماه ادامه دارد. میانگین بارندگی در ایران در حدود 240 میلی‌متر است که بیشترین میزان آن در دشتهای حاشیه دریای‌خزر و دامنه‌های البرز و زاگرس به ترتیب با 1800 و 480 میلی‌متر روی می‌دهد. با وارد شدن به دشتهای داخلی شرق و مرکز ایران مقدار بارندگی با پیروی از توپوگرافی محل به کمتر از 100 میلی‌متر کاهش می‌یابد.
از نظر سینوپتیکی اب و هوای بیشتر بخش‌های ایران به ویژه در دوره گرم سال، تحت تأثیر سامانه پرفشار جنب حاره قرار دارد. این پدیده باعث به وجود آمدن تابستانهای بسیار گرم و خشک در این مناطق می‌شود.
قسمت عمده بارندگی در گستره ایران به وسیله سامانه‌های مدیترانه‌ای تولید می‌شوند که از غرب به شرق در بستر بادهای غربی به ایران وارد می‌شوند. تغییرات سامانه‌های سینوپتیکی و تغییرات سال به سال در تعداد سامانه‌های که به ایران وارد می‌شوند، عامل اصلی ضریب تغییرات بزرگی سالانه در کشور به شمار می‌رود.
سامانه‌های جبهه مدیترانه‌ای که در ارتباط با جریانهای هوای غربی وارد کشور می‌شوند، بخش اصلی بارندگی‌های کل کشور را در آخر پاییز و فصل زمستان تأمین می‌کنند. علاوه بر سامانه‌های جبهه‌ای مدیترانه‌ای، سامانه‌های باران‌آور سودانی نیز که از جنوب‌غرب وارد ایران می‌شوند، سهم عمده‌ای از بارندگی‌های غرب و جنوب‌غرب ایران را تشکیل می‌دهند. در منطقه کوهستانی شمال‌غرب کشور رگبارهای تندری و همرفتی از فرآیندهای اصلی جوی هستند که موجب بروز بارندگی در فصل بهار و ابتدای تابستان می‌شوند. این سامانه‌های باران‌آور تنها در بخش‌های غربی کشور فعال هستند و زمانی که به مرکز و شرق کشور می‌رسند، رطوبت کافی برای تولید ابر و بارش ندارند، از این رو منطقه مرکزی و شرقی کشور مستعدترین منطقه برای بروز خشکسالی است. زیرا تغییرپذیری درون سالی و بین سالی بارندگی در این منطقه بسیار زیاد است و مقدار بارندگی سالانه و ماهانه از ضریب تغییرات بزرگی برخورداراست. این منطقه که بیش از نیمی از کشور را در بر می گیرد، به وسیله کوههای البرز و زاگرس احاطه شده است.
کوههای زاگرس همانند یک دیوار، رطوبت سامانه‌های باران‌آور را می‌گیرد؛ در نتیجه هوایی که به این منطقه می‌رسد، پتانسیل لازم را برای ایجاد بارندگی ندارد. این پدیده موجب بی‌نظمی بسیار زیادی، در بارندگی این منطقه می‌شود. نبود بارندگی از اردیبهشت تا مهر ماه به همراه دمای زیاد موجب تبخیر و تعرق شدید و در نتیجه کمبود شدید آب می‌شود.
نوسانات بارندگی عموماً بیشترین تأثیر را بر اقتصاد کشورهای غنی و فقیر داشته و خواهد داشت. اهمیت و دامنه این تغییرات به حدی است که می‌تواند موجبات بحران‌های سیاسی اجتماعی را فراهم نموده و حتی سقوط یا دوام دولت ها را موجب می‌گردد.
بیشتر انرژی مصرفی بشر سوخت‌های فسیلی از جمله روغن، بنزین و موارد مشابه می‌باشد. مصرف این سوخت‌ها سبب می‌شود غلظت گاز دی‌اکسیدکربن که از گازهای گلخانه‌ای اصلی محسوب می‌شود در اتمسفر افزایش یابد. این گازها اتمسفر و فضای اطراف زمین را به صورت یک محفظه درآورده به طوری که طول موجهای بلند منعکس شده از زمین نمی‌توانند از آن خارج شوند و این عمر باعث گرم شدن لایه سطحی زمین و لایه‌های زیرین اتمسفر و در نهایت گرم شدن زمین و اتمسفر می‌شود. تغییر در زمان و مقدار بارش موثر، به نحوی که در زمستان بارش بیشتر و در تابستان بارش کمتر می‌شود، تغییر مقدار بیشینه ،کمینه و میانگین بارش، تغییر در بیشینه و کمینه درجه حرارت، به طوری که تابستان‌ها گرمترو زمستان‌ها سردتر می‌شوند، که این مسئله موجب می‌شود اقلیم منطقه تحت تأثیر این پدیده، به سمت اقلیم خشک حرکت کند. تغییر در زمان ذوب برف، تغییر طول دوره رشد و زمان برداشت گیاهان، افزایش ارتفاع از سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها، نازک شدن و کاهش مساحت یخ ها در قطب شمال، تغییر در میزان و کیفیت منابع آبی را می‌توان به عنوان اثرات مهم این پدیده ذکر نمود.
از طرفی افزایش گازهای گلخانه‌ای در هر منطقه اثر یکسانی ندارد و در برخی نواحی سبب افزایش و در بعضی نواحی موجب کاهش بارش می‌شود. تغییر الگوی دمایی و نوسان‌های محسوس در میزان بارندگی که از علائم قابل توجه پدیده تغییر اقلیم می‌باشد، اثرات نامطلوبی همچون کاهش منابع آب، افزایش سطح دریا، تخریب جنگل‌ها، تناوب و تشدید خشکسالی و تهدید سلامت انسان‌ها را به دنبال خواهد داشت و این امر به صورت غیر مستقیم منجر به آسیب‌های اقتصادی به کشورها در اثر مقابله با این اثرات خواهد گردید.
دو نوع اسیب‌پذیری به خاطر افزایش بارش مورد توجه می‌باشد:1-تغییراتی در نرخ بارش میانگین در مناطقی که کشاورزی دیم دارند. 2-تغییراتی در فراوانی وقایع غیرمترقبه  بارش در مناطقی که مساعد سیل و طوفان می‌باشند. در مورداول افزایش بارش در مناطق وابسته به بارش می تواند سودآور داشته باشد.
درحالی که کاهش بارش می تواند تأثیر منفی داشته باشد در مناطق خشک و نیمه خشک که فراهم نمودن آب شرب مشکل اساسی می‌باشد، تغییر اقلیم باعث مشکلات جدی در زمینه تأمین آب شرب در این مناطق خواهد شد. همچنین افزایش سیل و طوفان در مناطقی که مستعد این پدیده‌ها می‌باشد، باعث افزایش آلام مردم می‌گردد. اجرای طرح‌های کنترل سیلاب در این مناطق آسیب‌پذیری جامعه را کاهش می‌دهند. از آنجایی که این گونه طرح ها مستلزم صرف بودجه هنگفتی است، اطلاع در زمینه تغییر اقلیم در آینده در مناطق مورد نظر ضروری می‌باشد. غیر محتمل است که تمامی تغییرات هیدرولوژیکی ناشی از تغییر اقلیم سودمند باشد. برای مناطق مختلف تأثیر تغییر اقلیم و میزان خسارت و سودمندی آن متفاوت می‌باشد.
مطالعات انجام شده در سال‌های اخیر، که در فصل سوم شرح داده می‌شود، نشان دادند که پدیده النینیو نوسانات جنوبی[1] ( ENSO)به عنوان یک عامل مهم جهت توجیه واریانس بارندگی در مناطق مختلف جهان و از جمله ایران به کار رفته است.
شاخص بارش نوسانات جنوبی ESPI[2] که به عنوان معیاری برای وقوع النینیوولانینا می‌باشد، با در نظر گرفتن دوره 1990-1961 میلادی(مطابق با طولانی ترین دوره بارش) به صورت ماهانه مورد استفاه قرار می‌گیرد. تغییرات در نوسانات اطلس شمالی (NAO)[3] برای شرح افزایش و کاهش بارش در سال‌های تغییر در ایستگاههای مورد مطالعه به کارگرفته می‌شود.
این تحقیق تغییرات بارش سالانه در تمام ایستگاههای کشور را از سال 1965 تا 2008 را مورد بررسی قرار می‌دهد. هدف از این مطالعه، به طور کلی بررسی روند تغییر خصوصیات بارش در کل کشور به لحاظ تغییرات زمانی و مکانی آن، وارتباط ان با دمای منطقه و شناسایی آستانه‌های تغییر اقلیم و ارتباط این تغییرات با ناهنجارهای جهانی به همراه تعیین مناطقی که این تغییرات حداکثر بوده، به منظور مدیریت منابع آب بلند مدت منطقه است.

• برآورد تنش برش کف در پرش هیدرولیکی با ابعاد‌های مختلف زبری بستر و مقایسه آن با حالت کلاسیک
• ارتباطات ایجاد شده بین عوامل هیدرولیکی پرش در بستر زبر به صورت بدون بعد.

1-5- روش تحقیق
برای رسیدن به اهداف این تحقیق نیاز به انجام آزمایش‌های مختلف می‌باشد. ابتدا منابع مهم در زمینه پرش هیدرولیکی کلاسیک و پرش بر روی بستر‌های زبر جمع آوری

 و مورد بررسی قرار گرفته است سپس اقدام به ساخت یک دستگاه فلوم آزمایشگاهی شد . فلوم آزمایشگاهی به طول 8 متر عرض 35/0 متر و ارتفاع 4/0 متر در

یک مطلب دیگر :

 

maghalateisi.ir

 آزمایشگاه هیدرولیک دانشکده مهندسی عمران دانشگاه آزاد واحد یاسوج مورد استفاده قرار گرفت.

1-6-  مطالب این پایان نامه
به منظور ارائه بهتر کارهای‌ انجام شده در این مطالعه سعی گردیده است، که موضوعات مورد و مطالعه در فصول جداگانه ارائه شود و در فصل ابتدا، مروری بر منابع و تحقیقات انجام شده قبلی، انجام گردد و سپس روش انجام آزمایشات و نتایج ارائه شود.
2-1- مقدمه

3-2- سرریز سد شهید عباسپور و آسیب در آن………………………………………………………………………… 42
3-3-گزارش و روند آسیب سرریز کارون 1…………………………………………………………………………………. 45
3-4-سازوکار محتمل آسیب…………………………………………………………………………………………………………. 48
3-5- الگوریتم نزدیکترین همسایه………………………………………………………………………………………………. 51
3-6- ساختار مدل شبیه سازی با استفاده از الگوریتم –k نزدیکترین همسایه ……………………… 51
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل نتایج
4-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54
4-2- تهیه پایگاه داده های مورد نیاز…………………………………………………………………………………………… 54
4-3- تولید پایگاه داده های موردنیاز تحقیق………………………………………………………………………………. 58
4-4- توسعه مدل نزدیکترین همسایگی……………………………………………………………………………………… 62
4-5- توسعه مدل نزدیکترین همسایگی……………………………………………………………………………………… 63
4-6- مراحل مدلسازی در XLMiner…………………………………………………………………………………………. 63
4-7- نتایج مدل نزدیکترین همسایگی در طول تاج سرریز سد عباسپور…………………………………. 65
فصل پنجم: جمع بندی و پیشنهادها
نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 71
منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 72
چکیده
  سرعت کاویتاسیون و شاخص کاویتاسیون که خود ترکیبی از سرعت و فشار جریان می­باشند، پارامترهای مهم موثر در آسیب شناخته شده­اند تا روندی جدید و متفاوت از روش شاخص کاویتاسیون بحرانی در تخمین آسیب سنجیده شود. در تحقیق حاضر با استفاده از مبانی هیدرولیکی مربوط به کاویتاسیون در سرریز سدها و نیز مطالعات انجام شده توسط محققین یک سری داده مربوطه تهیه شده و سپس شاخص ریسک کاویتاسیون محاسبه می شود و پس از آن با استفاده از الگوریتم نزدیکترین همسایگی و نرم افزاری مدلسازی مربوط اقدام به توسعه مدل پیش بینی می شود و در نهایت با استفاده از شاخصهای اماری ضریب همبستگی، ضریب حساسیت، متوسط مربعات خطا و خطای مطلق دقت مدل تهیه شده بررسی می شود و با ازمونهای گرافیکی و نموداری دقت ان بررسی می شود. برای تهیه پایگاه داده های مورد نیاز تحقیق از مدل WS77 استفاده شده است و پس از اینکه پایگاه داده های تحقیق تهیه شد اقدام به مدلسازی به روش نزدیکترین همسایگی شده و مشاهده شد که روش نزدیکترین همسایگی در این زمینه دقت مطلوبی دارد. با توجه به دقت مطلوب روش نزدیکترین همسایگی در برآورد خسارت کاویتاسیون با نظر به اینکه پیش بینی خسارت ناشی از  پدیده کاویتاسیون در سرریز سدها و استفاده از معادلات ریاضی مشکل است و تا حدی غیر ممکن است و استفاده از این روش تا حد مطلوبی به این مشکل کمک خواهد کرد است و با استفاده از این روش در سدها تا حد بسیار زیادی این مشکل را میتوان برطرف کردتوصیه میشود استفاده از الگوریتم نزدیکترین همسایگی چون بهترین و

 دقیقترین و مطلوبترین روش در حل این مشکل (برآورد خسارت ناشی از پدیده کاویتاسیون) میباشد در تمامی سدها مورد استفاده قرار گیرد چون خواه یا ناخواه این خطردر اکثر سدها  وجود دارد.

واژه های کلیدی: شاخص کاویتاسیون، سرعت کاویتاسیون، روش نزدیکترین همسایگی، نرم افزار ws77،
 1-1- مقدمه
سدها از سازه­های پر اهمیت برای حفظ آبهای جاری بر سطح زمین و کنترل و
بهره­برداری از آنها می­باشد. امروزه به دلیل افزایش جمعیت و نیازهای جدید جوامع بشری و با توجه به کمبود آب قابل شرب، اهمیت این سازه افزایش یافته است. بطوریکه سدها بعنوان اهرم استراتژیکی توسعه و قدرت یک کشور محسوب می­شوند. علاوه بر اینها، دارای کاربری مهم  دیگری یعنی مهار سیلاب[1] و جلوگیری از خطرات ناشی از آن می­ باشند و البته خود سدها نیز می­توانند در صورت عدم توجه به آنها و نگهداری نامناسب به عنوان خطر محسوب شوند.
برای مقابله با خطرات احتمالی و برای تخلیه[2]  ایمن و سریع دبی­های بزرگ پیش­بینی شده و خطرات پیش­بینی نشده در سازه سد، از چندین نوع تخلیه کننده سیلاب استفاده می­شود که سرریز[3] از مهمترین آنها می­باشد. به دلیل ارتفاع بسیار زیاد جریان و در نتیجه سرعت بالای آن که ممکن است باعث تولید فشار کمتر از فشار بخار آب و باعث ایجاد کاویتاسیون[4] شود، توجه ویژه به پدیده کاویتاسیون در سرریزها لازم می­باشد (زندی و همکاران، 1389).
سالهای زیادی است که حوادث مربوط به پدیده کاویتاسیون در نقاط مختلف جهان ذهن مهندسان را به خود معطوف کرده است (زندی و اژدری، 1389).  كاویتاسیون به دلیل شتاب گرفتن سیال روی بدنه جسم، و افت فشار آن به زیر فشار بخار، در نواحی خاصی از جریان، اتفاق می افتد. در این نواحی، آب به بخار تبدیل می شود و حباب های بخارآب تشكیل می شوند. به علت ورود جتهای آب به درون این حباب ها، احتمال متلاشی شدن آنها وجود دارد، و جریان حالت غیردائمی[5] پیدا می كند.
كاویتاسیون ممكن است به صورت جزیی روی بدنه جسم ایجاد شود و یا اینكه در مقایسه با ابعاد جسم، بسیار بزرگ شود (نوروزی و همکاران، 1389).
در طراحی سازه­های هیدرولیکی مسائلی مطرح است که حل آنها تنها با تئوری و روابط تحلیلی[6] امکان­پذیر نمی­باشد. به دلیل پیچیده بودن معادلات جریان نمی توان تنها با استفاده از تئوری، رفتار نمونه اصلی[7] را پیش بینی کرد (زندی، 1384) و لازم است از مدلهای عددی[8] و یا مدلسازی مبتنی بر روشهای داده کاوی[9] استفاده نمود. از جمله این مسائل می­توان به پدیده کاویتاسیون در سرریز سدها و اثرات مخرب آن و خسارات حاصله از خوردگی کاویتاسیون اشاره نمود.
به دلیل پیچیدگی ها و ویژگی های منحصر بفرد سازه های هیدرولیکی مانند سرریز، روش مناسبی برای طراحی هندسه ارائه نگردیده است و می توان برای حصول اطمینان از عملکرد مناسب این سازه ها از مدل های هیدرولیکی و یا مدلهای عددی و همچنین مدلهای مبنی بر پایگاه داده ها[10] و  محاسبات آماری[11] استفاده کرد.
با توجه به توسعه سریع مدل های عددی، اغلب مشاهده شده است که ترکیب روش­های عددی و تجربی می تواند منجر به بالا بردن میزان اطمینان به نتایج شود (زندی، 1384).
1-2- بیان مسئله  تحقیق
سرعت کاویتاسیون[12] و شاخص کاویتاسیون[13] که خود ترکیبی از سرعت و فشار جریان می­باشند، پارامترهای مهم موثر در آسیب[14] شناخته شده­اند تا روندی جدید و متفاوت از روش شاخص کاویتاسیون بحرانی[15] در تخمین آسیب سنجیده شود. البته مقاومت مصالح و زمان بهره وری نیز خود تا حدودی در این عوامل پنهان هستند(زندی، 1384).
در روشهای کلاسیک انتخاب شاخص کاویتاسون(s_i) حتی برای یک سازه خاص با داده های داده شده برای خسارت و عملکرد و ساخت آن نامشخص است. روند آسیب کاویتاسیون بسیار پیچیده است. عوامل زیادی بر کاویتاسون تاثیر گذار بوده و اندرکنش[16] این عوامل نا شناخته است.

یک مطلب دیگر :

هنگامی که شرایط بهره برداری تغییر کند سطح و گسترش آسیب نیز تغییر می کند. سطح آسیب در هر ناحیه ای به خصوصیات مقاومت مصالح، روش های ساختمانی، عملکرد سرریز و به مهارتهای ساخت و اجرای سازه بستگی دارد که با نوع سرریز، زمان و جریانهای بهره برداری تغییر می کند و لازم است مطابق شرابط بهره برداری مختلف و دبی های طراحی با دوره بازگشت مختلف مدیریت شود. و بنابراین مشاهده می شود که برآورد ریسک کاویتاسیون در سرریزها با استفاده از مدلهای ریاضیات کلاسیک مشکل است و لازم است از مدلهای جدیدتر مبتنی بر داده کاوی استفاده شود (قوچانی، 1385).
لی و هوپس(1996) با استفاده از منطق فازی[17] مدلی برای بررسی رفتار سرریزها در شرایط بهره برداری مختلف ارائه نمودند. در تحقیق حاضر سعی می شود با استفاده از تکنیک جدید مدلسازی مبتنی بر نزدیکترین همسایگی[18] شاخص ریسک کاویتاسون در سرریزها براورد شده و مدلی بدین منظور تهیه شود.
به منظور توسعه مدل موردنظر با بررسی شرایط مختلف، تاثیر پارمترهای هیدرولیکی مختلفی همچون شاخص کاویتاسیون، سرعت، زمان و مقاومت و شرایط هیدرولیکی مختلف بررسی خواهد شد. روند کلی کار بر اساس نتایج گزارشات آسیب کاویتاسیون در سرریز سد شهید عباسپور است و قابلیت مدل مبتنی بر نزدیکترین همسایگی در این زمینه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
1-3- اهمیت و لزوم انجام تحقیق
پیچیدگی آسیب کاویتاسون در سرریز سدها بدلیل شرایط متفاوت طرح، ساخت و بهره برداری، مشکل بودن پیش بینی، اشکالات اجرائی در زمان ساخت، تولید و نحوه گردآوری اطلاعات، خطاهای معمول مشاهداتی، تعاریف متفاوت از ریسک کاویتاسیون می باشد و این موارد از مهمترین پارامترهای متعدد دخیل در این پدیده است.
شاخص ریسک کاویتاسون، سرعت جریان، مقاومت سطحی مصالح، زمان بهره وری و محتوی هوای جریان نیز متغیرهای موثر قابل ذکر بر مسئله می باشند که باعث پیچیدگی آن
می شوند. در سرریزهای سدها بعلت بالا رفتن سرعت جریان، فشار پائین آمده و از فشار بخار سیال کمتر می شود که این مسئله باعث تولید حباب در جریان و خوردگی بدنه سرریز سدها شده و در مواردی باعث تخریب کامل سرریز و خسارت شدید به آن می شود که در مهندسی سد و بهره برداری از سرریزها اهمیت کاربردی ویژه ای دارد.
1-4- کاویتاسیون در سریز سد شهید عباسپور
زندی و همکاران (1389) به مطالعه کاویتاسیون با مدلسازی عددی در سرریز سد شهید عباسپور پرداخته اند که جزئیاتی در این قسمت ارائه شده است. ایشان با توجه به جریان دوفازی و شرایط فیزیکی مسئله و سرعت ناچیز آب پشت سد بصورت فشار هیدرواستاتیک و با دادن تابع (تابع منشور فشار) بعنوان فشار نسبی با توجه به ارتفاع هیدرولیکی آب در ورودی دامنه، معرفی نمودند. برای شبیه سازی اغتشاش در مرزهای ورودی، مقادیر واقعی و داده های مربوط به k و ε در دسترس نیست و در این برنامه با روابط تقریبی موجود اجرا شد. برای ورودی های فشار هیدرواستاتیکی جهت جریان با توجه به توسعه یافتگی جریان بصورت گرادیان صفر مشخص گردید. خروجی مسئله در این تحقیق بصورت فشار هیدرواستاتیکی معرفی شد.
شکل 1-1- دامنه حل و شرایط مرزی مسئله (زندی و همکاران، 1389)
برای سنجیدن توانایی مدلسازی در یافتن سطح آب، جریان عبوری در یک کانال افقی و بر روی یک مانع نیم دایره بررسی شد. این مانع از ترکیب سیمان-گچ که در کف فلومی مستطیل شکل افقی با عرض 250 میلیمتر و عمق 130 میلیمتر قرار دارد، ساخته شد.
شکل 1-2- نمای مش منتخب نهایی مسئله (زندی و همکاران، 1389)
 شکل1-3- جریان عبوری از مانع نیم استوانه با شعاع 30 میلیمتر مشاهده آزمایشگاهی (زندی و همکاران، 1389)
شکل 1-4- پروفیل سطح و منحنی میزان سرعت آب در جریان عبوری مدلسازی شده با α = 0.5 (زندی و همکاران، 1389)
شکل 5 بنابر انتظار فیزیکی از مسئله مدل شد. در شکل 6 نقاط کم فشار بر سرریز در قسمت ابتدای اوجی و قسمت تغییر شیب تنداب مشخص است. ناحیه پرفشار بر سرریز در قسمت جام پرتابی قرار دارد.
در شکل 7 بیشترین فشار در کل دامنه حل، در کف مخزن سد بصورت هیدرواستاتیک و کمترین آن بعد از جام پرتابی و زیر پرتابه جریان آب قرار دارد. در شکل 8 سرعت جریان در مخزن سد برابر با صفر یا نزدیک به آن است. جریان با رسیدن به آغاز اوجی سرریز و تاج سرریز سرعت گرفته و به میزان حداکثر خود در قسمت انتهای تنداب، جام پرتابی و در پرتابه جریان می رسد. بعد از پرتابه و در پایاب سرعت به یک حالت یکنواخت اما زیاد می رسد.
شکل 1-5- سطح آب شبیه سازی شده برای دبی حداکثر محتمل (زندی و همکاران، 1389)
شکل 1-6- فشار دامنه حل در دبی محتمل حداکثر (زندی و همکاران، 1389)
  شکل 1-7- سرعت در دامنه حل برای دبی حداکثر محتمل (زندی و همکاران، 1389)
شکل 1-8- فشار کل دامنه حل و همچنین قسمت های کم فشار در دبی 700 مترمکعب بر ثانیه (زندی و همکاران، 1389)
طبق شبیه سازی های صورت گرفته توسط زندی برای سه دبی  700، 1160 و 5400 نتایج شاخص کاویتاسون طبق شکلهای 9 تا 11 بدست آمده است.
شکل 1-9- شاخص کاویتاسیون برای دبی 700 مترمکعب بر ثانیه (زندی و همکاران، 1389)
شکل 1-10- شاخص کاویتاسیون برای دبی 1160 مترمکعب بر ثانیه (زندی و همکاران، 1389)
شکل 1-11- شاخص کاویتاسیون برای دبی 5400 مترمکعب بر ثانیه (زندی و همکاران، 1389)
1-5- فرضیه های تحقیق
با توجه به مبانی مطرح شده در قسمتهای قبلی مهمترین فرضیات تحقیق عبارتند از:

• سازه ها آسیب یکسانی در شرایط طرح نخواهند داشت، نظر به اینکه برنامه بهره برداری و ساخت آنها متفاوت است.
• تاثیر اندازه و خطاهای ناشی از مشاهدات مدل و پیش بینی شرایط واقعی خطاهائی را در طراحی وارد می نماید.
• پیش بینی محل و هندسه زبری منفرد ایجاد شده که منجر به کاویتاسون می شود مشکل است.
• خسارت کاویتاسون تابع پارمترهای مختلفی همچون شاخص کاویتاسون، سرعت جریان، مقاومت سطحی مصالح سازه، زمان بهره برداری و مقدار هوای جریان دارد.
• مدلسازی شاخص ریسک کاویتاسون سرریز سدها با استفاده از مدلسازی نزدیکترین همسایگی امکان پذیر است و دقت مطلوبی دارد.
• با استفاده از مدلسازی نزدیکترین همسایگی می توان تاثیر پارامترهای مختلف بر شاخص کاویتاسون را بررسی نمود.

2-6-3- جداول.. 22
2-6-3-1- جدول U S G  S (سازمان زمینشناسی آمریکا) 22
2-6-3-2- جدول تورنر و چانمیسری(1957) 23
2-6-3-3- جدول چاو (1959) 23
2-6-3-4- جدول سازمان برنامه و بودجه. 26
2-7- تعیین زبری ناشی از شکل بستر. 30
2-7-1- تعیین زبری ناشی از شکل بستر با در نظر گرفتن نوع شکل بستر. 31
2-7-1-1- رابطۀ شکل بستر با توان جریان و قطر متوسط دانه های رسوب… 32
2-7-1-2- روابط تعیین زبری هیدرولیکی شکلهای مختلف بستر. 33
2-7-2- تعیین زبری ناشی از شکل بستر بدون در نظر گرفتن نوع شکل بستر. 33
2-8- تعیین زبری ناشی از پوشش گیاهی.. 34
2-8-1- روابط تجربی و نیمه تجربی.. 35
2-8-2 – رابطۀ پتریک و باسماجیان (1975) 35
2-8-3- روابط گرین و گارتن (1978) 36
2-8-4- روابط رهمیر  (1969) . 35
2-9- تعیین ضریب زبری مانینگ بر اساس داده های اندازه گیری شده آبسنجی.. 44
2-9-1- واسنجی ضریب مانینگ با استفاده از نیمرخ طولی تراز آب… 44
2-9-2- تعیین ضریب زبری مانینگ با استفاده از منحنی دبی- اشل جریان.. 45
2-10- تعیین ضریب زبری مانینگ به روش کاون (1956) 45
2-11- انتخاب روش مناسب برای برآورد ضریب زبری مانینگ… 46
2-12- خصوصیات مدل Hec-Ras.. 46
2-13- بیان پارامترها و اصطلاحات… 48
2-14- سابقۀ پژوهش…. 49
فصل سوم: مواد و روشها 58
3-1- مقدمه. 58
3-2- مواد اجرای طرح.. 58
3-2-1- انتخاب رودخانه‌ مورد مطالعه. 58
3-2-2- رودخانۀ فهلیان.. 64
3-2-3-تحلیل رژیم جریان رودخانه فهلیان : 66
3-2-3-1-رژیم سیلابی رودخانه : 66
3-2-3-2- رژیم دائمی رودخانه : 66
3-2-3-3- رژیم رسوبی رودخانه : 67
3-3- روشهای اجرای طرح.. 68
3-3-1- کارهای میدانی و آزمایشگاهی.. 68
3-3-1-1- آزمایش دانه بندی.. 68
3-3-2- محاسبۀ ضریب مانینگ از روشهای مختلف… 84
3-3-3- پروفیل سطح آب : 91
3-3-3-1- نتایج مطالعات هیدرولوژی وهیدرولیكی : 94
3-3-3-2- نتایج بررسی هیدرولیكی : 95

 

3-3-4- اجرای نرمافزار H e c-R a s برای ترسیم پروفیل سطح آب… 97
3-3-4-1- انتقال اطلاعات به نرمافزار H e c-R a s. 99
3-3-5- انتقال منحنیهای دبی اشل به Excel. 105
3-3-6- محاسبۀ خطاها به روش آماری R M  S E. 105
فصل چهارم: نتایج و بحث…. 106
4-1- مقدمه. 106
4-2- نتایج.. 106
4-2-1- نتایج حاصل از روابط تجربی.. 107
4-2-2- نتایج حاصل از روشهای نیمه تجربی.. 118
4-2-3- نتایج حاصل از جداول.. 122
4-2-4- نتایج حاصل از روشهای متأثر از مجموعۀ عوامل.. 126
5-1- مقدمه. 134فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 134
5-2- نتیجه گیری.. 134
5-3- پیشنهادها 137
مراجع ومنابع.. 139
منابع فارسی.. 139
منابع لاتین.. 140
چكیده
این تحقیق با شناخت شرایط حاكم بر رودخانه فهلیان به تعیین ضریب زبری مانینگ در محدوده مورد مطالعه با استفاده از روش های مختلف تجربی ، نیمه تجربی و جداول جهت استفاده در طراحی ها می پردازد . و بهترین و مطمئن ترین روش تعیین ضریب زبری را با استفاده از مطالعات صحرایی و تلفیق با روابط تجربی ارائه می نماید و در پایان نیز تعدادی روابط پیشنهادی ارائه می گردد . به همین منظور محدوده مورد مطالعه به طول 23 كیلومتر به 5 بازه تقسیم گردید ودر هر بازه آزمایش دانه بندی مصالح بستر صورت گرفته و با استفاده از روش های ذكر شده n مربوط به هر بازه بدست آمد. سپس جهت  بررسی نتایج مقدار n بدست آمده به نرم افزار HEC- RAS  وارد گردید ومنحنی های دبی اشل حاصل از نرم افزار با منحنی های دبی اشل واقعی ایستگاهای رودخانه  مورد مقایسه قرار گرفت . نتایج حاصل از این مطالعه نشان میدهد روشهای تجربی ونیمه تجربی بری به دلیل شنی بودن بستر رودخانه از دقت بالاتری نسبت به سایر روشها برخوردار است . همچنین جهت صحت سنجی، پروفیل طولی رودخانه با استفاده از نرم افزار HEC-RAS وضریب n  روش منتخب ترسیم گردید و ارتفاع سطح آب حاصل از این پروفیل با ارتفاع اندازه گیری شده توسط دوایستگاه بالادست و پایین دست مقایسه ومقدار خطای 4 سانتی متر مشاهده گردید . ودر پایان مقدار ضریب زبری مانینگ 037/0 برای این رودخانه بدست آمد .
واژه های كلیدی : ضریب زبری مانینگ ، منحنی دبی اشل ، نرم افزار HEC-RAS ، آزمایش دانه بندی ، فهلیان
1-1- مقدمه

یک مطلب دیگر :

اهمیّت موضوع برآورد صحیح ضریب زبری مانینگ ، بیان مسئله ، اهداف و ضرورت­های انجام پژوهش حاضر و تشریح ساختار پایان نامه مواردی است كه دراین فصل بیان خواهدشد.
به­­منظور تحلیل شرایط حاکم بر جریان­های یکنواخت و نیز طراحی سازه­های هیدرولیکی و مهندسی رودخانه روابط متعددی وجود دارد که از این میان رابطۀ مانینگ از اهمیّت بیشتری برخوردار بوده و عمومیت بسیاری دارد. در این رابطه تخمین مقدار مناسب ضریب زبری مانینگ در برآورد میزان تراز آب نقش بسزایی داشته و از اهمیّت ویژه­ای برخوردار است. با توجه تحقیقاتی که تا کنون در این زمینه صورت گرفته می­توان نتیجه گرفت که تفاوت­های بسیار کوچک چند صدمی در تعیین مقادیر ضریب زبری مانینگ می­تواند برآورد مساحت اراضی سیل­گیر را ده­ها هزار مترمربع تغییر داده و در نتیجه در برآورد میزان خسارات وارده تأثیر بسزایی داشته باشد. این امر نیز بر برنامه­ریزی­های مدیریتی و ساماندهی رودخانه تأثیرگذار می­باشد. بنابراین چنین طرح­ها و اقداماتی که مستقیماً در ارتباط با مدیریت و سامان­دهی رودخانه­ها هستند، نیازمند دقّت زیاد در انتخاب روش تعیین ضریب زبری مانینگ می­باشند. ضریب زبری مانینگ کلیّه عوامل مؤثر در مقاومت بستر کانال در مقابل جریان را در خود مستتر دارد و همچنین این ضریب شدّت افت انرژی را در یک جریان نشان می دهد. راه مناسب در تخمین صحیح­تر ضریب مانینگ، شناخت عوامل مؤثر در این ضریب می­باشد. این عوامل عبارتند از زبری بستر کانال، جنس کانال، نامنظمی سطح مقطع، پوشش گیاهی(نوع و میزان تراکم آن)، شکل مسیر(مستقیم یا مارپیچی بودن مسیر)، وجود موانع در مسیر جریان و حتّی عمق و دبی جریان که علاوه بر تأثیر در افت طولی در مسیر جریان تا حدودی دربرگیرندۀ افت­های ناشی از تغییر شکل جریان(افت­های موضعی) نیز می­باشند.
1-2- بیان مسئله
در کلیّه مطالعات مهندسی رودخانه و طراحی سازه­های متقاطع رودخانه نظیر پل­ها، سدهای انحرافی و یا دهانه­های آبگیر، تعیین عوامل هیدرولیکی نظیر عمق و سرعت جریان، ضروری است. متداول­ترین رابطه در تعیین میزان سرعت، رابطۀ مانینگ بوده و برای استفاده از این رابطه، تعیین ضریب زبری مانینگ اجتناب­ناپذیر است. برای محاسبۀ ضریب زبری مانینگ، روش مطمئنی برای همۀ رودخانه­ها وجودندارد و برای هر رودخانه باید با توجه به شرایط همان رودخانه، بهترین روش تعیین شود.
مقدار زبری یکی از پارامترهای عمدۀ افت انرژی در کانال­ها و رودخانه­هاست که تغییرات آن حتی به اندازه چند صدم باعث ایجاد ده­ها هزار مترمربع تفاوت در سطح سیل­گیری اراضی می­شود. لذا با برآورد دقیق مقدار آن که متأثر از عوامل مختلفی نظیر جنس بستر، پوشش گیاهی، دانه­بندی و اندازه ذرات بستر، نحوۀ تغییر مقطع رودخانه و… است، می­توان علاوه بر پیشگیری غیرسازه ای از سیل، به­کمک پهنه­بندی خطر سیل، که از توجیه اقتصادی بیشتری برخوردار است، به نتایج محاسبات هیدرولیکی نیز اطمینان بیشتری داشت. از سوی دیگر از آنجا كه دقّت تعیین عمق جریان در تعیین دقیق مشخصه­های فنّی و حقوقی نظیر حدود بستر و حریم رودخانه­ها، مؤثر می­باشد ، برآورد دقیق ضریب زبری هیدرولیكی علاوه برارزش فنّی ، اهمیّت حقوقی نیز پیدا می­کند. همچنین با علم به تأثیر ضریب زبری مانینگ بر فرسایش و انتقال رسوب، با انتخاب مناسب این ضریب می­توان شاهد تأثیرات مهم و مثبت آن بر حفاظت خاک و مدیریت آب­خیزداری بود.
رودخانۀ فهلیان یکی از رودخانه های بزرگ جنوب غرب کشور می باشدکه در شمال غرب استان فارس درشهرستان های ممسنی ورستم واقع شده است كه از به هم پیوستن رودخانه های شور وشیرین تشكیل می گردد و یکی از سرشاخه­های اصلی رودخانۀ زهره است که ازبه هم پیوستن رودخانه های شیو، کتی وخیرآباد تشکیل شده و به خلیج فارس می ریزد.بر روی این رودخانه­ ابنیه و سازه­های هیدرولیکی متعددی احداث شده­اندوهم اکنون نیز سد پارسیان(گورک) نیز دربالادست رودخانه برروی یکی از سرشاخه های آن واقع دربخش دشمن زیاری ممسنی دردست اجرا می باشد. مدیریت سیلاب و همچنین پهنه­بندی جریان سیلاب می­تواند در طراحی و حفاظت و سامان­دهی طرح­های مهندسی رودخانه و تعیین حریم ایمن این رودخانه مهم و مؤثر باشد. یکی از کلیدی­ترین پارامترهای مهم در مهندسی رودخانه، ضریب زبری مانینگ است که نتایج مدل­های هیدرولیکی رودخانه وابستگی زیادی به این پارامتر دارد.
لذا این تحقیق با هدف تعیین مناسب­ترین رابطه جهت محاسبۀ ضریب زبری مانینگ در رودخانه فهلیان، به­دلیل عبور از میان مناطق مسکونی ،زمین های کشاورزی وجود تأسیسات فراوان در اطرافش از اهمیّت ویژه­ای برخورداراست، به بررسی روابط موجود در این زمینه، در رودخانه­ مورد نظر خواهد پرداخت و باعث بهبود برنامه­ریزی­های مدیریتی و ساماندهی محدوده­های مذکور خواهد شد.
1-3- اهداف و ضرورت­های انجام پژوهش

1. با توجه به اهمیّت و حساسیّت موجود در امر تخمین ضریب زبری مانینگ در رودخانه­ها و با توجه به این­که پیش از این مطالعاتی دراین خصوص بر روی رودخانه فهلیان صورت نگرفته است، محاسبۀ ضریب زبری مانینگ در این رودخانه با استفاده از روش­های مختلف، مقایسۀ این روش­ها و تخمین مقدار خطا در هر رابطه ضروری احساس شد.
2. مقایسۀ نتایج حاصل از روش­های مختلف و تحلیل آن­ها به انجام مطالعات بعدی در همین زمینه در رودخانه­های دیگر و نیز مطالعات در زمینه­های مختلف هیدرولیکی کمک خواهد کرد.
3. در شرکت­های مشاوره تنها روش معمول در تخمین ضریب مانینگ در رودخانه­ها، روش کاون می­باشد. انجام این روش مستلزم تحقیقات وقت­گیر و هزینه­بر بوده و در عین حال در بسیاری از رودخانه­ها اعم از رودخانه­های دارای بستر ماسه­ای، با تخمین اعداد بزرگ­تر از حد واقعی موجود در این رودخانه­ها سبب تحمیل هزینه­های اضافی خواهد شد. لذا با تعیین بهترین روش محاسبۀ ضریب زبری مانینگ برای رودخانه­ مورد مطالعه با استفاده از روش حل معکوس و نرم­افزار Hec-Rasدر این تحقیق به ساخت دقیق­تر سازه­های هیدرولیکی بر روی این رودخانه­ها و همین­طور صرفه­جویی در وقت و هزینه­های ساخت این سازه­ها کمک خواهد شد. در این تحقیق خطای موجود در هر روش  به­کمک رابطۀ جذر میانگین مجموع مربعات خطاها محاسبه شده است.

1-4- ساختار پایان­نامه
کلیۀ مطالب این پایان­نامه در پنج فصل بصورت کلی ارائه خواهند شد که مباحث کلیدی هر یک از این پنج فصل به اختصار در زیر ارائه شده است:

• فصل اول: کلیّات

در این فصل اهمیّت و حساسیّت موجود در تخمین ضریب زبری مانینگ ونیز ضرورت پرداختن به این موضوع بیان شد. بیان مسئله و اهداف و ضرورت­های انجام پژوهش از دیگر بخش­های این فصل است.

• فصل دوم: پیش­زمینه و سابقۀ پژوهش

3-4-3- ایستگاه مهریان   42
3-4-4-  ایستگاه شاه مختار  42
3-4-5- کنترل داده­های هیدرومتری   43
3-5- انتخاب رویدادهای مورد مطالعه  43
3-6- تهیه نقشه­های اولیه با استفاده از سیستم GIS  44
3-6-1- تهیه نقشه DEM منطقه  44
3-6-2- تهیه نقشه شبکه آبراهه­های منطقه  45
3-7- مشخصات حوضه  46
3-7-1- ترسیم مرز  زیرحوضه­ها 47
3-7-2- مساحت حوضه  49
3-7-3- محیط حوضه  49
3-7-4- طول آبراهه اصلی   49
3-7-5- شکل حوضه  50
3-7-6- ارتفاع حوضه و توزیع ارتفاعات   52
3-7-6-1- منحنی‌ هیپسومتری   52
3-7-6-2- ارتفاع میانه                   52
3-7-6-3- ارتفاع متوسط                   53
3-7-7- پروفیل طولی رودخانه  53
3-7-8- شیب حوضه  53
3-7-8-1-شیب آبراهه اصلی          54
3-7-8-2- استخراج شیب حوضه با استفاده از GIS      56
3-8- حجم رواناب   59
3-8-1- تلفات اولیه (I_a) 60
3-8-2- گروه هیدرولوژیكی خاك­ها 62
3-8-3- چگونگی وضعیت سطحی و استفاده از زمین   64
3-8-4- رطوبت اولیه خاك    66
3-8-5- نقش هیدرولوژیكی مجموعه خاك و پوشش آن   67
3-8-6- برآورد رواناب (جریان مستقیم) 70
3-8-7- كاربرد روش SCS  73
3-9- زمان تمرکز 74
3-9-1- روش پیشنهادی سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) 75
3-9-2- معادله کرپیچ   75
3-9-3- معادله برانس بای- ویلیامز  76
3-9-4- معادله کالیفرنیا 77
3-10- جداسازی دبی پایه  77
3-11- روش­های برآورد سیلاب   79
3-11-1- روش­های تجربی مبتنی بر سطح حوضه  80
3-11-1-1- روش کریگر                        80
3-11-1-2- رابطه دیکن                                  81
3-11-1-3- روش فولر                                   81
3-11-2- روش­های هیدروگراف واحد              82
3-11-2-1- هیدروگراف واحد  SCS                         83
3-11-2-2- هیدروگراف واحد اشنایدر            85
3-11-2-3- هیدروگراف واحد لحظه­ای كلارك     87
3-12- روندیابی سیلاب در شبكه رودخانه­ها 91
3-12-1- روش ماسکینگام  92
3-12-2- روش تاخیر  94
3-13- آنالیز فركانس سیلابهای حداكثر یك­روزه 95
3-14- اولویت­بندی زیرحوضه­ها از لحاظ سیل­خیزی  96
3-15- تشریح مدل  HEC-HMS  97
3-15-1- ساختار اصلی مدل   99
3-15-1-1- بخش شبیه سازی اجزای حوضه         100
3-15-1-2- بخش تجزیه و تحلیل داده­های هواشناسی       106
3-15-1-3- تشریح بخش مشخصه­های كنترلی          111
3-15-1-4- تشریح بخش برآورد پارامترها و بهینه سازی           111
فصل چهارم: نتایج و بحث
4-1- مقدمه  119
4-2- نتایج واسنجی مدل HEC HMS در شرایط رطوبتی خشک   120
4-2-1- واسنجی مدل HEC HMS در رویداد 13/12/65  121
4-2-2- واسنجی مدل HEC HMS در رویداد 16/10/76  128
4-2-3- واسنجی مدل HEC HMS در رویداد 10/12/76  135
4-3- اعتبارسنجی مدل HEC HMS در شرایط رطوبتی خشک   142
4-3-1- اعتبار سنجی مدل HEC HMS در رویداد 27/12/76  146
4-4- انتخاب بهترین مدل جهت شبیه سازی بارش-رواناب در شرایط رطوبتی خشک   153
4-5- نتایج واسنجی مدل HEC HMS در شرایط رطوبتی مرطوب   154
4-5-1- واسنجی مدل HEC HMS در رویداد 10/09/73  155
4-5-2- واسنجی مدل HEC HMS در رویداد 17/12/74  162
4-5-3- واسنجی مدل HEC HMS در رویداد 16/01/76  169
4-6- اعتبار سنجی مدل HEC HMS در شرایط رطوبتی مرطوب   176
4-6-1- اعتبار سنجی مدل HEC HMS در رویداد 23/12/74  180
4-7- انتخاب بهترین مدل جهت شبیه سازی بارش- رواناب در شرایط رطوبتی مرطوب   187
4-8- نتایج تحلیل فراوانی بارش حداکثر روزانه  188
4-9- شبیه سازی دبی حداکثر سیلاب                                                               193
4-10- نتایج محاسبه حداکثر سیلاب روزانه به روش­های تجربی مبتنی بر سطح حوضه  195
4-11- روابط منطقه­ای بارش- رواناب   198
4-12- نتایج اولویت­ بندی زیرحوضه­ها از لحاظ سیل­خیزی  200
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها
5-1- مقدمه  203
5-2- نتیجه­ گیری  203
5-3- پیشنهادها 205
مراجع و منابع                                                                                                       209
 چکیده
حوضه آبریز بشار در جنوب غربی ایران در استان کهگیلویه و بویراحمد در منطقه­ای کوهستانی واقع شده است. رودخانه بشار که آبراه خروجی این حوضه می­باشد، یکی از

 سرشاخه­های اصلی رودخانه کارون بزرگ

می­باشد که به علت بالا بودن میزان بارندگی، سالانه سیلاب­های فراوانی در حوضه پدید می­آید. با توجه به واقع شدن شهر یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد در بالادست حوضه بشار و سدها، تاسیسات و اراضی کشاورزی زیادی در پایین دست این حوضه، تعیین سیلاب حوضه از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این تحقیق جهت شبیه سازی فرآیند بارش- ­رواناب، ابتدا با به­کارگیری الحاقیه‌ArcHydro ، HEC-GeoHMS و نقشه DEM  منطقه در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی، مرز زیرحوضه‌ها و شبکه ‌آبراهه­ها و سایر خصوصیات فیزبوگرافی حوضه استخراج گردید. در ادامه آمار ایستگاه­های هیدرومتری و باران­سنجی موجود در منطقه جمع آوری و به همراه نتایج حاصل از فیزیوگرافی حوضه به نرم افزار HEC-HMS منتقل گردید. سپس جهت
شبیه سازی هیدروگراف سیلاب حوضه در دو شرایط رطوبتی خشک و مرطوب از مدل­های هیدروگراف واحد کلارک، SCS و اشنایدر استفاده گردید و برای روندیابی رودخانه­های حوضه روش ماسکینگام انتخاب شد. از میان بیش از 40 واقعه بارش- رواناب ثبت شده، 8 واقعه انتخاب گردید که 4 تای آن­ها در حالت خشک و 4 تای دیگر در حالت مرطوب می­باشند. سپس پارامترهای مدل بر اساس 6 هیدروگراف مشاهده­ای سیل مورد واسنجی و بر اساس 2 هیدروگراف مشاهده­ای دیگر ارزیابی شد. و پارامترهای بهینه مدل هیدروگراف واحد کلارک، SCS و اشنایدر برای حوضه آبریز مورد اشاره استخراج گردید. در آخر حداکثر دبی سیلاب با دوره بازگشت‌های مختلف برای زیرحوضه‌های مختلف حوضه‌ بدست آمد. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده از حداکثر دبی پیک زیر حوضه‌ها و مساحت آن‌ها، به ازای دوره بازگشت‌های مختلف، رابطه‌ دبی- مساحت برای هر کدام از زیر حوضه‌­ها استخراج گردید.
کلمات کلیدی: هیدروگراف واحد، کلارک، SCS، اشنایدر، HEC-HMS، حوضه آبریز بشار، بارش-رواناب

فصل اول: کلیات

-1- مقدمه
سیل یک اتفاق ناگهانی و رویدادی سریع و مخرب است که هر ساله در نقاط مختلف جهان  باعث بروز خسارات جانی و مالی محسوس و نامحسوس فراوان می­شود. بررسی شمار وقوع سیل در سال­های اخیر نشان می­دهد، دیگر سیل نه یک مصیبت اتفاقی نادر، بلکه پدیده­ای فزاینده است که در هر بار وقوع، خسارات فراوانی را اعم از جانی و مالی به بار می­آورد. (سلیمانی ساردو، 1388) با تمام تلاش­هایی که در طول تاریخ انجام شده و با وجود پیشرفت تکنولوژی، هیچ گاه بشر نتوانسته است نواحی سیل­گیر را به طور کامل و برای همیشه از خطر سیل محفوظ نماید. به عبارت دیگر کنترل و یا کاهش این عوارض مخرب و ویرانگر نیازمند مطالعه صحیح و دقیق می­باشد.
سیل به عنوان یک واقعه اجتناب­نا­پذیر، پذیرفته شده­است اما رویداد، اندازه و تکرار سیل ناشی از عوامل متعددی است که بسته به شرایط اقلیمی، طبیعی و جغرافیایی هر منطقه تغییر
می­کند. آنچه مسلم است سیلاب ناشی از بارندگی است. ولی مطالعات نشان می­دهد که رابطه خطی و مستقیمی بین این دو عامل وجود ندارد (چن و همکاران، 2009). رابطه بارندگی و رواناب نیز از حوضه­ای به حوضه دیگر متفاوت است.
تعداد وقوع سیلاب­ها و خسارات ناشی از آنها هر ساله با توجه به تخریب بیش از حد
جنگل­ها و مراتع و تغییر کاربری اراضی و تبدیل اراضی جنگلی به اراضی کشاورزی و مسکونی، رو به افزایش است.
در تحقیقات و پژوهش­های مرتبط با سیل­خیزی و تعیین مناطق سیل­خیز در نقاط مختلف دنیا، روش واحدی به­کار گرفته نشده­است و شامل استفاده از فرمول­های­تجربی، تحلیل آماری داده­های سیلاب، استفاده از داده­های سنجش از دور و GIS و مدل­های ریاضی رایانه­ای
بارش-رواناب می­باشد (جلالی، 1368). از میان مدل­های مختلفی که امروزه جهت شبیه سازی فرآیند بارش- رواناب در دنیا استفاده می­گردد، مدل HMS- HEC در

یک مطلب دیگر :

 

پایان نامه درمورد حسابرسی شرکت:قرارداد حسابرسی

 مطالعات بسیاری از حوضه­ها در مناطق مختلف دنیا به کار گرفته شد و نتایج مطلوب و نزدیک با واقعیت به دست می‌دهد.

1-2- بیان مسئله
حوضه آبریز بشار در جنوب غربی ایران در استان کهگیلویه و بویراحمد در منطقه­ای کوهستانی واقع شده است. رودخانه بشار که آبراه خروجی این حوضه می­باشد، یکی از سرشاخه­های اصلی رودخانه کارون بزرگ می­باشد. به علت کوهستانی بودن حوضه و بالا بودن میزان بارندگی در حوضه (در حدود 800 میلیمتر در سال)، سالانه سیلاب­های فراوانی در حوضه پدید می­آید. با توجه به اینکه شهر یاسوج، مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد در بالادست حوضه آبریز بشار قرار دارد و همچنین اراضی کشاورزی، باغات و تاسیسات تامین آب، پل­ها، مزارع پرورش ماهی، کارخانجات تولید شن و ماسه، سدهای در دست احداث و موجود در پایین دست و … در منطقه وجود دارد، تعیین سیلاب حاصل این حوضه از اهمیت فراوانی برخوردار می­باشد. لذا با پیش بینی سیلاب حاصل از هر بارندگی، می­توان تمهیداتی جهت کاهش خسارات احتمالی ناشی از سیلاب، اطلاع رسانی، هدایت، کنترل و بهره برداری از رواناب حاصل، اتخاذ کرد.
برای آگاهی از اینکه با بارش هر باران چه میزان سیلاب تولید می­گردد، لازم است که مدل بارش-رواناب حوضه مورد نظر به یکی از روش­های موجود استخراج گردد. برای مدل سازی بارش-رواناب در یک حوضه روش­های گوناگونی وجود دارد. طبق تحقیقات انجام شده برای مدل سازی بارش-رواناب سایر حوضه­ها، خروجی مدل HEC-HMS،  با داده­های مشاهداتی تطابق خوبی داشته است.
این تحقیق به دنبال کمی سازی و جداسازی بارش-رواناب در حوضه بشار بالادست و مقایسه روش­های هیدروگراف واحد کلارک، SCS و اشنایدر با استفاده از مدل HEC-HMS، انتخاب بهترین مدل، واسنجی و صحت­سنجی مدل­ HEC-HMS برای حوضه مورد نظر
می­باشد.
1-3- اهداف و ضرورت‌های انجام پژوهش
بررسی‌های ‌سازمان ‌ملل ‌متحد حاكی ‌از آن ‌است ‌كه ‌سیل ‌را باید یكی‌ از جدی‌ترین بلایای ‌طبیعی ‌بشمار آورد. تنها معدودی از كشورهای ‌جهان ‌را می‌توان ‌یافت‌ كه ‌فارغ ‌از مسایل ‌و مصایب ‌سیل‌ باشند. در ایران‌ از بررسی سیل‌های ‌خسارت ‌آفرین ‌50 سال ‌گذشته (1380-1330) تعداد 3700 مورد سیل ‌حادثه ‌خیز به ‌ثبت ‌رسیده ‌است (خبرنامه هیدرولیك، مهرماه 80). روند افزایش سیل در 5 دهه گذشته نشان می‌دهد كه تعداد وقوع سیل در دهه 70 نسبت به دهه مبنا تقریبا 10 برابر شده است و بعبارت دیگر 900 درصد افزایش داشته است. پاره‌ای ‌از این ‌سیل‌ها بسیار بزرگ ‌و پر خسارت ‌بوده‌اند. بنابراین با پیش بینی صحیح و نزدیک به واقعیت سیلاب­ چه از نظر زمان وقوع و چه از لحاظ میزان دبی حداکثر می­توان با اعمال مدیریت صحیح از خسارات ناشی از آن جلوگیری کرد و یا به حداقل ممکن رساند.
با توجه به وجود روش­های بسیار گوناگون در زمینه پیش بینی رواناب ناشی از بارش در حوضه آبریز، انتخاب مدل مناسب و یافتن مقدار بهینه پارامترهای مورد استفاده در این مدل با توجه به داده‌های موجود در دسترس بسیار مفید خواهد بود.
این تحقیق می­تواند برای مسئولین صنعت آب، وزارتخانه­های نیرو، کشاورزی و کشور، ستاد حوادث غیر مترقبه، شهرداری و مهندسین مشاور در امور آب مفید واقع شود.
1-4- فرضیات تحقیق
فرضیه­های تحقیق حاضر شامل موارد زیر می­باشد:

1. حوضه از لحاظ اقلیمی‌همگن فرض می‌شود.
2. تغییرات اقلیمی‌در طی سال­های آماری تاثیر معنی داری بر روند بارش-رواناب ندارد.

1-5- ساختار پایان نامه
کلیۀ مطالب این پایان­نامه در پنج فصل بصورت کلی ارائه خواهد شد که مباحث کلیدی هر یک از این پنج فصل به اختصار در زیر ارائه شده است:
فصل اول: کلیّات
در این فصل ضرورت استفاده از مدل هیدرولوژیکی بارش-رواناب برای حوضه های آبریز بیان شد. بیان مسئله و اهداف و ضرورت­های انجام پژوهش نیز از دیگر بخش­های این فصل است. در ادامه نیز برخی از واژه­های پرکاربرد در این پژوهش تعریف می­شود.
فصل دوم: پیش زمینه و سابقه پژوهش
با توجه به وجود مدل­های بارش-رواناب زیاد جهت شبیه سازی رواناب حوضه، در ابتدای این فصل سعی می‌شود که دسته بندی­های موجود در این زمینه ارائه شود و سپس معیارهای انتخاب مدل و مدل­های پركاربرد و سوابق كاربرد آن­ها به طور خلاصه توضیح داده شود. در ادامه با بررسی و مرور نتایج حاصل از پژوهش‌های سایر محققین در زمینۀ استفاده از این
مدل­ها بیان می‌شود.
فصل سوم: مواد و روش­ها
در این فصل ابتدا به معرفی حوضه آبریز مورد مطالعه پرداخته می‌شود و سپس مشخصات ایستگاه­های هیدرومتری و باران­سنجی موجود در منطقه به همراه مبانی تئوریک روش­های هیدرولوژیکی مورد استفاده در تحقیق و معرفی پارامترها و معیارهایی که پایه و اساس انتخاب مدل بهینه می­باشند، ارائه می­شود. در آخر نیز به تشریح مدل انتخابی پرداخته می­شود.
فصل چهارم: نتایج و بحث
در این فصل نتایج، شکل‌ها و نمودارهای حاصل از محاسبات مدل HEC-HMS با استفاده از روش­ها و زیر مدل­های مختلف برای حوضه آبریز مورد مطالعه ارائه خواهد شد. در ادامه با مقایسۀ نتایج حاصل از اجرای مدل با روش­های مختلف، بهترین مدل برای حوضه آبریز مورد مطالعه انتخاب انجام شده و پارامترهای بهینه جهت هر یک از زیرحوضه­های حوضه آبریز مورد نظر محاسبه می­شود.
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها
در این فصل نتایج کلی حاصل شده از تحقیق به همراه پیشنهاداتی برای سایر پژوهشگران ارائه خواهد شد.
1-6- تعریف واژه‌ها
در این بخش لغات فنی و مفاهیم اولیه كه به منظور فهم مراحل برآورد PMF مورد نیاز است، به اختصار تشریح می­شوند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب
عنوان	صفحه
چکیده	1
فصل اول: کلیات تحقیق	2
1-1- مقدمه	3
1-2-  فرضیه ها ی تحقیق	6
1-3- اهداف تحقیق	6
فصل دوم: مروری بر منابع	7
2-1-  آنغوزه		8
2-1-1-  گیاه شناسی آنغوزه	8
2-1-2- صمغ آنغوزه	9
2-1-3- برداشت آنغوزه	10
2-1-4-مناطق انتشار آنغوزه	10
2-1-5- انواع آنغوزه	11
2-1-6-  شرایط اقلیمی رویشگاه های آنغوزه	11
2-1-7- دوره رشد وخواب آنغوزه	12
2-1-8- تکثیر  آنغوزه	12
2-1- 9- ترکیبات شیمیایی  آنغوزه	13
2-1-10- خواص آنغوزه	14
2-2- باریجه	16
2-2-1- گیاه شناسی باریجه	16
2-2-2-ریشه	16
2-2-3- برگ	17
2-2-4- ساقه گل دهنده	17
2-2-5- گل آذین	17
2-2-6- میوه	17
2-2-7- گلدهی و گرده افشانی	18
2-2-8- مناطق رویش و پراکنش جغرافیایی	18
2-2-9- اهمیت باریجه	19
2-2-10- شرایط اقلیمی مورد نیاز	20
2-2-11- خاک های مناسب کشت باریجه	20
2-2-12- زمان مناسب کاشت بذر	21
2-2-13- رطوبت مورد نیاز	21
2-2-14- تولید و برداشت بذر باریجه	22
2-2-15- دوره خواب باریجه	22
2-2-16- نحوه استخراج شیرابه باریجه	22
2-2-17- صمغ و اسانس باریجه	23
2-3-  دافنه	24
2-3-1-  دافنه	24
2-3-2- گیاهشناسی دافنه	24
2-3-3- مناطق انتشاردافنه	25
2-3-4 – خوشک	25
2-3- 5- ویژه گیهای ریخت شناسی خوشک	25
2-3- 6- پراکندگی خوشک	26
2-4- شته ها	27
2-4- 1- طبقه بندی شته ها	27
2- 4-2- شته ها	27
2-4-3- منشا شته ها	28
2-4-4- رده بندی شته ها	28
2-4-5- تنوع شته ها	28
2-4-6- بیولوژی شته ها	29
2-4-7- پراکنش جغرافیایی	30
2-5- شته سیاه باقلا	30
2-5-1- شته سیاه باقلا	30
2-5-2- گیاهان میزبان	30
2-5-3- شکل شناسی	31
2-5-4- خسارت	31
2-5-5- زیست شناسی	32
2-6- آشنایی با اسانس های گیاهی، خواص درمانیو مکانیسم اثر آنها	34
2-6-1- اسانس های گیاهی	34
2-6-2- محل اسانس در گیاهان	35
2-6-3- ویژگیهای فیزیکی اسانس ها	35
2-6-4- تفاوت اسانس ها با روغن غیر فرار (ثابت)	35
2-6-5- موارد استفاده اسانس ها	36
2-6-6- اثرات اسانس ها	36
2-6-6-1- استعمال خارجی اسانس ها	36
2-6-6-2- استعمال داخلی  اسانس ها	37
2-6-7- مکانیسم اثر اسانس ها	38
2-6-7- 1- مکانیسم اثر ضد باکتری و ضد قارچی اسانس ها	38
2-6-7- 2- مکانیسم اثر ضد التهابی و ضد اسپاسم اسانس ها	38
2-6-8- عوارض اسانس ها	39
2-6- 9-نگهداری  اسانس ها	39
3-6-مروری بر تحقیقات گذشته	40
فصل سوم: مواد و روش ها	50
3- مواد و روش ها	51
3-1- محل اجرای پژوهش	51
3-2- زمان جمع آوری نمونه ها	52
3-3- روش اسانس گیری از نمونه های گیاهی	53
3-4-تیمارهای آزمایشی	54
3-5- نحوه انجام آزمون ها	55
3-6-تجزیه و تحلیل آماری	56
فصل چهارم: نتایج	57
4- نتایج و بحث	58
4-1- نتایج حاصل از اثرات گیاه باریجه	58
4-1-1-اسانس برگ باریجه	58
4-1-2- اسانس بذر باریجه	59
4-2- نتایج حاصل از اثرات گیاه آنغوزه	60
4-2-1- اسانس برگ آنغوزه	60
4-2-2- اسانس بذر آنغوزه	62
4-3- نتایج حاصل از اثرات گیاه دافنه	63
4-3-1- اسانس برگ دافنه	63
4-3-2- اسانس بذر دافنه	64
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها	66
4-4- نتیجه گیری	67
4-5- پیشنهادها	67
فصل ششم: منابع	69
منابع	70

چکیده

 

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف اسانس گیاهان باریجه، آنغوزه و دافنه بر کنترل شته سیاه باقلا پژوهشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار در سال 1391 انجام گرفت. تیمارها شامل اسانس برگ و بذر گیاه باریجه در سطوح (0، 100، 200، 300، 400 و 500 میکرولیتر بر میلی لیتر)، اسانس برگ و بذر گیاه آنغوزه در سطوح (0، 100، 200، 300، 400 و 500 میکرولیتر بر میلی لیتر) و اسانس برگ و بذر گیاه دافنه(خوشک) در سطوح (0، 100، 200، 300، 400 و 500 میکرولیتر بر میلی لیتر) بود. گیاهان از مراتع دنای شرقی (كاكان) جمع آوری و پس از خشك كردن و آسیاب كردن به روش تقطیر با دستگاه كلونجر اسانس ها استخراج شد. آزمایش در شرایط دمایی 1±25 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 10 ±60 درصد و 16 ساعت تاریكی و 8 ساعت روشنایی به روش   Topical test انجام گرفت. نتایج نشان داد که تمامی اسانس ها بر میزان مرگ و میر شته سیاه باقلا در سطح 1  % نسبت به شاهد اختلاف معنی دار داشتند. بیشترین میزان مرگ و میر شته سیاه باقلا در تیمار 500 میکرولیتر بر میلی لیتر اسانس برگ و بذر گیاهان باریجه، آنغوزه و دافنه بدست آمد. کمترین تلفات شته سیاه باقلا در تیمار شاهد مشاهده شد. با توجه به خاصیت حشره كشی اسانس این گیاهان، می توانند به عنوان یك حشره كش كم خطر برای كنترل شته سیاه باقلا كه علاوه بر پلی فاژ بودن عامل انتقال بیماری های ویروسی است  توصیه شوند.

کلمات کلیدی: اسانس، آنغوزه، باریجه، دافنه، شته سیاه باقلا، کنترل.

 1-کلیات تحقیق

 مقدمه

 غلات و حبوبات از مهم ترین نیازهای غذایی انسان می باشند و پس از برداشت تا زمان مصرف این محصولات در انبارها نگهد اری می شوند. با توجه به اهمیت جایگاه حبوبات و غلات در رژیم غذایی انسان ها، همواره از سوی متخصصان تلاش فراوانی صورت گرفته تا این محصولات طی دوره رشد و نمو در مزرعه و در انبار از گزند آفات و عوامل بیماری زای گیاهی مصون بمانند.  اما به رغم تمام این فعالیتها، غلات و حبوبات مورد حمله انواع مختلفی از آفات و بیماری ها  قرار می گیرند كه در این میان نقش حشرات آفت از همه بارزتر است. هر ساله 10 تا 25 درصد از محصولات انباری در اثرحمله حشرات آفت در جهان از بین می روند. خسارت آفات در كشورهایی كه تكنولوژی پیشرفته کاشت، داشت، برداشت و انبارداری ندارند، بین 10 تا 40 درصد محصول می باشد که این مهم در بعضی از مناطق روستایی ایران، به علت وجود کشاورزی سنتی و  انبارهای ابتدایی وسنتی، خسارت ناشی از آفات گاهی تا 80 درصد برآورد شده است (کوچکی 1386).

طبق آمار  سازمان  ملل  متحد در سال 2000، جمعیت جهان تا سال 2050  بیش از 70 درصد افز ایش خواهد داشت در این بین یكی از مشكلا تی كه بروز خواهد نمود سوء

یک مطلب دیگر :

 

برقراری ارتباط

 تغذیه بخصوص در كشور های در حال توسعه است، و  برآورد نیاز غذا یی با استفاده از  تركیب های شیمیایی امری غیر قابل انکار در این کشورها ا ست. استفاده مكرر از آفت کش ها و ترکیب های شیمیایی طی دهه های متوالی باعث از بین رفتن دشمنان طبیعی، اختلال در كنترل بیولوژیكی، اثر روی موجودات غیر هدف، آلودگی محیط زیست، در خطر قرار گرفتن سلامت انسان،  طغیان آفات و برو ز مقاومت در آفات هدف گردیده است (باقری زنوز، 1375).

این سموم که برای کشتن ارگانیسم‌ ها طراحی می‌شوند، یک خطر جدی برای سلامت انسان محسوب می‌شود. طبق اعلام انستیتوی ملی سرطان ۳۰ درصد حشره‌کش‌ها، ۶۰ درصد علف‌کش‌ها و ۹۰ درصد قارچ کش ها سرطان‌زا هستند. این تنها یکی از اثرات جانبی منفی این مواد است، چرا که  مواد شیمیایی می‌توانند به سیستم عصبی و هورمونی نیز آسیب برسانند، در این میان کودکان بیش از بزرگسالان در برابر سموم کشاورزی آسیب‌پذیرند، در واقع آن‌ها نسبت به اندام کوچک شان در معرض درصد بالاتری از این مواد قرار دارند (نصیری محلاتی1386، کوچکی1386).

بر اساس نتایج به دست آمده در ایران سرانه مصرف سم در محصولات کشاورزی به ازای هر نفر ۴۰۰ گرم می‌باشد و هم چنین میزان مصرف کود شیمیایی از ۵/۲ به ۵/۳ میلیون تن در ۱۰ سال گذشته افزایش یافته‌است. در کشاورزی رایج بیش از ۳۰۰ نوع ترکیب شیمیایی خطرناک نظیر آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و کودهای شیمیایی به منظور کنترل آفات، حشرات و بارورسازی خاک استفاده می‌گردد، که بازمانده‌های این مواد علاوه بر آلوده کردن آب‌های زیرزمینی و هوا، جذب گیاهان و درختان شده و بخشی از آن در محصولات کشاورزی به عنوان نمونه میوه‌ها و سبزی‌ها رسوب کرده و در طی مصرف به بدن انسان منتقل خواهد شد (باقری زنوز 1375، نصیری محلاتی1386، کوچکی1386). استفاده از سموم سنتتیك كه برای حفاظت محصولات از صدمه حشرات به كار می رود منجر به افزایش مقاومت حشرات آفت به حشره كش ها شده است. پیدایش مقاومت به بعضی از سموم، به ویژه  سموم کلره و فسفره ای هم چون مالاتیون و فستوكسین، در اكثر آفات، و عوارض ناشی از تجمع این سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی و انواع بیماری های ناشی از آن و مسمومیت هایی که به دنبال دارد باعث شده است که این سموم کم کم جای خود را به سموم طبیعی و روشهای بیولوژیک کنترل آفات دهند. (باقری زنوز 1375، نصیری محلاتی1386، کوچکی1386).

خوشبختانه امروزه  نیاز به غذای زیستی، غذای عاری از ترکیبات شیمیایی و فرآیند شده، بدون افزودنی‌ها و فاقد سموم دفع آفات به سرعت رو  به افزایش است. استفاده از روش های مبارزه غیر شیمیائی مانند روش های كنترل طبیعی، فیزیولوژیكی، بیولوژیكی و میكروبی علیه آفات توجه بیشتر محققان را  به خود جلب كرده است. ازجمله این تركیب ها می توان به فرآورده های حاصل از درخت اكالیپتوس، اسانس انواع گیاهان دارویی مانند  Artemisia scoparia waldst  و  Artemisia sieberi Besser  عصاره های گیاهان خرزهره، اسطوخودوس و آنغوزه، اسانس گیاهان زنیان و هنده بید اشاره کرد (باقری زنوز 1375، مدرس نجف ابادی1385. ناظمی 1386).

سموم شیمیایی به دلیل عوارض ناشی از تجمع در محصولات کشاورزی و انواع بیماری های ناشی از آن و مسمومیت هایی که به دنبال دارد کم کم جای خود را به سموم طبیعی و روشهای بیولوژیک کنترل آفات می دهند و برای مبارزه با آفات، اولویت نخست حتی پیش از اقتصادی بودن هر فعالیت، سالم نگه داشتن محیط زیست انسان ها است. بنابراین تقاضا جهت استفاده از حشره كش های گیاهی به دلیل باقی مانده كم خطر سموم روی محصولات زراعی رو به افزایش است. گیاهان عالی دارای متابولیت های  ثانویه ای هستند كه در روابط اكولوژیكی گیاه به خصوص برهم كنش گیاه و حشره نقش حیاتی داشته و گاهی باعث بروز مقاومت گیاه در مقابل حشره می شوند. بخش مهمی از این تركیبات ترپنوئیدها هستند. كه در اسانس گیاهان وجود داشته و برای پستانداران كم خطر بوده و به نظر می رسد جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی در كنترل آفات هستند، تحقیقات مختلف نشان داده است كه اسانس تعدادی از گیاهان اثرات حشره كشی قابل توجهی دارند (باقری زنوز 1375).

یكی از منابع بالقوه برای تولید آفت كش های جدید، مواد تولید شده به وسیله گیاهان می باشند. اسانس های استخراج شده از گیاهان معمولاً در طبیعت زودتر تجزیه می -شوند، بنابراین سمیت كمتری برای انسان و سایر پستانداران دارند و اثرهای مخرب كمتری در محیط زیست بر جا می گذارند (مدرس نجف ابادی1385).

متاسفانه با توجه به اینکه ۲/۱ درصد اراضی کشاورزی جهان در ایران قرار دارد، اما  3 درصد سموم مصرفی جهان نیز در ایران مصرف می‌شود که به عنوان یک خطر جدی مطرح است. طبق اطلاعات کمیته محصولات زیستی، سطح کشت محصولاتی که در ایران بدون استفاده از سموم و کودهای شیمیایی تولید شده‌اند، حدود ۲۳۹ هزار و ۳۶۴ هکتار است، که شامل ۱۲۵ هزار و ۸۰۲ هکتار محصولات باغی و ۱۱۳ هزار و ۶۵۹ هکتار محصولات زراعی است. به طور کلی میزان سطح کشت محصولات کشاورزی و باغی که تولید آن‌ها بدون استفاده از کود و سم انجام می‌گیرد، به ترتیب یک و ۲/۷ درصد از کل سطوح زیر کشت محصولات زراعی و باغی ایران را شامل می شود  .لذا با توجه به اهمیت سلامت غذایی جامعه و با توجه به تقاضای روز افزون برای مصرف فرآورده‌های کشاورزی زیستی، که در نتیجه مدیریت درست مزرعه می باشد، می بایست به گونه‌ای عمل ‌شود که در تغذیه گیاهان و درختان، تعادل بین عناصر مورد نیاز در خاک به هم نخورد و در هنگام رشد نیز، نیازی به استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها نباشد. علاوه براین در تغذیه خاک کشاورزی، به جای استفاده از کود شیمیایی از کودهای طبیعی نظیر خاک برگ، جلبک و کودهای حیوانی و بیولوژیکی استفاده شود و در صورت نیاز به مبارزه با آفات‌ نیز به جای کاربرد سموم و آفت‌کش‌های شیمیایی، از شیوه‌های زیستی هم چون ریز اندامگان کارآ، پریداتورهای (کفشدوزک ها)،  پارازیت ها (زنبورها) و باکتری‌ها و یا ارقام مقاوم به آفت‌ها در کشت و زرع و یا سموم طبیعی با منشاء طبیعی و گیاهی بهره‌ جست تا محصول نهایی که به دست مصرف کننده می‌رسد به دور از باقیمانده‌های سمی و شیمیایی و مواد نگه‌دارنده باشد (عالیچی1376، کوچکی1386).

فرآورده‌های غذایی  با کیفیت، که محصول کشاورزی  زیستی است نه تنها باعث رضایت مصرف کنندگان می‌شود بلکه تأمین و تضمین  کننده سلامت جامعه بوده که خوشبختانه به سرعت رو به افزایش است. که برای پایه‌گذاری سیستم کشاورزی زیستی در ایران هم زمان با توسعه وتولید این محصولات ایجاد زمینه‌های زیر ساختی نهادهای زیستی  نیز می بایست فراهم و مهیا گردد. زیرا شناخت نهادهای مورد نیاز ازجمله سموم مورد استفاده کم خطر که منشاء طبیعی و گیاهی داشته باشد برای توسعه و گسترش کشاورزی زیستی امری بدیهی و ضروری است و آنچه در مدیریت مبارزه با آفات مهم است،  این است که  از مصرف سموم تا حد ممکن اجتناب و روشهای  نوینی را جایگزین  سموم شیمایی نمود. یکی از این روشها کاربرد سموم با منشاء گیاهی و طبیعی است، چرا که بعضی از گیاهان دارای منابع غنی از موادی هستند که خاصیت کشندگی، ضد تخم- ریزی، ضد تغذیه و ….در برابر آفات را دارا می باشند، که در عین حال استفاده از آنها ساده وارزان بوده و به عنوان یکی از اصول کشاورزی زیستی می تواند مد نظر قرار گیرد (کوچکی،1386).

فرضیه ها ی تحقیق

 1- اسانس بذر گیاهان باریجه، آنغوزه ودافنه به عنوان یک آفت کش گیاهی برکنترل شته سیاه باقلا تاثیرمثبت معنی دار دارند

2– اسانس برگ گیاهان باریجه، آنغوزه ودافنه به عنوان یک آفت کش گیاهی برکنترل شته سیاه باقلا تاثیرمثبت معنی دار دارند

اسانس بذری وبرگی گیاهان مورد استفاده در این آزمایش با یکدیگراز نظر خاصیت کشندگی متفاوت می باشند.

اهداف تحقیق

2-3-1- تصفیه مصنوعی فاضلاب                                                                 14

2-3-2- تصفیه طبیعی                                                                             14

2-4- تاثیر فاضلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک                   15

2-4-1- شوری                                                                                       16

2-4-2- نسبت جذب سدیم(SAR)                                                             17

2-4-3- اسیدیته(PH)                                                                             17

2-4-4- غلظت عناصر سنگین در خاک                                                         17

2-5- بررسی تاثیر آبیاری با فاضلاب روی عملکرد و غلظت عناصر معدنی                18

2-5-1- عملکرد و شاخص های رشد                                                            18

2-5-2- تاثیر فاضلاب بر تجمع عناصر شیمیایی در اندام های مختلف گیاه               21

2-6- اثر کودهای شیمیایی بر خصوصیات کمی گیاهان                                      25

2-7- تاثیر آبیاری با فاضلاب بر آلودگی آب های زیر زمینی                                 26

2-7-1- نیترات                                                                                      27

2-7-2- میکروارگانیسم های بیماری زا                                                          27

2-7-3- عناصر سنگین                                                                             27

2-7-4- ترکیبات آلی سمی                                                                        28

2-8- مسایل بهداشتی استفاده مجدد از فاضلاب                                               28

2-8-1- حذف عوامل بیماری زا در روش های تصفیه فاضلاب                              28

2-8-2- انواع سیستم های آبیاری در رابطه با استفاده از فاضلاب                           28

 

      فصل سوم: مواد و روش ها

3-1- موقعیت و مشخصات آب و هوایی محل اجرای آزمایش                                 30

3-2- ویژگی های خاک محل آزمایش                                                            30

3-3- نحوه تامین آب و پساب فاضلاب                                                            31

3-4- موارد زراعی                                                                                    31

3-4-1- انتخاب رقم                                                                                  31

3-4-2- آماده سازی زمین و نحوه کشت                                                         32

3-4-3- عملیات زراعی                                                                             32

3-5- اجرای طرح                                                                                     32

3-5-1- تیمارهای مورد مطالعه                                                                    32

3-5-2- تاریخ و نحوه نمونه گیری                                                                 33

3-5-3- روش های اندازه گیری مشخصات گیاهی                                              33

3-6- تجزیه و تحلیل آماری                                                                        34

 

     فصل چهارم:  نتایج وبحث و پیشنهادات

4-1- تعداد سنبله در متر مربع                                                                     35

4-2- عملکرد بیولوژیک                                                                             38

4-3- طول بلال                                                                                       40

4-4- قطر بلال                                                                                        42

4-5- تعداد ردیف در بلال                                                                           43

4-6- تعداد دانه در ردیف                                                                           45

4-7- وزن صد دانه                                                                                   46

4-8- نتیجه گیری                                                                                    48

4-9- پیشنهادات                                                                                      49

چکیده:

 به منظور بررسی اثر پساب تصفیه شده‌ی شهری و كودهای شیمیایی بر عملکرد كمی ذرت دانه­ای، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در تابستان سال1389 در شهرستان گچساران اجرا گردید. کرت اصلی شامل دو سطح W₁= آبیاری با آب معمولی و W₂= آبیاری گیاهان در کل دوره رشد با پساب تصفیه شده فاضلاب و کرت فرعی شامل 3 سطح کودی: F₁= شاهد (عدم استفاده ازکودهای شیمیایی)، F₂= اعمال نصف کودهای شیمیایی N،  Pو K توصیه شده و F₃= اعمال کامل کودهای شیمیایی N،  Pو K توصیه شده بودند. نتایج نشان داد که برهمکنش آبیاری و كود شیمیایی بر صفات عملکرد دانه، طول بلال و تعداد دانه در ردیف بلال معنی­دار گردید. بیشترین عملکرد دانه مربوط به آبیاری با پساب تصفیه شده و تیمار کودی نصف کودهای شیمیایی N، P و K توصیه شده و کمترین آن مربوط به آبیاری معمولی و بدون مصرف کود، بود. همچنین اثر تیمار آبیاری و کودی بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیك، طول بلال، قطر بلال، تعداد ردیف  در بلال، تعداد دانه در ردیف و وزن صد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. استفاده از پساب تصفیه شده شهری در مقایسه با آبیاری معمول سبب افزایش معنی­دار کلیه این صفات گردید. به طوریكه مقدار عملكرد دانه برای تیمارهای W1، W2، F1، F2 ، F3، W2F2، W2F1و W2F3 به ترتیب 6303، 8363، 5760، 7975، 8265، 9290، 7400 و  8400 كیلوگرم در هكتار بدست آمد. در تیمار کودی F₃ (اعمال کامل کودهای شیمیاییN، P وK توصیه شده) بالاترین و در تیمار کودی F₁ (شاهد یا عدم استفاده از کودهای شیمیایی) کمترین این مقادیر بدست آمد.

واژه‌های كلیدی: پساب تصفیه شده‌، كودهای شیمیایی، عملکرد، ذرت

1-1- مقدمه

وقتی تأمین آب شیرین تجدید شونده، پاسخگوی نیازی فعالیت‌های كشاورزی، صنعتی و مصارف شهری نباشد، ناگزیر توجه بشر بسوی پیدا كردن گزینه‌های دیگر جلب خواهد شد كه از آن جمله می‌توان به پساب‌های تصفیه شده، فاضلاب شهری، آب دریا نمك زدایی شده و دیگر آب‌های غیرمتعارف اشاره کرد (Goosen and Shayya, 1990). در این بین فاضلاب شهری مایع یا آبی بسیار باارزش است که به سبب دارا بودن مواد معدنی و آلی می­تواند نقش مهمی در باروری زمین­های کشاورزی نیز داشته باشد (حسینیان، 1381). استفاده از آب فاضلاب شهری هرچند مفید است اما از لحاظ بهداشتی با مخاطراتی نیز همراه است که بهره­برداری از آن را تا حدی پیچیده و مشكل‌ می­سازد. در جدول 1-1 شماری از آلودگی­هایی که ممکن است بوسیله آب فاضلاب تصفیه نشده انتقال یابد آورده شده است.

بر اساس آمار، در ایران سالانه بالغ بر 5 میلیارد متر مكعب آب ( حدود 5% از آبی كه استحصال می‌شود) به مصارف شرب و بهداشت می‌رسد و نزدیك به یك میلیارد متر مكعب (حدود 1%) آب نیز در بخش صنعت مصرف می‌شود (ملکوتی، 1378). از اینرو حجم عمده‌ای از آب مصرفی در این دو بخش بصورت فاضلاب شهری و پساب‌های صنعتی از مدار استفاده خارج می‌شوند. بر اساس گزارش مسیبی بین 50 تا 75% آب شهری بصورت پساب به محیط برمی‌گردد. رهایی از این حجم عظیم از فاضلاب‌ها باید به گونه‌ای باشد كه اثرات سوء زیست محیطی بر منابع آب، خاك و بهداشت عمومی نداشته باشد. تصفیه كامل این گونه فاضلاب‌ها بسیار پرهزینه است با این وجود امروزه به لحاظ مشكل كمبود آب و بحران حاصل از آن و نیز با توجه به هزینه‌های بالای استحصال و انتقال آب، استفاده مجدد از پساب فاضلاب در بسیاری از كشورهای دنیا و از جمله ایران جایگاه ویژه‌ای (بخصوص در بخش کشاورزی) پیدا كرده است (EPA.1995.). هر چند پساب فاضلاب در مقایسه با حجم آب آبیاری مورد نیاز برای کشاورزی در کشور، مقدار ناچیزی را شامل می‌شود اما بهره‌برداری از همین مقدار باعث می‌شود كه آب‌های با كیفیت بالا را بتوان در مصارف با اهمیت‌تری به كار برد (عابدی، 1380).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

سبز اندیشان کارون

 

جدول 1-1- انواع بیماری­هایی که بوسیله فاضلاب تصفیه نشده انتقال می­یابد (حسینیان، 1381)
نوع بیماری	تحول انتقال	عامل
اسهال آمیبی	انسان به انسان از طریق غذای آلوده، حشرات، تماس انسانها با یکدیگر، آب آلوده	پروتوزئرها
اسهال معمولی	انسان به انسان از طریق آب آلوده، غذای آلوده، حشرات	SHIGELEA
وبا	انسان به انسان از طریق آب آلوده	VIBROCHLOR
دراکونکولوز	انسان به انسان از طریق آب آلوده	DRACUN CULOE
کرم کدو	حیوانات به انسان از طریق آب و غذای آلوده و مواد و اشیائی که بوسیله مبتلا لمس شده است	ECHINO COCCOSE
عفونتهای کبدی	انسان به انسان از طریق آب آلوده، تماس بین انسانها	VIRUSES
زردی	حیوانات به انسان از طریق آب و غذای آلوده و تماس بین انسانها و حیوانات	LEPTUSPERIA
شبه حصبه	انسان به انسان از طریق تماس بین انسانها، آب و غذای آلوده	SALMONOLLA
شیستوزوموناس	حیوانات به انسان از طریق حشراتیکه در آبهای آلوده زندگی می­کنند، غذای آلوده	TREMATODE
تولارمی	حیوانات به انسان از طریق آبهای آلوده، حیوانات اهلی، حشرات	TULAROMTS
حصبه	انسان به انسان از طریق آب و غذای آلوده تماس بین انسانها	SALMONOLLA

بهره‌برداری صحیح از فاضلاب‌های شهری، مشكل آلودگی آب‌های سطحی را نیز كاهش می‌دهد، این عمل نه تنها باعث حفظ منابع آب می‌گردد، بلكه به علت وجود مواد و عناصر غذایی موجود در آن برای رشد گیاهان بسیار سودمند است(بهروز، 1385). موجود بودن این پساب در نزدیكی مراكز شهری، امكان افزایش محصولات كشاورزی در اطراف این مناطق را فراهم می‌كند. همچنین وجود نیتروژن و فسفر در فاضلاب، می‌تواند به حذف یا كاهش مصرف كودهای شیمیایی مورد نیاز محصولات كشاورزی منجر گردد (عابدی، 1380). استفاده از فاضلاب در آبیاری مزارع كشاورزی از سابقه طولانی در كشورهای مختلف دنیا برخوردار است. در نواحی مدیترانه‌ای، فاضلاب به عنوان یكی از منابع مهم آب آبیاری كشاورزی به شمار می­رود (صفری و همكاران، 1381). شكل صحیح و بهداشتی استفاده از فاضلاب در كشاورزی كه بر اساس استفاده از فاضلاب تصفیه شده استوار است، صرفاً در قرن اخیر مطرح شده است. بخش كشاورزی با توجه به مصرف بالای آب دارای بزرگترین پتانسیل استفاده مجدد از آب است. استفاده از فاضلاب تصفیه شده برای كشاورزی، اگر چه در اروپا، آمریكای شمالی و استرالیا از اوایل قرن اخیر مورد توجه قرار گرفته است، اما باید خاطر نشان نمود كه استفاده از فاضلاب برای آبیاری، بخصوص غلات، در كشورهایی همانند هند، چین و بعدها در خاورمیانه از دیرباز معمول بوده است. حتی در مناطقی كه آب به فراوانی وجود دارد، تصفیه و استفاده مجدد از پساب برای جلوگیری از آلودگی‌های زیست محیطی در حال افزایش است (صفری و همكاران، 1381). امروزه پساب در بسیاری از كشورها بخش مهمی از منابع آب تجدید شونده را شامل می‌شود و بطور عمومی استفاده از فاضلاب در كشاورزی مورد پذیرش قرار گرفته و فواید زراعی و اقتصادی فراوان آن، این موضوع را تصدیق می‌كند (عابدی، 1380).

امروزه تحقیقات در زمینه استفاده از انواعی از آبهای نامتعارف از جمله فاضلاب‌ها در آبیاری اراضی كشاورزی و مشاهده جنبه‌های مختلف تاثیر آن بر تولید کمی و کیفی گیاهان زراعی و باغی از جایگاه ویژه­ای در بسیاری از کشورهای دنیا مطرح است.

تحقیقات صورت گرفته نشان می­دهد هر چند فاضلاب تصفیه شده خانگی حاوی مقادیر قابل توجهی از مواد مغذی است كه می‌تواند برای رشد گیاهان سودمند باشد و مصرف كودهای شیمیایی را در اراضی کشاورزی كاهش دهد (Marten and et al, 1980). اما گاها برخی از این عناصر غذایی در حد بیش از میزان مورد نیاز گیاهان می‌باشند، که ممكن است موجب بروز سمیت در اندام گیاهان و نیز رشد بیش از اندازه سبزینگی و یا كاهش كیفیت آنها گردد (عابدی،1380).

با توجه به كمبود آب در مناطق خشك و نیمه خشكی همانند ایران، استفاده از پساب فاضلاب‌ها در امر تولید محصولات زراعی می‌تواند به عنوان منبع آب مطمئنی برای آبیاری مورد توجه قرار گیرد. در نتیجه نه تنها بخشی از كمبود آب كشاورزی جبران خواهد ‌شد، بلكه از اثرات سوء تخلیه بی رویه فاضلاب‌ها و خسارت‌های آن به منابع كشاورزی و آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری به عمل می آید (عرفانی و همكاران، 1380). پیش­بینی ‌شده در سال 14700 بیش از 10 میلیارد متر مكعب آب در سال در بخش شرب شهری، روستایی و صنعت، مصرف می­شود، بنابراین با فرض ضریب بازیافت 60 تا 70 درصد، حدود 6 تا 7 میلیارد متر مكعب آب در سال قابل بازیافت بوده و می‌تواند به طور مستقیم ظرفیت تأمین آب كشور برای مصارف كشاورزی و صنعت را افزایش دهد (عابدی کوپایی و همكاران، 1382). مهمترین دلایل كاربرد مجدد پساب‌ها را می‌توان در 7 مورد به شرح زیر خلاصه كرد (جعفرزاده حقیقی، 1375).

1- كاهش فشار بر منابع آب

1-7-3- نیاز گوجه فرنگی به پتاسیم                                                            22

1-7-4- نیاز گوجه فرنگی به کلسیم                                                             24

1-7-5- نیاز گوجه فرنگی به منیزیم                                                            25

1-7-6- نیاز گوجه فرنگی به گوگرد                                                              26

1-7-7- نیاز گوجه فرنگی به روی                                                               27

1-7-8- نیاز گوجه فرنگی به آهن                                                               28

1-2-7- نیاز گوجه فرنگی به منگنز                                                              29

1-2-7- نیاز گوجه فرنگی به مس                                                               29

فصل دوم: مروری برتحقیقات گذشته

 2-1- اهمیت ازت و حساسیت گوجه فرنگی به آن                                             31

2-2- نمونه برداری صحیح خاک و تجزیه آن                                                   38

2-2-1- تجزیه خاک                                                                              39

2-3- خصوصیات کیفی گوجه فرنگی                                                            40

 فصل سوم: مواد  و روش ها

  3-1- مشخصات محل وروش اجرای طرح                                                       44

3-2- طرح آزمایش مورد استفاده                                                                45

3-3- انتخاب بذر، زمین و انتقال نشاء گوجه فرنگی                                            47

3-4- تیمارهای کودی و عملیات آبیاری و کوددهی                                            48

3-5- یادداشت برداری ها                                                                         48

3-6- عملیات آزمایشگاهی خاک، برگ و میوه                                                  49

3-6-1-آزمایش های مربوط به خاک                                                            50

3-6-2-نمونه برداری و تجزیه برگ                                                              50

3-7- آزمایش های مربوط به خصوصیات کیفی گوجه فرنگی                                 51

3-8-اندازه گیری های مربوط به خصوصیات کمی گوجه فرنگی                              51

3-9- بررسی عناصر باقیمانده در خاک بعد از برداشت محصول گوجه فرنگی               52

3-10-تجزیه آماری                                                                                52

فصل چهارم:نتایج و بحث و پیشنهادها

 4-1-بررسی نرمال بودن داده ها                                                                  53

4-2-تجزیه واریانس داده                                                                          53

4-3-نتایج تجزیه آزمایشگاهی خاک و آب                                                      55

4-3-1- نتایج تجزیه فیزیکو شیمایی خاک                                                     55

4-3-2-نتایج تجزیه شیمایی آب                                                                 55

4-4-نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر عملکرد گوجه فرنگی    56

4-5- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر وزن میوه گوجه فرنگی 60

4-6- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و  ازت و تاثیر  متقابل آنان بر کارایی مصرف آب  در

گوجه فرنگی                                                                                63

4-7- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر میزان ویتامین c

گوجه فرنگی                                                                                 67

4-8- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر میزان اسیدیته

گوجه فرنگی                                                                                 70

4-9- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر نیترات موجود در

آب میوه گوجه فرنگی                                                                      73

4-10- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر غلظت نیترات

موجود در خاک                                                                            76

4-11- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر درصد ازت برگ

گوجه فرنگی                                                                              79

4-12- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر کلروفیل برگ

گوجه فرنگی                                                                               81

4-13- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر میزان مواد جامد

محلول درعصاره گوجه فرنگی                                                                     84

4-14- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر آب و ازت و تاثیر متقابل آنان بر بر PH گوجه فرنگی 87

5- نتیجه گیری کلی و پیشنهادها

 5-1- نتایج حاصله                                                                                  90

5-1-1- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و اب و تاثیر متقابل آنان بر عملکرد

گوجه فرنگی                                                                                      90

5-1-2- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و اب و تاثیر متقابل آنان بر وزن میوه

گوجه فرنگی                                                                                      91

5-1-3- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و اب و تاثیر متقابل آنان بر روی کارایی مصرف آب گوجه فرنگی                                                                                  91

5-1-4- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و اب و تاثیر متقابل آنان بر روی ویتامین ث

گوجه فرنگی                                                                                      92

5-1-5- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و اب و تاثیر متقابل آنان بر کلروفیل در

برگ گوجه فرنگی                                                                                 92

5-1-6- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و آب و تاثیر متقابل آنان بر میزان مواد

جامد محلول در عصاره گوجه فرنگی                                                          93

5-1-7- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و اب و تاثیر متقابل آنان بر PH

گوجه فرنگی                                                                                      93

5-1-8- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و اب و تاثیر متقابل آنان بر میزان اسیدیته

گوجه فرنگی                                                                                      93

5-1-9- نتایج حاصل از تاثیر مقادیر مختلف ازت و اب و تاثیر متقابل آنان بر غلظت نیترات

موجود در خاک                                                                                  94

2-5- پیشنهادها                                                                                            95

-فهرست منابع                                                                                     97

• مقدمه

 ازت بیش از هر عنصری مورد مطالعه علمای تغذیه گیاهی قرار گرفته است. حدود 78% حجم اتمسفر را ازت ملکولی (N₂) تشکیل می دهد که ستونی از اتمسفر به مساحت یک هکتار، وزنی معادل 72هزار تن را شامل می گردد اما گیاهان سبز قادر نسیتند از این منبع عظیم ازتی مستقیما استفاده نمایند و تنها به مقدار بسیار جزئی بسته به

 شرایط و فاکتورهای متعدد، بعضی از گیاهان قادر به استفاده از آن می باشند.

فاکتورهای افزاینده ازت به خاک بجز کودهای شیمیایی بسیار محدود می باشند. چون از طریق تثبیت در مناطق حاره 100-25 کیلو گرم در هکتار در سال و از طریق باران 20- 1 کیلو گرم در هکتار در سال و مواد پوسیده حیوانی و گیاهی 25 کیلو از هر تن بتدریج و درصورت مرطوب باقی ماندن آن به خاک اضافه می کنند بنابراین عمده ترین راه برای جبران کمبود ازت استفاده از کودهای شیمیایی است.

کمبود منابع آب با کیفیت مطلوب از مهم ترین عوامل محدود کننده تولید و توسعه کشت گوجه فرنگی در استان بوشهر می باشد. علاوه بر این کاهش روز افزون کیفیت آب های زیرزمینی استان  مزید بر علت شده و لزوم استفاده بهینه از منابع آب موجود را ضروری می نماید. یکی از مهم ترین مصادیق استفاده بهینه از منابع آب آبیاری افزایش کارآیی مصرف آب می باشد.عوامل زیادی از جمله روش آبیاری ، مدیریت دور و عمق آبیاری و … در افزایش کارآیی مصرف آب موثر است(تصدیقی،محمد،1389) .

مصرف متعادل کودهای شیمیایی نیز یکی از مهمترین عواملی است که با تاثیری که در استفاده مطلوب از آب آبیاری و افزایش عملکرد محصول دارد می تواند در افزایش کارآیی مصرف آب موثر باشد. استفاده از کود های شیمیایی همراه آب آبیاری در روش قطره ای بدلیل امکان کنترل مقدار و زمان مصرف کود و توزیع یکنواخت آن باعث افزایش قابل ملاحظه محصول و کارآیی آب مصرفی می گردد که مزیت مضاعف بر سایر مزایای آبیاری قطره ای محسوب می شود(کاویانی،اسداله،1379). افزایش راندمان مصرف کود و بخصوص کودهای ازته که از دیگر مزایای کود- آبیاری می باشد عامل اساسی در کاهش هزینه های تولید و پرهیز از آلودگی نیتراتی آب ، خاک و محصول گزارش شده است(فرشی وهمکاران،1376).

نیتروژن از جمله عناصر غذایی مورد نیاز گیاه است که با توجه به نقش و اهمیتی که در تولید محصولات کشاورزی و از جمله گوجه فرنگی دارد کاربرد آن در کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک بدیل کمبود مواد آلی خاک ضروری و اجتناب ناپذیر است(بیات،ب،1378). همانگونه که کمبود ازت کاهش تولید را در پی دارد مصرف اضافی آن نیز علاوه بر هدرروی سرمایه کاهش تولید و کیفیت محصول و همچنین افزایش آلودگی محیط زیست را بدنبال خواهد داشت. تجمع نیترات در گیاه و شستشوی ازت نیتراتی به آبهای زیر زمینی از مهم ترین آلودگی های حاصل از مصرف اضافی ازت می باشد. افزایش حساسیت گیاهان به آفات و بیماری ها از دیگر نتایج مصرف اضافی نیتروژن می باشد. عوامل زیادی از جمله زمان، مقدار و روش مصرف نیتروژن و نیز مدیریت آبیاری بر کارآیی کود نیتروژنه موثر است.

سرزمین ایران با برخورداری از اقلیم های مختلف از 7000 سال پیش تا کنون بستر کاشت انواع محصولات زراعی و باغی بوده است. در سدههای اخیر انواع کیوی ، سیب زمینی  توت فرنگی ، آندی و امثالهم باغ و بستان کشور را زینت بخشیده است. از طرف دیگر بررسی های سازمان خواربار جهانی نشان می دهد که قاره آسیا دارای 31 درصد از اراضی کشاورزی قابل کشت و 58 درصد جمعیت جهان است و تراکم جمعیت در رابطه با اراضی کشاورزی فعلا حدود هشت نفر برای هر هکتار زمین می باشد. بیش از 25 درصد درآمد ناخالص ملی کشور به بخش کشاورزی مربوط می شوند و معاش اغلب ساکنین روستاها از راه فعالیت های کشاورزی تامین می گردد(ملکوتی وهمکاران،1379).

از میان محصولات کشاورزی با اهمیت روزافزونی که سبزی ها در غذا ی روزانه میلیون ها مردم جهان کسب کرده توجه محافل علمی و بهداشتی و کشاورزی دنیا به بررسی روی این منابع مهم غذایی بیشتر جلب می شود. رابطه نزدیکی که غذا با تمدن هر ملتی دارد بسیار مهم بوده چه بساکه بزرگترین مسئله ای که بشر همیشه در طول تاریخ چند هزار ساله اش با آن روبرو است قحطی و کمبود مواد غذایی است و به این دلیل، در زمانهای قدیم پایه و اساس اجتماعات را کشاورزی تشکیل می داده است و تا کنون نیز این امر ادامه دارد. و این نشانگر اهمیت غذا و نقش آن در زندگی انسان هست(مشیری،م،1362).

یکی از مشکلات بزرگ انسان با توجه به رشد روزافزون جمعیت وسطح محدود زمین های قابل کشت تامین غذا می باشد.غلات، سبزی ها و میوه ها هر یک بطور جداگانه نقشی در تامین احتیاجات غذایی و اقتصادی ملت های مختلف بازی می کند. بعد از غلات که احتیاجات عمده غذایی انسان ها را بر می آورد سبزی ها نیز در اهمیت بعدی

یک مطلب دیگر :

 

فاکتور های منحصر به فرد موقعیتی در زنجیره تامین:

 قرار دارند و این بخاطر ارزش بالای بهداشتی آنها است. و مصرف آنها در جیره غذایی روزانه می تواند نقش مهمی در سلامت انسان به دلیل داشتن منابعی سرشار از ویتامین و مواد معدنی داشته باشد. بطور کلی ارزش سبزی ها در بهداشت و سلامت انسان خلاصه می شود(فرجی هارمی،احمد) یکی از سبزی های مهم گوجه فرنگی است . تولید گوجه فرنگی در سراسر دنیا بالغ بر 30 میلیون تن می باشد سهم کشور ایران در این تولید برابر با 3398512 تن می باشد که در سال های اخیر نیز کشت و کار آن روبه افزایش نهاده و بر مقدار تولید آن افزوده شده است.80-60 درصد از کل تولید این محصول در صنایع تبدیلی به فراورده هایی نظیر پودر،ورقه های خشک،کنسرو و انواع سس و رب تبدیل می شود(فصیحیان،ن،1376).

گوجه فرنگی بعد از سیب زمینی یکی از مهم ترین گیاهان خانواده بادمجانیان است که در تغذیه بشر مورد استفاده قرار می گیرد. اهمیت میوه این گیاه که به عنوان سبزی مصرف می شود بیشتر مدیون انواع ویتامین هایی است که به مقدار زیادی در آن یافت می شوند(شیبانی،ح،1361). گوجه فرنگی یکی از سبزی های مهم است که به لحاظ داشتن ویتامین های C,A و موادغذایی نقش مهمی در سلامتی جامعه ایفاء می نماید. گوجه فرنگی در شرایط اقلیمی بسیار متفاوت از بوشهر گرفته تا مرند آدربایجان شرقی و در تمام استانهای کشور و در سطح وسیعی کشت می شود.(کاویانی،اسداله،1379).

بر مبنای آمار رسمی وزارت کشاورزی در سال 1377 سطح زیر کشت گوجه فرنگی در کشور حدود120 هزار هکتار و متوسط تولید 27 تن در هکتار و بالاترین تولید در استان تهران و حدود 37 تن در هکتار گزارش شده است. استان بوشهر با 5/25359 کیلومتر مربع وسعت حدود 5/1 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است و از نظر وسعت هفدهمین استان کشور محسوب می گردد. براساس آمارنامه استان بوشهر سال 1389 سطح زیر کشت آبی 51937 هکتار است که بعد از خرما و گندم  ، گوجه فرنگی با سطحی برابر با 15919 هکتار یکی از محصولات مهم و درآمدزای استان بوشهر تعلق دارد. در این مناطق که حالت گلخانه طبیعی دارند محصول خارج از فصل تولید می شود.

بر اساس تحقیقات انجام شده ازت و آب اثرات متقابل شدید داشته و میزان کود ازته مورد نیاز گیاهان در سطوح مختلف آب آبیاری متفاوت می باشد. از طرف دیگر سطوح مختلف ازت نیز کارآیی مصرف آب را تحت تاثیر قرار می دهد. مجد سلیمی و میرلطیفی(1387) با مطالعه اثرات سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد چای تحت شرایط مختلف آبیاری گزارش نمودند که در شرایط آبیاری کامل نسبت به تیمارهای کاهش مصرف آب، نیاز به نیتروژن تشدید می یابد. تامسون و همکاران(1995،Tompson et al.) با مطالعه اثرات متقابل ازت و آب برگیاه گل کلم در آبیاری قطره ای زیر زمینی گزارش نمودند که با افزایش سطوح آبیاری مقادیر بیشتری از ازت جهت افزایش عملکرد و ارتقاء کیفیت محصول لازم است. براساس این گزارش با افزایش مصرف ازت غلظت ازت نیتراته در خاک سیر صعودی داشته و با افزایش سطوح آبیاری کاهش یافته است. صدیق وهمکاران (1356) تاثیر تواتر کود آبیاری را بر روی محصول گوجه فرنگی در خاک لوم شنی بررسی و گزارش نموده اند که کود آبیاری روزانه و یا هفتگی تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشته اند. کودهای نیتروژنه و آب آبیاری پرمصرف ترین نهادهای کشاورزی از نظر حجم و ارزش اقتصادی و موثرترین آنها در تولید محصول می باشد. اثرات اصلی و متقابل این دو فاکتور بر عملکرد و کیفیت محصول از یک طرف و ارزش اقتصادی آنها از طرف دیگر مصرف بهینه آنها را در شرایط مختلف آبیاری و کود دهی ضروری می نماید.

کاویانی(1379) حداکثر تاثیر ازت بر عملکرد گوجه فرنگی تحت شرایط آبیاری سطحی در برازجان را 80 کیلوگرم در هکتار ازت خالص از منبع اوره گزارش کرده است. همچنین میزان تبخیر و تعرق اندازه گیری شده گوجه فرنگی در شرایط استاندارد با لایسیمتر 7/467 میلی متر گزارش شده است(بیات،پرویز،1378).با توجه به مطالب فوق و نیز اهمیت گوجه فرنگی در استان بوشهر این آزمایش به منظور تعیین میزان آب آبیاری مورد نیاز در شرایط مختلف مصرف کود نیتروژنه و یا میزان کود نیتروژنه مورد نیاز در شرایط مختلف آبیاری و درنهایت بهینه سازی مصرف اقتصادی نهاده های مذکور در زراعت گوجه فرنگی اجرا شد. براساس آمار سازمان کشاورزی استان بوشهر مربوط به سال زراعی 89-1388 سطح زیر کشت گوجه فرنگی 15919 هکتار و متوسط عملکرد آن 7/41 تن در هکتار اعلام شده است.

میزان برداشت عناصر غذایی گوجه فرنگی با 90 تن عملکرد، بیش از 260 کیلوگرم ازت (N) ،100 کیلوگرم فسفر  (P205) ، 520  کیلوگرم پتاسیم  (K20)، 40کیلوگرم منیزیم ،60 کیلو گرم گوگرد و رقمی بیش از 100 کیلوگرم در هکتار کلسیم می باشد ولی مقدار برداشت عناصر ریزمغذی در مقایسه با عناصر  پرمصرف بسیار کم و ناچیز است(9) . گوجه فرنگی با وجود آنکه ارزش انرژی زایی (حدود 20 کیلو کالری) زیادی ندارد به علت مصرف بالای آن در بسیاری از کشورهای دنیا، به عنوان منبع مهم ویتامین و مواد معدنی و همچنین سبزی سالادی و بهترین چاشنی غذا شناخته می شود و در سطح وسیعی در رب سازی،ترشی، سس و آب گوجه فرنگی مورد استفاده قرار می گیرد . آب گوجه فرنگی به عنوان نوشیدنی و اشتها آور مورد مصرف قرار می گیرد. سس، رب و ترشی آن بخصوص در ایران رب گوجه فرنگی به عنوان بهترین چاشنی غذایی استفاده وافری دارد(هدایت،م،1373).

امروزه از کودها به عنوان ابزاری برای نیل به حد اکثر تولید در واحد سطح استفاده می شود. متاسفانه مصرف کودهای شیمیایی در کشور مانامتعادل بوده است و مطابقتی با نیاز واقعی گیاه ندارد. در دهه 1360 کودهای ازته و فسفاته در هر سال از روند رشد بیش از ده درصد برخوردار بوده و از مصرف کودهای پتاسیمی و ریز مغذی به دلائل نه چندان معقول خبری نبوده است(ملکوتی وهمکاران،1379).

با توجه به سیاست جدید وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر ترویج آزمون خاک و توصیه مصرف بهینه کود، افزایش ماده آلی خاک و در نهایت تحقیق بیشتر در زمینه مصرف متعادل کودهای ازته و میزان مصرف آب آبیاری و استفاده از آبیاری تحت فشار به ویژه آبیاری قطره ای این آزمایش با عنوان بررسی تاثیر متقابل ازت و آب برخصوصیات کمی و کیفی گوجه فرنگی در سیستم آبیاری قطره ای در استان بوشهر با اهداف زیر طراحی و اجرا گردید.

• تاثیر مقادیر کود اوره بر خصوصیات کمی و کیفی گوجه فرنگی جهت حل معضل استفاده بی رویه کودهای ازته در استان بوشهر
• تاثیر مقادیر مختلف مصرف آب آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی گوجه فرنگی
• تاثیر متقابل ازت وآب بر خصوصیات کمی و کیفی گوجه فرنگی

و درنهایت توصیه و ترویج میزان و زمان مصرف کود اوره و میزان مصرف آب آبیاری در سیستم آبیاری قطره ای در شرایط آب و خاک استان بوشهر از اهداف اجرایی آزمایش می باشد.

آنچه مسلم است اینکه در استان بوشهر  با توجه نوع خصوصیات آب و هوایی و خاکی، بویژه فرهنگ کشاورزی منطقه به نحوی بی رویه از کود ازته خصوصا اوره  استفاده می نمایند.لذا با این نوشتار درصددیم که به طور خلاصه راههای اتلاف ازت مورد استفاده  گیاهان را بیان نموده تا نه تنها از هزینه سنگین واردات این قلم جنس که با پرداخت سوبسید گزاف همراه است کاسته شود بلکه از عواقب شومی که سلامت انسان ، حیوان و بطور کلی طبیعت را در معرض خطر قرار می دهد به اطلاع مسئولین اجرائی رسانده تا قبل از رسیدن به نقطه انفجار اقدام جدی و مقتضی معمول نمایند چرا که خود آنان (مسئولین) نیز در تیررس ترکش این انفجار خواهند بود.